فهرست مطالبعنوانصفحهچكيده1مقدمه2فصل اول: تبيين ماهيت مهريه و حكمت‌ها و كاركردهاي آن1. معناي لغوي مهريه102. مهريه در اصطلاح113. مستند فقهي پرداخت مهر123ـ1 مهر در قرآن123ـ2 مهر در سنت و روايات144. تاريخچه مهريه174ـ1 مهريه در اقوام مختلف174ـ1ـ1 مهریه در یونان قدیم174ـ1ـ2 مهریه در عربستان قبل از اسلام174ـ2 مهريه در اديان مختلف194ـ2ـ1 مهریه در حقوق زرتشتي194ـ2ـ2 مهریه در آیین یهود و مسیحیت194ـ2ـ3 مهریه در حقوق اسلام194ـ2ـ4 مهريه در ايران205. جايگاه مهريه226. فلسفه و حكمت‌هاي پرداخت مهر236ـ1 حكمت پرداخت مهر در روايات236ـ1ـ1 استحباب کم بودن مهریه246ـ1ـ2 نکوهش مهر زیاد256ـ1ـ3 فلسفه وجوب مهريه266ـ2 حكمت پرداخت مهر در ديدگاه برخي انديشمندان مسلمان266ـ2ـ1 مهريه در مقابل استمتاع266ـ2ـ 2 مهريه در مقابل بضع266ـ2ـ 3 مهريه پاسخي به نياز فطري266ـ2ـ 4 مهريه مکمل سهم الارث266ـ2ـ 5 مهريه وثيقه‌اي در مقابل طلاق276ـ3 حكمت پرداخت مهر از نظر جامعه‌شناسان276ـ3ـ1 نظريه کارکردگرايي276ـ3ـ 2 نظريه مبادله307. علل افزايش ميزان مهريه در عصر حاضر308. تدابير اسلام براي مهار طلاق ناشي از مهريه37فصل دوم: احكام مهريهمقدمه391ـ ماهيت فقهي، حقوقي مهريه391ـ1ـ تعريف مهريه391ـ2ـ مهريه و ماهيتحقوقى آن:411ـ3ـ اقسام مهر411ـ4ـ مقادير و مصاديق مهريه431ـ5ـ شرايط صحت مهريه491ـ6ـ استحقاق و عدم استحقاق مهريه در صورت عدم تعيين مهريه541ـ7ـ معيوب بودن مهريه قبل يا بعد از عقد نكاح551ـ8ـ نكات مختلفى درباره مهر57فصل سوم: مهريههاي غيرعقلايي1ـ مهريه غيرمتعارف و غير عقلايي632ـ کارکردهاي منفي افزايش مهريه673ـ راهكارهاي جلوگيري از مهريههاي غيرمتعارف714ـ پيشنهادات74سخن نهایی75فهرست منابع76چکیده انگلیسی82 چكيدهتعيين مهريههاي غيرمتعارف و غيرعقلايي به دليل فقدان قدرت بر تسليم آن از نظر فقهي و حقوقي باطل انگاشته مي‌شود و از عوامل تداوم زندگي زناشويي به شمار نمي‌آيد بلكه آثار نامطلوبي را درپي خواهد داشت. در اين رساله سعي شده است تا با گردآوري اطلاعات به شيوه‌ي كتابخانه‌اي به بررسي كتب فقهي وحقوقي مهريههاي غيرمتعارف و غيرعقلايي و آثار آن پرداخته شود تا شايد در يك مجموعه‌ي مدوّن اطلاعات سودمندي در اختيار طالبان اين مباحث قرار دهد. به همين جهت با توجه به جايگاه مهريه به عنوان يك سنّت كهن در سيره‌ي قولي و عملي ائمه وتفاوت نگرش مردم درزمان حال به تبيين و روشنگري اقسام مهريه، صحت و بطلان آن، ماهيت فقهي و حقوقي آن، تفاوت مهريههاي غيرمتعارف و غيرعقلايي و احكام مربوط به هر يك، علل افزايش ميزان مهريه و... پرداخته شده است.بنابراين در خصوص مهريه رجوع به اصل دين، يكي از منابع مهم توليد ارزش و تعريف رفتار بهنجار در جامعه‌ي ماست. مهريههاي غيرمتعارف و غيرعقلايي از منظر ديني يك ناهنجاري شمرده مي‌شوند. روايات متعددي بر سبك بودن مهريه تأكيد مي‌كنند و افزايش آن را منشأ خصومت مي‌دانند. برخي از جامعه‌شناسان نيز در شناساندن رفتارهاي بهنجار از رفتار نابهنجار فقط به تعاريف مرسوم در منابع غربي توجه مي‌كنند و احياناً در تحليل و تبيين آنها دچار اشتباه مي‌شوند.واژگان كليدي: مهريه، مهريههاي غيرمتعارف، مهريههاي غيرعقلايي مقدمهزندگي مشترك كه با ميثاق مقدس ازدواج آغاز مي‌شود، يكي از با ارزش‌ترين نعمت‌هايي است كه خداوند متعال جهت تكامل انسان‌ها قرار داده است. بي‌ترديد چنانچه امر ازدواج با شرايط منطقي، صحيح و منطبق با اصول موجود در شرع مقدّس اسلام انجام پذيرد، حاصلي جز نزديكي به معبود يكتا و آرامش انسان نخواهد داشت. يكي از شرايط ازدواج كه لازم است پيش از وقع عقد زن و مرد بر سر ان به توافق رسند، مسأله‌ي مهريه است.بر اساس دستورات شرع مقدس اسلام، شايسته است با تعيين مهريه‌ي متعادل، با توجه به اصول شرعي و در حدي كه افراط و تفريط نباشد، پايه‌هاي يك زندگي مشترك از ابتدا به گونه‌اي صحيح بنا نهاده شود. «براساس آيه‌ي 4 سوره‌ي نساء «واتو انساء صدقاتهن نحله...» فلسفه‌ي شرع مقدس براي مهريه يك نوع هديه دادن است. سنت پيامبر در اين زمينه در مورد حضرت زهرا(س) و زنان پيامبر مهر السنه بوده و زياد نبودن مبلغ مهريه، به عنوان امري پسنديده تلقي مي‌شده است.در اجتماع كنوني ما كه نوعاً ازدواج‌ها دچار آسيب شده است، برخي خانواده‌ها براي فرار از تزلزل و جدايي، در موقع پيوند ازدواج مهريه‌ي دختر را خيلي بالا گرفته و از اين گذرگاه مي‌كوشند تا پيوند ازدواج را استحكام ببخشند؛ غافل از اين كه همين دورانديشي راساً و مستقلاً عامل تزلزل و تضعيف خانواده مي‌گردد.با توجه به اين كه در حال حاضر در كشور ما بين 13 تا 14 ميليون جوان در آستانه‌ي ازدواج قرار دارند و يكي از شرايط لازم امر ازدواج در شرع مقدس اسلام مسأله‌ي مهريه است و نظر به اين كه 78 درصد از جوانان، مهريه‌ي سنگين را موجب گريز از ازدواج مي‌دانند، تعيين ميزان مهريه به نوع كه هم قابل پرداخت بوده، و هم جلوي هر گونه سوء استفاده‌ي احتمالي را بگيرد، تبديل به يكي از معضلات اجتماعي گرديده است. لذا مطالعه‌ي وضعيت مهريه در ازدواج جوانان امروزي، آسيب‌شناسي آن به منظور برنامه‌ريزي جهت تسهيل امر مقدس ازدواج و برطرف نمودن موانع آن ضروري مي‌باشد.پرداختن قرآن كريم به موضوع مهريه در برخي از آيات(نساء آيه‌ي 4 و 24) نشان‌دهنده‌ي اهميت آن در زندگي انسان است. در اسلام، مسأله‌ي مهر و پرداخت آن تا آن درجه اهميت دارد كه در سنت اسلامي زن نمي‌تواند از پذيرش مهريه، ولو به مقدار ناچيز، سرباز زند. «مهريه به آن درجه از اهميت نيست كه عدم پرداخت آن موجب گسستن زندگي گردد، اما تعيين مهريه براي زن، نوعي عنايت و توجه به اوست.دين مبين اسلام نسبت به اصل مهريه نظر كاملاً روشني ارايه مي‌دهد و شرط صحت عقد نكاح را در تعيين ميزان مهريه مي‌داند، اما نسبت به مقدار آن كمينه و بيشينه‌اي تعيين ننموده و به توصيه‌هاي اخلاقي با توافق طرفين بسنده نموده، اما شرايطي را در تعيين مهريه لحاظ كرده است.با وجود آن كه دين اسلام بر سبك بودن مهريه تأكيد دارد، اما بررسي ميزان مهريه‌ها در سال‌هاي اخير افزايش ميانگين مهريه را نشان مي‌دهد. از آن جا كه پديده‌ي افزايش مهريه در ايران نسبتاً جديد است ريشه‌هاي آن را بايد در شرايط سال‌هاي اخير بررسي نمود. مطالعات نشان مي‌دهد كه عوامل زيادي افزايش مهريه را تحت الشعاع خود قرار داده كه به طور خلاصه مي‌توان به موارد زير اشاره نمود: نسيه بودن مهريه، وقوع تغييراتي در نظام باورها، نگرش‌ها، رفتارها، انتظارات و ترجيحات اكثريت افراد جامعه و غلبه‌ي نگرش‌هاي مادي، تحركات اجتماعي و ايجاد فرصت‌هاي جديد و استقلال‌طلبي نسبي براي زنان، مهار طلاق و كنترل نوجويي‌هاي مردان با توجه به بالا رفتن آمار طلاق، افزايش ارتقاي منزلت اجتماعي زنان، تشريفات ازدواج، چشم‌و هم‌چشمي‌ها، كمال‌يابي، شيوع ازدواج‌هاي برون فاميلي، تضعيف اعتماد اجتماعي، ترويج بي‌بند و باري و غيره.افزايش مهريه با وجود آن كه طلاق را براي مرد مشكل مي‌سازد پيامدهاي منفي به دنبال دارد. افزايش سن ازدواج و عدم تأمين نيازهاي روحي و جسمي جوانان، تغيير در نوع همسرگزيني، كاهش نرخ ازدواج، ايجاد خصومت و دشمني، تحمل اجباري زندگي‌هاي تصنعي، تحت‌الشعاع قرار گرفتن ارزش‌هاي دين، افسردگي، عصبيت و بدبيني، رواج فحشاء، حيله‌گيري و بداخلاقي، عدم وفاي به عهد و از بين رفتن سرمايه‌هاي اجتماعي از جمله اين پيامدهاست.فلسفه‌ي مهريه در اسلام تبيين مطلوب بودن زن و طالب بودن مرد است. خداوند مهريه را تعيين فرمود تا مرد به وسيله‌ي مهريه صداقت خود را در ابراز علاقمندي نشان بدهد. با توجه به فلسفه‌ي مهريه، تعيين مهريه متناسب در حفظ زندگي زناشويي نقشي مهم ايفا مي‌كند، زيرا همان گونه كه مهريه‌ي سنگين در اسلام ناپسند شمرده شده، مهريههاي اندك و حتي قرار ندادن مهريه نيز نامعقول مي‌باشد. چون مهريه نشان از احترام مرد و زن است و نبودن يا اندك بودن آن موجب مي‌گردد كه زن خود را در مقابل زنان هم رديف خود محقر و كوچك ببيند و آسيب‌هاي روحي و رواني به وي وارد آيد. اين در حالي است كه در صورت زياد بودن ميزان مهريه مرد هميشه خود را مطيع و فرمان‌بردار زن خواهد ديد و از ترس اين كه زن بنا به دلايلي مهريه‌ي خويش را مطالبه نمايد، سعي مي‌كند بنا به خواسته‌ي زوجه عمل نمايد.«مهریه»، جزو حقوق امضایی شرع مبین اسلام است. در دین اسلام احكام و حقوق به دو دسته امضایی و تاسیسی تقسیم می‌شوند. احكام امضایی از پیش از اسلام وجود داشته‌اند و شارع مقدس آنها را یا كاملا پذیرفته است یا با اندك تغییراتی جزو احكام و حقوق اسلامی برشمرده است. حال آنكه احكام تاسیسی برای