ايران، جامعه اي است پيچيده و با سابقه تاريخي و فرهنگي ديرينه كه بيش از هر. در سه دهه آخر قرن بيستم اين كشور رفت و برگشت هاي متعدديرا در فرايند گذر از سنت به مدرنيسم تجربه كرده و به ويژه طي دو دهه بعد از انقلاب،با حاكميت حكومت ديني، هر چند تكليف خود را در بسياري از مباحث بنيادين معاصر ازجمله دموكراسي، آزادي، رابطه تجاري و سياسي با جهان و توسعه اقتصادي و امثال آن تاحدي روشن ساخته ولي براي مثال، هنوز در زمينه مباحث كليدي چون مباني ارزشيبرنامه ريزي توسعه دچار چالش است. براي مثال، هنوز نمي داند با ماهواره و يااينترنت چه بكند. از بعد رتبه بندي جهاني، متأسفانه ايران به دليل درگير بودن دربحث مباني و مفاهيم و كشمكش هاي سياسي حاصل از آن و درگير بودن برخي مسئولان ومديران عالي در بازي هاي قدرت به رغم وجود امكانات پيشرفت (منابع سرشار انرژي ومواد خام، نيروي انساني توسعه خواه و تحول جو و...) وضعيت درخشاني ندارد. شاخص HDIسال۵۵۶%۱۹۷۵۵۶۳%۱۹۸۰۶۰۷%۱۹۸۵۶۴۵%۱۹۹۰۶۸۸%۱۹۹۵۷۲۱%۲۰۰۰از نظر تكنولوژيك، جفري سكس، در دانشگاه هاروارد مطالعه اي انجامداده است و بر اساس دو معيار تعداد حق امتياز اختراعات به ازاي هر يك ميليون نفرجمعيت و سهم صادرات تكنولوژي پيشرفته از GDP، جهان را به سه منطقه تكنولوژيكي زيرتقسيم كرده است. نوآوران تكنولوژي: كشورهايي هستند كه به ازاي هر يك ميليون نفرجمعيت ۱۰ حق امتياز (اختراع ثبت شده) يا بيشتر دارند و صادرات تكنولوژي پيشرفته دراين كشورها حداقل ۲ درصد توليد ناخالص داخلي (GDP) آنان را تشكيلمي دهد. كاربران تكنولوژي: اين كشورها توانايي بالايي در جذب دانايي ها وتكنولوژي هاي پيشرفته دارند و زيرساخت لازم را براي اين كار فراهمآورده اند. حذف شدگان (Technologically Excluded) اين كشورها در توليد و درجذب و مصرف تكنولوژي پيشرفته سهمي ندارند و يا سهم آنان ناچيز است. در نقشه ايكه بر اين اساس تهيه شده ، گروه اول با رنگ زرد، گروه دوم با رنگ سبز روشن و گروهسوم با رنگ سبز تيره مشخص شده اند. ايران در گروه سوم قرار دارد. شايد گفته شود چونمدل و ارقام اين طبقه بندي در دست نيست، نمي توان اعتبار اين طبقه بندي را تأييدكرد. ولي شكي نيست كه سهم ايران از صادرات تكنولوژي پيشرفته و حق امتياز كه معرفتوليد تكنولوژي نوين است بسيار ناچيز است. ايران در سال ۲۰۰۱، تنها ۱ حق امتيازداشته است. اين در حالي است كه در سال ۱۹۹۷، اين رقم براي آمريكا ۱۱۱۹۰۶ بوده است. در ارتباط با ISI ( (Information Society Index نيز ايران در گروه پنجم كشورهاقرار دارد. ISI شاخص جامعه اطلاعاتي است كه بر اساس ۲۳ متغير در ۴زير ساخت (زيرساخت هاي كامپيوتر، اينترنت، ارتباطات و اجتماعي) كشورها را به ۵ گروه تقسيم كردهاست. ۴ گروه اول وارد عصر اطلاعات شده اند كه شامل ۵۵ كشور مي شود، ولي ۱۵۰ كشورديگر- از جمله ايران- تازه واردان اين جريان هستند. در اين كشورها، هنوز زيرساختلازم براي بهره برداري از عصر ديجيتال ايجاد نشده است. اين گروه ۴۰ درصد از جمعيتجهان و ۴ درصد از GDP جهاني را تشكيل مي دهند و سهم آنان از مخارج جهاني فناورياطلاعات و ارتباطات ICT)) كمتر از ۱ درصد است. فاصله اين گروه با ۴ گروه ديگر استكه شكاف ديجيتال را پديد آورده است. ۵۵ كشور ۴ گروه اول، ۹۷ درصد GDP جهاني و ۹۹درصد مخارج ICT را دارند. نكته جالب آن كه امارات متحده در سال هاي اخير با نرخ رشد۲۰درصد در زمينه ICT از همه كشورها از نظر رشد جلو افتاده است. شايد معتبرتريناطلاعات موجود در مورد سنجش وضعيت ايران در مقايسه با كشورهاي جهان پروژه توسعهانساني باشد كه توسط برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) اجرا مي شود و بر حسب شاخص توسعهانساني HDI)) كشورها را رتبه بندي مي كند. البته اين شاخص به طور مستقيم وضعيتديجيتالي را نمي سنجد. ولي مؤلفه هاي آن معرف زيرساخت هاي مهمي است كه براي استفادهاز دستاوردهاي انقلاب ديجيتال در فرايند توسعه ضرورت حياتي دارند. بد نيست به نتايجگزارش ۲۰۰۲ در مورد ايران نگاهي بيفكنيم. در اين گزارش، ايران در ميان ۱۷۳ كشور،با رتبه ۹۸ در گروه ميانه قرار دارد و ارزش شاخص HDI براي آن ۷۲۱/۰ محاسبه شدهاست. از سال ۱۹۷۵ وضع ايران در اين شاخص به شرح جدول شماره ۱ بوده است. ارزشمؤلفه هاي HDI۹/۶۸سالاميد به زندگي هنگام تولد۳/۷۶درصدنرخ با سوادي بزرگسالان۷۳درصدافراد واجد شرايطي كه در مدرسه هستند۵۸۸۴دلارGDP سرانه۵/۳۳ميليون نفرجمعيت سال ۱۹۷۵۳/۷۰ميليون نفرجمعيت سال ۲۰۰۰۳درصدنرخ رشد جمعيت سال ۱۹۷۵۴/۱درصدنرخ رشد جمعيت سال ۲۰۰۰۸/۴۵درصدجمعيت شهرنشين سال ۱۹۷۵۶۴درصدجمعيت شهرنشين سال ۲۰۰۰۴۰دستگاهتعداد تلفن به ازاي هر هزار نفر، سال ۱۹۹۰۱۴۹دستگاهتعداد تلفن به ازاي هر هزار نفر، سال ۲۰۰۰صفرمشتركان تلفن سيار به ازاي هر هزار نفر، سال ۱۹۹۰۱۵نفرمشتركان تلفن سيار به ازاي هر هزار نفر، ۲۰۰۰۱عددتعداد حق امتياز اختراعات۵۹۰نفردانشمندان و مهندسان R&D به ازاي ميليون نفر۷/۳درصدسهم مخارج عمومي از GNP در آموزش؛ ۸۵-۱۹۸۷۴درصدسهم مخارج عمومي از GNP در آ موزش، ۹۵-۱۹۹۷۵/۱درصدسهم مخارج عمومي از GDP در بهداشت، ۱۹۹۰۷/۱درصدسهم مخارج عمومي از GDP در بهداشت، ۱۹۹۸۷/۲درصدسهم مخارج عمومي GDP در حوزه نظامي، ۱۹۹۰۸/۳درصدسهم مخارج عمومي از GDP در حوزه نظامي،۲۰۰۰
ايران، جامعه اي است پيچيده و با سابقه تاريخي و فرهنگي ديرينه كه بيش از هر. در سه دهه آخر قرن بيستم اين كشور رفت و برگشت هاي متعدديرا در فرايند گذر از سنت به مدرنيسم تجربه كرده و به ويژه طي دو دهه بعد از انقلاب،با حاكميت حكومت ديني، هر چند تكليف خود را در بسياري از مباحث بنيادين معاصر ازجمله دموكراسي، آزادي، رابطه تجاري و سياسي با جهان و توسعه اقتصادي و امثال آن تاحدي روشن ساخته ولي براي مثال، هنوز در زمينه مباحث كليدي چون مباني ارزشيبرنامه ريزي توسعه دچار چالش است. براي مثال، هنوز نمي داند با ماهواره و يااينترنت چه بكند. از بعد رتبه بندي جهاني، متأسفانه ايران به دليل درگير بودن دربحث مباني و مفاهيم و كشمكش هاي سياسي حاصل از آن و درگير بودن برخي مسئولان ومديران عالي در بازي هاي قدرت به رغم وجود امكانات پيشرفت (منابع سرشار انرژي ومواد خام، نيروي انساني توسعه خواه و تحول جو و...) وضعيت درخشاني ندارد. شاخص HDIسال۵۵۶%۱۹۷۵۵۶۳%۱۹۸۰۶۰۷%۱۹۸۵۶۴۵%۱۹۹۰۶۸۸%۱۹۹۵۷۲۱%۲۰۰۰از نظر تكنولوژيك، جفري سكس، در دانشگاه هاروارد مطالعه اي انجامداده است و بر اساس دو معيار تعداد حق امتياز اختراعات به ازاي هر يك ميليون نفرجمعيت و سهم صادرات تكنولوژي پيشرفته از GDP، جهان را به سه منطقه تكنولوژيكي زيرتقسيم كرده است. نوآوران تكنولوژي: كشورهايي هستند كه به ازاي هر يك ميليون نفرجمعيت ۱۰ حق امتياز (اختراع ثبت شده) يا بيشتر دارند و صادرات تكنولوژي پيشرفته دراين كشورها حداقل ۲ درصد توليد ناخالص داخلي (GDP) آنان را تشكيلمي دهد. كاربران تكنولوژي: اين كشورها توانايي بالايي در جذب دانايي ها وتكنولوژي هاي پيشرفته دارند و زيرساخت لازم را براي اين كار فراهمآورده اند. حذف شدگان (Technologically Excluded) اين كشورها در توليد و درجذب و مصرف تكنولوژي پيشرفته سهمي ندارند و يا سهم آنان ناچيز است. در نقشه ايكه بر اين اساس تهيه شده ، گروه اول با رنگ زرد، گروه دوم با رنگ سبز روشن و گروهسوم با رنگ سبز تيره مشخص شده اند. ايران در گروه سوم قرار دارد. شايد گفته شود چونمدل و ارقام اين طبقه بندي در دست نيست، نمي توان اعتبار اين طبقه بندي را تأييدكرد. ولي شكي نيست كه سهم ايران از صادرات تكنولوژي پيشرفته و حق امتياز كه معرفتوليد تكنولوژي نوين است بسيار ناچيز است. ايران در سال ۲۰۰۱، تنها ۱ حق امتيازداشته است. اين در حالي است كه در سال ۱۹۹۷، اين رقم براي آمريكا ۱۱۱۹۰۶ بوده است. در ارتباط با ISI ( (Information Society Index نيز ايران در گروه پنجم كشورهاقرار دارد. ISI شاخص جامعه اطلاعاتي است كه بر اساس ۲۳ متغير در ۴زير ساخت (زيرساخت هاي كامپيوتر، اينترنت، ارتباطات و اجتماعي) كشورها را به ۵ گروه تقسيم كردهاست. ۴ گروه اول وارد عصر اطلاعات شده اند كه شامل ۵۵ كشور مي شود، ولي ۱۵۰ كشورديگر- از جمله ايران- تازه واردان اين جريان هستند. در اين كشورها، هنوز زيرساختلازم براي بهره برداري از عصر ديجيتال ايجاد نشده است. اين گروه ۴۰ درصد از جمعيتجهان و ۴ درصد از GDP جهاني را تشكيل مي دهند و سهم آنان از مخارج جهاني فناورياطلاعات و ارتباطات ICT)) كمتر از ۱ درصد است. فاصله اين گروه با ۴ گروه ديگر استكه شكاف ديجيتال را پديد آورده است. ۵۵ كشور ۴ گروه اول، ۹۷ درصد GDP جهاني و ۹۹درصد مخارج ICT را دارند. نكته جالب آن كه امارات متحده در سال هاي اخير با نرخ رشد۲۰درصد در زمينه ICT از همه كشورها از نظر رشد جلو افتاده است. شايد معتبرتريناطلاعات موجود در مورد سنجش وضعيت ايران در مقايسه با كشورهاي جهان پروژه توسعهانساني باشد كه توسط برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) اجرا مي شود و بر حسب شاخص توسعهانساني HDI)) كشورها را رتبه بندي مي كند. البته اين شاخص به طور مستقيم وضعيتديجيتالي را نمي سنجد. ولي مؤلفه هاي آن معرف زيرساخت هاي مهمي است كه براي استفادهاز دستاوردهاي انقلاب ديجيتال در فرايند توسعه ضرورت حياتي دارند. بد نيست به نتايجگزارش ۲۰۰۲ در مورد ايران نگاهي بيفكنيم. در اين گزارش، ايران در ميان ۱۷۳ كشور،با رتبه ۹۸ در گروه ميانه قرار دارد و ارزش شاخص HDI براي آن ۷۲۱/۰ محاسبه شدهاست. از سال ۱۹۷۵ وضع ايران در اين شاخص به شرح جدول شماره ۱ بوده است. ارزشمؤلفه هاي HDI۹/۶۸سالاميد به زندگي هنگام تولد۳/۷۶درصدنرخ با سوادي بزرگسالان۷۳درصدافراد واجد شرايطي كه در مدرسه هستند۵۸۸۴دلارGDP سرانه۵/۳۳ميليون نفرجمعيت سال ۱۹۷۵۳/۷۰ميليون نفرجمعيت سال ۲۰۰۰۳درصدنرخ رشد جمعيت سال ۱۹۷۵۴/۱درصدنرخ رشد جمعيت سال ۲۰۰۰۸/۴۵درصدجمعيت شهرنشين سال ۱۹۷۵۶۴درصدجمعيت شهرنشين سال ۲۰۰۰۴۰دستگاهتعداد تلفن به ازاي هر هزار نفر، سال ۱۹۹۰۱۴۹دستگاهتعداد تلفن به ازاي هر هزار نفر، سال ۲۰۰۰صفرمشتركان تلفن سيار به ازاي هر هزار نفر، سال ۱۹۹۰۱۵نفرمشتركان تلفن سيار به ازاي هر هزار نفر، ۲۰۰۰۱عددتعداد حق امتياز اختراعات۵۹۰نفردانشمندان و مهندسان R&D به ازاي ميليون نفر۷/۳درصدسهم مخارج عمومي از GNP در آموزش؛ ۸۵-۱۹۸۷۴درصدسهم مخارج عمومي از GNP در آ موزش، ۹۵-۱۹۹۷۵/۱درصدسهم مخارج عمومي از GDP در بهداشت، ۱۹۹۰۷/۱درصدسهم مخارج عمومي از GDP در بهداشت، ۱۹۹۸۷/۲درصدسهم مخارج عمومي GDP در حوزه نظامي، ۱۹۹۰۸/۳درصدسهم مخارج عمومي از GDP در حوزه نظامي،۲۰۰۰