چکیده :به منظور تعیین بهترین تاریخ کاشت در ارقام سویا ، آزمايشی در مزرعه تحقيقاتی دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامين به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در چهار تكرار در سال 1388 اجرا شد. تيمار های آزمايش شامل چهار تاريخ كاشت 13 ارديبهشت ، 23 ارديبهشت،3 خرداد و 13 خرداد (با فواصل 10 روز) در كرت های اصلی و چهار رقم سويای ميان رس بهاره (از گروه سه) شامل Williams،L-17 ،Zin و M7 در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته از تاریخ کاشت سوم و رقم ویلیامز با متوسط 8/95 سانتی متر به دست آمد و تاریخ کاشت چهارم و رقم M7 با میانگین 8/72 ساتی متر کمترین میزان را به خود اختصاص داد. بالاترین مقدار عملکرد دانه از تاریخ کاشت دوم و رقم ویلیامز با متوسط 63/5387 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که نسبت به تاریخ کاشت چهارم و ژنوتیپ L-17 با میانگین 71/3168 کیلوگرم در هکتارکه کمترین میزان را دارا بودند ، 2/41 درصد برتری نشان داد. اما بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیک از تاریخ کاشت دوم و رقم زان حاصل شد که با تیمار تاریخ کاشت دوم و رقم ویلیامز تفاوت معنی داری نداشته و هردو در گروه اول جای گرفتند. تاریخ کاشت دوم و رقم زان با 8/124 عدد بیشترین تعداد غلاف در بوته را به دست آورد ولی بالاترین تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه با متوسط 08/2 عدد ومیانگین 65/9 گرم از تیمار تاریخ کاشت دوم و رقم ویلیامز به دست آمد. درصد روغن و پروتئین نیز تحت تاثیر اثرات متقابل تیمار تاریخ کاشت و ارقام قرار گرفت . بالاترین و پایین ترین میزان درصد روغن به ترتیب از تاریخ کاشت چهارم و رقم ویلیامز با 92/22 درصد و تیمار تاریخ کاشت دوم و ژنوتیپ L-17 با 87/19 درصد به دست آمد ، تیمار تاریخ کاشت دوم و لاین M7 با میانگین 67/34 درصد توانست بالاترین میزان درصد پروتئین را به خود اختصاص داد و کمترین درصد پروتئین از تیمار تاریخ کاشت چهارم و رقم ویلیامز با متوسط 09/30 درصد به دست آمد. شاخص سطح برگ در تاریخ های کاشت مختلف متفاوت بود بالاترین میزان از تاریخ کاشت دوم در مرحله آغاز غلاف دهی با 31/5 به دست آمد. در بین ارقام نیز رقم ویلیامز توانست با 98/4 در مرحله آغاز پر شدن دانه بیشترین مقدار را از آن خود کند. بیشترین میزان سرعت رشد محصول از تاریخ کاشت دوم در مرحله آغاز غلاف دهی با 38/25 کیلو گرم بر متر مربع در روز حاصل شد. بین ارقام نیز رقم ویلیامز با 66/23 کیلو گرم بر متر مربع در روز در آغاز مرحله غلاف دهی بیشترین مقدارسرعت رشد محصول را به دست آورد. بالاترین میزان سرعت جذب خالص از تاریخ کاشت دوم با 41/21 کیلوگرم بر متر مربع در روز در مرحله ظهور نخستین برگ به دست آمد و کمترین مقدار نیز از تاریخ کاشت چهارم در مرحله رسیدگی کامل با 78/0 کیلوگرم بر متر مربع در روز حاصل شد. رقم ویلیامز نیز بالاترین مقدار سرعت جذب خالص را به دست آورد و کمترین مقدار از ژنوتیپ M7 با میانگین 8/0 کیلوگرم بر متر مربع در مرحله رسیدگی کامل حاصل شد . در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده تاریخ کاشت دوم و رقم ویلیامز با دارا بودن بیشترین عملکرد و شاخص های رشد مناسب برای منطقه ورامین شناخته شد.نتایج شبیه سازی در این تحقیق در بر گیرنده مناسب بودن مدل رشد DSAT جهت بررسی روند رشد سویا می باشد. بر این اساس نمودارهای ترسیم شده مدل در مورد شاخص سطح برک شاخص برداشت وزن برگ وزن ساقه وزن غلاف و عملکرد دانه شبیه نمودارهای مزرعه ای بوده و ضریب مدل نزدیک به یک می باشد..واژگان کلیدی : سویا ، تاریخ کاشت ، رقم ، عملکرد و اجزای عملکرد و شاخص های رشد .شبیه سازی رشد تعداد صفحات 200 word فهرست مندرجاتعنوان صفحه چکیده1فصل اول مقدمه31-1- مقدمه و اهمیت41-2- مشخصات گیاه شناسی سویا51-2-1 – ریشه61-2-2- ساقه71-2-3- برگ81-2-4- گل و غلاف91-2-5- دانه111-3- رشد و تکامل سویا131-4- مرفولوژی دانه و جوانه زنی161-5- اکولوژی سویا171-5-1-احتیاجات جوی و خاک181-5-2- انتخاب واریته211-5-3- حاصلخیزی221-5-4- نیاز سویا به نیتروژن231-5-5- آهک دادن261-6- عملیات زراعی و تهیه بستر271-6-1- کنترل علف هرز281-6-2- تاریخ کاشت301-6-3- فاصله ردیف و میزان کاشت341-6-4- میزان بذر381-6-5- عمق کاشت411-6-6- ماشین آلات کشت411-6-7- آغشته سازی با باکتری421-6-8- ضد عفونی بذر441-7- بیماری ها481-8- آفات491-9- نیاز سویا به عناصر غذایی511-10- آبیاری531-11- برداشت محصول541-11-1- خشک کردن و انبار داری561-12- فرآیند و مصارف سویا581-13- ترکیبات دانه591-13-1- اجزای فعال بیولوژیکی641-13-2- تهیه کنجاله641-13-3- روغن سویا651-13-4- فرآورده های پروتئینی661-14- مدل سازی671-14-1- مدل خانواده DSSAT68فصل دوم بررسی منابع702-1- ارتفاع بوته712-2- اجزای عملکرد و شاخص های رشد722-3- عملکرد دانه ،عملکرد بیولوژیک ،شاخص برداشت و شاخص های رشد792-4- کیفیت بذر (روغن و پروتئین)862-5- مدل سازی بر اساس معادلات ریاضی89فصل سوم : 3-1 - مواد و روش ها92فصل چهارم نتایج و بحث1014-1- ارتفاع بوته1024-2- تعداد غلاف در بوته1064-3- تعداد غلاف در متر مربع1094-4- تعداد دانه در غلاف1124-5- تعداد دانه در متر مربع1154-6- وزن صد دانه1204-7- وزن پوسته غلاف بدون دانه1238-4- عملکرد غلاف1264-9- عملکرد دانه1294- 10 – عملکرد بیولوژیک1344-11- شاخص برداشت1374-12- درصد روغن1434-13- عملکرد روغن1464-14- درصد پروتئین1494-15- عملکرد پروتئین1534- 16- شاخص سطح برگ1574-17- سرعت رشد محصول1594-18- سرعت جذب خالص1614-19- مدل سازی1644-19 -1- شبیه سازی شاخص سطح برگ و شاخص برداشت1534- 19 -2- شبیه سازی وزن ساقه ، برگ و غلاف1704-19- 3- شبیه سازی عملکرد دانه175پیشنهادات181منابع183چکیده انگلیسی197 فهرست نمودارها عنوانصفحهنمودار 4-1- تاثیر تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته سویا104نمودار 4-2- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر ارتفاع بوته سویا105نمودار 4-3- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر ارتفاع بوته در سویا105نمودار 4-4 – تاثیر تاریخ کاشت بر تعداد غلاف در بوته سویا108نمودار 4-5- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر تعداد غلاف در بوته سویا108نمودار 4-6- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر تعداد غلاف در بوته در سویا109نمودار 4-7- تاثیر تاریخ کاشت بر غلاف در متر مربع سویا111نمودار 4-8- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر غلاف در متر مربع سویا111نمودار 4-9- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر غلاف در متر مربع در سویا112نمودار 4-10- تاثیر تاریخ کاشت بر دانه در غلاف سویا114نمودار 4-11- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر دانه در غلاف سویا114نمودار 4-12- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر دانه در غلاف در سویا115نمودار 4-13- تاثیر تاریخ کاشت برتعداد دانه در متر مربع سویا116نمودار 4-14- - تاثیر ژنوتیپ و رقم برتعداد دانه در متر مربع سویا117نمودار 4-15- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم برتعداد دانه در متر مربع در سویا117نمودار 4-16- تاثیر تاریخ کاشت بر وزن صد دانه سویا122نمودار 4-17- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر وزن صد دانه سویا122نمودار 4-18- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر وزن صد دانه در سویا123نمودار 4-19- تاثیر تاریخ کاشت بر پوسته غلاف بدون دانه سویا124 فهرست نمودارهاعنوانصفحهنمودار 4-20 - تاثیر ژنوتیپ و رقم برپوسته غلاف بدون دانه سویا125نمودار 4-21- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم برپوسته غلاف بدون دانه در سویا125نمودار 4- 22- تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد غلاف در سویا127نمودار 4-23 - تاثیر ژنوتیپ و رقم بر عملکرد غلاف سویا128نمودار 4-24- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد غلاف در سویا128نمودار 4-25- تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه سویا132نمودار 4-26- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر عملکرد دانه سویا133نمودار 4-27- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد دانه در سویا133نمودار 4- 28- تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک سویا136نمودار 4- 29 - تاثیر ژنوتیپ و رقم بر عملکرد بیولوژیک سویا136نمودار 4- 30- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد بیولوژیک در سویا137نمودار 4-31- تاثیر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت سویا139نمودار 4-32- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر شاخص برداشت سویا140نمودار 4-33- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر شاخص برداشت در سویا140نمودار 4-34- تاثیر تاریخ کاشت بر درصد روغن سویا145نمودار 4-35- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر درصد روغن سویا145نمودار 4-36- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر درصد روغن در سویا146نمودار 4-37- تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد روغن سویا147نمودار 4-38- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر عملکرد روغن سویا148نمودار 4-39- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد روغن در سویا148نمودار 4-40- تاثیر تاریخ کاشت بر درصد پروتئین سویا151نمودار 4-41- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر درصد پروتئین سویا152 عنوان صفحهنمودار 4-42- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر درصد پروتئین در سویا152نمودار 4-43- تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد پروتئین سویا153نمودار 4-44- تاثیر ژنوتیپ و رقم بر عملکرد پروتئین سویا154نمودار 4-45- تاثیر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد پروتئین در سویا154نمودار 4-46- روند تغییرات شاخص سطح برگ در تاریخ های مختلف کاشت157نمودار 4-47- روند تغییرات شاخص سطح برگ در ارقام سویا158نمودار 4-48-تغییرات سرعت رشد محصول در تاریخ های مختلف کاشت160نمودار 4-49- تغییرات سرعت رشد محصول در ارقام سویا161نمودار 4-50- تغییرات سرعت جذب خالص در تاریخ های مختلف کاشت سویا162نمودار 4-51- روند تغییرات سرعت جذب خالص در ارقام سویا163نمودار 4-52 – روند تغییرات شاخص سطح برگ و شاخص برداشت در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای لاینL17164نمودار 4-53- روند تغییرات شاخص سطح برگ و شاخص برداشت در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای لاینM7166نمودار 4-54 -روند تغییرات شاخص سطح برگ و شاخص برداشت در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای رقم Williams167نمودار 4- 55 - روند تغییرات شاخص سطح برگ و شاخص برداشت در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای رقم Zin168نمودار 4-56 – روند تغییرات وزن ساقه(a ) وزن برگ(b ) و وزن غلاف (c) در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای لاینL17170نمودار 4- 57 - روند تغییرات وزن ساقه(a ) وزن برگ(b ) و وزن غلاف (c) در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای لاینM7172نمودار 4- 58 - روند تغییرات وزن ساقه(a ) وزن برگ(b ) و وزن غلاف (c) در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای رقم Williams173نمودار 4- 59 - روند تغییرات وزن ساقه(a ) وزن برگ(b ) و وزن غلاف (c) در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای رقم Zin174نمودار 4- 60 – روند تغییرات میانگین عملکرد دانه مشاهده شده در در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای لاینL17 در تاریخ کاشت دوم175نمودار 4- 61 – روند تغییرات میانگین عملکرد دانه مشاهده شده در در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای لاینM7 در تاریخ کاشت دوم177نمودار 4- 62 – روند تغییرات میانگین عملکرد دانه مشاهده شده در در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای رقم Williams در تاریخ کاشت دوم178نمودار 4- 63 – روند تغییرات میانگین عملکرد دانه مشاهده شده در در شرایط مزرعه(*)و میزان برآورد شده توسط مدل Crop Gro soybean برای رقم Zin در تاریخ کاشت دوم180فهرست جداولعنوانصفحهجدول 1-1- مراحل رشد سویا13جدول 1-2- پیشنهاد میزان بذر کاری39جدول 1-3-مثال هایی از انواع علف کش ها45جدول 1-4- مقادیر تقریبی ترکیبات دانه سویا در قسمت های مختلف آن59جدول 1-5-اسید آمینه در پروتئین سویا60جدول 1-6-اسید های چرب روغن سویا62جدول 1-7-فرآورده های کنجاله بدون چربی64جدول 1-8- درصد ترکیبات کنجاله بدون چربی66جدول 3-1- آزمون خاک قبل از آزمایش94جدول 3-2- پارامترهای مورد استفاده در ارزیابی خروجی های مدل98جدول 3-3- مراحل نموی استاندارد جهت ورود به مدل DAST99جدول 4-1- تجزیه واریانس ارتفاع بوته ،تعداد غلاف در بوته ،تعداد غلاف در متر مربع ،تعداد دانه در غلاف و تعداد دانه در متر مربع در تیمار تاریخ کاشت و رقم118جدول 4-2-مقایسه میانگین اثرات ساده تاریخ کاشت و رقم در ارتفاع بوته ،تعداد غلاف در بوته ،تعداد غلاف در متر مربع ،تعداد دانه در غلاف و تعداد دانه در متر مربع118جدول 4-3- مقایسه میانگین اثرات متقابل تاریخ کاشت و رقم در ارتفاع بوته ،تعداد غلاف در بوته ،تعداد غلاف در متر مربع ،تعداد دانه در غلاف و تعداد دانه در متر مربع119جدول 4-4- تجزیه واریانس وزن صد دانه ،وزن پوسته غلاف، عملکرد غلاف،عملکرد دانه ، عملکرد بیولوژیک،شاخص برداشت در تیمار تاریخ کاشت و رقم141جدول 4-5- مقایسه میانگین اثرات ساده تاریخ کاشت و رقم بر وزن صد دانه ،وزن پوسته غلاف، عملکرد غلاف،عملکرد دانه ، عملکرد بیولوژیک،شاخص برداشت141جدول 4-6- مقایسه میانگین اثرات متقابل تاریخ کاشت و رقم بر وزن صد دانه ،وزن پوسته غلاف، عملکرد غلاف،عملکرد دانه ، عملکرد بیولوژیک،شاخص برداشت142جدول 4-7- تجزیه واریانس درصد روغن ،عملکرد روغن ،درصد پروتئین ،عملکرد پروتئین در تیمار تاریخ کاشت و رقم155جدول 4-8- مقایسه میانگین اثرات ساده تاریخ کاشت و رقم بر درصد روغن ،عملکرد روغن ،درصد پروتئین ،عملکرد پروتئین155جدول 4-9- مقایسه میانگین اثرات متقابل تاریخ کاشت و رقم بر درصد روغن ،عملکرد روغن ،درصد پروتئین ،عملکرد پروتئین156