كلياتوقوع زمین لرزههای متعدد در ایران و تحقیقات زمین شناسی انجام شده در مورد گسلهای موجود همگی موید این مطلب است که ما در منطقه لرزه خیز زندگی میکنیم. از طرف دیگر به دلیل کم توجهی جامعه مهندسی به ساخت و ساز ایمن ساختمانهای زیادی بجا مانده است که در آن تمهیدات خاصی برای زلزله در نظر گرفته نشده است آمار و ارقام نشان میدهد که در کشور اکثر ساختمان از نوع ساختمانهای بنایی میباشند و از آن مهمتر در زلزلههای اخیر بیشترین آمار تلفات و خسارات از جانب همین نوع ساختمانها میباشد و این مطالب ضرورت توجه به امر مقاوم سازی این ساختمان هارا از بیش مسجل میسازد.با بررسیهای تجربی انجام گرفته در حین اجرای طرحها نقاط ضعف و قوت روشهای مقاومسازی مشخص شده و روش متفاوتی ارائه میشود و این روش بر خلاف روشهای دیگر با در نظر گرفتن رفتار نامطلوب ساختمانهای بنایی در بارهای لرزهای اتخاذ شده است و از ویژگیهای آن سطح ایمنی بسیار بالا با ایجاد خط دوم دفاعی استفاده از خواص مطلوب قابهای مرکب در بارهای لرزه ای، سادگی طرح،اجرایی بودن طرح و امکان انجام تغییرات معماری و حتی احداث یک طبقه جدید را میتوان نام برد.در این پایان نامه قرار است که یک ساختمان بنایی که در زلزله تا حدود 30 تا 40 درصد آسیب دیده به روشی مقاوم سازی شود که قابل اجرا باشد و بعضی از قسمتهای آن باید با نرمافزار ETABS مدل شود که مسئله اقتصادی نیر لحاظ باشد و نکته دیگر که در مراجع برآن اشاره نشده این است که اگر نیروی برشی طبقه از ظرفیت برشی آن بیشتر باشد چه باید کرد ؟ و در این حالت به چه صورتی مقاوم سازی شود که این حالت جبران شود.البته لازم به ذکر است که در قسمت پی قرار است از یک روشی مقاوم سازی خاصی استفاده شود که بسیار جالب توجه میباشد.اکنون این سوال مطرح میشود که ابعاد قاب مرکب چه تأثیری در نتایج دارند؟ از چه نرم افزاری کمک گرفته شده است؟ در هنگام اعمال قاب مرکب کدام قسمتها نیاز به تقویت مجدد خواهند داشت؟ روند انجام پايان نامهبا توجه به اينكه طيف گستردهاي از ساختمانهاي موجود در كشور از نوع ساختمانهاي بنايي ميباشند و از طرف ديگر كشور ايران از لرزه خيزي بالايي برخوردار است، همين مساله باعث شده است كه معايب ساختمانهاي بنايي به محاسن آن چيرگي يافته است. تجربه زلزلههاي مختلف، بيشترين آمار تلفات را در ميان اين نوع ساختمانها نشان ميدهد.انجام كارهاي تحقيقاتي در اين زمينه منجر به تدوين آيين نامهها و دستورالعمل هايي در زمينه ساخت و يا مقاوم سازي اين ساختمان شده است، اما اين تحقيقات در مقايسه با حجم بالاي آسيبپذيري بسيار ناچيز بوده و ضرورت انجام تحقيقات گستردهتري را طلب ميكند.در فصل اول اين پايان نامه، ابتدا آماري از وضعيت ساختمانهاي كشور ارائه شده است كه در آن درصد ساختمانهاي بنايي و اسكلت بتني در برههاي از زمان ارائه شده است. اين آمار حجم بالاي اين نوع ساختمانها را در كشور نشان ميدهد. در ادامه گزارشاتي از برخي زلزلههاي گذشته مانند زلزله مهم رودبار و منجيل، بم، چنگوره، آوج و داهوييه و نواقص و آسيبهاي وارده به ساختمانهاي آنها بررسي شده است. پس از آن وضعيت لرزهخيزي ايران بررسي شده است. اين بررسي نشان دهنده خطر لرزه خيزي بالاي اكثر مناطق كشور ميباشد. فصل اول با مطلبي در مورد ضرورت مقاوم سازي ساختمانهاي بنايي به پايان رسيده است.در فصل دوم، خواص لرزهاي ساختمانهاي بنايي، عناصرسازه ای در اين ساختمان ها، انواع حالتهاي شكست اين عناصر ارائه شده است.در فصل سوم، به خواص سازهاي و ديناميكي قابهاي مركب پرداخته شده است.در فصل چهارم، بررسي شيوههاي مختلف ترميم و تقويت ساختمانهاي بنايي ارائه شده است.در فصل پنجم، با استفاده از تئوري قابهاي مركب، روش مسلح كردن ساختمان به عنوان روش برتر در مورد يك ساختمان به صورت گام به گام و به صورت كامل ارائه شده است. تعداد صفحات 129 wordهمراه با عکس های رنگی فهرست مطالبكليات... 1روند انجام پايان نامه. 2چكيده 3فصل اولكليات1-1 مقدمه. 41-2 مرور كارهاي گذشته. 51-3 لرزه خيزي ايران. 61-4 گزارش برخي از زلزلههاي چند دهه اخير. 61-4-1 زلزله 31 خردادماه 1369 رودبار و منجيل.. 71-4-2 زلزله 5 مردادماه 1382 بم. 91-4-3 اثرات زلزله اول تيرماه 1381 چنگوره ـ آوج بر ساختمانهاي بنايي و مختلط 171-4-3-1 خسارات وارده به ساختمانها در اثر زلزله چنگوره ـ آوج.. 171-4-3-2 گونههاي ساختماني منطقه آوج.. 191-4-3-3 ساختماني بنايي آوج با سقف طاق ضربي.. 201-4-3-4 بررسي آسيبهاي وارده به ساختمانهاي منطقه آوج.. 201-4-3-5 بررسي علل خرابي ساختمانهاي مختلط و بنايي آوج.. 221-4-4 رفتار و عملكرد ساختمانها در زلزله داهوييه (زرند) 221-5 عملكرد ساختمانهاي آجري در زلزلههاي گذشته. 321-6 مقاومت سازي ساختمانهاي بنايي.. 33فصل دومرفتار و طرح لرزهاي ساختمانهاي مصالح بنايي2-1 مقدمه. 352-2 رفتار مواد. 362-3 نيروي زلزله. 362-4 گسيختگي ديوارهاي مصالح بنايي.. 372-5 گسيختگي ساختمانهاي مصالح بنايي.. 402-6 علل گسيختگي ساختمانهاي مصالح بنايي.. 422-6-1 كيفيت مصالح و اجرا 432-6-2 شكل و سيستم سازه 432-6-3ديوارهاي ساختمان. 452-6-4 سيستم سقف... 452-6-5 انسجام اجزاي ساختمان. 462-6-6 اجزاي غيرسازه اي.. 462-6-7 سيستم كلاف... 472-6-8 خاك محل.. 47فصل سومخواص سازهای و دینامیکی قابهای مرکب3-1 مقدمه. 483-2 ضرورت توجه به نقش میانقاب... 483-3- اندرکنش قاب و میانقاب... 493-4- تبدیل کنش خمشی به کنش خرپایی.. 493-5- مودهای شکست دیوار آجری.. 513-5-1- شکست برشی.. 513-5-2- شکست برشی- لغزشی.. 523-5-3 -شکست خمشی.. 523-5-3-1- شکست خمشی در راستای قائم. 523-5-3-2- شکست خمشی در راستای افقی.. 533-6- مودهای شکست میانقاب... 533-6-1- لهیدگی گوشهها 533-6-2- شکست برشی- لغزشی.. 533-6-3- فشار قطری.. 543-6-4- ترک قطری.. 543-6-5- شکست قاب... 543-7- مودهای شکست سازه 553-8- مودهای شکست سازههای آجری در زلزلههای گذشته. 573-9- انواع ترک... 593-9-1- ترکهای مرزی.. 593-9-2- ترکهای قطری.. 605-3-2-1- تقسیمبندی ترکهای قطری.. 613-10- شکست کنج.. 643-11- حالت نهایی شکست... 653-12- عاملهای مؤثر بر مقاومت ترک قطری.. 653-13- مقاومت شکست کنج.. 653-14- تأثیر درز بین قاب و میانقاب: 663-15- خواص پسماند. 663-15-1 تأثیر نرمی بر رفتار لرزهای.. 66فصل 4روشهای تعمیر، بازسازی و تقویت ساختمانها4-1- مقدمه. 694-2- راهکارهای بهسازی.. 704-2-1- روکش بتنی یا شاتکریت... 704-2-2- یکپارچه ساختن سقف... 714-2-3- افزایش تعداد مسیرهای انتقال بار. 724-2-4- استقرار دیوار جدید. 734-2-5- اصلاح بازشوها در دال. 734-2-6- روشهای تزریق صمغهای چسبناک... 744-2-7- تعبیه دیوار برشی.. 744-2-8- مقاومسازی توسط FRP.. 754-2-8-1- اجرای مقاومسازی و بهسازی توسط FRP.. 764-2-9- تقویت پی.. 774-2-10- نصب صفحات فولادی با اندود ملات سیمان ریزدانه (فروسیمان) در گوشهها برای اتصال دیوارها 794-2-11- کاهش ابعاد بازشوها 804-2-12- کلافهای افقی فولادی.. 803-2-12-1- کلاف افقی با نبشی در سقف طاق ضربی.. 814-2-12-2- کلاف افقی با نبشی در سقف تیرچه بلوک... 824-2-13- کلافهای قائم فولادی.. 834-2-13-1- کلافهای قائم با ورق در وسط دیوار. 834-2-14- تیرآهن کنسول (بالکن) 844-2-15- کاربرد شناژ خورجینی.. 854-2-15-1- مقدمه: 854-2-15-2- روش اجراي تدريجي و گام به گام به عنوان روش مرسوم. 854-2-15-3- روش اجراي خورجيني.. 864-2-15-4- مزايا 874-2-15-5- معايب... 894-2-16- گزارشي كوتاه از انجام مقاوم سازي ساختمان موجود با استفاده از فونداسيون و شناژ خورجيني 894-2-16-1- وضع موجود. 894-2-16-2- انتخاب روش... 904-2-16-3 - مروري بر عمليات اجرائي فونداسيون و شناژ خورجيني.. 904-3- روشهای تقویت و تعمیر ساختمانهای سنگی موجود: 944-3-1- روش تقویت دیوارهای سنگی: 954-3-1-1- تقویت گوشههای ساختمان با استفاده از صفحات فلزی: 954-3-1-2- استفاده از بتن مسلح در اتصال دیوارها: 954-3-1-3- استفاده از شبکه فولادی.. 964-3-1-4- استفاده از تیرهای چوبی برای حمایت از دیوارهای بلند و طویل: 994-3-2- تقویت سقف ساختمانهای آجری و سنگی با تیرهای چوبی.. 100فصل 5کاربرد قاب مرکب در مقاومسازی ساختمانهای بنایی5-1 طرح مسئله. 1025-1-1- نقشه معماری.. 1025-1-2- نقشه سازهای.. 1035-1-3- کدگذاری دیوارها 1045-1-4- خسارات وارده به دیوارهای سازهای و غیرسازهای و ارائه راهکارهای ترمیم 1055-1-5- اطلاعات مربوط به طبقات ساختمان. 1065-1-6- کنترل نواقص مربوط به مصالح.. 1075-1-7- کنترل نواقص مربوط به سیستم سازهای.. 1075-1-8- کنترل نواقص مربوط به دیوار باربر. 1085-1-9- کنترل نواقص مربوط به دالها 1095-1-10- کنترل نواقص مربوط به اتصالات اعضا 1105-2- طرح مقاوم سازی.. 1115-2-1- محاسبات طرح مقاومسازی.. 1115-2-2- اصلاح بازشوها و انجام تغییرات معماری.. 1125-2-3- محاسبه بار دیوارها بعد از تغییرات معماری.. 1125-2-4- بارگذاری سقف بام. 1145-2-5-اثر پیچش در ساختمان. 1155-2-6- برش پایه. 1155-2-7- جایگذاری ستونهای فلزی.. 1165-2-8- مدلسازی.. 1165-2-9- نقشه اجرایی با توجه به خروجی ETABS.. 1185-2-10- محاسبات بار جانبی.. 1185-2-11- نقشههای اجرایی.. 1225-3- نتیجهگیری.. 127منابع و مراجع. 129
بررسی خواص زلزله و دینامیکی ساختمانهای بنایی
كلياتوقوع زمین لرزههای متعدد در ایران و تحقیقات زمین شناسی انجام شده در مورد گسلهای موجود همگی موید این مطلب است که ما در منطقه لرزه خیز زندگی میکنیم. از طرف دیگر به دلیل کم توجهی جامعه مهندسی به ساخت و ساز ایمن ساختمانهای زیادی بجا مانده است که در آن تمهیدات خاصی برای زلزله در نظر گرفته نشده است آمار و ارقام نشان میدهد که در کشور اکثر ساختمان از نوع ساختمانهای بنایی میباشند و از آن مهمتر در زلزلههای اخیر بیشترین آمار تلفات و خسارات از جانب همین نوع ساختمانها میباشد و این مطالب ضرورت توجه به امر مقاوم سازی این ساختمان هارا از بیش مسجل میسازد.با بررسیهای تجربی انجام گرفته در حین اجرای طرحها نقاط ضعف و قوت روشهای مقاومسازی مشخص شده و روش متفاوتی ارائه میشود و این روش بر خلاف روشهای دیگر با در نظر گرفتن رفتار نامطلوب ساختمانهای بنایی در بارهای لرزهای اتخاذ شده است و از ویژگیهای آن سطح ایمنی بسیار بالا با ایجاد خط دوم دفاعی استفاده از خواص مطلوب قابهای مرکب در بارهای لرزه ای، سادگی طرح،اجرایی بودن طرح و امکان انجام تغییرات معماری و حتی احداث یک طبقه جدید را میتوان نام برد.در این پایان نامه قرار است که یک ساختمان بنایی که در زلزله تا حدود 30 تا 40 درصد آسیب دیده به روشی مقاوم سازی شود که قابل اجرا باشد و بعضی از قسمتهای آن باید با نرمافزار ETABS مدل شود که مسئله اقتصادی نیر لحاظ باشد و نکته دیگر که در مراجع برآن اشاره نشده این است که اگر نیروی برشی طبقه از ظرفیت برشی آن بیشتر باشد چه باید کرد ؟ و در این حالت به چه صورتی مقاوم سازی شود که این حالت جبران شود.البته لازم به ذکر است که در قسمت پی قرار است از یک روشی مقاوم سازی خاصی استفاده شود که بسیار جالب توجه میباشد.اکنون این سوال مطرح میشود که ابعاد قاب مرکب چه تأثیری در نتایج دارند؟ از چه نرم افزاری کمک گرفته شده است؟ در هنگام اعمال قاب مرکب کدام قسمتها نیاز به تقویت مجدد خواهند داشت؟ روند انجام پايان نامهبا توجه به اينكه طيف گستردهاي از ساختمانهاي موجود در كشور از نوع ساختمانهاي بنايي ميباشند و از طرف ديگر كشور ايران از لرزه خيزي بالايي برخوردار است، همين مساله باعث شده است كه معايب ساختمانهاي بنايي به محاسن آن چيرگي يافته است. تجربه زلزلههاي مختلف، بيشترين آمار تلفات را در ميان اين نوع ساختمانها نشان ميدهد.انجام كارهاي تحقيقاتي در اين زمينه منجر به تدوين آيين نامهها و دستورالعمل هايي در زمينه ساخت و يا مقاوم سازي اين ساختمان شده است، اما اين تحقيقات در مقايسه با حجم بالاي آسيبپذيري بسيار ناچيز بوده و ضرورت انجام تحقيقات گستردهتري را طلب ميكند.در فصل اول اين پايان نامه، ابتدا آماري از وضعيت ساختمانهاي كشور ارائه شده است كه در آن درصد ساختمانهاي بنايي و اسكلت بتني در برههاي از زمان ارائه شده است. اين آمار حجم بالاي اين نوع ساختمانها را در كشور نشان ميدهد. در ادامه گزارشاتي از برخي زلزلههاي گذشته مانند زلزله مهم رودبار و منجيل، بم، چنگوره، آوج و داهوييه و نواقص و آسيبهاي وارده به ساختمانهاي آنها بررسي شده است. پس از آن وضعيت لرزهخيزي ايران بررسي شده است. اين بررسي نشان دهنده خطر لرزه خيزي بالاي اكثر مناطق كشور ميباشد. فصل اول با مطلبي در مورد ضرورت مقاوم سازي ساختمانهاي بنايي به پايان رسيده است.در فصل دوم، خواص لرزهاي ساختمانهاي بنايي، عناصرسازه ای در اين ساختمان ها، انواع حالتهاي شكست اين عناصر ارائه شده است.در فصل سوم، به خواص سازهاي و ديناميكي قابهاي مركب پرداخته شده است.در فصل چهارم، بررسي شيوههاي مختلف ترميم و تقويت ساختمانهاي بنايي ارائه شده است.در فصل پنجم، با استفاده از تئوري قابهاي مركب، روش مسلح كردن ساختمان به عنوان روش برتر در مورد يك ساختمان به صورت گام به گام و به صورت كامل ارائه شده است. تعداد صفحات 129 wordهمراه با عکس های رنگی فهرست مطالبكليات... 1روند انجام پايان نامه. 2چكيده 3فصل اولكليات1-1 مقدمه. 41-2 مرور كارهاي گذشته. 51-3 لرزه خيزي ايران. 61-4 گزارش برخي از زلزلههاي چند دهه اخير. 61-4-1 زلزله 31 خردادماه 1369 رودبار و منجيل.. 71-4-2 زلزله 5 مردادماه 1382 بم. 91-4-3 اثرات زلزله اول تيرماه 1381 چنگوره ـ آوج بر ساختمانهاي بنايي و مختلط 171-4-3-1 خسارات وارده به ساختمانها در اثر زلزله چنگوره ـ آوج.. 171-4-3-2 گونههاي ساختماني منطقه آوج.. 191-4-3-3 ساختماني بنايي آوج با سقف طاق ضربي.. 201-4-3-4 بررسي آسيبهاي وارده به ساختمانهاي منطقه آوج.. 201-4-3-5 بررسي علل خرابي ساختمانهاي مختلط و بنايي آوج.. 221-4-4 رفتار و عملكرد ساختمانها در زلزله داهوييه (زرند) 221-5 عملكرد ساختمانهاي آجري در زلزلههاي گذشته. 321-6 مقاومت سازي ساختمانهاي بنايي.. 33فصل دومرفتار و طرح لرزهاي ساختمانهاي مصالح بنايي2-1 مقدمه. 352-2 رفتار مواد. 362-3 نيروي زلزله. 362-4 گسيختگي ديوارهاي مصالح بنايي.. 372-5 گسيختگي ساختمانهاي مصالح بنايي.. 402-6 علل گسيختگي ساختمانهاي مصالح بنايي.. 422-6-1 كيفيت مصالح و اجرا 432-6-2 شكل و سيستم سازه 432-6-3ديوارهاي ساختمان. 452-6-4 سيستم سقف... 452-6-5 انسجام اجزاي ساختمان. 462-6-6 اجزاي غيرسازه اي.. 462-6-7 سيستم كلاف... 472-6-8 خاك محل.. 47فصل سومخواص سازهای و دینامیکی قابهای مرکب3-1 مقدمه. 483-2 ضرورت توجه به نقش میانقاب... 483-3- اندرکنش قاب و میانقاب... 493-4- تبدیل کنش خمشی به کنش خرپایی.. 493-5- مودهای شکست دیوار آجری.. 513-5-1- شکست برشی.. 513-5-2- شکست برشی- لغزشی.. 523-5-3 -شکست خمشی.. 523-5-3-1- شکست خمشی در راستای قائم. 523-5-3-2- شکست خمشی در راستای افقی.. 533-6- مودهای شکست میانقاب... 533-6-1- لهیدگی گوشهها 533-6-2- شکست برشی- لغزشی.. 533-6-3- فشار قطری.. 543-6-4- ترک قطری.. 543-6-5- شکست قاب... 543-7- مودهای شکست سازه 553-8- مودهای شکست سازههای آجری در زلزلههای گذشته. 573-9- انواع ترک... 593-9-1- ترکهای مرزی.. 593-9-2- ترکهای قطری.. 605-3-2-1- تقسیمبندی ترکهای قطری.. 613-10- شکست کنج.. 643-11- حالت نهایی شکست... 653-12- عاملهای مؤثر بر مقاومت ترک قطری.. 653-13- مقاومت شکست کنج.. 653-14- تأثیر درز بین قاب و میانقاب: 663-15- خواص پسماند. 663-15-1 تأثیر نرمی بر رفتار لرزهای.. 66فصل 4روشهای تعمیر، بازسازی و تقویت ساختمانها4-1- مقدمه. 694-2- راهکارهای بهسازی.. 704-2-1- روکش بتنی یا شاتکریت... 704-2-2- یکپارچه ساختن سقف... 714-2-3- افزایش تعداد مسیرهای انتقال بار. 724-2-4- استقرار دیوار جدید. 734-2-5- اصلاح بازشوها در دال. 734-2-6- روشهای تزریق صمغهای چسبناک... 744-2-7- تعبیه دیوار برشی.. 744-2-8- مقاومسازی توسط FRP.. 754-2-8-1- اجرای مقاومسازی و بهسازی توسط FRP.. 764-2-9- تقویت پی.. 774-2-10- نصب صفحات فولادی با اندود ملات سیمان ریزدانه (فروسیمان) در گوشهها برای اتصال دیوارها 794-2-11- کاهش ابعاد بازشوها 804-2-12- کلافهای افقی فولادی.. 803-2-12-1- کلاف افقی با نبشی در سقف طاق ضربی.. 814-2-12-2- کلاف افقی با نبشی در سقف تیرچه بلوک... 824-2-13- کلافهای قائم فولادی.. 834-2-13-1- کلافهای قائم با ورق در وسط دیوار. 834-2-14- تیرآهن کنسول (بالکن) 844-2-15- کاربرد شناژ خورجینی.. 854-2-15-1- مقدمه: 854-2-15-2- روش اجراي تدريجي و گام به گام به عنوان روش مرسوم. 854-2-15-3- روش اجراي خورجيني.. 864-2-15-4- مزايا 874-2-15-5- معايب... 894-2-16- گزارشي كوتاه از انجام مقاوم سازي ساختمان موجود با استفاده از فونداسيون و شناژ خورجيني 894-2-16-1- وضع موجود. 894-2-16-2- انتخاب روش... 904-2-16-3 - مروري بر عمليات اجرائي فونداسيون و شناژ خورجيني.. 904-3- روشهای تقویت و تعمیر ساختمانهای سنگی موجود: 944-3-1- روش تقویت دیوارهای سنگی: 954-3-1-1- تقویت گوشههای ساختمان با استفاده از صفحات فلزی: 954-3-1-2- استفاده از بتن مسلح در اتصال دیوارها: 954-3-1-3- استفاده از شبکه فولادی.. 964-3-1-4- استفاده از تیرهای چوبی برای حمایت از دیوارهای بلند و طویل: 994-3-2- تقویت سقف ساختمانهای آجری و سنگی با تیرهای چوبی.. 100فصل 5کاربرد قاب مرکب در مقاومسازی ساختمانهای بنایی5-1 طرح مسئله. 1025-1-1- نقشه معماری.. 1025-1-2- نقشه سازهای.. 1035-1-3- کدگذاری دیوارها 1045-1-4- خسارات وارده به دیوارهای سازهای و غیرسازهای و ارائه راهکارهای ترمیم 1055-1-5- اطلاعات مربوط به طبقات ساختمان. 1065-1-6- کنترل نواقص مربوط به مصالح.. 1075-1-7- کنترل نواقص مربوط به سیستم سازهای.. 1075-1-8- کنترل نواقص مربوط به دیوار باربر. 1085-1-9- کنترل نواقص مربوط به دالها 1095-1-10- کنترل نواقص مربوط به اتصالات اعضا 1105-2- طرح مقاوم سازی.. 1115-2-1- محاسبات طرح مقاومسازی.. 1115-2-2- اصلاح بازشوها و انجام تغییرات معماری.. 1125-2-3- محاسبه بار دیوارها بعد از تغییرات معماری.. 1125-2-4- بارگذاری سقف بام. 1145-2-5-اثر پیچش در ساختمان. 1155-2-6- برش پایه. 1155-2-7- جایگذاری ستونهای فلزی.. 1165-2-8- مدلسازی.. 1165-2-9- نقشه اجرایی با توجه به خروجی ETABS.. 1185-2-10- محاسبات بار جانبی.. 1185-2-11- نقشههای اجرایی.. 1225-3- نتیجهگیری.. 127منابع و مراجع. 129