بيزانس:گنبد يكي از نشانه هاي معماري بيزانس است.فرم خطي كه ريشه در معماري روم داشت ؛به سمت غرب كشيده شده و سرانجام در كليسا هاي جامع قرون وسطي گسترش يافته است در حالي كه فرم گنبدي به طرف شرق كشيده شده و در گنبدهاي كليساهاي امپراتوري بيزانس گسترش يافته است .تركيب باسيليكا و عمارات گنبددار باعث ساخته شدن معماري قرون وسطي شده است .تاريخ معماري بيزانس كاملا متفاوت است و با مقابل هم قرار دادن معماري گوتيك و بيزانس اين تفاوت بيشتر آشكار مي شود . اين دو سبك معماري از لحاظ سازه و پلان و تزيينات متضاد يكديگر هستند در حالي كه معماري روم هنوز هم نقطه آغازين اين دو سبك معماري به حساب مي آيد .مهمترين مسئله اي كه بايد در پلان اصلي معاري بيزانس مورد توجه قرار گيرد عبارت است از :يك گنبد مركزي با تمام فضاهاي فرعي آن از قبيل راهرو و محراب كليسا كه كاملا تابع كليسا است و مي توان آنرا در مقياس بزرگ اياصوفيه مشاهده كرد .حالت چليپايي شكل يوناني با بازوهاي كم و بيش برابر كه با گنبد هايي پوشيده شده اند ؛در سن ماركو ونيز ديده مي شود .سيستم سازه اي در معماري دوره بيزانس ؛حجم هاي سنگين را در قسمتهاي پايين و سطوح منحني را در قسمت هاي بالاي ساختمان به وجود مي آورد .براي ديوارها پوشش مخافظ از سنگ مرمر به كار مي رفت و براي گنبدها و طاق ها از موزاييك استفاده مي شد .در جزئيات كنده كاري هاي بسيار زيباي بيزانسي وجود دارد كه در ساختمان اصلي بنا بسيار به ندرت از آنها استفاده شده است .بنا براين معماري بيزانسي با ويژگي هاي سبكي با شكوه ظاهر مي شود؛يعني تلفيق سازه و تزئينات .