عملیات خاکی(خاکبرداری وگودبرداری,پخش و تسطیح)منظور از خاكبرداري و گودبرداري عبارتست از برداشت خاكهاي محوطه، گودبرداري پي ساختمانها و محل ابنيه فني تأسيسات، برداشت خاك از منابع قرضه با وسايل، تجهيزات و ماشين‌آلات مورد تأييد تا تراز و رقومهاي خواسته شده در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت.قبل از انجام هرگونه عمليات خاكي، پيمانكار موظف است كروكي محل اجراي عمليات را دقيقاً با حضور نمايندگان دستگاه نظارت و كارفرما، برداشت و صورتمجلس نمايد و قبل از شروع عمليات و با توجه به برنامه زمانبندي پروژه و نحوه اجراي كار، نوع و تعداد ماشين‌آلات را به تأييد دستگاه نظارت برساند، اجراي هرگونه عمليات خاكي بدون تأييد كلي و مرحله‌اي دستگاه نظارت، به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد. شروع و تداوم عمليات خاكي، بايد طبق برنامه زمانبندي پيش‌بيني شده به طور پيوسته ادامه يابد، به علاوه پس از انجام عمليات خاكي در هر قسمت، بايد عمليات بعدي ساختماني، بلافاصله آغاز و به ترتيب پيش‌بيني شده در برنامه زماني ادامه يابد. تمامي مصالح مناسب حاصل از گودبرداري و خاكبرداريها، بايد پس از تأييد دستگاه نظارت و عنداللزوم پس از تأييد آزمايشگاه معتبر و مورد تأييد كارفرما به مصرف خاكريزيها برسد.مصالح نامناسب، بايد از محل كارگاه خارج و با نظر دستگاه نظارت در محلهاي مناسب تخليه و به شكل مورد قبول، پخش و رگلاژ شود. در صورت وجود آبهاي زيرزميني يا آبهاي روان سطحي، عمليات خاكي بايد همواره با زهكشي و حفاظت بدنه و جدار گود، به شرح مندرج در اين فصل، به طور همزمان انجام گردد. دستگاه نظارت مي‌تواند هنگام بارندگي شديد يا مواقع اضطراري به منظور حفاظت عمليات، كارهاي اجرايي را متوقف نمايد.3-2-2 حفاظت و حراست تأسيسات موجودهنگام عمليات اجرايي پيمانكار موظف است از تأسيسات و ابنيه فني موجود در محل پروژه، بجز آنچه كه تخريب آن در شرايط خصوصي پيمان يا نقشه‌هاي اجرايي پيش‌بيني شده، نظير ساختمانها، تأسيسات جديد، لوله‌هاي آب و گاز و نفت، كابلهاي برق، تلفن، تأسيسات، ابنيه تاريخي و نظامي مجاور، حفاظت و حراست نمايد، به نحوي‌كه هيچ گونه آسيب و صدمه‌اي به آنها وارد نيايد. تغيير و دخل و تصرف در موارد فوق به هيچ وجه مجاز نبوده و در اين موارد كار بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت و بسته به مورد با هماهنگي و تأييدات كارفرما و مقامات ذي‌صلاح صورت پذيرد.پيمانكار موظف است به محض برخورد با اين تأسيسات مراتب را به كارفرما و دستگاه نظارت كتباً اطلاع دهد.قطع درختان موجود در محل اجراي پروژه، به غير از درختاني كه قطع آنها در پروژه پيش‌بيني شده، مجاز نمي‌باشد و پيمانكار به هنگام اجراي عمليات بايد نهايت دقت را به عمل آورد تا در اثر اجراي عمليات به ساير درختان آسيبي وارد نگردد. مسئوليت صدمه ديدن اشجار و ساير تأسيسات و ابنيه در اثر اجراي عمليات بدون مجوز قبلي كلاً به عهده پيمانكار بوده و علاوه بر مسئوليت رفع اين صدمات، پيمانكار بايد جوابگوي مسائل حقوقي مرتبط با آن نيز باشد.برداشت خاكهاي فرسوده و يا نباتي سطحي[1]خاكهاي فرسوده و يا نباتي سطحي به خاكهايي اطلاق مي‌شود كه براي تحمل بارهاي وارده از طرف سازه مناسب نباشند. لايه‌هاي خاك حاوي مواد آلي شامل ريشه‌هاي پوسيده گياهان و درختان و نظاير آن جزو خاكهاي نباتي محسوب مي‌شوند. خاكهاي فرسوده و يا نباتي براي خاكريزها، غير قابل مصرف بوده و بايد از تمام قسمتهاي عمليات خاكبرداري، گودبرداري و محل قرضه‌ها، جمع‌آوري و در محلهاي تعيين شده توسط دستگاه نظارت ريخته شوند. خاكهاي نباتي معمولاً در نقاطي نظير پايين‌دست شيبها، روي سطوح شيبدار به منظور رويش گياهان و تثبيت آنها يا در محلهاي ديگر به منظور ايجاد فضاي سبز، حمل و ريخته مي‌شوند. خاكهاي نباتي اضافي و بدون مصرف، بايد زير نظر گروه نظارت به محلهاي تعيين شده، حمل، تخليه و فرم داده شوند.در زمينهاي چمني با پوشش نازك علفي برداشت تا 15 سانتيمتر خاك نباتي توصيه مي‌شود، ولي در زمينهاي جنگلي عمليات تا برداشت كامل ريشه و كنده درختان و رسيدن به بستر مناسب ادامه مي‌يابد. در هر حالت ميزان برداشت خاك نباتي، بايد در محل توسط دستگاه نظارت، تعيين و برداشت آن قبل و بعد از شروع عمليات صورتمجلس گردد.خاكبرداريمنظور از خاكبرداري، برداشت هرگونه مصالح و مواد خاكي، مصالح قلوه‌سنگي، شن و ماسه و مصالح سنگي ريزشي و لغزشي از بستر رودخانه‌ها، صرف نظر از جنس و كيفيت آنها به منظور تسطيح، شيب‌بندي و آماده نمودن محل پي ساختمانها، سازه‌هاي فني، راههاي ارتباطي محوطه و تأمين خاك از منابع قرضه مي‌باشد. تمامي عمليات خاكبرداري بايد مطابق با خطوط و تراز موجود در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت صورت پذيرد. عمليات خاكبرداري و رگلاژ سطوح بدون پوشش، بايد به طور همزمان صورت گيرد. كارهاي بعدي بايد بلافاصله پس از خاكبرداري صورت پذيرد و در هر حالت نبايد سطوح خاكبرداري شده بيش از 72 ساعت در معرض عوامل جوي و باران قرار گيرند.در صورتي‌كه بر اساس برنامه زمانبندي شده يا به هر دليل ديگر عمليات بعدي بلافاصله انجام نشود، كنترل لايه‌هاي قبلي و در صورت لزوم، اصلاح و نيز تسطيح و رگلاژ نهايي سطح كار، بايد قبل از اجراي مراحل بعدي صورت گيرد، چنانچه پيمانكار به عمد يا سهو، اقدام به برداشت خاك تا ترازهاي نهايي نموده و عمليات بعدي به مدت طولاني پس از آن موكول گردد، در صورت نياز برداشت خاكهاي رويه و آماده نمودن مجدد بستر تا تراز مورد نظر براي ادامه عمليات، بايد مطابق نظر دستگاه نظارت و به هزينه پيمانكار صورت پذيرد.در تمامي عمليات خاكبرداري بايد دقت كافي به عمل آيد، تا از خاكبرداري اضافي و از بين رفتن مصالح در كف و جداره‌ها، خصوصاً در مقاطعي كه بتن‌ريزي در آنها انجام مي‌گيرد، جلوگيري به عمل آيد. در صورت انجام خاكبرداري اضافي توسط پيمانكار، بايد محل تا تراز و رقوم نهايي خواسته شده با مصالح مناسب و يا بتن سازگار با خورندگي خاك و حداقل با بتن C15 به هزينه پيمانكار، ترميم و رگلاژ شود.نحوه بكارگيري و محل و استقرار ماشين‌آلات، و يا روشهاي انجام عمليات، بسته به نوع و طبيعت خاك محل اجراي كار، بايد با توجه به برنامه زمانبندي اجراي عمليات به تأييد دستگاه نظارت برسد.خاكبرداري محل كانالها براي كارگذاري لوله و كابل، بايد طبق نقشه و مشخصات با ابعاد و رقومهاي تعيين شده انجام شود. در صورت نياز و پس از تأييد دستگاه نظارت اضافه خاكبرداري در محل اتصالات لوله‌ها انجام خواهد شد. چنانچه كار كندن با ماشين صورت گيرد، بايد عمليات تا 15 سانتيمتري عمق نهايي، انجام و بقيه عمليات براي تسطيح و رگلاژ كف كانال با دست صورت گيرد.3-2-5 پي‌كني و گودبرداريمنظور از پي‌كني و گودبرداري انجام عمليات خاكي براي كندن محل پي ساختمانها و ديوارهاي حايل، لوله‌ها، پايه پلها در محوطه ساختمانها و نظاير آن با دست يا ماشين‌آلات مناسب طبق رقومهاي خواسته شده در نقشه‌ها و دستورالعملهاي دستگاه نظارت است، پي‌كني محل ساختمانها در ديوار قائم، محدود به سطوح خارجي پي‌ها و در سطوح افقي محدود بين رقوم زيرين بستر پي و رقوم زمين طبيعي، زمين تسطيح شده يا محلهاي خاكريزي شده است، انواع پي‌كني بايد طبق نقشه، مشخصات و دستورالعملهاي دستگاه نظارت در ابعاد و اندازه‌هاي خواسته شده انجام شود. پي‌كني بيش از ابعاد افقي و عمودي به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد. چنانچه اشتباهاً پيمانكار مبادرت به انجام گودبرداري بيش از ابعاد تعيين شده نمايد، بايد فضاي اضافي با بتن يا مصالح مناسب ديگر و طبق نظر دستگاه نظارت به هزينه پيمانكار، پر و براي ادامه كار آماده شود. شروع عمليات پي‌سازي قبل از آنكه محل گود از طرف دستگاه نظارت تأييد، بازديد و برداشت شود، مجاز نمي‌باشد. به طوركلي عمليات گودبرداري، بايد با ديواره قائم صورت پذيرد، مگر آنكه نوع خاك، حفاري جدار گود به صورت شيبدار را، اجتناب‌ناپذير سازد. در اين صورت بايد عمليات حفاري و شيب جدار گود با تأييد قبلي دستگاه نظارت، تعيين و براي انجام كار به پيمانكار ابلاغ شود.پي‌كني و گودبرداري در محلهايي كه در آن پي‌سازي پيش‌بيني شده، در صورت تأييد دستگاه نظارت مي‌تواند طوري صورت گيرد كه تا حد امكان به قالب‌بندي نياز نبوده و بتوان از جبهه خاكبرداري شده با استفاده از پلاستيك يا روشهاي مشابه تأييد شده استفاده نمود. درصورتي‌كه نتوان از جبهه خاكبرداري شده براي اجراي كارهاي بتني استفاده نمود و بستن قالب اجتناب‌ناپذير باشد، مي‌توان با تأييد دستگاه نظارت به ميزان مورد نياز و حداكثر تا 70 سانتيمتر در پايين‌ترين نقطه به ابعاد پي‌كني اضافه نمود.پي‌كني و گودبرداري بايد تا رسيدن به بستر مناسب ادامه يابد، مگر آنكه در مشخصات فني خصوصي و نقشه‌هاي اجرايي يا دستورالعملهاي دستگاه نظارت ترتيب ديگري مقرر شده باشد. به طوركلي بايد مصالح نامناسب و سست با مصالح مناسب و تأييد شده جايگزين شود. در صورتي كه اتفاقاً قسمتي از كف گودبرداري شده، سنگي و قسمتي ديگر خاكي باشد، براي استقرار سازه بايد بستر مناسب ساخته شود. در چنين مواردي پيمانكار موظف است مراتب را كتباً براي كسب تكليف به دستگاه نظارت منعكس نمايد. چنانچه عمليات گودبرداري با ماشين انجام شود، گودبرداري بايد تا 15 سانتيمتري رقوم نهايي و 15 سانتيمتر اخير با دست برداشته و طبق رقوم و شيبهاي داده شده در نقشه‌هاي اجرايي، تنظيم و رگلاژ شود. پي‌كني، در زمينهاي سست و ريزشي بايد براساس مندرجات بند (3-2-7) انجام شود. به طوركلي محلهاي پي‌كني، بايد از نفوذ آب برف، يخ يا پر شدن با هرگونه مصالح و ضايعات مصون بماند. به منظور جلوگيري از نفوذ آب، بسته به مورد بايد از روشهاي متداول، نظير احداث ديوار آب‌بند پلاستيك[1]، سپركوبي[2]، انحراف مسير آب زهكشي، پمپاژ[3] و غيره استفاده نمود. ترتيب و روش اجراي كار، بايد قبل از اجرا به تأييد دستگاه نظارت رسيده باشد. 3-2-6 خاكبرداري در زمينهاي لجنيزمينهاي لجني و آبدار، خاكهاي اشباع شده از آب و حاوي مواد آلي بوده كه تحمل وزن ساختمان را نداشته و در اثر بارگذاري گسيخته مي‌شوند.وجود لجن در محلهاي خاكبرداري، مانعي براي اجراي كار به شمار آمده و باعث فرورفتن تجهيزات، از كار افتادن آنها و نهايتاً تأخير در اجراي بموقع عمليات و كاهش بازده كار مي‌باشد. از اين رو پيمانكار بايد قبل از اجراي عمليات، تدابير لازم را براي انتخاب نوع و تعداد ماشين‌آلات و روش كار به عمل آورده و پس از تأييد دستگاه نظارت اقدام به شروع عمليات نمايد. در زمينهاي لجني، بايد حتي‌الامكان از ماشين‌آلات كوچك، سبك و با سطح اتكاي زياد استفاده شود تا عمليات با سهولت بيشتر انجام شده و اشكالي پيش نيايد. نظر به اينكه حفاري در لجن و حمل مواد، كاري مشكل و غير اقتصادي است، در مواردي كه عمق و حجم لجن زياد باشد، پيمانكار بايد بر اساس دستورات دستگاه نظارت ابتدا با روشهاي مورد تأييد نسبت به پايدار ساختن لجن از طريق خشك كردن محل، عمل نموده و پس از آن اقدام به عمليات خاكبرداري نمايد.لجنهاي حاصل از گودبرداري و خاكبرداري، بايد حتي‌الامكان در محلهاي اطراف كارگاه به مصارف زراعي برسد، به هر حال محل تخليه لجن در نزديك‌ترين مكان ممكن، توسط دستگاه نظارت، تعيين و به پيمانكار ابلاغ ميشودخاكبرداري در زمينهاي سنگيخاكبرداري در زمينهاي سنگي بايد بر اساس نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت تا رقومهاي خواسته شده و ابعاد مورد نظر انجام شود. پيمانكار موظف است به هنگام عمليات خاكبرداري و حفاري در سنگ، مراقبتها و تدابير لازم را به عمل آورد تا حتي‌الامكان ابعاد و رقومهاي حفاري شده مطابق مندرجات نقشه و دستورالعملهاي كارگاهي باشد، چنانچه در حالات خاص عمليات سنگ‌برداري اضافي اجتناب‌ناپذير باشد، كارهاي اضافي بايد جداگانه صورتمجلس شده و به تأييد كارفرما برسد. عمليات در مناطق سنگي بايد به نحوي انجام شود كه بافتهاي سنگي در زير خطوط تراز تعيين شده، براي ادامه عمليات ساختماني دست نخورده باقي مانده و در بهترين و مناسب‌ترين حالت ممكن حفظ شود. يكي از روشهاي تخريب سنگها استفاده از مواد منبسط شونده است كه با تأييد دستگاه نظارت مي‌تواند مورد استفاده قرارگيرد.استفاده از مواد ناريه در حفاري مناطق سنگي، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت گيرد. حمل و انبار كردن مواد منفجره، بايد طبق قوانين و مقررات انجام شود. نگهداري و انبار كردن اين مواد بايد با اطلاع و زير نظر مقامات ذي‌صلاح بوده و مصرف اين مواد، بايد با اطلاع قبلي مقامات ذي‌صلاح باشد. تخريب با استفاده از مواد منفجره در فاصله‌اي كمتر از يكصد متر از ساختمانهاي ساخته شده يا نيمه تمام و اماكن مسكوني به هيچ وجه مجاز نيست. پيمانكار بايد حداقل يك ساعت قبل از اجراي عمليات دستگاه نظارت را از محل و وسعت انفجار مطلع نمايد. در صورت وسيع بودن دامنه انفجار و محل كار، پيمانكار مسئول برقراري سيستم خبري مطمئن براي اعلام قبلي به كليه كاركنان در منطقه انفجار مي‌باشد.عمليات چال‌زني، ميزان خرج و نحوه اجراي كار، بايد چنان باشد كه خاكبرداري حاصله طبق خطوط و شيبهاي مشخص شده در نقشه‌ها و دستورالعملها صورت گرفته و حداقل خرابي به قسمتهاي باقيمانده وارد آيد. موافقت دستگاه نظارت با روش اجراي كار، رافع مسئوليت پيمانكار نبوده و پيمانكار در هر مورد مسئول عواقب سوء احتمالي حاصل از انفجار خواهد بود و چنانچه عمليات انفجاري باعث تخريب اضافي يا احتمالاً سست شدن بستر گردد، پيمانكار بايد به هزينه خود محل كار را تا رقومهاي خواسته شده مطابق دستور دستگاه نظارت، بازسازي و ترميم نمايد.چنانچه روي بسترهاي سنگي پي‌سازي انجام مي‌شود، اين بستر بايد عاري از هرگونه مصالح سست و جدا شونده بوده و سطح كار قبلاً صاف شده باشد. شكافها و ناهمواريهايي كه احتمالاً در بسترهاي سنگي ايجاد شده‌اند، بايد قبل از عمليات پي‌سازي مطابق دستور دستگاه نظارت با بتن و ملات، پر و تسطيح شوند.3-2-8 حفاظت بدنه پي‌ها و گودهاحفاظت بدنه پي ساختمانها، زيرزمينها و ترانشه‌ها عبارتست از قراردادن و بستن حائلهاي موقت به منظور جلوگيري از ريزشهاي احتمالي و تأمين ايمني كامل به هنگام عمليات ساختماني، جزئيات اجرايي حفاظت بدنه پي‌ها و گودها، بايد قبل از اجرا به تأييد دستگاه نظارت برسد.شكل و نوع حفاظت بدنه به عوامل مختلفي نظير جنس خاك، عمق گودبرداري، ارتعاشات ايجاد شده در محل گود در اثر شرايط ترافيكي اطراف، مدت زمان تداوم عمليات، وجود آبهاي زيرزميني و غيره خواهد داشت. با توجه به عوامل ياد شده استفاده از سپر، حايلهاي نگهدارنده[1] و پشت‌بند توصيه مي‌شود. جزئيات اجرايي و روش انتخاب شده، بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت برسد. در صورت وجود آب زيرزميني، پايه‌ها بايد به طور كامل به يكديگر قفل و بست شده و براي كنترل آب زيرزميني و سهولت اجراي عمليات، پمپاژ آب با مراقبت و دقت صورت گيرد. در صورت وجود آب زياد، براي پايين انداختن سطح آب زيرزميني، بايد از روشهاي ديواره آب‌بند، سيستم پمپاژ و ديگر روشهاي مورد تأييد استفاده نمود.در زمينهاي ريزشي و به هنگام عمليات، پيمانكار مسئول حفظ ايمني كارگران بوده و بايد در مهاربنديها و نصب وادارها نهايت دقت را به عمل آورد و قفل و بستهاي كامل را تأمين نمايد. در مواردي كه قرار است كارگران درون ترانشه يا گود كار كنند، بايد بازرسيهاي زير انجام شود:الف: حداقل روزي يك بار در صورتي كه پرسنل به طور مرتب درون ترانشه كار مي‌كنند.ب: پس از هر ريزش غير منتظره مصالح به داخل ترانشه.به طوركلي اجراي چوب‌بست در ترانشه‌ها يا گودها، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت پذيرد. در صورت ريزشي بودن زمين اگر جاي كافي وجود داشته باشد، حفاري به صورت شيبدار با نظر دستگاه نظارت انجام خواهد شد.3-3-1 مصالح خاكريزيبه طور كلي مصالح مناسب براي خاكريزي، بايد از مصالح حاصل از گودبرداريها و خاكبرداريهاي پروژه تأمين شود. استفاده از اين خاكها، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت گيرد. تمامي خاكهايي كه در گروه‌هاي هفتگانه A-1 الي A-7 استاندارد M-145 اشتو قرار گيرند، جزو خاكهاي قابل قبول براي خاكريزي محسوب مي‌شوند. خاكهاي ياد شده به دو طبقه به شرح زير تقسيم مي‌شوند:خاكهاي درشت‌دانه گروه A1 ، A2 ، A3خاكهاي ريزدانه گروه A4 ، A5 ، A6 ، A7استفاده از خاكهاي فوق‌الذكر با توجه به شرايط اجراي كار، نوع بهره‌برداري و بارگذاري بر روي خاكريز و همچنين ميزان مصالح ريزدانه (گذرنده از الك نمره 200) توسط دستگاه نظارت و در صورت لزوم تأييد آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، تعيين و به پيمانكار ابلاغ مي‌شود.تمامي خاكهاي گچي، نمكي، نباتي، لجني، زراعي قابل تورم، قابل انقباض، خاكهاي داراي مواد آلي و رستنيها، در شمار خاكهاي نامرغوب و نامناسب قرار مي‌گيرند كه بايد از مصرف آنها خودداري شود. تشخيص كيفيت خاك مناسب براي خاكريزي با دستگاه نظارت و در صورت لزوم، آزمايشگاه مورد تأييد سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و تصويب كارفرما خواهد بود. خاكهاي مناسب براي انواع خاكريزها شامل خاكريزهاي محل سازه‌ها، راههاي دسترسي، پر كردن پشت ديوارها، اطراف پي ساختمانها، ابنيه فني، تأسيسات محوطه، كانالهاي لوله‌هاي آب و فاضلاب و كابل‌كشيها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در موارد استثنائي و در كارهاي كوچك مي‌توان پشت ديوارها و سازه‌هاي فني را با مصالح مناسب ديگر، نظير بتن لاغر و شفته آهكي نيز، پر و اصلاح نمود. در هر حالت نوع مصالح و روش اجراي كار بر اساس مشخصات فني خصوصي و دستورات دستگاه نظارت تعيين مي‌شود.در صورتي كه الزاماً محل اجراي عمليات پروژه منطبق بر محل خاكهاي نامناسب بوده و تغيير محل ساختمان ميسر نباشد، جزئيات تفصيلي اصلاح و تعويض اين خاكها، روشهاي اجرايي براي دستيابي به بستري آماده به ابعاد و رقومهاي خواسته شده، بايد در مشخصات فني خصوصي قيد گردد.در مواردي كه خاك حاصل از عمليات گودبرداري يا خاكبرداري پروژه براي خاكريزي كفايت ننمايد و يا خاك مناسب در فاصله حمل اقتصادي قرار نداشته باشد، با توجه به مشخصات فني خصوصي و با اجازه قبلي دستگاه نظارت مي‌توان از مصالح رودخانه‌اي استفاده نمود، محدوديت مصالح ريزدانه (مصالح گذرنده از الك نمره 200) در مشخصات فني خصوصي ذكر خواهد شد.3-3-2 اصلاح مصالحبراي خاكريزي، در وهله اول بايد از خاكهاي حاصل از خاكبرداري استفاده شود. در صورت عدم وجود يا كمبود خاكهاي مناسب بايد از منابع قرضه مورد تأييد استفاده شود. استفاده از خاك رس با درصد تورم بالا به منظور خاكريزي زير پي يا كف ساختمانها به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد.چنانچه به علت نبودن خاك مناسب از خاك رس قابل تورم[1] استفاده شود، مي‌توان رطوبت را به ميزان (1%) تا (2%) بيشتر از رطوبت بهينه در نظر گرفت. براي كم كردن خاصيت خميري اين خاكها مي‌توان از آهك استفاده نمود. ميزان آهك، درصد تراكم و رطوبت، بايد توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، تعيين و توسط دستگاه نظارت به پيمانكار ابلاغ شود.اضافه نمودن آهك علاوه بر كنترل پلاستيسيته[2] خاك رس، باعث بالا بردن كارايي سيلت و رس با درصد رطوبت بيشتر از ميزان رطوبت بهينه خواهد شد.كاهش آب آزاد خاك ضمن آبگيري[3] آهك، باعث بهبود مقاومت خاك خواهد شد. در صورتي كه ظرفيت باربري زيادي از خاك مورد نظر باشد، به كار بردن سيمان پرتلند و يا اضافه نمودن آهك نيز به بهبود ظرفيت باربري خاك كمك مي‌نمايد. ميزان و روش اختلاط و نحوه اجراي كار، بايد توسط دستگاه نظارت به پيمانكار ابلاغ شود. انواع خاكريزيبسته به نوع استفاده و عملكرد، خاكريزي به دو بخش خاكريز باربر و خاكريز پركننده تقسيم مي‌شود.3-3-3-1خاكريزهاي باربر[1]خاكريز باربر به خاكريزي اطلاق مي‌شود كه بارهاي استاتيكي وارده از شالوده و كف ساختمان و نيز بارهاي ديناميكي حاصل از ماشين‌آلات و تأسيسات را تحمل نمايد. اين خاكريزها بايد در دوران بهره‌برداري از ساختمان بارهاي وارده را به بستر خود منتقل نمايند. مصالح به كار گرفته شده در خاكريزي و نحوه كوبيدن، بايد مطابق مشخصات مندرج در اين فصل باشد تا قابليت تراكم[2] بعدي خاك به حداقل ممكن رسيده و خاكريز به نحو احسن عمل نمايد. نكات مهمي كه بايد در اجراي خاكريزهاي باربر رعايت شوند، به شرح زير است:ـ مصالح مناسب با توجه به دستورالعملهاي مندرج در بند (3-3-1) انتخاب شود.ـ ضمن توجه به نوع خاك و انتخاب ماشين‌آلات مناسب، تراكم خاك به نحو مطلوب انجام شود.ـ بستر آماده شده خاكريزي بايد داراي ظرفيت باربري كافي[3] براي تحمل بارهاي وارده باشد.ـ خاكريز بدون نشست و يا حتي‌الامكان نشست آن در حد مجاز باشد.ـ اجراي خاكريزي بر روي بسترهايي كه داراي خاكهاي قابل انقباض[4] هستند، مجاز نيست و بايد اين خاكها با مصالح مناسب جايگزين شوند.ـ به كار بردن رسهايي با خاصيت خميري و قابليت تورم زياد[5] در خاكريزي مجاز نيست.ـ كنترل بستر خاكريزي با رعايت مندرجات مشخصات فني خصوصي و مندرجات بند (3-4-2) اين فصل قبل از اجراي عمليات خاكريزي ضروري است.3-3-3-2 خاكريزهاي پر كننده[6]براي پر كردن اطراف پي ساختمانها، ديوارهاي حايل، ترانشه لوله‌ها و مشابه آن از خاكريزهاي پر كننده استفاده مي‌شود. كيفيت مصالح در اين خاكريزها بايد با مندرجات بند (3-3-1) اين فصل مطابقت نمايد. خاكهاي حاصل از گودبرداري و عمليات خاكي، بايد در صورت مناسب بودن به مصرف برسند. در غير اين صورت بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت از خاك قرضه مناسب براي خاكريزي استفاده شود. در صورت عدم دسترسي به خاك مناسب با تأييد قبلي دستگاه نظارت مي‌توان از مصالحي نظير بتن سبك و شفته آهكي استفاده نمود.رعايت نكات فني مندرج در اين فصل براي تسطيح و كوبيدن اين خاكها توسط پيمانكار الزامي استكنترل رطوبت خاكريزها3-3-4-1 خاكريزهاي با مصالح ريزدانهقبل از اجراي عمليات تراكم در خاكريزها، مصالح ريزدانه بايد داراي رطوبت بهينه باشد. رطوبت بهينه بايستي بر اساس روش پروكتور استاندارد كنترل شود. بهتر است رطوبت در محل قرضه به خاك اضافه شده و پس از حمل و پخش، رطوبت در محل كنترل شود. اضافه نمودن آب براي تأمين رطوبت در محل اجرا با توجه به نوع مصالح بايد مورد موافقت دستگاه نظارت قرار گيرد. بايد براي اندازه‌گيري وزن مخصوص خاك در محل از روش مخروط ماسه مطابق استاندارد (191- T ) استفاده شود. تعيين رطوبت بهينه و تراكم به روش پروكتور استاندارد صورت مي‌گيرد. چنانچه قرار است به روش ديگري اقدام شود، بايد جزئيات در مشخصات فني خصوصي ذكر شود.در صورت تأييد دستگاه نظارت مي‌توان درصد رطوبت را در مورد خاكهاي چسبنده[1]، (1%) تا (2%) كمتر و در مورد خاكهاي قابل تورم[2]، (1%) تا (2%) بيشتر از رطوبت بهينه[3] اختيار نمود. در هر حالت عمليات تراكم تا حصول وزن مخصوص مورد نظر ادامه مي‌يابد. در موارد خاص كه با توجه به نوع خاك و مرغوبيت آن تغييراتي در نحوه تراكم يا رطوبت آن مورد نظر باشد، بايد موضوع توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، مطالعه و دستورات لازم توسط دستگاه نظارت به پيمانكار داده شود.3-3-4-2 خاكريزهاي با مصالح درشتدانهميزان تراكم و رطوبت بهينه خاكريزي با مصالح درشت‌دانه نظير مصالح ماسه‌اي، شني و مخلوط شن و ماسه بايد توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما مشخص شود. ميزان اين تراكم، با توجه به استاندارد ASTM D2049 مشخص مي‌شود.3-3-4-3 خاكريزهاي با مصالح رودخانهايميزان تراكم و رطوبت بهينه اين نوع خاكريزي، بايد با توجه به نوع مصالح و درصد مواد ريزدانه توسط آزمايشگاه مشخص شود. روش آزمايش، روش پروكتور استاندارد مي‌باشد. 3-4-2 آماده‌سازي بستر خاكريزيقبل از شروع عمليات خاكريزي بايد سطوح و مناطقي كه در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت براي خاكريزي مشخص شده است، از مصالح نامناسب، خاك نباتي، ريشه اشجار و گياهان كاملاً تميز و پاك شود. موانع اجراي كار بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت، برطرف، تخريب و جابه‌جا شوند. در صورت وجود آبهاي زيرزميني، بايد قبل از اجراي عمليات بر اساس دستورالعملهاي مندرج در اين فصل نسبت به زهكشي و پايين انداختن آب مطابق نظر دستگاه نظارت اقدام شود. پس از برداشت مصالح نامرغوب و سست و قبل از اجراي عمليات خاكريزي رعايت نكات زير الزامي است.الف: اگر زمين بستر خاكريزي از جنس خاكهاي ريزدانه سيليسي يا رسي باشد، ابتدا بايد به عمق حداقل 15 سانتيمتر بستر شخم زده و سپس با تراكم خواسته شده كوبيده شود.ب: چنانچه زمين بستر خاكريزي از مصالح شن و ماسه باشد، بايد سطح كار با تراكم مورد نظر رگلاژ و كوبيده شود.پ: چنانچه لازم باشد خاكريزي روي سطوح بتني انجام شود، قبل از اجراي عمليات بايد سطح بتن كاملاً تميز و مرطوب گردد.ت: چنانچه لازم باشد خاكريزي روي سطوح سنگي انجام شود، قبل از خاكريزي بايد مواد خارجي، سنگهاي سست و مواد اضافي ديگر از محل كار، حذف و پس از مرطوب نمودن سطح آن، خاكريزي شروع شود.بين آماده‌سازي بستر و اجراي عمليات خاكريزي، نبايد فاصله زماني زياد وجود داشته باشد. خاكريزي بايد بلافاصله پس از آماده‌سازي شروع شود. چنانچه به دلايلي خارج از قصور پيمانكار و يا هر دليل ديگر وقفه‌اي در اين امر حادث شود، قبل از اجراي عمليات خاكريزي دستگاه نظارت از محل كار بازديد به عمل آورده و در صورت لزوم دستور ترميم و آماده‌سازي آن را صادر خواهد نمود.3-4-3 خاكريزهاي باربر3-4-3-1 پخش لايههاعمليات خاكريزي بايد به صورت لايه‌هاي افقي صورت گيرد. نحوه توزيع و پخش مصالح در لايه‌هاي خاكريزي، بايد چنان باشد كه در هيچ قسمت از كار، حفره و سوراخ به وجود نيامده و مصالح به صورت يكنواخت پخش شود. عبور و مرور وسايل نقليه و تجهيزات كارگاه از منطقه خاكريزي كه موجب برهم خوردن تراز كار و ايجاد شيار در اثر عبور چرخ ماشين‌آلات مي‌شود، مجاز نمي‌باشد. با توجه به ضخامت، جنس و ميزان تراكم، مصالح خاكريزي بايد در محل و فواصل معين به نحوي تخليه شود كه بتوان آن را به راحتي در سطح كار پخش نمود. تنظيم و پخش بايد به نحوي صورت گيرد كه پس از عمل تراكم، سطح و ضخامتي كاملاً يكنواخت حاصل شود و در جسم خاكريز، فضاهاي خالي با رگه‌هاي مجزا و دانه‌بندي غير پيوسته مشاهده نشود. لايه‌هاي افقي بايد به صورتي ريخته شوند كه هر لايه بعد از خاتمه عمل كوبيدن لايه قبلي ريخته شود. ضخامت اين لايه بايد به نحوي انتخاب شود كه پس از عمل كوبيدن و تحصيل تراكم موردنظر، هيچ گاه ضخامت لايه تمام شده از 15 سانتيمتر تجاوز ننمايد. حداكثر ضخامت خاك قبل از كوبيدن با توجه به نوع خاك، ماشين‌آلات به كار گرفته شده و تجربيات كارگاهي با روش سعي و خطا مشخص مي‌شود، ولي هيچ گاه نبايد ضخامت لايه خاك نكوبيده ريزدانه از 30 سانتيمتر تجاوز نمايد. در مورد خاكهاي درشت‌دانه و مصالح سنگي، حداكثر ضخامت با تأييد دستگاه نظارت معين مي‌شود. چنانچه دستگاه نظارت تشخيص دهد كه بعد از اتمام عمل كوبيدن سطح كار بسيار صاف و آئينه‌اي بوده و در نتيجه اتصال با لايه بعدي دچار اشكال خواهد شد، دستور شخم زدن سطح كار قبل از ريختن لايه بعدي را صادر خواهد نمود. در مورد خاكريزي با مصالح سيلتي و رسي در صورتي‌كه سطح خاكريز خيلي خشك يا بيشتر از حد لازم مرطوب باشد، بايد مقدار رطوبت را قبل از اجرا كنترل نمود.3-4-3-2 روش و ميزان كوبيدنپس از ريختن مصالح، پخش آن بايد با گريدر و يا ماشين‌آلات مشابه به روشهاي مورد تأييد انجام شود. در صورتي‌كه ميزان تراكم لايه‌ها در نقشه‌ها مشخص نشده باشد، مصالح بايد حداقل با تراكمي معادل (100%) روش پروكتور استاندارد و يا (95%) آشتو اصلاح شده كوبيده شود. نوع ماشين‌آلات و روش اجراي كار بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت رسيده باشند. بسته به نوع خاكريزي، وضعيت اجراي كار و نوع مصالح، مي‌توان از غلتكهاي مكانيكي نظير غلتكهاي چرخ لاستيكي، استوانه‌اي صاف، پاچه‌بزي، پاچه‌فيلي يا ويبراتورهاي كششي استفاده نمود.تعداد گذرهاي[1] متوالي در هر نوار و هر لايه بايد چنان باشد كه تراكم مورد نظر حاصل شود. روي‌هم‌افتادگي[2] گذرهاي متوالي، نبايد كمتر از 30 سانتيمتر اختيار شود. ريختن و كوبيدن لايه بعدي، بايد پس از كنترل و تأييد دستگاه نظارت صورت گيرد.3-4-3-3 تسطيح و تنظيمتنظيم شيب شيرواني خاكريزها و شيب سطوح بايد طبق نقشه، مشخصات و دستورالعملهاي دستگاه نظارت انجام شود.پيمانكار بايد دقت نمايد كه شيب شيروانيها به طور مرتب، رگلاژ و تسطيح شده و آثار بي‌نظمي يا رد ماشين‌آلات در آنها ديده نشود. مقاطع طولي و عرضي بايد دقيقاً بر اساس قواره‌هاي لازم، اجرا و تنظيم شده و ناهمواريهاي خاكريز در محور طولي شمشه 5 متري، نبايد از 3 سانتيمتر تجاوز نمايد. خاكريزهاي پر كننده[1]3-4-4-1 پخش مصالحپس از اجراي عمليات ساختماني سازه‌ها، پي ساختمانها، ديوارهاي حايل اطراف آن، بايد از مواد اضافي و خارجي كاملاً تميز و سپس فضاهاي خالي با خاك مناسب از خاكبرداري يا منابع قرضه لايه‌لايه ريخته، رگلاژ و كوبيده شود. پخش لايه‌ها و كوبيدن با توجه به وضعيت سازه، بايد با روشهاي سبك دستي به نحوي صورت گيرد كه هيچ گونه صدمه‌اي به سازه وارد نيايد. در صورت صدمه ديدن سازه، پيمانكار بايد به هزينه خود و طبق نظر دستگاه نظارت نسبت به ترميم خرابي اقدام نمايد. پخش لايه‌ها به صورت افقي بوده و ضخامت آن پس از كوبيدن نبايد از 15 سانتيمتر تجاوز نمايد.3-4-4-2 روش و ميزان كوبيدنكوبيدن خاكريزهاي پر كننده مستلزم بذل توجه و دقت خاص بوده و پيمانكار موظف است براي جلوگيري از صدمه زدن به سازه‌ها ضمن گذاردن كارگران ماهر، از غلتكهاي دستي كوچك استفاده نمايد. ميزان تراكم خاكريزهاي پر كننده چنانچه در نقشه‌ها مشخص نشده باشد، (95%) بر اساس روش پروكتور استاندارد مي‌باشد. در ساير موارد نظير ترانشه‌هاي لوله و كابل در صورتي كه در مشخصات درخواست كوبيدن شده باشد، ميزان تراكم توسط دستگاه نظارت تعيين مي‌شود. پيمانكار براي متراكم ساختن، مجاز به غرقاب كردن نبوده و بايد با روشهاي مورد تأييد دستگاه نظارت اقدام به تراكم خاكريز نمايد.منبع:مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی
عملیات خاکی(خاکبرداری وگودبرداری,پخش و تسطیح)منظور از خاكبرداري و گودبرداري عبارتست از برداشت خاكهاي محوطه، گودبرداري پي ساختمانها و محل ابنيه فني تأسيسات، برداشت خاك از منابع قرضه با وسايل، تجهيزات و ماشين‌آلات مورد تأييد تا تراز و رقومهاي خواسته شده در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت.قبل از انجام هرگونه عمليات خاكي، پيمانكار موظف است كروكي محل اجراي عمليات را دقيقاً با حضور نمايندگان دستگاه نظارت و كارفرما، برداشت و صورتمجلس نمايد و قبل از شروع عمليات و با توجه به برنامه زمانبندي پروژه و نحوه اجراي كار، نوع و تعداد ماشين‌آلات را به تأييد دستگاه نظارت برساند، اجراي هرگونه عمليات خاكي بدون تأييد كلي و مرحله‌اي دستگاه نظارت، به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد. شروع و تداوم عمليات خاكي، بايد طبق برنامه زمانبندي پيش‌بيني شده به طور پيوسته ادامه يابد، به علاوه پس از انجام عمليات خاكي در هر قسمت، بايد عمليات بعدي ساختماني، بلافاصله آغاز و به ترتيب پيش‌بيني شده در برنامه زماني ادامه يابد. تمامي مصالح مناسب حاصل از گودبرداري و خاكبرداريها، بايد پس از تأييد دستگاه نظارت و عنداللزوم پس از تأييد آزمايشگاه معتبر و مورد تأييد كارفرما به مصرف خاكريزيها برسد.مصالح نامناسب، بايد از محل كارگاه خارج و با نظر دستگاه نظارت در محلهاي مناسب تخليه و به شكل مورد قبول، پخش و رگلاژ شود. در صورت وجود آبهاي زيرزميني يا آبهاي روان سطحي، عمليات خاكي بايد همواره با زهكشي و حفاظت بدنه و جدار گود، به شرح مندرج در اين فصل، به طور همزمان انجام گردد. دستگاه نظارت مي‌تواند هنگام بارندگي شديد يا مواقع اضطراري به منظور حفاظت عمليات، كارهاي اجرايي را متوقف نمايد.3-2-2 حفاظت و حراست تأسيسات موجودهنگام عمليات اجرايي پيمانكار موظف است از تأسيسات و ابنيه فني موجود در محل پروژه، بجز آنچه كه تخريب آن در شرايط خصوصي پيمان يا نقشه‌هاي اجرايي پيش‌بيني شده، نظير ساختمانها، تأسيسات جديد، لوله‌هاي آب و گاز و نفت، كابلهاي برق، تلفن، تأسيسات، ابنيه تاريخي و نظامي مجاور، حفاظت و حراست نمايد، به نحوي‌كه هيچ گونه آسيب و صدمه‌اي به آنها وارد نيايد. تغيير و دخل و تصرف در موارد فوق به هيچ وجه مجاز نبوده و در اين موارد كار بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت و بسته به مورد با هماهنگي و تأييدات كارفرما و مقامات ذي‌صلاح صورت پذيرد.پيمانكار موظف است به محض برخورد با اين تأسيسات مراتب را به كارفرما و دستگاه نظارت كتباً اطلاع دهد.قطع درختان موجود در محل اجراي پروژه، به غير از درختاني كه قطع آنها در پروژه پيش‌بيني شده، مجاز نمي‌باشد و پيمانكار به هنگام اجراي عمليات بايد نهايت دقت را به عمل آورد تا در اثر اجراي عمليات به ساير درختان آسيبي وارد نگردد. مسئوليت صدمه ديدن اشجار و ساير تأسيسات و ابنيه در اثر اجراي عمليات بدون مجوز قبلي كلاً به عهده پيمانكار بوده و علاوه بر مسئوليت رفع اين صدمات، پيمانكار بايد جوابگوي مسائل حقوقي مرتبط با آن نيز باشد.برداشت خاكهاي فرسوده و يا نباتي سطحي[1]خاكهاي فرسوده و يا نباتي سطحي به خاكهايي اطلاق مي‌شود كه براي تحمل بارهاي وارده از طرف سازه مناسب نباشند. لايه‌هاي خاك حاوي مواد آلي شامل ريشه‌هاي پوسيده گياهان و درختان و نظاير آن جزو خاكهاي نباتي محسوب مي‌شوند. خاكهاي فرسوده و يا نباتي براي خاكريزها، غير قابل مصرف بوده و بايد از تمام قسمتهاي عمليات خاكبرداري، گودبرداري و محل قرضه‌ها، جمع‌آوري و در محلهاي تعيين شده توسط دستگاه نظارت ريخته شوند. خاكهاي نباتي معمولاً در نقاطي نظير پايين‌دست شيبها، روي سطوح شيبدار به منظور رويش گياهان و تثبيت آنها يا در محلهاي ديگر به منظور ايجاد فضاي سبز، حمل و ريخته مي‌شوند. خاكهاي نباتي اضافي و بدون مصرف، بايد زير نظر گروه نظارت به محلهاي تعيين شده، حمل، تخليه و فرم داده شوند.در زمينهاي چمني با پوشش نازك علفي برداشت تا 15 سانتيمتر خاك نباتي توصيه مي‌شود، ولي در زمينهاي جنگلي عمليات تا برداشت كامل ريشه و كنده درختان و رسيدن به بستر مناسب ادامه مي‌يابد. در هر حالت ميزان برداشت خاك نباتي، بايد در محل توسط دستگاه نظارت، تعيين و برداشت آن قبل و بعد از شروع عمليات صورتمجلس گردد.خاكبرداريمنظور از خاكبرداري، برداشت هرگونه مصالح و مواد خاكي، مصالح قلوه‌سنگي، شن و ماسه و مصالح سنگي ريزشي و لغزشي از بستر رودخانه‌ها، صرف نظر از جنس و كيفيت آنها به منظور تسطيح، شيب‌بندي و آماده نمودن محل پي ساختمانها، سازه‌هاي فني، راههاي ارتباطي محوطه و تأمين خاك از منابع قرضه مي‌باشد. تمامي عمليات خاكبرداري بايد مطابق با خطوط و تراز موجود در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت صورت پذيرد. عمليات خاكبرداري و رگلاژ سطوح بدون پوشش، بايد به طور همزمان صورت گيرد. كارهاي بعدي بايد بلافاصله پس از خاكبرداري صورت پذيرد و در هر حالت نبايد سطوح خاكبرداري شده بيش از 72 ساعت در معرض عوامل جوي و باران قرار گيرند.در صورتي‌كه بر اساس برنامه زمانبندي شده يا به هر دليل ديگر عمليات بعدي بلافاصله انجام نشود، كنترل لايه‌هاي قبلي و در صورت لزوم، اصلاح و نيز تسطيح و رگلاژ نهايي سطح كار، بايد قبل از اجراي مراحل بعدي صورت گيرد، چنانچه پيمانكار به عمد يا سهو، اقدام به برداشت خاك تا ترازهاي نهايي نموده و عمليات بعدي به مدت طولاني پس از آن موكول گردد، در صورت نياز برداشت خاكهاي رويه و آماده نمودن مجدد بستر تا تراز مورد نظر براي ادامه عمليات، بايد مطابق نظر دستگاه نظارت و به هزينه پيمانكار صورت پذيرد.در تمامي عمليات خاكبرداري بايد دقت كافي به عمل آيد، تا از خاكبرداري اضافي و از بين رفتن مصالح در كف و جداره‌ها، خصوصاً در مقاطعي كه بتن‌ريزي در آنها انجام مي‌گيرد، جلوگيري به عمل آيد. در صورت انجام خاكبرداري اضافي توسط پيمانكار، بايد محل تا تراز و رقوم نهايي خواسته شده با مصالح مناسب و يا بتن سازگار با خورندگي خاك و حداقل با بتن C15 به هزينه پيمانكار، ترميم و رگلاژ شود.نحوه بكارگيري و محل و استقرار ماشين‌آلات، و يا روشهاي انجام عمليات، بسته به نوع و طبيعت خاك محل اجراي كار، بايد با توجه به برنامه زمانبندي اجراي عمليات به تأييد دستگاه نظارت برسد.خاكبرداري محل كانالها براي كارگذاري لوله و كابل، بايد طبق نقشه و مشخصات با ابعاد و رقومهاي تعيين شده انجام شود. در صورت نياز و پس از تأييد دستگاه نظارت اضافه خاكبرداري در محل اتصالات لوله‌ها انجام خواهد شد. چنانچه كار كندن با ماشين صورت گيرد، بايد عمليات تا 15 سانتيمتري عمق نهايي، انجام و بقيه عمليات براي تسطيح و رگلاژ كف كانال با دست صورت گيرد.3-2-5 پي‌كني و گودبرداريمنظور از پي‌كني و گودبرداري انجام عمليات خاكي براي كندن محل پي ساختمانها و ديوارهاي حايل، لوله‌ها، پايه پلها در محوطه ساختمانها و نظاير آن با دست يا ماشين‌آلات مناسب طبق رقومهاي خواسته شده در نقشه‌ها و دستورالعملهاي دستگاه نظارت است، پي‌كني محل ساختمانها در ديوار قائم، محدود به سطوح خارجي پي‌ها و در سطوح افقي محدود بين رقوم زيرين بستر پي و رقوم زمين طبيعي، زمين تسطيح شده يا محلهاي خاكريزي شده است، انواع پي‌كني بايد طبق نقشه، مشخصات و دستورالعملهاي دستگاه نظارت در ابعاد و اندازه‌هاي خواسته شده انجام شود. پي‌كني بيش از ابعاد افقي و عمودي به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد. چنانچه اشتباهاً پيمانكار مبادرت به انجام گودبرداري بيش از ابعاد تعيين شده نمايد، بايد فضاي اضافي با بتن يا مصالح مناسب ديگر و طبق نظر دستگاه نظارت به هزينه پيمانكار، پر و براي ادامه كار آماده شود. شروع عمليات پي‌سازي قبل از آنكه محل گود از طرف دستگاه نظارت تأييد، بازديد و برداشت شود، مجاز نمي‌باشد. به طوركلي عمليات گودبرداري، بايد با ديواره قائم صورت پذيرد، مگر آنكه نوع خاك، حفاري جدار گود به صورت شيبدار را، اجتناب‌ناپذير سازد. در اين صورت بايد عمليات حفاري و شيب جدار گود با تأييد قبلي دستگاه نظارت، تعيين و براي انجام كار به پيمانكار ابلاغ شود.پي‌كني و گودبرداري در محلهايي كه در آن پي‌سازي پيش‌بيني شده، در صورت تأييد دستگاه نظارت مي‌تواند طوري صورت گيرد كه تا حد امكان به قالب‌بندي نياز نبوده و بتوان از جبهه خاكبرداري شده با استفاده از پلاستيك يا روشهاي مشابه تأييد شده استفاده نمود. درصورتي‌كه نتوان از جبهه خاكبرداري شده براي اجراي كارهاي بتني استفاده نمود و بستن قالب اجتناب‌ناپذير باشد، مي‌توان با تأييد دستگاه نظارت به ميزان مورد نياز و حداكثر تا 70 سانتيمتر در پايين‌ترين نقطه به ابعاد پي‌كني اضافه نمود.پي‌كني و گودبرداري بايد تا رسيدن به بستر مناسب ادامه يابد، مگر آنكه در مشخصات فني خصوصي و نقشه‌هاي اجرايي يا دستورالعملهاي دستگاه نظارت ترتيب ديگري مقرر شده باشد. به طوركلي بايد مصالح نامناسب و سست با مصالح مناسب و تأييد شده جايگزين شود. در صورتي كه اتفاقاً قسمتي از كف گودبرداري شده، سنگي و قسمتي ديگر خاكي باشد، براي استقرار سازه بايد بستر مناسب ساخته شود. در چنين مواردي پيمانكار موظف است مراتب را كتباً براي كسب تكليف به دستگاه نظارت منعكس نمايد. چنانچه عمليات گودبرداري با ماشين انجام شود، گودبرداري بايد تا 15 سانتيمتري رقوم نهايي و 15 سانتيمتر اخير با دست برداشته و طبق رقوم و شيبهاي داده شده در نقشه‌هاي اجرايي، تنظيم و رگلاژ شود. پي‌كني، در زمينهاي سست و ريزشي بايد براساس مندرجات بند (3-2-7) انجام شود. به طوركلي محلهاي پي‌كني، بايد از نفوذ آب برف، يخ يا پر شدن با هرگونه مصالح و ضايعات مصون بماند. به منظور جلوگيري از نفوذ آب، بسته به مورد بايد از روشهاي متداول، نظير احداث ديوار آب‌بند پلاستيك[1]، سپركوبي[2]، انحراف مسير آب زهكشي، پمپاژ[3] و غيره استفاده نمود. ترتيب و روش اجراي كار، بايد قبل از اجرا به تأييد دستگاه نظارت رسيده باشد. 3-2-6 خاكبرداري در زمينهاي لجنيزمينهاي لجني و آبدار، خاكهاي اشباع شده از آب و حاوي مواد آلي بوده كه تحمل وزن ساختمان را نداشته و در اثر بارگذاري گسيخته مي‌شوند.وجود لجن در محلهاي خاكبرداري، مانعي براي اجراي كار به شمار آمده و باعث فرورفتن تجهيزات، از كار افتادن آنها و نهايتاً تأخير در اجراي بموقع عمليات و كاهش بازده كار مي‌باشد. از اين رو پيمانكار بايد قبل از اجراي عمليات، تدابير لازم را براي انتخاب نوع و تعداد ماشين‌آلات و روش كار به عمل آورده و پس از تأييد دستگاه نظارت اقدام به شروع عمليات نمايد. در زمينهاي لجني، بايد حتي‌الامكان از ماشين‌آلات كوچك، سبك و با سطح اتكاي زياد استفاده شود تا عمليات با سهولت بيشتر انجام شده و اشكالي پيش نيايد. نظر به اينكه حفاري در لجن و حمل مواد، كاري مشكل و غير اقتصادي است، در مواردي كه عمق و حجم لجن زياد باشد، پيمانكار بايد بر اساس دستورات دستگاه نظارت ابتدا با روشهاي مورد تأييد نسبت به پايدار ساختن لجن از طريق خشك كردن محل، عمل نموده و پس از آن اقدام به عمليات خاكبرداري نمايد.لجنهاي حاصل از گودبرداري و خاكبرداري، بايد حتي‌الامكان در محلهاي اطراف كارگاه به مصارف زراعي برسد، به هر حال محل تخليه لجن در نزديك‌ترين مكان ممكن، توسط دستگاه نظارت، تعيين و به پيمانكار ابلاغ ميشودخاكبرداري در زمينهاي سنگيخاكبرداري در زمينهاي سنگي بايد بر اساس نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت تا رقومهاي خواسته شده و ابعاد مورد نظر انجام شود. پيمانكار موظف است به هنگام عمليات خاكبرداري و حفاري در سنگ، مراقبتها و تدابير لازم را به عمل آورد تا حتي‌الامكان ابعاد و رقومهاي حفاري شده مطابق مندرجات نقشه و دستورالعملهاي كارگاهي باشد، چنانچه در حالات خاص عمليات سنگ‌برداري اضافي اجتناب‌ناپذير باشد، كارهاي اضافي بايد جداگانه صورتمجلس شده و به تأييد كارفرما برسد. عمليات در مناطق سنگي بايد به نحوي انجام شود كه بافتهاي سنگي در زير خطوط تراز تعيين شده، براي ادامه عمليات ساختماني دست نخورده باقي مانده و در بهترين و مناسب‌ترين حالت ممكن حفظ شود. يكي از روشهاي تخريب سنگها استفاده از مواد منبسط شونده است كه با تأييد دستگاه نظارت مي‌تواند مورد استفاده قرارگيرد.استفاده از مواد ناريه در حفاري مناطق سنگي، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت گيرد. حمل و انبار كردن مواد منفجره، بايد طبق قوانين و مقررات انجام شود. نگهداري و انبار كردن اين مواد بايد با اطلاع و زير نظر مقامات ذي‌صلاح بوده و مصرف اين مواد، بايد با اطلاع قبلي مقامات ذي‌صلاح باشد. تخريب با استفاده از مواد منفجره در فاصله‌اي كمتر از يكصد متر از ساختمانهاي ساخته شده يا نيمه تمام و اماكن مسكوني به هيچ وجه مجاز نيست. پيمانكار بايد حداقل يك ساعت قبل از اجراي عمليات دستگاه نظارت را از محل و وسعت انفجار مطلع نمايد. در صورت وسيع بودن دامنه انفجار و محل كار، پيمانكار مسئول برقراري سيستم خبري مطمئن براي اعلام قبلي به كليه كاركنان در منطقه انفجار مي‌باشد.عمليات چال‌زني، ميزان خرج و نحوه اجراي كار، بايد چنان باشد كه خاكبرداري حاصله طبق خطوط و شيبهاي مشخص شده در نقشه‌ها و دستورالعملها صورت گرفته و حداقل خرابي به قسمتهاي باقيمانده وارد آيد. موافقت دستگاه نظارت با روش اجراي كار، رافع مسئوليت پيمانكار نبوده و پيمانكار در هر مورد مسئول عواقب سوء احتمالي حاصل از انفجار خواهد بود و چنانچه عمليات انفجاري باعث تخريب اضافي يا احتمالاً سست شدن بستر گردد، پيمانكار بايد به هزينه خود محل كار را تا رقومهاي خواسته شده مطابق دستور دستگاه نظارت، بازسازي و ترميم نمايد.چنانچه روي بسترهاي سنگي پي‌سازي انجام مي‌شود، اين بستر بايد عاري از هرگونه مصالح سست و جدا شونده بوده و سطح كار قبلاً صاف شده باشد. شكافها و ناهمواريهايي كه احتمالاً در بسترهاي سنگي ايجاد شده‌اند، بايد قبل از عمليات پي‌سازي مطابق دستور دستگاه نظارت با بتن و ملات، پر و تسطيح شوند.3-2-8 حفاظت بدنه پي‌ها و گودهاحفاظت بدنه پي ساختمانها، زيرزمينها و ترانشه‌ها عبارتست از قراردادن و بستن حائلهاي موقت به منظور جلوگيري از ريزشهاي احتمالي و تأمين ايمني كامل به هنگام عمليات ساختماني، جزئيات اجرايي حفاظت بدنه پي‌ها و گودها، بايد قبل از اجرا به تأييد دستگاه نظارت برسد.شكل و نوع حفاظت بدنه به عوامل مختلفي نظير جنس خاك، عمق گودبرداري، ارتعاشات ايجاد شده در محل گود در اثر شرايط ترافيكي اطراف، مدت زمان تداوم عمليات، وجود آبهاي زيرزميني و غيره خواهد داشت. با توجه به عوامل ياد شده استفاده از سپر، حايلهاي نگهدارنده[1] و پشت‌بند توصيه مي‌شود. جزئيات اجرايي و روش انتخاب شده، بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت برسد. در صورت وجود آب زيرزميني، پايه‌ها بايد به طور كامل به يكديگر قفل و بست شده و براي كنترل آب زيرزميني و سهولت اجراي عمليات، پمپاژ آب با مراقبت و دقت صورت گيرد. در صورت وجود آب زياد، براي پايين انداختن سطح آب زيرزميني، بايد از روشهاي ديواره آب‌بند، سيستم پمپاژ و ديگر روشهاي مورد تأييد استفاده نمود.در زمينهاي ريزشي و به هنگام عمليات، پيمانكار مسئول حفظ ايمني كارگران بوده و بايد در مهاربنديها و نصب وادارها نهايت دقت را به عمل آورد و قفل و بستهاي كامل را تأمين نمايد. در مواردي كه قرار است كارگران درون ترانشه يا گود كار كنند، بايد بازرسيهاي زير انجام شود:الف: حداقل روزي يك بار در صورتي كه پرسنل به طور مرتب درون ترانشه كار مي‌كنند.ب: پس از هر ريزش غير منتظره مصالح به داخل ترانشه.به طوركلي اجراي چوب‌بست در ترانشه‌ها يا گودها، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت پذيرد. در صورت ريزشي بودن زمين اگر جاي كافي وجود داشته باشد، حفاري به صورت شيبدار با نظر دستگاه نظارت انجام خواهد شد.3-3-1 مصالح خاكريزيبه طور كلي مصالح مناسب براي خاكريزي، بايد از مصالح حاصل از گودبرداريها و خاكبرداريهاي پروژه تأمين شود. استفاده از اين خاكها، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت گيرد. تمامي خاكهايي كه در گروه‌هاي هفتگانه A-1 الي A-7 استاندارد M-145 اشتو قرار گيرند، جزو خاكهاي قابل قبول براي خاكريزي محسوب مي‌شوند. خاكهاي ياد شده به دو طبقه به شرح زير تقسيم مي‌شوند:خاكهاي درشت‌دانه گروه A1 ، A2 ، A3خاكهاي ريزدانه گروه A4 ، A5 ، A6 ، A7استفاده از خاكهاي فوق‌الذكر با توجه به شرايط اجراي كار، نوع بهره‌برداري و بارگذاري بر روي خاكريز و همچنين ميزان مصالح ريزدانه (گذرنده از الك نمره 200) توسط دستگاه نظارت و در صورت لزوم تأييد آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، تعيين و به پيمانكار ابلاغ مي‌شود.تمامي خاكهاي گچي، نمكي، نباتي، لجني، زراعي قابل تورم، قابل انقباض، خاكهاي داراي مواد آلي و رستنيها، در شمار خاكهاي نامرغوب و نامناسب قرار مي‌گيرند كه بايد از مصرف آنها خودداري شود. تشخيص كيفيت خاك مناسب براي خاكريزي با دستگاه نظارت و در صورت لزوم، آزمايشگاه مورد تأييد سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و تصويب كارفرما خواهد بود. خاكهاي مناسب براي انواع خاكريزها شامل خاكريزهاي محل سازه‌ها، راههاي دسترسي، پر كردن پشت ديوارها، اطراف پي ساختمانها، ابنيه فني، تأسيسات محوطه، كانالهاي لوله‌هاي آب و فاضلاب و كابل‌كشيها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در موارد استثنائي و در كارهاي كوچك مي‌توان پشت ديوارها و سازه‌هاي فني را با مصالح مناسب ديگر، نظير بتن لاغر و شفته آهكي نيز، پر و اصلاح نمود. در هر حالت نوع مصالح و روش اجراي كار بر اساس مشخصات فني خصوصي و دستورات دستگاه نظارت تعيين مي‌شود.در صورتي كه الزاماً محل اجراي عمليات پروژه منطبق بر محل خاكهاي نامناسب بوده و تغيير محل ساختمان ميسر نباشد، جزئيات تفصيلي اصلاح و تعويض اين خاكها، روشهاي اجرايي براي دستيابي به بستري آماده به ابعاد و رقومهاي خواسته شده، بايد در مشخصات فني خصوصي قيد گردد.در مواردي كه خاك حاصل از عمليات گودبرداري يا خاكبرداري پروژه براي خاكريزي كفايت ننمايد و يا خاك مناسب در فاصله حمل اقتصادي قرار نداشته باشد، با توجه به مشخصات فني خصوصي و با اجازه قبلي دستگاه نظارت مي‌توان از مصالح رودخانه‌اي استفاده نمود، محدوديت مصالح ريزدانه (مصالح گذرنده از الك نمره 200) در مشخصات فني خصوصي ذكر خواهد شد.3-3-2 اصلاح مصالحبراي خاكريزي، در وهله اول بايد از خاكهاي حاصل از خاكبرداري استفاده شود. در صورت عدم وجود يا كمبود خاكهاي مناسب بايد از منابع قرضه مورد تأييد استفاده شود. استفاده از خاك رس با درصد تورم بالا به منظور خاكريزي زير پي يا كف ساختمانها به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد.چنانچه به علت نبودن خاك مناسب از خاك رس قابل تورم[1] استفاده شود، مي‌توان رطوبت را به ميزان (1%) تا (2%) بيشتر از رطوبت بهينه در نظر گرفت. براي كم كردن خاصيت خميري اين خاكها مي‌توان از آهك استفاده نمود. ميزان آهك، درصد تراكم و رطوبت، بايد توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، تعيين و توسط دستگاه نظارت به پيمانكار ابلاغ شود.اضافه نمودن آهك علاوه بر كنترل پلاستيسيته[2] خاك رس، باعث بالا بردن كارايي سيلت و رس با درصد رطوبت بيشتر از ميزان رطوبت بهينه خواهد شد.كاهش آب آزاد خاك ضمن آبگيري[3] آهك، باعث بهبود مقاومت خاك خواهد شد. در صورتي كه ظرفيت باربري زيادي از خاك مورد نظر باشد، به كار بردن سيمان پرتلند و يا اضافه نمودن آهك نيز به بهبود ظرفيت باربري خاك كمك مي‌نمايد. ميزان و روش اختلاط و نحوه اجراي كار، بايد توسط دستگاه نظارت به پيمانكار ابلاغ شود. انواع خاكريزيبسته به نوع استفاده و عملكرد، خاكريزي به دو بخش خاكريز باربر و خاكريز پركننده تقسيم مي‌شود.3-3-3-1خاكريزهاي باربر[1]خاكريز باربر به خاكريزي اطلاق مي‌شود كه بارهاي استاتيكي وارده از شالوده و كف ساختمان و نيز بارهاي ديناميكي حاصل از ماشين‌آلات و تأسيسات را تحمل نمايد. اين خاكريزها بايد در دوران بهره‌برداري از ساختمان بارهاي وارده را به بستر خود منتقل نمايند. مصالح به كار گرفته شده در خاكريزي و نحوه كوبيدن، بايد مطابق مشخصات مندرج در اين فصل باشد تا قابليت تراكم[2] بعدي خاك به حداقل ممكن رسيده و خاكريز به نحو احسن عمل نمايد. نكات مهمي كه بايد در اجراي خاكريزهاي باربر رعايت شوند، به شرح زير است:ـ مصالح مناسب با توجه به دستورالعملهاي مندرج در بند (3-3-1) انتخاب شود.ـ ضمن توجه به نوع خاك و انتخاب ماشين‌آلات مناسب، تراكم خاك به نحو مطلوب انجام شود.ـ بستر آماده شده خاكريزي بايد داراي ظرفيت باربري كافي[3] براي تحمل بارهاي وارده باشد.ـ خاكريز بدون نشست و يا حتي‌الامكان نشست آن در حد مجاز باشد.ـ اجراي خاكريزي بر روي بسترهايي كه داراي خاكهاي قابل انقباض[4] هستند، مجاز نيست و بايد اين خاكها با مصالح مناسب جايگزين شوند.ـ به كار بردن رسهايي با خاصيت خميري و قابليت تورم زياد[5] در خاكريزي مجاز نيست.ـ كنترل بستر خاكريزي با رعايت مندرجات مشخصات فني خصوصي و مندرجات بند (3-4-2) اين فصل قبل از اجراي عمليات خاكريزي ضروري است.3-3-3-2 خاكريزهاي پر كننده[6]براي پر كردن اطراف پي ساختمانها، ديوارهاي حايل، ترانشه لوله‌ها و مشابه آن از خاكريزهاي پر كننده استفاده مي‌شود. كيفيت مصالح در اين خاكريزها بايد با مندرجات بند (3-3-1) اين فصل مطابقت نمايد. خاكهاي حاصل از گودبرداري و عمليات خاكي، بايد در صورت مناسب بودن به مصرف برسند. در غير اين صورت بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت از خاك قرضه مناسب براي خاكريزي استفاده شود. در صورت عدم دسترسي به خاك مناسب با تأييد قبلي دستگاه نظارت مي‌توان از مصالحي نظير بتن سبك و شفته آهكي استفاده نمود.رعايت نكات فني مندرج در اين فصل براي تسطيح و كوبيدن اين خاكها توسط پيمانكار الزامي استكنترل رطوبت خاكريزها3-3-4-1 خاكريزهاي با مصالح ريزدانهقبل از اجراي عمليات تراكم در خاكريزها، مصالح ريزدانه بايد داراي رطوبت بهينه باشد. رطوبت بهينه بايستي بر اساس روش پروكتور استاندارد كنترل شود. بهتر است رطوبت در محل قرضه به خاك اضافه شده و پس از حمل و پخش، رطوبت در محل كنترل شود. اضافه نمودن آب براي تأمين رطوبت در محل اجرا با توجه به نوع مصالح بايد مورد موافقت دستگاه نظارت قرار گيرد. بايد براي اندازه‌گيري وزن مخصوص خاك در محل از روش مخروط ماسه مطابق استاندارد (191- T ) استفاده شود. تعيين رطوبت بهينه و تراكم به روش پروكتور استاندارد صورت مي‌گيرد. چنانچه قرار است به روش ديگري اقدام شود، بايد جزئيات در مشخصات فني خصوصي ذكر شود.در صورت تأييد دستگاه نظارت مي‌توان درصد رطوبت را در مورد خاكهاي چسبنده[1]، (1%) تا (2%) كمتر و در مورد خاكهاي قابل تورم[2]، (1%) تا (2%) بيشتر از رطوبت بهينه[3] اختيار نمود. در هر حالت عمليات تراكم تا حصول وزن مخصوص مورد نظر ادامه مي‌يابد. در موارد خاص كه با توجه به نوع خاك و مرغوبيت آن تغييراتي در نحوه تراكم يا رطوبت آن مورد نظر باشد، بايد موضوع توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، مطالعه و دستورات لازم توسط دستگاه نظارت به پيمانكار داده شود.3-3-4-2 خاكريزهاي با مصالح درشتدانهميزان تراكم و رطوبت بهينه خاكريزي با مصالح درشت‌دانه نظير مصالح ماسه‌اي، شني و مخلوط شن و ماسه بايد توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما مشخص شود. ميزان اين تراكم، با توجه به استاندارد ASTM D2049 مشخص مي‌شود.3-3-4-3 خاكريزهاي با مصالح رودخانهايميزان تراكم و رطوبت بهينه اين نوع خاكريزي، بايد با توجه به نوع مصالح و درصد مواد ريزدانه توسط آزمايشگاه مشخص شود. روش آزمايش، روش پروكتور استاندارد مي‌باشد. 3-4-2 آماده‌سازي بستر خاكريزيقبل از شروع عمليات خاكريزي بايد سطوح و مناطقي كه در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت براي خاكريزي مشخص شده است، از مصالح نامناسب، خاك نباتي، ريشه اشجار و گياهان كاملاً تميز و پاك شود. موانع اجراي كار بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت، برطرف، تخريب و جابه‌جا شوند. در صورت وجود آبهاي زيرزميني، بايد قبل از اجراي عمليات بر اساس دستورالعملهاي مندرج در اين فصل نسبت به زهكشي و پايين انداختن آب مطابق نظر دستگاه نظارت اقدام شود. پس از برداشت مصالح نامرغوب و سست و قبل از اجراي عمليات خاكريزي رعايت نكات زير الزامي است.الف: اگر زمين بستر خاكريزي از جنس خاكهاي ريزدانه سيليسي يا رسي باشد، ابتدا بايد به عمق حداقل 15 سانتيمتر بستر شخم زده و سپس با تراكم خواسته شده كوبيده شود.ب: چنانچه زمين بستر خاكريزي از مصالح شن و ماسه باشد، بايد سطح كار با تراكم مورد نظر رگلاژ و كوبيده شود.پ: چنانچه لازم باشد خاكريزي روي سطوح بتني انجام شود، قبل از اجراي عمليات بايد سطح بتن كاملاً تميز و مرطوب گردد.ت: چنانچه لازم باشد خاكريزي روي سطوح سنگي انجام شود، قبل از خاكريزي بايد مواد خارجي، سنگهاي سست و مواد اضافي ديگر از محل كار، حذف و پس از مرطوب نمودن سطح آن، خاكريزي شروع شود.بين آماده‌سازي بستر و اجراي عمليات خاكريزي، نبايد فاصله زماني زياد وجود داشته باشد. خاكريزي بايد بلافاصله پس از آماده‌سازي شروع شود. چنانچه به دلايلي خارج از قصور پيمانكار و يا هر دليل ديگر وقفه‌اي در اين امر حادث شود، قبل از اجراي عمليات خاكريزي دستگاه نظارت از محل كار بازديد به عمل آورده و در صورت لزوم دستور ترميم و آماده‌سازي آن را صادر خواهد نمود.3-4-3 خاكريزهاي باربر3-4-3-1 پخش لايههاعمليات خاكريزي بايد به صورت لايه‌هاي افقي صورت گيرد. نحوه توزيع و پخش مصالح در لايه‌هاي خاكريزي، بايد چنان باشد كه در هيچ قسمت از كار، حفره و سوراخ به وجود نيامده و مصالح به صورت يكنواخت پخش شود. عبور و مرور وسايل نقليه و تجهيزات كارگاه از منطقه خاكريزي كه موجب برهم خوردن تراز كار و ايجاد شيار در اثر عبور چرخ ماشين‌آلات مي‌شود، مجاز نمي‌باشد. با توجه به ضخامت، جنس و ميزان تراكم، مصالح خاكريزي بايد در محل و فواصل معين به نحوي تخليه شود كه بتوان آن را به راحتي در سطح كار پخش نمود. تنظيم و پخش بايد به نحوي صورت گيرد كه پس از عمل تراكم، سطح و ضخامتي كاملاً يكنواخت حاصل شود و در جسم خاكريز، فضاهاي خالي با رگه‌هاي مجزا و دانه‌بندي غير پيوسته مشاهده نشود. لايه‌هاي افقي بايد به صورتي ريخته شوند كه هر لايه بعد از خاتمه عمل كوبيدن لايه قبلي ريخته شود. ضخامت اين لايه بايد به نحوي انتخاب شود كه پس از عمل كوبيدن و تحصيل تراكم موردنظر، هيچ گاه ضخامت لايه تمام شده از 15 سانتيمتر تجاوز ننمايد. حداكثر ضخامت خاك قبل از كوبيدن با توجه به نوع خاك، ماشين‌آلات به كار گرفته شده و تجربيات كارگاهي با روش سعي و خطا مشخص مي‌شود، ولي هيچ گاه نبايد ضخامت لايه خاك نكوبيده ريزدانه از 30 سانتيمتر تجاوز نمايد. در مورد خاكهاي درشت‌دانه و مصالح سنگي، حداكثر ضخامت با تأييد دستگاه نظارت معين مي‌شود. چنانچه دستگاه نظارت تشخيص دهد كه بعد از اتمام عمل كوبيدن سطح كار بسيار صاف و آئينه‌اي بوده و در نتيجه اتصال با لايه بعدي دچار اشكال خواهد شد، دستور شخم زدن سطح كار قبل از ريختن لايه بعدي را صادر خواهد نمود. در مورد خاكريزي با مصالح سيلتي و رسي در صورتي‌كه سطح خاكريز خيلي خشك يا بيشتر از حد لازم مرطوب باشد، بايد مقدار رطوبت را قبل از اجرا كنترل نمود.3-4-3-2 روش و ميزان كوبيدنپس از ريختن مصالح، پخش آن بايد با گريدر و يا ماشين‌آلات مشابه به روشهاي مورد تأييد انجام شود. در صورتي‌كه ميزان تراكم لايه‌ها در نقشه‌ها مشخص نشده باشد، مصالح بايد حداقل با تراكمي معادل (100%) روش پروكتور استاندارد و يا (95%) آشتو اصلاح شده كوبيده شود. نوع ماشين‌آلات و روش اجراي كار بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت رسيده باشند. بسته به نوع خاكريزي، وضعيت اجراي كار و نوع مصالح، مي‌توان از غلتكهاي مكانيكي نظير غلتكهاي چرخ لاستيكي، استوانه‌اي صاف، پاچه‌بزي، پاچه‌فيلي يا ويبراتورهاي كششي استفاده نمود.تعداد گذرهاي[1] متوالي در هر نوار و هر لايه بايد چنان باشد كه تراكم مورد نظر حاصل شود. روي‌هم‌افتادگي[2] گذرهاي متوالي، نبايد كمتر از 30 سانتيمتر اختيار شود. ريختن و كوبيدن لايه بعدي، بايد پس از كنترل و تأييد دستگاه نظارت صورت گيرد.3-4-3-3 تسطيح و تنظيمتنظيم شيب شيرواني خاكريزها و شيب سطوح بايد طبق نقشه، مشخصات و دستورالعملهاي دستگاه نظارت انجام شود.پيمانكار بايد دقت نمايد كه شيب شيروانيها به طور مرتب، رگلاژ و تسطيح شده و آثار بي‌نظمي يا رد ماشين‌آلات در آنها ديده نشود. مقاطع طولي و عرضي بايد دقيقاً بر اساس قواره‌هاي لازم، اجرا و تنظيم شده و ناهمواريهاي خاكريز در محور طولي شمشه 5 متري، نبايد از 3 سانتيمتر تجاوز نمايد. خاكريزهاي پر كننده[1]3-4-4-1 پخش مصالحپس از اجراي عمليات ساختماني سازه‌ها، پي ساختمانها، ديوارهاي حايل اطراف آن، بايد از مواد اضافي و خارجي كاملاً تميز و سپس فضاهاي خالي با خاك مناسب از خاكبرداري يا منابع قرضه لايه‌لايه ريخته، رگلاژ و كوبيده شود. پخش لايه‌ها و كوبيدن با توجه به وضعيت سازه، بايد با روشهاي سبك دستي به نحوي صورت گيرد كه هيچ گونه صدمه‌اي به سازه وارد نيايد. در صورت صدمه ديدن سازه، پيمانكار بايد به هزينه خود و طبق نظر دستگاه نظارت نسبت به ترميم خرابي اقدام نمايد. پخش لايه‌ها به صورت افقي بوده و ضخامت آن پس از كوبيدن نبايد از 15 سانتيمتر تجاوز نمايد.3-4-4-2 روش و ميزان كوبيدنكوبيدن خاكريزهاي پر كننده مستلزم بذل توجه و دقت خاص بوده و پيمانكار موظف است براي جلوگيري از صدمه زدن به سازه‌ها ضمن گذاردن كارگران ماهر، از غلتكهاي دستي كوچك استفاده نمايد. ميزان تراكم خاكريزهاي پر كننده چنانچه در نقشه‌ها مشخص نشده باشد، (95%) بر اساس روش پروكتور استاندارد مي‌باشد. در ساير موارد نظير ترانشه‌هاي لوله و كابل در صورتي كه در مشخصات درخواست كوبيدن شده باشد، ميزان تراكم توسط دستگاه نظارت تعيين مي‌شود. پيمانكار براي متراكم ساختن، مجاز به غرقاب كردن نبوده و بايد با روشهاي مورد تأييد دستگاه نظارت اقدام به تراكم خاكريز نمايد.منبع:مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی