مقدمهدر قرن حاضر، نارساخوانی یکی از مباحث چالش برانگیز آموزش و پرورش ویژه به شمار می رود. به اعتقاد پاره ای از متخصصان اختلالهای یادگیری حدود 80 درصد دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری، در خواندن مشکل دارند ( به نقل از لرنر، 1997 ). ضعف در خواندن معمولاً منجر به مشکلات دیگری می شود. این گونه کودکان فرصت های استخدامی را از دست می دهند. بسیاری از کودکان به خاطر عملکرد تحصیلی ضعیف و شکست های مکرر از مدرسه اخراج می شوند.فن آوری پیشرفته و اتوماتیک شدن کارها در جهان امروز ایجاب می کند که افراد تحصیلات بالایی داشته باشند. مشاغل قدیمی به سرعت منسوخ می شود و فرایند بازآموزی به صورت ضرورتی اجتناب ناپذیر درمی آید. و پیش بینی می شود کارمندان در هر شغلی به دفعات مجبور شوند به بازآموزی در حرفه خود بپردازند تا آمادگی های لازم را برای مشاغل جدید کسب کنند. توانایی خواندن به صورتی کارآمد، ابزاری مهم در بازآموزی و حفظ شغل است. به هر حال، خواندن مشکل تحصیلی عمده ای برای دانش آموزان ناتوان در یادگیری است. ناتوانی خواندن پیامدهای بسیار جدی در مورد پیشرفت تحصیلی، استخدام و موفقیت در زندگی دارد ( لرنر، 1997 ). کودکان مبتلا به نارساخوانی در هنگام خواندن مرتکب اشتباهات متعددی می شوند. این اشتباهات با حذف، افزودن یا وارونه نمودن کلمات مشخص می شود. این کودکان در تفکیک بین حروف از نظر شکل و اندازه دچار مشکل هستند، به خصوص حروفی که فقط از نظر جهت یابی و طول خطوط با هم تفاوت دارند. سرعت خواندن آنها پایین و غالباً با حداقل درک همراه است. اکثر کودکان نارساخوان توانایی رونویسی از متن چاپی را دارند، اما تقریباً آنها درهجی کردن ضعیف هستند. این کودکان ممکن است از وسط یا آخر کلمه شروع به خواندن نمایند. نارسایی در به خاطر آوردن و عدم استمرار فراخوانی موجب می شود که فرد اسم و صدای حروف را بخوبی به خاطر نیاورد و از آن پرهیز می کنند. اضطراب آنها در مقابل تقاضاهایی که زبان نوشتاری را ایجاب می کند، افزایش می یابد، اکثر کودکان مبتلا به نارساخوانی که آموزشهای کمکی دریافت نمی کنند ممکن از شکست مستمر و یاس ناشی از آن دچار احساس شرم و تحقیر شوند. با گذشت زمان این احساسها عمیق تر می گردند. کودکان بزرگتر ممکن است احساس خشم یا افسردگی پیدا کنند و احترام به نفس پایین نشان دهند. ( کاپلان ـ سادوک، 2003 ، ترجمه رفیعی ورضاعی ).لذا، متخصصان با توجه به مشکلات عمده دانش آموزان نارساخوان در سطح خواندن، نوشتن و هجی کردن، از دیدگاههای مختلف به تبیین نارساخوانی پرداخته اند. در پژوهش حاضر، نارساخوانی از دیدگاه نوروسایکولوژی تبیین شده است. نوروسایکولوژی به عنوان شاخه ای از تحقیقات مغز در بیست سال اخیر به مثابه یک گرایش تخصصی در روان شناسی به شمار می آید. نوروسایکولوژی به تبیین رابطه بین مغز و رفتار می پردازد. و می خواهد به چگونگی کنش مغز پی ببرد، به طور مثال چه مکانیزمهایی در تفکر، یادگیری و احساس اهمیت دارند و چگونه راه اندازی می شود و چه تاثیری بر رفتار انسان دارند. نوروسایکولوژی از روشهای همچون تخریب، تحریک و ثبت استفاده می کند. روشهای نوروسایکولوژی تجربی بر ارائه محرک مبتنی هستند. در این زمینه از روشهای ارائه محرک به نیمی از میدان دید، یکی از دو گوش و تحریک لمس جانبی استفاده می کنند. در تمام این موارد هنگامی که تحریک ارائه می شود، پاسخ پس از تحلیل شناختی به صورت جانبی ظاهر می شود. در این پژوهش نیز برای درمان نارساخوانی از روش تحریک استفاده شده است. تعداد صفحات 290 wordفهرست مطالبعنوان ................................................................................................... صفحهفصل اول: مقدمه ............................................................................................ 21ـ بیان مسأله ...................................................................................... 62ـ اهمیت و ضرورت مسأله .............................................................. 133ـ اهداف، سوالها و فرضیه های پژوهش.......................................... 154ـ متغیرها و تعریف نظری و عملیاتی آنها......................................... 18خلاصه ............................................................................................... 20فصل دوم: مروری بر پیشینه تحقیقاتبخش اول: مبانی نظری .................................................................... 221ـ تعریف اختلالهای یادگیری ............................................................ 222ـ سیر تحول تاریخی اختلالهای یادگیری ......................................... 301) دوره بنیانگذاری: تحقیقات نخستین درباره مغز ............................................... 302) دوره انتقالی: مطالعه بالینی کودکان ................................................................... 333) دوره یکپارچگی: رشد سریع برنامه های مدارس ............................................. 434) دوره معاصر (از سال 1980 تا کنون) ................................................................. 443ـ طبقه بندی اختلالهای ویژه یادگیری بر مبنای DSM-IV-IR.......... 441) اختلال خواندن .......................................................................................................... 452) اختلال در ریاضیات ................................................................................................ 463) اختلال بیان نوشتاری ............................................................................................. 484) اختلال یادگیری که به گونه دیگر مشخص نشده است (NOS).......................... 494ـ تعریف خواندن .............................................................................. 505ـ تحول خواندن ............................................................................... 556ـ مدل های خواندن .......................................................................... 561) مدل پایین ـ بالا و مدل بالا ـ پایین ....................................................................... 562) مدل تعاملی جبرانی.................................................................................................. 573) مدل پیوندگرایی........................................................................................................ 594) مدل آوایی.................................................................................................................. 615) مدل ببین و بگو ....................................................................................................... 636) مدل تعادل خواندن بیکر ......................................................................................... 637ـ نارساخوانی................................................................................... 701) تعریف نارساخوانی.................................................................................................. 702) نشانه های بالینی نارساخوانی ............................................................................... 753) اختلالهای همراه با نارساخوانی............................................................................. 81الف ـ اختلالهای جانبی شدن ............................................................................. 81ب ـ اختلالهای سازمان یافتگی فضایی ـ زمانی ............................................ 82ج ـ نابهنجاری حرکات چشم ها ......................................................................... 83د ـ تأخیر زبان گفتاری ....................................................................................... 85هـ ـ اختلالهای ادراکی ........................................................................................ 86و ـ اختلال حافظه کوتاه مدت ............................................................................ 87ز ـ اختلال نارسایی توجه (ADD) و ADHD..................................................... 88ح ـ اختلالهای رفتاری ......................................................................................... 914) شیوع نارساخوانی.................................................................................................... 945) تاریخچه نارساخوانی................................................................................................ 956) سبب شناسی نارساخوانی ..................................................................................... 99الف ـ عوامل ژنتیکی ........................................................................................ 100ب ـ عوامل عصب شناختی ............................................................................. 103ج ـ تقارن نیمکره های مغزی .......................................................................... 107د ـ غلبه طرفی مغز ........................................................................................... 111هـ ـ عوامل حرکتی ........................................................................................... 114و ـ عوامل شناختی ........................................................................................... 115ز ـ عوامل رفتاری ............................................................................................ 118ح ـ عوامل محیطی ............................................................................................ 121ط ـ عوامل عاطفی ............................................................................................ 1228ـ دیدگاه های مختلف در مورد نارساخوانی ................................. 1249ـ نارساخوانی از دیدگاه نوروسایکولوژی .................................... 12410ـ طبقه بندی نارساخوانی از دیدگاه نوروسایکولوژی ................ 131الف ـ نارساخوانی اکتسابی ..................................................................................... 131ب ـ نارساخوانی تحولی ............................................................................................ 14011ـ فرآیند شکل گیری مدل تعادل خواندن از دیدگاه بیکر ............. 14812ـ عملکرد نیمکره های مغزی از دیدگاه بیکر ............................... 15413ـ طبقه بندی نارساخوانی تحولی از دیدگاه بیکر ......................... 1561) نارساخوانی نوع L (زبان شناختی) .................................................................... 1562) نارساخوانی نوع P (ادراکی) ................................................................................ 15614ـ بررسی اعتبار طبقه بندی نارساخوانی نوع P/L........................ 15815ـسبب شناسی نارساخوانی تحولی نوع P/L................................. 16216ـ شیوه های درمانی نوروسایکولوژی از دیدگاه بیکر ................ 164بخش دوم: یافته های پژوهشی ..................................................... 168خلاصه ............................................................................................ 180فصل سوم: روش تحقیق1ـ طرح تحقیق ................................................................................. 1842ـ روشهای آماری ......................................................................... 1853ـ تعریف جامعه آماری و ویژگیهای آن ........................................ 1864ـ روش نمونه گیری و حجم نمونه ................................................ 1875ـ ابزارهای پژوهشی ..................................................................... 1881) آزمون وکسلر کودکان ........................................................................................ 1882) آزمون اختلال خواندن ......................................................................................... 1883) آزمون ADHD و آزمون اختلال سلوک اقتباس شده از پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4) براساس DSM-IV........................................................................................................................ 1994) جعبه آموزشی لامسه ای ..................................................................................... 2035) برنامه نرم افزاری HEMSTIM............................................................................. 2066ـ فرآیند تشخیص و روش اجرا .................................................... 2097ـ فرآیند طبقه بندی دانش آموزان نارساخوان براساس مدل تعادل خواندن بیکر 2118ـ فرآیند اجرای شیوه های درمانی نوروسایکولوژی بر مبنای مدل تعادل خواندن بیکر 2121) تحریک خاص نیمکره ها از طریق کانال دیداری (HSS-VIS).......................... 2122) تحریک خاص نیمکره ها از طریق کامال لامسه ای (HSS-tac)....................... 221خلاصه ............................................................................................ 227فصل چهارم: تجزیه و تحلیل1ـ ارائه نتایج کمی ........................................................................... 229الف: توصیف داده ها ....................................................................... 229ب ـ تحلیل داده ها ........................................................................... 234ـ تحلیل واریانس آمیخته (32)....................................................... 234فرضیه اول: نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی بر میزان دقت خواندن دانش آموزان نارساخوان نوع L: .............................. 235فرضیه دوم: الف) نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی برمیزان درک خواندن دانش آموزان نارساخوان نوعL .................. 241فرضیه دوم: ب) نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی برمیزان درک خواندن دانش آموزان نارساخوان نوعP................................. 246فرضیه سوم: نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی برمیزان سرعت خواندن دانش آموزان نارساخوان نوع p............................. 252خلاصه ............................................................................................ 258فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری1ـ بحث و تحلیل درباره یافته ها ..................................................... 2602ـ محدودیتها .................................................................................. 2703ـ پیشنهادات ................................................................................... 2714ـ کاربردهای آموزشی و پرورشی ............................................... 272منابع1) منابع فارسی................................................................................ 2742) منابع انگلیسی .............................................................................. 276 ضمائم:1ـ آزمون وکسلر کودکان2ـ فرم تاریخچه موردی3ـ آزمون اختلال خواندن4ـ آزمون اختلال سلوک و ADHD اقتباس شده از پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4) براساس DSM-IV فهرست جدول ها و نمودارهاجدول هاجدول 1: مشخصات گروههای آزمایشی و گواه نوع ................. 229جدول 2: مشخصات گروههای آزمایشی و گواه نوع .................. 229جدول 3: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون اختلال خواندن (مولفه خطای خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع ......................................... 230جدول 4: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون اختلال خواندن (مولفه درک خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع ......................................... 231جدول 5: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون اختلال خواندن (مولفه درک خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع .......................................... 232جدول 6: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون و اختلال خواندن (مولفه سرعت خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع ............................ 233جدول 7: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات خطای خواندن نوع .235جدول 8: نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون در نمرات خطای خواندن گروه آزمایشی و گواه نوع ........................................... 238جدول 9: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه خطای خواندن)................................................................................. 240جدول 10: نتایج تحلیل واریانس آمیخته (32) برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات درک مطلب گروههای آزمایشی و گواه نوع .......................................... 241جدول 11: خلاصه نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون بر درک مطلب گروههای آزمایشی و گواه نوع ......................................... 244جدول 12: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه درک خواندن ـ نوع ...................................................................... 245جدول 13: نتایج تحلیل واریانس آمیخته (32) برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات درک خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع ...................................... 247جدول 14: نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون بر درک خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع .................................................... 249جدول 15: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه درک خواندن ـ نوع ..................................................................... 251جدول 16: نتایج تحلیل واریانس آمیخته (32) برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات سرعت خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع ...................................... 252جدول 17: نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون بر سرعت خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع .................................................... 255جدول 18: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه سرعت خواندن ـ نوع ................................................................. 257 نمودارها1ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه خطای خواندن ـ نوع ...... 2372ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه درک خواندن ـ نوع ....... 2423ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه درک خواندن ـ نوع ......... 2484ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه سرعت خواندن ـ نوع ..... 253