نام سوره : حَمدمعنی سوره : ستایش.ماخذ و نامگذاری: با حساب کردن بسم الله ، آیه ی دوم سوره است.نام های دیگر : فاتحه ، سبع المثانی ، اُمُّ القُرآن ، فاتحةالکتاب ، شفاء ، اُمُّ الکتاب ، شافیه ، فاتحة القرآن ، وافیه ، کافیه ، اَساس ، صُلاة ، کَنز .تعداد آیات : 7 .تعداد کلمات : 29 .تعداد حروف : 142 .محل نزول : مکه ( نوشته اند یکبار دیگر در مدینه ).ترتیب نزول : 5 .سایر ویژگی ها: این سوره در ابتدای جزو 1 قرار دارد.در خود قرآن این سوره با تمامی قرآن برابر و در یک اندازه ذکر شده است : « وَ لَقَد اتَیناکَ سَیعاً مِنَ المَثانی وَ القُرآن العَظیم » ( سوره ی حجر ـ آیه ی 87 ) .محتوای سوره: این سوره به دو بخش تقسیم می شود : بخشی از حمد و ثنای خدا سخن می گوید و بخشی از نیازهای بنده . (برگزیده تفسیر نمونه ، ج1 ، ص 24 ) .فضیلت و تلاوت: « جابر بن عبد الله انصاری » خدمت پیامبر (ص) رسید ، پیامبر (ص) به او فرمود : « آیا برترین سوره ای را که خداوند در کتاب نازل کرده، به تو تعلیم کنم ؟ » جابر عرض کرد : « آری پدر و مادرم به فدایت باد ، به من تعلیم کن » پیامبر اسلام (ص) سوره ی ( حمد ) که اُمُّ الکتاب است ، بر او آموخت ، سپس اضافه فرمود : « این سوره شفای هر دردی است ، مگر مرگ » (1 ) .و از پیامبر (ص) نقل شده : « هر مسلمانی سوره ی حمد را بخواند ،پاداش او به اندازه ی کسی است که دو سوم قرآن را خوانده است ، و گویی به هر فردی از زنان و مردان مؤمن هدیه ای فرستاده است. (2 )تعبیر به دو سوم قرآن ، شاید به خاطر آن است که بخشی از قرآن ، توجّه به خداست و بخشی ، توجّه به رستاخیز و بخش دیگری ، احکام و دستورات است که بخش اول و دوم در سوره ی حمد آمده و تعبیر به تمام قرآن به خاطر آن است که همه ی قرآن را از یک نظر در ایمان و عمل می توان خلاصه کرد که این هر دو در سوره ی ( حمد ) جمع است.3 1. تفسیر جوان ، ج1 ، ص1 .2. « مجمع البیان » آغاز سوره ی حمد ، به نقل از تفسیر جوان ، ج1 ، ص1 .3. تفسیر جوان ، ج1 ، صفحات 3و4 . 2 نام سوره : اَلبَقَرَةمعنی : گاو ماده ( گاو مخصوصی که دستور ذبح آن از صرف خداوند به قوم بنی اسرائیل داده شد. )ماخذ نامگذاری : آیه 67 سوره .نام های دیگر : فُسطاطُ القرآن.تعداد آیات : 286 .تعداد کلمات: 6221 .تعداد حروف : 25500 .محل نزول : مدینه ( به جز آیه ی 281 ، به سال حَجَّةُ الوداع ، در سرزمین مَنی نازل شده است ).ترتیب نزول : 1 .سایر ویژگی ها : این سوره در جزو 1و2 و ابتدای جزو 3 قرار دارد ، طولانی ترین سوره ی قرآن است ، بلند ترین آیه ی قرآن ، آیه ی 282 از این سوره می باشد که بیش از 30 جمله دارد . و نیز آخرین آیه ی نازل شده ی قرآن ، آیه ی 281 این سوره است.محتوای سوره: در این سوره : 1ـ بحث هایی پیرامون توحید و شناسایی خدا مخصوصاً از طریق مطالعه ی اسرار آفرینش آمده است . 2ـ بحث هایی در زمینه ی معاد و زندگی پس از مرگ ، مخصوصاً مثال های حسی آن مانند داستان ابراهیم (ع) و زنده شدن مرغ ها و داستان عُزَیر . 3ـ اعجاز قرآن و اهمیّت این کتاب آسمانی ، 4ـ درباره ی یهود و منافقان و موضع گیری های خاص آن ها در برابر اسلام و قرآن ، و انواع کارشکنی های آنان در این رابطه. 5 ـ تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصاً ابراهیم و موسی علیهم السلام . 6 ـ احکام مختلف اسلامی از جمله نماز ، روزه ، جهاد ، حج و تغییر قبله ، ازدواج و طلاق ، احکام تجارت و قسمت مهمّی از احکام ربا و انفاق در راه خدا و نیز مساله ی قصاص و تحریم قسمتی از گوشت های حرام و قمار و شراب و بخشی از احکام وصیّت و مانند آن . (1فضیلت تلاوت سوره : در فضیلت این سوره روایات پر اهمیّتی در منابع اسلامی نقل شده است : از جملهمرحوم طبرسی در « مجمع البیان » از پیامبر گرامی اسلام (ص) چنین نقل می کند که پرسیدند : «کدام یک از سوره های قرآن از همه برتر است ؟ » فرمود : ( سوره ی بقره ) عرض کردند : «کدام آیه از آیات سوره ی بقره 1. برگزیده تفیر نمونه ، ص 35 . افضل است ؟ » فرمود : (آیةُ الکرسی ) . (1)افضلیّت این سوره ظاهراً به خاطر جامعیّت آن است و اَفضل بودن آیةُ الکرسی به خاطر محتوای توحیدی خاصّ آن می باشد.و این منافات ندارد که بعضی از سوره های قرآنی از جهات دیگری برتری داشته باشند ، چرا که از دیدگاه های مختلف به آن ها نظر شده است .(2) و نیز از امام علی بن الحسین (ع) از پیامبر اکرم (ص) چنین نقل شده است که فرمود : « کسی که چهار آیه از آغاز سوره ی بقره و آیةُ الکرسی و دو آیه ی بعد از آن و سه آیه ی از آخر آن را بخواند ، هرگز در جان و مال خود ناخوشایندی نخواهد دید و شیطان به او نزدیک نمی شود و قرآن را فراموش نخواهد کرد .» (3) اتفاقاً هر فضیلتی درباره ی سوره ای یا آیه ای ذکر شده ، تناسب بسیار زیادی با محتوای آن سوره یا آیه دارد . (4) 1. « نور الثقلین » ، ج1 ، ص 26 .2 . تفسیر جوان ، ج1 ، ص38 .3. « نور الثقلین » ، ج1 ، ص 26 . نام سوره : آل عمران .معنی : خاندان عمران ( پدر حضرت مریم ) .ماخذ و نامگذاری : آیه ی 33 .تعداد آیات : 200 . تعداد کلمات : 3480 .تعداد حروف : 14525 .محل نزول : مدینه.ترتیب نزول : 3 .
نام سوره : حَمدمعنی سوره : ستایش.ماخذ و نامگذاری: با حساب کردن بسم الله ، آیه ی دوم سوره است.نام های دیگر : فاتحه ، سبع المثانی ، اُمُّ القُرآن ، فاتحةالکتاب ، شفاء ، اُمُّ الکتاب ، شافیه ، فاتحة القرآن ، وافیه ، کافیه ، اَساس ، صُلاة ، کَنز .تعداد آیات : 7 .تعداد کلمات : 29 .تعداد حروف : 142 .محل نزول : مکه ( نوشته اند یکبار دیگر در مدینه ).ترتیب نزول : 5 .سایر ویژگی ها: این سوره در ابتدای جزو 1 قرار دارد.در خود قرآن این سوره با تمامی قرآن برابر و در یک اندازه ذکر شده است : « وَ لَقَد اتَیناکَ سَیعاً مِنَ المَثانی وَ القُرآن العَظیم » ( سوره ی حجر ـ آیه ی 87 ) .محتوای سوره: این سوره به دو بخش تقسیم می شود : بخشی از حمد و ثنای خدا سخن می گوید و بخشی از نیازهای بنده . (برگزیده تفسیر نمونه ، ج1 ، ص 24 ) .فضیلت و تلاوت: « جابر بن عبد الله انصاری » خدمت پیامبر (ص) رسید ، پیامبر (ص) به او فرمود : « آیا برترین سوره ای را که خداوند در کتاب نازل کرده، به تو تعلیم کنم ؟ » جابر عرض کرد : « آری پدر و مادرم به فدایت باد ، به من تعلیم کن » پیامبر اسلام (ص) سوره ی ( حمد ) که اُمُّ الکتاب است ، بر او آموخت ، سپس اضافه فرمود : « این سوره شفای هر دردی است ، مگر مرگ » (1 ) .و از پیامبر (ص) نقل شده : « هر مسلمانی سوره ی حمد را بخواند ،پاداش او به اندازه ی کسی است که دو سوم قرآن را خوانده است ، و گویی به هر فردی از زنان و مردان مؤمن هدیه ای فرستاده است. (2 )تعبیر به دو سوم قرآن ، شاید به خاطر آن است که بخشی از قرآن ، توجّه به خداست و بخشی ، توجّه به رستاخیز و بخش دیگری ، احکام و دستورات است که بخش اول و دوم در سوره ی حمد آمده و تعبیر به تمام قرآن به خاطر آن است که همه ی قرآن را از یک نظر در ایمان و عمل می توان خلاصه کرد که این هر دو در سوره ی ( حمد ) جمع است.3 1. تفسیر جوان ، ج1 ، ص1 .2. « مجمع البیان » آغاز سوره ی حمد ، به نقل از تفسیر جوان ، ج1 ، ص1 .3. تفسیر جوان ، ج1 ، صفحات 3و4 . 2 نام سوره : اَلبَقَرَةمعنی : گاو ماده ( گاو مخصوصی که دستور ذبح آن از صرف خداوند به قوم بنی اسرائیل داده شد. )ماخذ نامگذاری : آیه 67 سوره .نام های دیگر : فُسطاطُ القرآن.تعداد آیات : 286 .تعداد کلمات: 6221 .تعداد حروف : 25500 .محل نزول : مدینه ( به جز آیه ی 281 ، به سال حَجَّةُ الوداع ، در سرزمین مَنی نازل شده است ).ترتیب نزول : 1 .سایر ویژگی ها : این سوره در جزو 1و2 و ابتدای جزو 3 قرار دارد ، طولانی ترین سوره ی قرآن است ، بلند ترین آیه ی قرآن ، آیه ی 282 از این سوره می باشد که بیش از 30 جمله دارد . و نیز آخرین آیه ی نازل شده ی قرآن ، آیه ی 281 این سوره است.محتوای سوره: در این سوره : 1ـ بحث هایی پیرامون توحید و شناسایی خدا مخصوصاً از طریق مطالعه ی اسرار آفرینش آمده است . 2ـ بحث هایی در زمینه ی معاد و زندگی پس از مرگ ، مخصوصاً مثال های حسی آن مانند داستان ابراهیم (ع) و زنده شدن مرغ ها و داستان عُزَیر . 3ـ اعجاز قرآن و اهمیّت این کتاب آسمانی ، 4ـ درباره ی یهود و منافقان و موضع گیری های خاص آن ها در برابر اسلام و قرآن ، و انواع کارشکنی های آنان در این رابطه. 5 ـ تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصاً ابراهیم و موسی علیهم السلام . 6 ـ احکام مختلف اسلامی از جمله نماز ، روزه ، جهاد ، حج و تغییر قبله ، ازدواج و طلاق ، احکام تجارت و قسمت مهمّی از احکام ربا و انفاق در راه خدا و نیز مساله ی قصاص و تحریم قسمتی از گوشت های حرام و قمار و شراب و بخشی از احکام وصیّت و مانند آن . (1فضیلت تلاوت سوره : در فضیلت این سوره روایات پر اهمیّتی در منابع اسلامی نقل شده است : از جملهمرحوم طبرسی در « مجمع البیان » از پیامبر گرامی اسلام (ص) چنین نقل می کند که پرسیدند : «کدام یک از سوره های قرآن از همه برتر است ؟ » فرمود : ( سوره ی بقره ) عرض کردند : «کدام آیه از آیات سوره ی بقره 1. برگزیده تفیر نمونه ، ص 35 . افضل است ؟ » فرمود : (آیةُ الکرسی ) . (1)افضلیّت این سوره ظاهراً به خاطر جامعیّت آن است و اَفضل بودن آیةُ الکرسی به خاطر محتوای توحیدی خاصّ آن می باشد.و این منافات ندارد که بعضی از سوره های قرآنی از جهات دیگری برتری داشته باشند ، چرا که از دیدگاه های مختلف به آن ها نظر شده است .(2) و نیز از امام علی بن الحسین (ع) از پیامبر اکرم (ص) چنین نقل شده است که فرمود : « کسی که چهار آیه از آغاز سوره ی بقره و آیةُ الکرسی و دو آیه ی بعد از آن و سه آیه ی از آخر آن را بخواند ، هرگز در جان و مال خود ناخوشایندی نخواهد دید و شیطان به او نزدیک نمی شود و قرآن را فراموش نخواهد کرد .» (3) اتفاقاً هر فضیلتی درباره ی سوره ای یا آیه ای ذکر شده ، تناسب بسیار زیادی با محتوای آن سوره یا آیه دارد . (4) 1. « نور الثقلین » ، ج1 ، ص 26 .2 . تفسیر جوان ، ج1 ، ص38 .3. « نور الثقلین » ، ج1 ، ص 26 . نام سوره : آل عمران .معنی : خاندان عمران ( پدر حضرت مریم ) .ماخذ و نامگذاری : آیه ی 33 .تعداد آیات : 200 . تعداد کلمات : 3480 .تعداد حروف : 14525 .محل نزول : مدینه.ترتیب نزول : 3 .