چكيده: در دوره سلجوقی، مردم ساری که از ستیزه های حاکم وقت ساری به تنگ آمده بودند به شاهزادگان محلی باوندی دل بستند . از این رو ساری به دست شهریار حسام الدوله باوندی که در بخش جنوبی ساری (پریم) حکومت داشت آزاد شد. مرکز حکومت باونديان از پریم به ساری منتقل شد. باوندیان در این مرحله از حکومت خود در ساری به سلسله اسپهبدیه شهرت یافتند . نسل دوم شاهان باوندی توانستند صد و چهل سال حکومت کنند. این دوره ی حکومت آنان مقارن با حکومت های سلجوقی و خوارزمشاهی بود. آنها غالباً به صورت دست نشانده و در مواقعی هم کاملاً مستقل عمل می کردند و درگیری های منطقه ای نیز در طبرستان (مازندران) داشتند. شهر ساری به سالهای 568 و 578 ﻫ.ق به دفعات مورد حمله ی موید آی ابه و سلطان تکش خوارزمشاه قرار گرفت که این حملات کشتار و ویرانی بسیار به بار آورد. پس از قتل اسپهبد رستم شاه غازی دوم شمس الملوک وفات ( 606 ﻫ.ق) بدست ابوالرضا حسین مامطیری، این سلسله پس از 140 سال منقرض شد و سلطان محمد خوارزمشاه به سادگی مازندران را تسخیر کرد. تا مقارن حمله مغول مازندران تحت سیطره ی خوارزمشاهیان اداره می شد که در این زمان پناه گرفتن سلطان محمد خوارزمشاه به مازندران باعث یورش مغولان به این منطقه شد و مازندران به مخروبه ای تبدیل شد و ساری هم محل آمد و شد مغولان گردید تا اینکه در سال 635 ﻫ.ق اسپهبد اردشیر پسر شهریار کینخوار، قیام کرد و ممالک مازندران را تصرف کرد و سومین و آخرین شاخه باوندی را تأسیس کرد. او به خاطر آن که ساری در معرض یورش مغولان بود، مرکز حکومتی خود را به آمل منتقل کرد. این شاخه، با قتل فخرالدوله حسن بدست کیا افراسیاب چلاوی در سال 750 ﻫ.ق پایان یافت و سپس برای مدت کوتاهی خاندان کیاهای جلالی در ساری و پیرامون آن حکومت کردند که در جنگ با مرعشیان شکست خوردند و ساری به تصرف مرعشیان در آمد . بدین ترتیب حکومت سادات مرعشی در طبرستان شکل گرفت. در این پژوهش علاوه بر موضوعات سیاسی به موضوعات اجتماعی و فرهنگی نیز اشاره شده است. نژاد مردم ساری، از طایفه تپوری و خط و زبان آنان طبری است که از جمله زبانهای کهن ایرانی (فارسی) مي باشد ، مذهب مردم و پادشاهان باوندی ساری، شیعه بوده . مشاهیر و دانشمندان آنان نسبت به دوره های قبلی از شهرت و اعتبار برخوردار بودند. در این دوره آثار و بناهای تاریخی چندانی وجود ندارد، اطلاعاتي كه ما از بناهاي اين دوره در دست داريم مطالبی است که ابن اسفندیار در کتاب خود به آن اشاره کرده است . واژگان كليدي : طبرستان ـ مازندران ـ ساري ـ باونديان ـ اسپهبديه . مقدمه: شناخت و بررسي تاريخ بومي و محلي، از موضوعات مهم و قابل بحث درتاريخ مي باشد. پژوهش هاي علمي در مورد تاريخ و تمدن محلي نقش به سزايي در شناخت تاريخ هر ملتي دارد. يكي از نقاط مهم و معروف ايران، سرزمين مازندران (طبرستان) است. مازندران (طبرستان) به عنوان يكي از ايالات شمالي فلات ايران همواره از جهات مختلف نقش مهمي در تاريخ و تمدن اين مرز و بوم داشته است از جمله : جنگاوري، اقتصاد، مذهب، علم و دانش و ..... مازندران كه قبل از هجوم مغولان به طبرستان معروف بود، از شرق به تميشه و از غرب به روستاي ملاط (سرحد بين گيلان و مازندران) محدود بوده و در آن شهرهاي معروفي بوجود آمد كه شهر ساري (سارويه) يكي از شهرهاي مهم و تاريخي آن در طول تاريخ بوده است. شهر ساري در قرن پنجم و ششم هجري مقر حكمراني باونديان اسپهبديه، نقش مهمي را در جريان هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايفا مي كرد. شهر ساري و مهمتر از آن منطقه مازندران (طبرستان) به جهت قرار گرفتن در نقطه ثقل منطقه شمالي ايران هميشه مورد توجه دولتمردان و حكومت هاي مختلف به شمار مي رفت و در بسياري از زمان ها مقر حكومتي و دارالملك مازندران نيز بود. لذا دانستن تاريخ و جغرافياي اين شهر مي تواند كمك مؤثري به شناخت بيشتر و درك عميق تر از تاريخ و فرهنگ منطقه مازندران و به طور عام، تاريخ و تمدن سرزمين ايران داشته باشد. زيرا كه تاريخ و فرهنگ ساري و مازندران جدا از تاريخ و فرهنگ ايران نمي باشد. فصل اول: كليات بيان مسأله: مازندران (طبرستان) به عنوان يكي از ايالات شمالي ايران، همواره مورد توجه پادشاهان سلجوقي و خوارزمشاهي بوده و براي آنها اهميت فراواني داشته است، زيرا از اين طريق مي توانستند بر راه عبور خراسان به عراق اشراف داشته باشند و اين عامل باعث شده بود كه شهرهاي طبرستان از جمله ساري- كه در اين مسير بود- داراي اهميت باشد. ساري به عنوان يكي از شهرهاي قديمي و تاريخي مازندران (طبرستان) در اين دوران مقر حكومتي باونديان اسپهبديه بود و خود باونديان هم به خاطر تنوع حوادث مهم سياسي در آن ايام- كه دوران فروپاشي سلجوقيان و ظهور خوارزمشاهيان بود- به صورت جزئي از جريان هاي مهم سياسي درآمده بودند . بنابراين ، پژوهش در مورد وضعيت داخلي حكومت باونديان اسپهبديه ، چگونگي روابط آنها با حكومت هاي همجوارترك و درگيري هاي منطقه اي ميان دولت ها و نيز بررسي اوضاع فرهنگي و اجتماعي ساري در اين دوران مي تواند باعث شناخت بيشتر و درك بهتري از تاريخ و فرهنگ تمدن مازندران شود . اين نوشته بر آن است تا با مراجعه به منابع موجود و تحليل و بررسي اطلاعات به دست آمده به پرسش هاي مطرح در باره اين موضوع پاسخ گويد . سؤال هاي پژوهش: سؤال هاي پژوهشي كه در اين تحقيق مورد ارزيابي قرار گرفته است عبارتنداز: 1- روابط اسپهبدان باوندي با دولت هاي سلجوقي و خوارزمشاهي چگونه بود؟ 2- وضعيت ساري و مازندران در دوره مغول چگونه بود؟ 3- چرا در دوره كينخواريه- در زمان ملك حسام الدوله اردشير باوندي- مركزيت مازندران از ساري به آمل منتقل شد؟ 4- وضعيت اجتماعي و فرهنگي ساري در اين دوران چگونه بود؟ فرضيه ها : 1- اسپهبدان باوندي ، اغلب دست نشانده دولت هاي سلجوقي و خوارزمشاهي بودند . اما در مقاطعي به عنوان يك دولت مستقل عمل مي كردند .
چكيده: در دوره سلجوقی، مردم ساری که از ستیزه های حاکم وقت ساری به تنگ آمده بودند به شاهزادگان محلی باوندی دل بستند . از این رو ساری به دست شهریار حسام الدوله باوندی که در بخش جنوبی ساری (پریم) حکومت داشت آزاد شد. مرکز حکومت باونديان از پریم به ساری منتقل شد. باوندیان در این مرحله از حکومت خود در ساری به سلسله اسپهبدیه شهرت یافتند . نسل دوم شاهان باوندی توانستند صد و چهل سال حکومت کنند. این دوره ی حکومت آنان مقارن با حکومت های سلجوقی و خوارزمشاهی بود. آنها غالباً به صورت دست نشانده و در مواقعی هم کاملاً مستقل عمل می کردند و درگیری های منطقه ای نیز در طبرستان (مازندران) داشتند. شهر ساری به سالهای 568 و 578 ﻫ.ق به دفعات مورد حمله ی موید آی ابه و سلطان تکش خوارزمشاه قرار گرفت که این حملات کشتار و ویرانی بسیار به بار آورد. پس از قتل اسپهبد رستم شاه غازی دوم شمس الملوک وفات ( 606 ﻫ.ق) بدست ابوالرضا حسین مامطیری، این سلسله پس از 140 سال منقرض شد و سلطان محمد خوارزمشاه به سادگی مازندران را تسخیر کرد. تا مقارن حمله مغول مازندران تحت سیطره ی خوارزمشاهیان اداره می شد که در این زمان پناه گرفتن سلطان محمد خوارزمشاه به مازندران باعث یورش مغولان به این منطقه شد و مازندران به مخروبه ای تبدیل شد و ساری هم محل آمد و شد مغولان گردید تا اینکه در سال 635 ﻫ.ق اسپهبد اردشیر پسر شهریار کینخوار، قیام کرد و ممالک مازندران را تصرف کرد و سومین و آخرین شاخه باوندی را تأسیس کرد. او به خاطر آن که ساری در معرض یورش مغولان بود، مرکز حکومتی خود را به آمل منتقل کرد. این شاخه، با قتل فخرالدوله حسن بدست کیا افراسیاب چلاوی در سال 750 ﻫ.ق پایان یافت و سپس برای مدت کوتاهی خاندان کیاهای جلالی در ساری و پیرامون آن حکومت کردند که در جنگ با مرعشیان شکست خوردند و ساری به تصرف مرعشیان در آمد . بدین ترتیب حکومت سادات مرعشی در طبرستان شکل گرفت. در این پژوهش علاوه بر موضوعات سیاسی به موضوعات اجتماعی و فرهنگی نیز اشاره شده است. نژاد مردم ساری، از طایفه تپوری و خط و زبان آنان طبری است که از جمله زبانهای کهن ایرانی (فارسی) مي باشد ، مذهب مردم و پادشاهان باوندی ساری، شیعه بوده . مشاهیر و دانشمندان آنان نسبت به دوره های قبلی از شهرت و اعتبار برخوردار بودند. در این دوره آثار و بناهای تاریخی چندانی وجود ندارد، اطلاعاتي كه ما از بناهاي اين دوره در دست داريم مطالبی است که ابن اسفندیار در کتاب خود به آن اشاره کرده است . واژگان كليدي : طبرستان ـ مازندران ـ ساري ـ باونديان ـ اسپهبديه . مقدمه: شناخت و بررسي تاريخ بومي و محلي، از موضوعات مهم و قابل بحث درتاريخ مي باشد. پژوهش هاي علمي در مورد تاريخ و تمدن محلي نقش به سزايي در شناخت تاريخ هر ملتي دارد. يكي از نقاط مهم و معروف ايران، سرزمين مازندران (طبرستان) است. مازندران (طبرستان) به عنوان يكي از ايالات شمالي فلات ايران همواره از جهات مختلف نقش مهمي در تاريخ و تمدن اين مرز و بوم داشته است از جمله : جنگاوري، اقتصاد، مذهب، علم و دانش و ..... مازندران كه قبل از هجوم مغولان به طبرستان معروف بود، از شرق به تميشه و از غرب به روستاي ملاط (سرحد بين گيلان و مازندران) محدود بوده و در آن شهرهاي معروفي بوجود آمد كه شهر ساري (سارويه) يكي از شهرهاي مهم و تاريخي آن در طول تاريخ بوده است. شهر ساري در قرن پنجم و ششم هجري مقر حكمراني باونديان اسپهبديه، نقش مهمي را در جريان هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايفا مي كرد. شهر ساري و مهمتر از آن منطقه مازندران (طبرستان) به جهت قرار گرفتن در نقطه ثقل منطقه شمالي ايران هميشه مورد توجه دولتمردان و حكومت هاي مختلف به شمار مي رفت و در بسياري از زمان ها مقر حكومتي و دارالملك مازندران نيز بود. لذا دانستن تاريخ و جغرافياي اين شهر مي تواند كمك مؤثري به شناخت بيشتر و درك عميق تر از تاريخ و فرهنگ منطقه مازندران و به طور عام، تاريخ و تمدن سرزمين ايران داشته باشد. زيرا كه تاريخ و فرهنگ ساري و مازندران جدا از تاريخ و فرهنگ ايران نمي باشد. فصل اول: كليات بيان مسأله: مازندران (طبرستان) به عنوان يكي از ايالات شمالي ايران، همواره مورد توجه پادشاهان سلجوقي و خوارزمشاهي بوده و براي آنها اهميت فراواني داشته است، زيرا از اين طريق مي توانستند بر راه عبور خراسان به عراق اشراف داشته باشند و اين عامل باعث شده بود كه شهرهاي طبرستان از جمله ساري- كه در اين مسير بود- داراي اهميت باشد. ساري به عنوان يكي از شهرهاي قديمي و تاريخي مازندران (طبرستان) در اين دوران مقر حكومتي باونديان اسپهبديه بود و خود باونديان هم به خاطر تنوع حوادث مهم سياسي در آن ايام- كه دوران فروپاشي سلجوقيان و ظهور خوارزمشاهيان بود- به صورت جزئي از جريان هاي مهم سياسي درآمده بودند . بنابراين ، پژوهش در مورد وضعيت داخلي حكومت باونديان اسپهبديه ، چگونگي روابط آنها با حكومت هاي همجوارترك و درگيري هاي منطقه اي ميان دولت ها و نيز بررسي اوضاع فرهنگي و اجتماعي ساري در اين دوران مي تواند باعث شناخت بيشتر و درك بهتري از تاريخ و فرهنگ تمدن مازندران شود . اين نوشته بر آن است تا با مراجعه به منابع موجود و تحليل و بررسي اطلاعات به دست آمده به پرسش هاي مطرح در باره اين موضوع پاسخ گويد . سؤال هاي پژوهش: سؤال هاي پژوهشي كه در اين تحقيق مورد ارزيابي قرار گرفته است عبارتنداز: 1- روابط اسپهبدان باوندي با دولت هاي سلجوقي و خوارزمشاهي چگونه بود؟ 2- وضعيت ساري و مازندران در دوره مغول چگونه بود؟ 3- چرا در دوره كينخواريه- در زمان ملك حسام الدوله اردشير باوندي- مركزيت مازندران از ساري به آمل منتقل شد؟ 4- وضعيت اجتماعي و فرهنگي ساري در اين دوران چگونه بود؟ فرضيه ها : 1- اسپهبدان باوندي ، اغلب دست نشانده دولت هاي سلجوقي و خوارزمشاهي بودند . اما در مقاطعي به عنوان يك دولت مستقل عمل مي كردند .