1-1- بيان مسئله هيچ كانون جمعيتي بطور مستقل وجود ندارد و تمام تغييرات داخلي جوامع انساني از تعلق به مجموعههايي كه به اصطلاح، فضاي جغرافيايي، سيستم يا شبكه به آنها اطلاق ميشود ناشي ميشوند. (كلود، 1372، 15) شهر واحدي است كه به لحاظ نقش و سيماي ظاهري در فضاي جغرافيايي داراي هويت بوده و محل وقوع آنها در فضا كاملاً مشهود است. از اين رو به عنوان يك ساخت اكولوژيكي محسوب ميشود كه حركت و هدايت آن توسط يك نظام اداره ميگردد. در اين ميان وظيفه جغرافيدان بررسي و تحليل ساختار اكولوژيكي شهر به شكل مجموعهاي از اجزاء و عناصري است كه در نظام شبكه در كنار يكديگر و بصورت سازمانبندي اشكال و جمعيتها با هم روابط متقابل دارند، پس مجموعه شهري در جريان تكامل و توسعه تاريخي خود با توجه به بستر مكاني، زماني، بعنوان اكوسيستمي نمود پيدا ميكند كه در آن روابط خود را به وضوح نشان ميدهند. (تولايي، شماره 33، 102) تراكم بيش از اندازه جمعيت، تمركز فعاليتهاي و فراواني ساخت و سازها، رشد و گسترش فيزيكي كانونهاي شهري و تخريب اكوسيستمهاي طبيعي را در پي داشته است. هر چند توسعه شهري در كشورهاي صنعتي در قرون گذشته به آرامي صورت گرفته است اما در كشورهاي در حال توسعه بعد از جنگ جهاني دوم صورت گرفته است و شهرهاي جهان سوم با شتاب و سرعت بيشتري از شهرهاي ممالك صنعتي توسعه مييابند. (شكويي، 1373، 176) با نگاهي به روند توسعه فيزيكي شهرها بويژه در نيمه ابتداي قرن حاضر معلوم ميگردد كه اين عنصر محدود (زمينهاي قابل سكونت) تحت تأثير عوامل چون ازدياد جمعيت (رشد طبيعي و مهاجرت از روستا به شهر) ادغام روستاها در بافت فيزيكي شهرها، گستردگي و پرشمار شدن واحدهاي توليدي و خدماتي و مسكوني، تغيير الگوي مصرف زمين، افزايش حرص و طمع انسانها، زمين خواري و سوء مديريت و مانند آن با آهنگي سرسام آور كاهش مييابد. به دنبال رشد فيزيكي شتابان مجتمعهاي زيستي، بخش وسيعي از مرغوبترين، مناسبترين و بالطبع با ارزشترين اراضي بلافاصل شهرها- كه از دير باز شرايط زيست محيطي لازم و كافي براي تجمع انسانها در آنها وجود داشته در معرض نابودي قرار ميگيرد. (محمد زاده، 1376، 222) براي تحليل هر چه بهتر شهر بعنوان يك واحد اكولوژيك ميتوان آن را در چهارچوب يك سيستم داده- ستانده بررسي كرده بدين صورت كه شهر براي پاسخگويي به نيازهاي متنوع شهروندان خود ناگزير به استفاده از دادههايي در حجم زياد بوده مهمترين آن انرژي، غذا و آب ميباشد. نتيجه استفاده از اين داده ها، با توجه به جمعيت فزاينده شهر نشين، ايجاد و ستاندههايي در قالب اثرات زيست محيطي از نوع تغييرات آب و هوايي، آلودگي آب- تغيير در سيستم هيدرولوژي آلودگي صوتي و آلودگي هوا ميباشد. (فصلنامه مجموعه آبادي، 1374، ش1) روند شهر نشيني در سطح ملي يا كشوري در دهههاي اخير توسعه و ظهور كلانشهرها توأم با مشكلات و تنگناهايي است كه چنين روندي در پي داشته و دارد، همين اهميت يافتن مراكز شهري براي سازمان دادن به رشد جمعيت و توسعه اقتصادي، لزوم نگرش مجدد بر ساختار كهن شهري توسعه را در اوايل قرن حاضر مينمايد. در واقع توسعه شهري فرآيندي است پويا و مداوم كه طي آن محدودههاي فيزيكي و كالبدي شهر در جهات افقي و عمودي از حيث كمي و كيفي افزايش مييابند و اگر اين روند سريع و بي برنامه باشد و در آن فاكتورهاي مناسبي از نظر توسعه متناسب در نظر گرفته نشود در نتيجه سيستمهاي شهري را با مشكلات عديدهاي روبرو خواهد ساخت. در ايران بعلت عدم پيشرفت برنامههاي توسعه و فاصله ميان اهداف توسعه و بستر آن مشكلات زيست محيطي بوجود آمده است. توسعه فيزيكي شهر سرابله با توجه به موقعيت آن كه در منطقهاي كوهستاني واقع شده است كه در چند دهه صورت گرفته است. ناموزون بودن و نامتناسب بودن اين توسعه فيزيكي منتج از عواملي مانند مهاجرت روستائيان حوزه نفوذ و مركزيت اداري سياسي شهرستان شيروانچرداول و نبود برنامه خاص مدون شهري است. 1-2- اهداف و انگيزه تحقيق رشد سريع جمعيت و به دنبال آن توسعه و گسترش فيزيكي شهرها مسئله تنظيم و هدايت حجم عظيم توسعه را در زمان حال و براي دهههاي آتي مطرح ساخته است و نياز به ايجاد شرايط اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي مناسب براي نسلهاي آينده را بعنوان مسئلهاي ملي درآورده است. شهرنشيني گرايش و روند رو به رشدي است و آنچه كه در اين روند اهميت دارد هدايت صحيحي جريان و حل مسائل ناشي از آن است مشكلات ناشي از گسترش و توسعه فيزيكي شهرها بايد بررسي و راه حلهاي مناسب براي آن پيش بيني كرد. هدف از اين مطالعه و تحقيق دست يافت به مجموعه از انديشهها و خواسته هاي ذيل است: 1- شناخت رشد نامتناسب و ناموزون فيزيكي شهر سرابله و ارائه راه حلهايي براي توسعه آتي شهر كه كمترين مشكلات شهري داشته باشد. 2- براي رسيدن به توسعه پايدار شهري مطالعات مقدماتي لازم انجام پذيرد. 3- ارائه راه حلها و پيشنهاداتي در راستاي رفع مشكلات شهري و رشد و توسعه موزون. 1-3- سئوالات و فرضيات تحقيق فرضيه عبارت از حدس و گمان زيركانه و علمي مبتني بر نظريههاي بطوريكه بتوان موضوع مورد مطالعه را از لحاظ پيشامدهاي تجربي پيشبيني كرد.(بهفروز - ف، 1376، 19) به عبارت ديگر فرضيه عبارت است از يك ايده غير طبيعي و آزمايش يا حدس زيركانه و عملي كه براي نتيجه تحقيق ميزنيم و پيشنهادي است كه در محك آزمايش علمي سنجيده ميشود. (نبوي، 1372، 77) از اينرو با توجه به مطالب فوق سئوالات و فرضيات پژوهش به شرح زير ارائه گرديده است: 1- توسعه ناموزون شهر سرابله منتج از چه عامل يا عواملي است؟ 2- عامل موثر در توسعه فيزيكي شهر سرابله چه مي باشد؟ فرضیه1- به نظر ميرسد مهاجرت روستائيان حوزه اين شهر به علت نبود امكانات و خدمات در روستاها، و برنامهريزي ضعيف شهري باعث توسعه ناموزون شهر سرابله گرديده است. فرضیه2- به نظر ميرسد مركزيت اداري و سياسي بودن شهر سرابله بعنوان مرکز شهرستان شیروان چرداول عامل مهم در توسعه فيزيكي ميباشد. 1-4- پيشينه تحقيقدانشكده ادبيات و علوم انساني، گروه جغرافيا پايان‌نامه براي دريافت درجه كارشناسي ارشد «M.A» گرايش: جغرافيا و برنامه ريزي شهري عنوان : بررسي روند توسعه فيزيكي شهر سرابله
1-1- بيان مسئله هيچ كانون جمعيتي بطور مستقل وجود ندارد و تمام تغييرات داخلي جوامع انساني از تعلق به مجموعههايي كه به اصطلاح، فضاي جغرافيايي، سيستم يا شبكه به آنها اطلاق ميشود ناشي ميشوند. (كلود، 1372، 15) شهر واحدي است كه به لحاظ نقش و سيماي ظاهري در فضاي جغرافيايي داراي هويت بوده و محل وقوع آنها در فضا كاملاً مشهود است. از اين رو به عنوان يك ساخت اكولوژيكي محسوب ميشود كه حركت و هدايت آن توسط يك نظام اداره ميگردد. در اين ميان وظيفه جغرافيدان بررسي و تحليل ساختار اكولوژيكي شهر به شكل مجموعهاي از اجزاء و عناصري است كه در نظام شبكه در كنار يكديگر و بصورت سازمانبندي اشكال و جمعيتها با هم روابط متقابل دارند، پس مجموعه شهري در جريان تكامل و توسعه تاريخي خود با توجه به بستر مكاني، زماني، بعنوان اكوسيستمي نمود پيدا ميكند كه در آن روابط خود را به وضوح نشان ميدهند. (تولايي، شماره 33، 102) تراكم بيش از اندازه جمعيت، تمركز فعاليتهاي و فراواني ساخت و سازها، رشد و گسترش فيزيكي كانونهاي شهري و تخريب اكوسيستمهاي طبيعي را در پي داشته است. هر چند توسعه شهري در كشورهاي صنعتي در قرون گذشته به آرامي صورت گرفته است اما در كشورهاي در حال توسعه بعد از جنگ جهاني دوم صورت گرفته است و شهرهاي جهان سوم با شتاب و سرعت بيشتري از شهرهاي ممالك صنعتي توسعه مييابند. (شكويي، 1373، 176) با نگاهي به روند توسعه فيزيكي شهرها بويژه در نيمه ابتداي قرن حاضر معلوم ميگردد كه اين عنصر محدود (زمينهاي قابل سكونت) تحت تأثير عوامل چون ازدياد جمعيت (رشد طبيعي و مهاجرت از روستا به شهر) ادغام روستاها در بافت فيزيكي شهرها، گستردگي و پرشمار شدن واحدهاي توليدي و خدماتي و مسكوني، تغيير الگوي مصرف زمين، افزايش حرص و طمع انسانها، زمين خواري و سوء مديريت و مانند آن با آهنگي سرسام آور كاهش مييابد. به دنبال رشد فيزيكي شتابان مجتمعهاي زيستي، بخش وسيعي از مرغوبترين، مناسبترين و بالطبع با ارزشترين اراضي بلافاصل شهرها- كه از دير باز شرايط زيست محيطي لازم و كافي براي تجمع انسانها در آنها وجود داشته در معرض نابودي قرار ميگيرد. (محمد زاده، 1376، 222) براي تحليل هر چه بهتر شهر بعنوان يك واحد اكولوژيك ميتوان آن را در چهارچوب يك سيستم داده- ستانده بررسي كرده بدين صورت كه شهر براي پاسخگويي به نيازهاي متنوع شهروندان خود ناگزير به استفاده از دادههايي در حجم زياد بوده مهمترين آن انرژي، غذا و آب ميباشد. نتيجه استفاده از اين داده ها، با توجه به جمعيت فزاينده شهر نشين، ايجاد و ستاندههايي در قالب اثرات زيست محيطي از نوع تغييرات آب و هوايي، آلودگي آب- تغيير در سيستم هيدرولوژي آلودگي صوتي و آلودگي هوا ميباشد. (فصلنامه مجموعه آبادي، 1374، ش1) روند شهر نشيني در سطح ملي يا كشوري در دهههاي اخير توسعه و ظهور كلانشهرها توأم با مشكلات و تنگناهايي است كه چنين روندي در پي داشته و دارد، همين اهميت يافتن مراكز شهري براي سازمان دادن به رشد جمعيت و توسعه اقتصادي، لزوم نگرش مجدد بر ساختار كهن شهري توسعه را در اوايل قرن حاضر مينمايد. در واقع توسعه شهري فرآيندي است پويا و مداوم كه طي آن محدودههاي فيزيكي و كالبدي شهر در جهات افقي و عمودي از حيث كمي و كيفي افزايش مييابند و اگر اين روند سريع و بي برنامه باشد و در آن فاكتورهاي مناسبي از نظر توسعه متناسب در نظر گرفته نشود در نتيجه سيستمهاي شهري را با مشكلات عديدهاي روبرو خواهد ساخت. در ايران بعلت عدم پيشرفت برنامههاي توسعه و فاصله ميان اهداف توسعه و بستر آن مشكلات زيست محيطي بوجود آمده است. توسعه فيزيكي شهر سرابله با توجه به موقعيت آن كه در منطقهاي كوهستاني واقع شده است كه در چند دهه صورت گرفته است. ناموزون بودن و نامتناسب بودن اين توسعه فيزيكي منتج از عواملي مانند مهاجرت روستائيان حوزه نفوذ و مركزيت اداري سياسي شهرستان شيروانچرداول و نبود برنامه خاص مدون شهري است. 1-2- اهداف و انگيزه تحقيق رشد سريع جمعيت و به دنبال آن توسعه و گسترش فيزيكي شهرها مسئله تنظيم و هدايت حجم عظيم توسعه را در زمان حال و براي دهههاي آتي مطرح ساخته است و نياز به ايجاد شرايط اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي مناسب براي نسلهاي آينده را بعنوان مسئلهاي ملي درآورده است. شهرنشيني گرايش و روند رو به رشدي است و آنچه كه در اين روند اهميت دارد هدايت صحيحي جريان و حل مسائل ناشي از آن است مشكلات ناشي از گسترش و توسعه فيزيكي شهرها بايد بررسي و راه حلهاي مناسب براي آن پيش بيني كرد. هدف از اين مطالعه و تحقيق دست يافت به مجموعه از انديشهها و خواسته هاي ذيل است: 1- شناخت رشد نامتناسب و ناموزون فيزيكي شهر سرابله و ارائه راه حلهايي براي توسعه آتي شهر كه كمترين مشكلات شهري داشته باشد. 2- براي رسيدن به توسعه پايدار شهري مطالعات مقدماتي لازم انجام پذيرد. 3- ارائه راه حلها و پيشنهاداتي در راستاي رفع مشكلات شهري و رشد و توسعه موزون. 1-3- سئوالات و فرضيات تحقيق فرضيه عبارت از حدس و گمان زيركانه و علمي مبتني بر نظريههاي بطوريكه بتوان موضوع مورد مطالعه را از لحاظ پيشامدهاي تجربي پيشبيني كرد.(بهفروز - ف، 1376، 19) به عبارت ديگر فرضيه عبارت است از يك ايده غير طبيعي و آزمايش يا حدس زيركانه و عملي كه براي نتيجه تحقيق ميزنيم و پيشنهادي است كه در محك آزمايش علمي سنجيده ميشود. (نبوي، 1372، 77) از اينرو با توجه به مطالب فوق سئوالات و فرضيات پژوهش به شرح زير ارائه گرديده است: 1- توسعه ناموزون شهر سرابله منتج از چه عامل يا عواملي است؟ 2- عامل موثر در توسعه فيزيكي شهر سرابله چه مي باشد؟ فرضیه1- به نظر ميرسد مهاجرت روستائيان حوزه اين شهر به علت نبود امكانات و خدمات در روستاها، و برنامهريزي ضعيف شهري باعث توسعه ناموزون شهر سرابله گرديده است. فرضیه2- به نظر ميرسد مركزيت اداري و سياسي بودن شهر سرابله بعنوان مرکز شهرستان شیروان چرداول عامل مهم در توسعه فيزيكي ميباشد. 1-4- پيشينه تحقيقدانشكده ادبيات و علوم انساني، گروه جغرافيا پايان‌نامه براي دريافت درجه كارشناسي ارشد «M.A» گرايش: جغرافيا و برنامه ريزي شهري عنوان : بررسي روند توسعه فيزيكي شهر سرابله