تاريخچه موسيقي در ايران مقالات ارائه شده در اين بحث عبارتند از: 1- تئوري و مباني موسيقي 2- تاريخچه موسيقي و مفاهيم آن 3-موسيقي مناطق ايران 1- تئوري و مباني موسيقي دستگاه: به آوازي اطلاق مي شو د كه طرز بستن درجات گام آن و فواصل جزء آن شباهت به گام ديگري نداشته باشد مثل آنكه وقتي مي گوييم دستگاه ماهور منظور نشان دادن كليه ملودي هاي مختلفي است كه از لحاظ مقايسه در گام بزرگ و يا ماژور فرنگي تشكيل مي شود. آوازهاي ايراني را به 3 قسمت متمايز مي توان تقسيم كرد: دستگاه، نغمه، گوشه: يك دستگاه داراي نغمات و گوشه هاي مختلف مي باشد. اصولاً آوازهاي بزرگ را دستگاه مي نامند. موسيقي ايران شامل هفت دستگاه است. هر دستگاهي در موسيقي ايراني مانند يك گام درموسيقي كلاسيك عمل مي كند و با يك و يا چند قطعه به نام درآمد آغاز مي شود. به عبارت ديگر دستگاه موسيقي عبارتست از توالي نظام يافته، قالب هايي موسيقايي به نام نغمه ها و يا گوشه هاكه در حوزة تنال آن دستگاه ترتيب يافته است. پايان هر گوشه يا تعدادي از آنها به وسيله ملودي واسطه يا فرود به حوزة تنال دستگاه و بيشتر به درآمد آن باز مي گردد و تداوم و حالت برگشت بماية اصلي دستگاه را تداعي مي كند. نت شروع هر آواز در موسيقي ايراني را در آمد گويند. هر فراز و نشيب در قطعه باشد باز مي گردد و روي نت تنيك آن مي ايستد. تا زمان ناصر الدين شاه قاجار نام مقامها و نغمه هاي موسيقي رابا كلمة آواز ادا مي كردند. مفهوم دستگاه در رابطه با موسيقي (يعني آنچه كه به طريق سينه به سينه به ما رسيده است.) با مفهوم دستگاه در رابطه با موسيقي ملي (يعني آنچه كه در زمان حال براساس موسيقي سنتي ساخته و عرضه مي شود) تفاوت دارد. معني سنتي دستگاه با مفاهيم رديف و گوشه همراه است و اين مجموعه مفاهيم را بايد با هم بررسي و شناسايي كرد. مفهوم سنتي دستگاه، يك آهنگ كامل موسيقي يا يك مجموعة كامل و مستقل مي باشد. مثلاً آهنگ دخترك ژوليده اثر استاد علنيقي وزيري آهنگي است در دستگاه چهارگاه اما دستگاه چهارگانه نيست اين نوع استفاد ه از واژه دستگاه به معني آهنگي در دستگاه است و به واژة دستگاه مفهوم تازه اي غير از مفهوم سنتي آن بخشيد. همانگونه كه در بالا اشاره شد 7 دستگاه در موسيقي ايراني داريم كه به قرار زير مي باشد. 1- شور و متعلقات شامل: 1-1 آواز ابوعطا 1-2 آواز بيات ترك 1-3 آواز افشاري 1-4 آواز دشتي 2- سه گاه 3- همايون 3-1 آواز بيات اصفهان 4- چهارگاه 5- ماهور 6- نوا 7- راست پنجگاه – در نظر داشته باشيد به آوازهاي فرعي و متعلقات دستگاهها هيچگاه دستگاه اطلاق نمي كنيم بلكه مي گوئيم تغمه يا آواز يا مايه مثل مايه دشتي يا آواز يا مايه بيات اصفهان. 12 آواز اصلي و فرعي داريم كه حالات مختلفي دارند مثلاً حالت شور كمي غمگين است، چهارگاه حماسي است و نشاط آور همايون حالت پند دادن و پند پذيري دارد. نوا آرامش بخش است و پاره اي حالات ديگر در مورد دستگاههاي موسيقي سنتي كه در جاي خود بدان اشاره خواهد شد. حالتهاي ابو عطا و دشتي خيلي شبيه خود شورا ست. اگر دستگاه شور مبناي اول باشد دو ابوعطا و سوم بيات ترك و چهارم افشاري و پنجم دشتي است. گوشه عبارت از لحن و يا آهنگي است كه در فاصلة يك دانگ يا يك پنجم يك گا م ادا مي شود، كه عموماً از چند نت تجاوز نميكند و در اين چند نت تغييراتي داده نميشود. بنابر اين گامي براي آن نمي توان تشخيص داد. گوشه ها داراي تقسيمات جزء و اجزاء ديگري نخواهند بود، و آنچه به نظر مي رسد نتي را به عنوان ايست يا تكيه بر آن ميتوان قائل شد. هر نغمه در موسيقي ايراني از تعدادي گوشه تشكيل يافته است. مثلاً گيلكي و كرد بيات دشتستاني از گوشه هاي نغمه دشتي است، 228 گوشه موسيقي دستگاهي ايراني بر 7 دستگاه اصلي كه ذكر شد و 5 نغمه فرعي استوارند. تعداد زيادي گوشه هاي ديگر نيز وجود داشته كه امروز به بوتة فراموشي سپرده شده فقط نام آنها در ديوان هاي شعراي بزرگ مانند فردوسي، رودكي، نظامي، و غيره و يا در آثار مورخيني مانند ابوالفرح صافهاني و ديگران خوانده مي شود. به عبارتي الحان موسيقي امروز ايراني را گوشه مي نامند. برخي از موسيقي دانان تعداد گوشه ها را 280 و بعضي بيشتر و يا كمتر مي دانند اين اختلاف از اينجا ناشي شده كه رديف هاي استادان موسيقي گر چه در اصل يكي است ولي به يكديگر مختصر اختلافي داشته است. ونه هاي قالبي و قراردادي هستند كه بجهت بداهه پردازي قابليت هايي دارند و صرفاً نميتوان آنها را يك ملودي تلقي نمود بيشتر گوشه هاي موسيقي ايراني غير متريك و داراي وزن آزاد هستند. تعدادي از گوشه ها نيز در دستكاهها مختلف مشترك هستند مثلاً شكسته، عراق، راك، كرشمه و غيره گوشه هايي هستند كه بين شور و ماهور راست پنجگاه مشترك مي باشد. تفاوت اصلي آنها در هر كدام نوع فرود و ايست نهايي بر اساس لحن خاص آهنگ دستگاه است. مثلاً دستگاه شور دستگاهي است كه درجه دوم آن ربع پرده مي باشد. اگر درجه دوم نيم پرده باشد شور هست اما ايراني نيست بلكه نوعي شور شرقي يا گروماتيك خواهد بود. در درجة دوم ابوعطاست و درجة سوم بيات ترك و درجة چهارم افشاري است و درجة پنجم دشتي. بين متعلقات آنهايي كه عين خودش صدا مي دهند ابوعطا و دشتي است يعني درجات ايست و فرود و نت هاي آن مثل دستگاه شورا است. بيات ترك حالتش كمي با شور فرق مي كند اما از همان درجات استفاده مي شود و خاتمه اش تفاوت مي كند، افشاري نيز تفاوتهايي با شور و دشتي دارد و ايست و خاتمه اش تفاوت ميكند. افشاري نيز تفاوتهايي با شور و دشتي دارد و ايست و خاتمه اش فرق مي كند. رديف
تاريخچه موسيقي در ايران مقالات ارائه شده در اين بحث عبارتند از: 1- تئوري و مباني موسيقي 2- تاريخچه موسيقي و مفاهيم آن 3-موسيقي مناطق ايران 1- تئوري و مباني موسيقي دستگاه: به آوازي اطلاق مي شو د كه طرز بستن درجات گام آن و فواصل جزء آن شباهت به گام ديگري نداشته باشد مثل آنكه وقتي مي گوييم دستگاه ماهور منظور نشان دادن كليه ملودي هاي مختلفي است كه از لحاظ مقايسه در گام بزرگ و يا ماژور فرنگي تشكيل مي شود. آوازهاي ايراني را به 3 قسمت متمايز مي توان تقسيم كرد: دستگاه، نغمه، گوشه: يك دستگاه داراي نغمات و گوشه هاي مختلف مي باشد. اصولاً آوازهاي بزرگ را دستگاه مي نامند. موسيقي ايران شامل هفت دستگاه است. هر دستگاهي در موسيقي ايراني مانند يك گام درموسيقي كلاسيك عمل مي كند و با يك و يا چند قطعه به نام درآمد آغاز مي شود. به عبارت ديگر دستگاه موسيقي عبارتست از توالي نظام يافته، قالب هايي موسيقايي به نام نغمه ها و يا گوشه هاكه در حوزة تنال آن دستگاه ترتيب يافته است. پايان هر گوشه يا تعدادي از آنها به وسيله ملودي واسطه يا فرود به حوزة تنال دستگاه و بيشتر به درآمد آن باز مي گردد و تداوم و حالت برگشت بماية اصلي دستگاه را تداعي مي كند. نت شروع هر آواز در موسيقي ايراني را در آمد گويند. هر فراز و نشيب در قطعه باشد باز مي گردد و روي نت تنيك آن مي ايستد. تا زمان ناصر الدين شاه قاجار نام مقامها و نغمه هاي موسيقي رابا كلمة آواز ادا مي كردند. مفهوم دستگاه در رابطه با موسيقي (يعني آنچه كه به طريق سينه به سينه به ما رسيده است.) با مفهوم دستگاه در رابطه با موسيقي ملي (يعني آنچه كه در زمان حال براساس موسيقي سنتي ساخته و عرضه مي شود) تفاوت دارد. معني سنتي دستگاه با مفاهيم رديف و گوشه همراه است و اين مجموعه مفاهيم را بايد با هم بررسي و شناسايي كرد. مفهوم سنتي دستگاه، يك آهنگ كامل موسيقي يا يك مجموعة كامل و مستقل مي باشد. مثلاً آهنگ دخترك ژوليده اثر استاد علنيقي وزيري آهنگي است در دستگاه چهارگاه اما دستگاه چهارگانه نيست اين نوع استفاد ه از واژه دستگاه به معني آهنگي در دستگاه است و به واژة دستگاه مفهوم تازه اي غير از مفهوم سنتي آن بخشيد. همانگونه كه در بالا اشاره شد 7 دستگاه در موسيقي ايراني داريم كه به قرار زير مي باشد. 1- شور و متعلقات شامل: 1-1 آواز ابوعطا 1-2 آواز بيات ترك 1-3 آواز افشاري 1-4 آواز دشتي 2- سه گاه 3- همايون 3-1 آواز بيات اصفهان 4- چهارگاه 5- ماهور 6- نوا 7- راست پنجگاه – در نظر داشته باشيد به آوازهاي فرعي و متعلقات دستگاهها هيچگاه دستگاه اطلاق نمي كنيم بلكه مي گوئيم تغمه يا آواز يا مايه مثل مايه دشتي يا آواز يا مايه بيات اصفهان. 12 آواز اصلي و فرعي داريم كه حالات مختلفي دارند مثلاً حالت شور كمي غمگين است، چهارگاه حماسي است و نشاط آور همايون حالت پند دادن و پند پذيري دارد. نوا آرامش بخش است و پاره اي حالات ديگر در مورد دستگاههاي موسيقي سنتي كه در جاي خود بدان اشاره خواهد شد. حالتهاي ابو عطا و دشتي خيلي شبيه خود شورا ست. اگر دستگاه شور مبناي اول باشد دو ابوعطا و سوم بيات ترك و چهارم افشاري و پنجم دشتي است. گوشه عبارت از لحن و يا آهنگي است كه در فاصلة يك دانگ يا يك پنجم يك گا م ادا مي شود، كه عموماً از چند نت تجاوز نميكند و در اين چند نت تغييراتي داده نميشود. بنابر اين گامي براي آن نمي توان تشخيص داد. گوشه ها داراي تقسيمات جزء و اجزاء ديگري نخواهند بود، و آنچه به نظر مي رسد نتي را به عنوان ايست يا تكيه بر آن ميتوان قائل شد. هر نغمه در موسيقي ايراني از تعدادي گوشه تشكيل يافته است. مثلاً گيلكي و كرد بيات دشتستاني از گوشه هاي نغمه دشتي است، 228 گوشه موسيقي دستگاهي ايراني بر 7 دستگاه اصلي كه ذكر شد و 5 نغمه فرعي استوارند. تعداد زيادي گوشه هاي ديگر نيز وجود داشته كه امروز به بوتة فراموشي سپرده شده فقط نام آنها در ديوان هاي شعراي بزرگ مانند فردوسي، رودكي، نظامي، و غيره و يا در آثار مورخيني مانند ابوالفرح صافهاني و ديگران خوانده مي شود. به عبارتي الحان موسيقي امروز ايراني را گوشه مي نامند. برخي از موسيقي دانان تعداد گوشه ها را 280 و بعضي بيشتر و يا كمتر مي دانند اين اختلاف از اينجا ناشي شده كه رديف هاي استادان موسيقي گر چه در اصل يكي است ولي به يكديگر مختصر اختلافي داشته است. ونه هاي قالبي و قراردادي هستند كه بجهت بداهه پردازي قابليت هايي دارند و صرفاً نميتوان آنها را يك ملودي تلقي نمود بيشتر گوشه هاي موسيقي ايراني غير متريك و داراي وزن آزاد هستند. تعدادي از گوشه ها نيز در دستكاهها مختلف مشترك هستند مثلاً شكسته، عراق، راك، كرشمه و غيره گوشه هايي هستند كه بين شور و ماهور راست پنجگاه مشترك مي باشد. تفاوت اصلي آنها در هر كدام نوع فرود و ايست نهايي بر اساس لحن خاص آهنگ دستگاه است. مثلاً دستگاه شور دستگاهي است كه درجه دوم آن ربع پرده مي باشد. اگر درجه دوم نيم پرده باشد شور هست اما ايراني نيست بلكه نوعي شور شرقي يا گروماتيك خواهد بود. در درجة دوم ابوعطاست و درجة سوم بيات ترك و درجة چهارم افشاري است و درجة پنجم دشتي. بين متعلقات آنهايي كه عين خودش صدا مي دهند ابوعطا و دشتي است يعني درجات ايست و فرود و نت هاي آن مثل دستگاه شورا است. بيات ترك حالتش كمي با شور فرق مي كند اما از همان درجات استفاده مي شود و خاتمه اش تفاوت مي كند، افشاري نيز تفاوتهايي با شور و دشتي دارد و ايست و خاتمه اش تفاوت ميكند. افشاري نيز تفاوتهايي با شور و دشتي دارد و ايست و خاتمه اش فرق مي كند. رديف