چکیده: این پرسش مطرح است که چنانچه در نتیجهء عمل جراحی اقدامات درمانی تیم پزشکی صدمهای به بیمار وارد یا منجر به مرگ وی شود مسئولیت آن را به چه کسی میتوان نسبت داد؟آیا جراح که سرپرستی تیم پزشکی را بر عهده دارد مسئول تلقی میشود و سایر اعضای تیم پزشکی به این اعتبار که از نظر جراح تبعیت میکنند مسئولیتی در قبال اعمال خویش بر عهده ندارند یا اینکه مسئولیت جراح در سرپرستی تیم پزشکی نافی مسئولیت ناشی از خطاهای ارتکابی زیردستان و سایر اعضای تیم و همکاران جراح در تیم پزشکی نیست؟در این خصوص تئوریهای مختلفی مطرح شده است که «تئوری مصونیت خیرخواهانه»،«تئوری مسئولیت کارفرما»،«تئوری مسئولیت مشترک»،«تئوری ناخدای کشتی»و«تئوری مسئولیت قانونی» از جمله آنهاست. واژگان کلیدی تیم پزشکی،مسئولیت پزشکی،عمل جراحی،قصور پزشکی،مؤسسه پزشکی، (*)دکتر حقوق پزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی. مقدمه در گذشته،جراح به تنهایی به عمل جراحی میپرداخت و چنانچه اقدامات او منجر به ایراد صدمه یا مرگ بیمار میشد،تنها کسی بود که میتوانست مسئول تلقی شود.اما امروزه با تحولات اساسیای که به تدریج در اعمال جراحی ایجاد شده افراد مختلفی چون متخصص بیهوشی،دستیار،پرستار،تکنسین اطاق عمل و بعضا مدیر مؤسسه پزشکی به عنوان همکاران جراح در عملیات جراحی شرکت دارند.در نتیجه،در صورت بروز حادثهای،اظهارنظر در خصوص مسئولیت اعضای تیم پزشکی بسیار دشوار میشود.زیرا از این لحظه به بعد با توجه به اینکه عمل جراحی ماهیت گروهی پیدا کرده است این سؤال مطرح میشود که در صورت بروز مرگ بیما یا ایراد صدمهای به او،مسئولیت آن را به چه کسی باید نسبت داد؟آیا متخصص بیهوشی و سایر اعضای تیم پزشکی با توجه به اینکه،از نظر جراح که سرپرستی تیم را بر عهده دارد تبعیت میکنند مسئولیتی در قبال اعمال خویش بر عهده ندارند یا اینکه مسئولیت جراح در سرپرستی تیم پزشکی نافی مسئولیت ناشی از خطاهای ارتکابی سایر اعضا و همکاران جراح در تیم پزشکی نیست؟ در رابطهء پزشک و بیمار و تبیین ماهیت تعهد پزشک،اصل بر مسئولیت قراردادی است و در احراز مسئولیت ناشی از خطای پزشکی،ابتدا باید مفاد قرارداد منعقده را ملاک عمل قرار داد؛بنابراین در صورت وجود قرارداد،مبنای مسئولیت،مفاد قرارداد منعقده بین پزشک و بیمار است.اما در مسئولیت قهری که مرجع آن قرارداد نیست در مواردی پزشک،مسئول خطای زیردستان خویش خواهد بود،در حالیکه در حقوق جزا با توجه به اصل شخصی بودن جرائم و مجازاتها به سختی میتوان پذیرفت که کسی به لحاظ ارتکاب جرم از ناحیهء دیگری مجازات شود. با این توضیح در پاسخ به سؤالاتی که پیش روی ماست نظریهها و تئوریهای مختلفی ابراز شده است که«تئوری مصونیت خیرخواهانه»،«تئوری مسئولیت کارفرما»،«تئوری مسئولیت مشترک»،«تئوری ناخدای کشتی»و «تئوری مسوئلیت قانونی»از آن جمبهاند؛که از میان این تئوریها،دو نظر بیشتر قابل دفاع به نظر میرسد. یکی این دیدگاه که مسئولیت ناشی از اعمال همکاران و زیردستان جراح در تیم پزشکی را متوجه جراح میداند و بر این فرض استوار است که ما نمیتوانیم مسئولیت سرپرست تیم جراحی را از مسئولیت متخصص بیهوشی و سایر همکارانش تفکیک کنیم،زیرا آنها در یک تیم پزشکی به عنوان اعضای تشکیلدهندهء آن تیم با هم مشارکت میکنند و در این میان جراح،رهبری تیم پزشکی را بر عهده دارد.دیدگاهی که به«تئوری ناخدای کشتی»موسوم است.
چکیده: این پرسش مطرح است که چنانچه در نتیجهء عمل جراحی اقدامات درمانی تیم پزشکی صدمهای به بیمار وارد یا منجر به مرگ وی شود مسئولیت آن را به چه کسی میتوان نسبت داد؟آیا جراح که سرپرستی تیم پزشکی را بر عهده دارد مسئول تلقی میشود و سایر اعضای تیم پزشکی به این اعتبار که از نظر جراح تبعیت میکنند مسئولیتی در قبال اعمال خویش بر عهده ندارند یا اینکه مسئولیت جراح در سرپرستی تیم پزشکی نافی مسئولیت ناشی از خطاهای ارتکابی زیردستان و سایر اعضای تیم و همکاران جراح در تیم پزشکی نیست؟در این خصوص تئوریهای مختلفی مطرح شده است که «تئوری مصونیت خیرخواهانه»،«تئوری مسئولیت کارفرما»،«تئوری مسئولیت مشترک»،«تئوری ناخدای کشتی»و«تئوری مسئولیت قانونی» از جمله آنهاست. واژگان کلیدی تیم پزشکی،مسئولیت پزشکی،عمل جراحی،قصور پزشکی،مؤسسه پزشکی، (*)دکتر حقوق پزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی. مقدمه در گذشته،جراح به تنهایی به عمل جراحی میپرداخت و چنانچه اقدامات او منجر به ایراد صدمه یا مرگ بیمار میشد،تنها کسی بود که میتوانست مسئول تلقی شود.اما امروزه با تحولات اساسیای که به تدریج در اعمال جراحی ایجاد شده افراد مختلفی چون متخصص بیهوشی،دستیار،پرستار،تکنسین اطاق عمل و بعضا مدیر مؤسسه پزشکی به عنوان همکاران جراح در عملیات جراحی شرکت دارند.در نتیجه،در صورت بروز حادثهای،اظهارنظر در خصوص مسئولیت اعضای تیم پزشکی بسیار دشوار میشود.زیرا از این لحظه به بعد با توجه به اینکه عمل جراحی ماهیت گروهی پیدا کرده است این سؤال مطرح میشود که در صورت بروز مرگ بیما یا ایراد صدمهای به او،مسئولیت آن را به چه کسی باید نسبت داد؟آیا متخصص بیهوشی و سایر اعضای تیم پزشکی با توجه به اینکه،از نظر جراح که سرپرستی تیم را بر عهده دارد تبعیت میکنند مسئولیتی در قبال اعمال خویش بر عهده ندارند یا اینکه مسئولیت جراح در سرپرستی تیم پزشکی نافی مسئولیت ناشی از خطاهای ارتکابی سایر اعضا و همکاران جراح در تیم پزشکی نیست؟ در رابطهء پزشک و بیمار و تبیین ماهیت تعهد پزشک،اصل بر مسئولیت قراردادی است و در احراز مسئولیت ناشی از خطای پزشکی،ابتدا باید مفاد قرارداد منعقده را ملاک عمل قرار داد؛بنابراین در صورت وجود قرارداد،مبنای مسئولیت،مفاد قرارداد منعقده بین پزشک و بیمار است.اما در مسئولیت قهری که مرجع آن قرارداد نیست در مواردی پزشک،مسئول خطای زیردستان خویش خواهد بود،در حالیکه در حقوق جزا با توجه به اصل شخصی بودن جرائم و مجازاتها به سختی میتوان پذیرفت که کسی به لحاظ ارتکاب جرم از ناحیهء دیگری مجازات شود. با این توضیح در پاسخ به سؤالاتی که پیش روی ماست نظریهها و تئوریهای مختلفی ابراز شده است که«تئوری مصونیت خیرخواهانه»،«تئوری مسئولیت کارفرما»،«تئوری مسئولیت مشترک»،«تئوری ناخدای کشتی»و «تئوری مسوئلیت قانونی»از آن جمبهاند؛که از میان این تئوریها،دو نظر بیشتر قابل دفاع به نظر میرسد. یکی این دیدگاه که مسئولیت ناشی از اعمال همکاران و زیردستان جراح در تیم پزشکی را متوجه جراح میداند و بر این فرض استوار است که ما نمیتوانیم مسئولیت سرپرست تیم جراحی را از مسئولیت متخصص بیهوشی و سایر همکارانش تفکیک کنیم،زیرا آنها در یک تیم پزشکی به عنوان اعضای تشکیلدهندهء آن تیم با هم مشارکت میکنند و در این میان جراح،رهبری تیم پزشکی را بر عهده دارد.دیدگاهی که به«تئوری ناخدای کشتی»موسوم است.