معادن مهم استان خراسان مقدمه استان پهناور خراسان دارای خاکی حاصلخیز و معادنی غنی می باشد . در این بخش سعی شده مهمترین معادن موجود در استان را مورد بررسی قرار دهیم . اکثر مقالات این بخش چکیده بازدیدهای علمی اینجانب از طرف دانشگاه در مناطق معدنی استان خراسان می باشد از زحمات استاد مربوطه جناب آقای مهندس سعید سعادت که در این بازدیدها با راهنمائیهای ارزنده و دلسوزیهای پدرانه خود اطلاعات علمی جالبی در اختیار دانشجویان زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد گذاشتند ، کمال سپاس و تشکر را داریم فهرست 1- معدن کائولن گناباد 2- معدن پروده طبس 3- معدن فلوریت گناباد 4- معدن مس قلعه زری 5- معدن فیروزه نیشابور 6- معدن سنگ بجستان 7- معدن کائولن رخ سفید 8- معدن کائولن باغ سیاه 9- معادن کرومیت سبزوار 10- کانسار سنگ آهن سنگان 11- معدن منیزیت ترشک محمدی 12- معدن بازالت سوزنی سربیشه 13- معادن طلای کوه زر تربت حیدریه 14- کانه زایی آزبست در مناطق جنوبی استان خراسان معدن كائولن گناباد در خصوص اين معدن مي توان به موارد زير اشاره كرد. 1- cap يا كلاهك سيليسي آن نسبت به معدن كائولن قبلي در افق پايين تري قرار دارد . اين كلاهك كاملا سيليسي شده و با چكش نمي توان آنرا شكست . لازم به ذكر است كه اين كلاهك ظاهرا شبيه كوارتزيت است و حدود 90% كوارتز دارد. 2- بعد از افق بالا در بخش هايي از ناحيه سطح زمين توسط خاكهايي پوشيده شده است كه اين خاكها در واقع رسوبات عهد حاضر مي باشند و ارتفاع آن به 2 الي 3 متر مي رسد. 3- بعد از رسوبات عهد حاضر به خاكهايي مي رسيم كه داراي رنگ قهوه اي يا بنفش هستند و دليل رنگي بودن اين خاكها هم آغشتگي آنها به عناصر مختلف از جمله آهن است. 4- در عمق حدود 5 متر خاكهاي سفيد رنگي مشاهده مي شود كه اين خاكها در حقيقت ذخيره اصلي معدن كائولن را تشكيل مي دهند و پس از حفاري افق هاي بالا به اين خاك رسيده اند و ماده معدني آن در حال استخراج است . 5- كلاهك سيليسي كه معمولا قسمت فوقاني اكثر معادن كائولن را تشكيل مي دهند در اين معدن برداشته شده است . 6- از نظر استاد مربوطه (جناب آقاي مهندس سعادت ) شيوه استخراجي اين معدن نيز به شكل غلط است و بر مبناي روش هاي علمي نمي باشد. معدن پروده طبس مقدمه رسوبات زغال دار ایران در گروه شمشک که از نظر زمانی از تریاس بالایی آغاز و تا ژوراسیک میانی ادامه می یابد قرار گرفته اند . این رسوبات در دو گستره ساختمانی – رخساره ای البرز و ایران مرکزی جای دارند که گستره البرز از نظر نوع رسوبات بیشتر دارای ویژگی های قاره ای بوده و زغالها در شرایط لیمنیک تشکیل شده اند در گستره ساختمانی – رخساره ای ایران مرکزی بر خلاف البرز برتری خصوصیات دریایی بیشتر می باشد .این گستره خود شامل چهار زون ساختمانی – رخساره ای به نامهای اصفهان – کرمان – طبس و لوت می باشد که بخش اعظم ذخایر در زونهای طبس و کرمان جای دارد و تحت عنوان حوضه زغال دار طبس نامگذاری شده است . این حوضه خود به وسعت 45000 کیلومتر مربع به سه ناحیه زغالی به نامهای پروده ، نایبند و مزینو تقسیم گردیده اند . با توجه به اینکه بخش اعظم این ذخایر در ناحیه پروده متمرکز گردیده است ، لذا این منطقه از نظر پتانسیل معدنی و استخراج زغالسنگ شرایط بسیار مطلوبی را دارد . بخش زغال دار ناحیه پروده کیفیت لایه های زغال این ناحیه ( با وسعت 1200 کیلومتر مربع ) از غرب به شرق متغیر است . با توجه به اینکه بررسی های انجام شده نشاندهنده اینست که باتلاق تورب برای هر لایه زغالی از بخش غربی حوضه شروع و بتدریج به سمت شرق گسترش می یابد ، لذا ضخامت این لایه ها از غرب به شرق کاهش یافته و میزان ناخالصی در غرب منطقه نسبت به شرق آن زیادتر می گردد . نتایج حاصله نشان می دهد مراحل دگرگونی زغالها از شرق به غرب افزایش می یابد .زغالهای این ناحیه از نوع بیتومینه با مقدار مواد فرار کم تا متوسط می باشد . بطور کلی 5 لایه زغالی با ضخامت بیش از 40 سانتی متر در ناحیه پروده وجود دارد که به ترتیب از قدیم به جدید عبارتند از : B1 ، B2 ، C1 ، C2 و D در بین این پنج لایه سه لایه اول ضخامت بیش از 80 سانتی متر داشته و گسترش آن زیاد می باشد . از بین سه لایه مذکور لایه C1 گسترش خود را به عنوان یک لایه با ثبات در منطقه حفظ نموده است .بیشترین ضخامت این لایه در غرب با میانگین 83/1 متر می باشد .
معادن مهم استان خراسان مقدمه استان پهناور خراسان دارای خاکی حاصلخیز و معادنی غنی می باشد . در این بخش سعی شده مهمترین معادن موجود در استان را مورد بررسی قرار دهیم . اکثر مقالات این بخش چکیده بازدیدهای علمی اینجانب از طرف دانشگاه در مناطق معدنی استان خراسان می باشد از زحمات استاد مربوطه جناب آقای مهندس سعید سعادت که در این بازدیدها با راهنمائیهای ارزنده و دلسوزیهای پدرانه خود اطلاعات علمی جالبی در اختیار دانشجویان زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد گذاشتند ، کمال سپاس و تشکر را داریم فهرست 1- معدن کائولن گناباد 2- معدن پروده طبس 3- معدن فلوریت گناباد 4- معدن مس قلعه زری 5- معدن فیروزه نیشابور 6- معدن سنگ بجستان 7- معدن کائولن رخ سفید 8- معدن کائولن باغ سیاه 9- معادن کرومیت سبزوار 10- کانسار سنگ آهن سنگان 11- معدن منیزیت ترشک محمدی 12- معدن بازالت سوزنی سربیشه 13- معادن طلای کوه زر تربت حیدریه 14- کانه زایی آزبست در مناطق جنوبی استان خراسان معدن كائولن گناباد در خصوص اين معدن مي توان به موارد زير اشاره كرد. 1- cap يا كلاهك سيليسي آن نسبت به معدن كائولن قبلي در افق پايين تري قرار دارد . اين كلاهك كاملا سيليسي شده و با چكش نمي توان آنرا شكست . لازم به ذكر است كه اين كلاهك ظاهرا شبيه كوارتزيت است و حدود 90% كوارتز دارد. 2- بعد از افق بالا در بخش هايي از ناحيه سطح زمين توسط خاكهايي پوشيده شده است كه اين خاكها در واقع رسوبات عهد حاضر مي باشند و ارتفاع آن به 2 الي 3 متر مي رسد. 3- بعد از رسوبات عهد حاضر به خاكهايي مي رسيم كه داراي رنگ قهوه اي يا بنفش هستند و دليل رنگي بودن اين خاكها هم آغشتگي آنها به عناصر مختلف از جمله آهن است. 4- در عمق حدود 5 متر خاكهاي سفيد رنگي مشاهده مي شود كه اين خاكها در حقيقت ذخيره اصلي معدن كائولن را تشكيل مي دهند و پس از حفاري افق هاي بالا به اين خاك رسيده اند و ماده معدني آن در حال استخراج است . 5- كلاهك سيليسي كه معمولا قسمت فوقاني اكثر معادن كائولن را تشكيل مي دهند در اين معدن برداشته شده است . 6- از نظر استاد مربوطه (جناب آقاي مهندس سعادت ) شيوه استخراجي اين معدن نيز به شكل غلط است و بر مبناي روش هاي علمي نمي باشد. معدن پروده طبس مقدمه رسوبات زغال دار ایران در گروه شمشک که از نظر زمانی از تریاس بالایی آغاز و تا ژوراسیک میانی ادامه می یابد قرار گرفته اند . این رسوبات در دو گستره ساختمانی – رخساره ای البرز و ایران مرکزی جای دارند که گستره البرز از نظر نوع رسوبات بیشتر دارای ویژگی های قاره ای بوده و زغالها در شرایط لیمنیک تشکیل شده اند در گستره ساختمانی – رخساره ای ایران مرکزی بر خلاف البرز برتری خصوصیات دریایی بیشتر می باشد .این گستره خود شامل چهار زون ساختمانی – رخساره ای به نامهای اصفهان – کرمان – طبس و لوت می باشد که بخش اعظم ذخایر در زونهای طبس و کرمان جای دارد و تحت عنوان حوضه زغال دار طبس نامگذاری شده است . این حوضه خود به وسعت 45000 کیلومتر مربع به سه ناحیه زغالی به نامهای پروده ، نایبند و مزینو تقسیم گردیده اند . با توجه به اینکه بخش اعظم این ذخایر در ناحیه پروده متمرکز گردیده است ، لذا این منطقه از نظر پتانسیل معدنی و استخراج زغالسنگ شرایط بسیار مطلوبی را دارد . بخش زغال دار ناحیه پروده کیفیت لایه های زغال این ناحیه ( با وسعت 1200 کیلومتر مربع ) از غرب به شرق متغیر است . با توجه به اینکه بررسی های انجام شده نشاندهنده اینست که باتلاق تورب برای هر لایه زغالی از بخش غربی حوضه شروع و بتدریج به سمت شرق گسترش می یابد ، لذا ضخامت این لایه ها از غرب به شرق کاهش یافته و میزان ناخالصی در غرب منطقه نسبت به شرق آن زیادتر می گردد . نتایج حاصله نشان می دهد مراحل دگرگونی زغالها از شرق به غرب افزایش می یابد .زغالهای این ناحیه از نوع بیتومینه با مقدار مواد فرار کم تا متوسط می باشد . بطور کلی 5 لایه زغالی با ضخامت بیش از 40 سانتی متر در ناحیه پروده وجود دارد که به ترتیب از قدیم به جدید عبارتند از : B1 ، B2 ، C1 ، C2 و D در بین این پنج لایه سه لایه اول ضخامت بیش از 80 سانتی متر داشته و گسترش آن زیاد می باشد . از بین سه لایه مذکور لایه C1 گسترش خود را به عنوان یک لایه با ثبات در منطقه حفظ نموده است .بیشترین ضخامت این لایه در غرب با میانگین 83/1 متر می باشد .