چکیده: ادبیات و فرهنگ نقد و نقادی در یک جامعه، نشان از حیات فرهنگی، بالندگی و پویایی علمی و رشد فهم و بصیرت و دلیلی بر عرضه آراء و اندیشه‌ها در عرصه ملی و تمدنی است. شهید مطهری در بین اندیشمندان معاصر، از چهره‌های ممتاز در الگوآفرینی از روش نقد، نقدآفرینی و نقدپذیری بوده‌اند. در این مقاله سعی شده تا حد امکان موضع استاد پیرامون چیستی، چگونگی و چرایی نقد به همراه مصادیق و نمونه‌هایی از آثار ایشان ارائه گردد. کلید واژه‌ها: استاد مطهری، نقد، چیستی نقد، چگونگی نقد، چرایی نقد. مقدمه: در تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چهره‌ها و معلمین ممتازی وجود دارند که بازشناسی و بازخوانی آثار آنان، حاوی درس‌ها و عبرت‌هایی برای زندگی امروز و فردای ماست. شهید مطهری نادره دوران ما و عصاره اندیشه اسلام ناب محمدی(ص) از این گونه شخصیت‌هاست. تأکید مقام معظم رهبری در بازشناسی آثار مطهری مبنی بر این که: «باید روی افکار شهید مطهری، کار فکری شود و دوباره موضوعات بی‌شمار و متنوعی که ایشان در مباحث‌شان مطرح کرده‌اند از مجموعه آثار، نظر آن شهید را استخراج کنند. این راه گسترش و پیشرفت و شکوفایی فکری جامعه بر مبنای آثار شهید مطهری است و امیدواریم این کار انجام بگیرد.» نگارنده را بر آن داشت تا با واکاوی در مجموعه آثار و سیره استاد، موضوعات و مسایل موردنیاز برای هادیان و فرهیختگان سیاسی را بر اساس این الگوی ماندگار ترسیم نماید. بر این اساس نقد و نقادی یکی از روش‌هایی است که استاد با بهره‌گیری از آن درصدد روشن کردن ضمیر مخاطبان خود به دور از هرگونه تعصب و یا غرض‌ورزی بوده‌اند. چیستی نقد: در کتاب‌های فرهنگ لغت، واژه نقد را به معنای: "سره را از ناسره جدا کردن"، "محاسن را از معایب جدا کردن"، "خوب را از بد تشخیص دادن"، گفته‌اند. (معین،1346، ص 4784) در معدل و مخرج مشترکی از واژه شناسی نقد و انتقاد، می‌توان به این نتیجه رسید که درون مایه اصلی این مفهوم، به نوعی بازشناسی خوبی از بدی، نیکی از زشتی، صحیح از سقیم و سره از ناسره باز می‌گردد و سایر معانی نسبت به معنای یاد شده (مثلاً نقد معادل خرده‌گیری) در حاشیه‌اند. (منصورنژاد، 1384، 13) "فوکویاما" اندیشمند پُست مدرن نیز درباره نقد می‌نویسد: «نقد، روش بررسی، در فرآیند گیرندگی و دهندگی ذهن است که در ارتباط دوسویه با نگرش نقادانه و ماهیت اثر شکل می‌گیرد.» استاد شهید مطهری در کتاب اسلام و مقتضیات زمان در معنای نقد می‌نویسد: «به طور کلی برای هر انسانی لازم است که دارای فکر نقادی باشد. قوه نقادی و انتقاد کردن به معنای عیب گرفتن نیست. معنای انتقاد، یک شیء را در محک قرار دادن و به وسیله محک زدن به آن، سالم و ناسالم را تشخیص دادن است. مثلاً انتقاد از یک کتاب معنایش این نیست که حتماً باید معایب آن کتاب نمودار بشود، بلکه باید هرچه از معایب و محاسن داشته باشد، آشکار بشود.» (مطهری، 1379، ج1، 285) و یا در جای دیگری در معنای نقد می‌فرمایند: «نقد به معنی واقعی، روشن کردن نقاط (قوت) و نقاط ضعف و نشان دادن چهره واقعی یک نوشته، یک شخصیت (است).» (مطهری، 1372، 62) بنابراین می‌توان گفت: «نقد، تشخیص سره از ناسره، تمایز نقاط قوت از ضعف و آشکار کردن درست و واقعی از امری نادرست و غیرواقعی است.
چکیده: ادبیات و فرهنگ نقد و نقادی در یک جامعه، نشان از حیات فرهنگی، بالندگی و پویایی علمی و رشد فهم و بصیرت و دلیلی بر عرضه آراء و اندیشه‌ها در عرصه ملی و تمدنی است. شهید مطهری در بین اندیشمندان معاصر، از چهره‌های ممتاز در الگوآفرینی از روش نقد، نقدآفرینی و نقدپذیری بوده‌اند. در این مقاله سعی شده تا حد امکان موضع استاد پیرامون چیستی، چگونگی و چرایی نقد به همراه مصادیق و نمونه‌هایی از آثار ایشان ارائه گردد. کلید واژه‌ها: استاد مطهری، نقد، چیستی نقد، چگونگی نقد، چرایی نقد. مقدمه: در تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چهره‌ها و معلمین ممتازی وجود دارند که بازشناسی و بازخوانی آثار آنان، حاوی درس‌ها و عبرت‌هایی برای زندگی امروز و فردای ماست. شهید مطهری نادره دوران ما و عصاره اندیشه اسلام ناب محمدی(ص) از این گونه شخصیت‌هاست. تأکید مقام معظم رهبری در بازشناسی آثار مطهری مبنی بر این که: «باید روی افکار شهید مطهری، کار فکری شود و دوباره موضوعات بی‌شمار و متنوعی که ایشان در مباحث‌شان مطرح کرده‌اند از مجموعه آثار، نظر آن شهید را استخراج کنند. این راه گسترش و پیشرفت و شکوفایی فکری جامعه بر مبنای آثار شهید مطهری است و امیدواریم این کار انجام بگیرد.» نگارنده را بر آن داشت تا با واکاوی در مجموعه آثار و سیره استاد، موضوعات و مسایل موردنیاز برای هادیان و فرهیختگان سیاسی را بر اساس این الگوی ماندگار ترسیم نماید. بر این اساس نقد و نقادی یکی از روش‌هایی است که استاد با بهره‌گیری از آن درصدد روشن کردن ضمیر مخاطبان خود به دور از هرگونه تعصب و یا غرض‌ورزی بوده‌اند. چیستی نقد: در کتاب‌های فرهنگ لغت، واژه نقد را به معنای: "سره را از ناسره جدا کردن"، "محاسن را از معایب جدا کردن"، "خوب را از بد تشخیص دادن"، گفته‌اند. (معین،1346، ص 4784) در معدل و مخرج مشترکی از واژه شناسی نقد و انتقاد، می‌توان به این نتیجه رسید که درون مایه اصلی این مفهوم، به نوعی بازشناسی خوبی از بدی، نیکی از زشتی، صحیح از سقیم و سره از ناسره باز می‌گردد و سایر معانی نسبت به معنای یاد شده (مثلاً نقد معادل خرده‌گیری) در حاشیه‌اند. (منصورنژاد، 1384، 13) "فوکویاما" اندیشمند پُست مدرن نیز درباره نقد می‌نویسد: «نقد، روش بررسی، در فرآیند گیرندگی و دهندگی ذهن است که در ارتباط دوسویه با نگرش نقادانه و ماهیت اثر شکل می‌گیرد.» استاد شهید مطهری در کتاب اسلام و مقتضیات زمان در معنای نقد می‌نویسد: «به طور کلی برای هر انسانی لازم است که دارای فکر نقادی باشد. قوه نقادی و انتقاد کردن به معنای عیب گرفتن نیست. معنای انتقاد، یک شیء را در محک قرار دادن و به وسیله محک زدن به آن، سالم و ناسالم را تشخیص دادن است. مثلاً انتقاد از یک کتاب معنایش این نیست که حتماً باید معایب آن کتاب نمودار بشود، بلکه باید هرچه از معایب و محاسن داشته باشد، آشکار بشود.» (مطهری، 1379، ج1، 285) و یا در جای دیگری در معنای نقد می‌فرمایند: «نقد به معنی واقعی، روشن کردن نقاط (قوت) و نقاط ضعف و نشان دادن چهره واقعی یک نوشته، یک شخصیت (است).» (مطهری، 1372، 62) بنابراین می‌توان گفت: «نقد، تشخیص سره از ناسره، تمایز نقاط قوت از ضعف و آشکار کردن درست و واقعی از امری نادرست و غیرواقعی است.