چکیدهبیش از 139 گونه آلیوم در ایران گزارش شده اند که حدود 30 گونه آن بومی خود ایران هستند . در این میان Allium hirtifolium به لحاظ اینکه تاکنون تحقیقاتی از لحاظ مولکولی و یا مورفولوژیکی بر روی آن انجام نشده و تعداد تحقیقاتی که در مورد این گونه خاص در دنیا انجام گردیده, به لحاظ کمی بسیار اندک می باشد, لذا بر آن شدیم تا با جمع آوری این گیاه از نقاط اصلی رویش ان که عمدتا مناطق مرکزی ایران و خصوصاً استان لرستان است, به بررسی ابعاد مولکولی و مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی آن بپردازیم. بررسی های ما بر روی این گونه شامل بخش های زیر می باشد:بخش اول: جمع آوری و نگهداری مواد گیاهیابتدا، نمونه های گیاهی از شانزده منطقه مختلف استان لرستان جمع آوری و در مرحله بعد مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان لرستان و همچنین پژوهشکده علوم گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی تعیین هویت گردید و سپس غده ها تا انجام آزمایشات بعدی در یخچال و دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری شدند.بخش دوم: بررسی مزرعه ایغده های آلیوم در آذرماه 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سه تکرار، در هر ردیف 4 غده از هر اکوتیپ خاص به طور تصادفی انتخاب و سپس با فاصله 20 سانتی متر روی ردیف و 35 سانتی متر بین ردیف کشت شدند.پس از رویش از سطح خاک، اطلاعات مورفولوژیکی از قبیل طول برگ، عرض برگ، ارتفاع ساقه گلدهنده، تعداد برگ، وزن متوسط غده ها در بوته، تعداد غده در بوته، مدت زمان کاشت تا سبز شدن و مدت زمان کاشت تا گل دهی، در هر بوته اندازه گیری شدند.بخش سوم: بررسی مولکولی با تکنیک RAPDالف) کشت در گلخانه: در فروردین ماه 1385 تعداد دو غده از هر اکوتیپ به طور تصادفی انتخاب و در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در گلدان کشت شدند و پس از رویش از سطح خاک و پس از حدود 10 روز برگهای جوان چیده شده و سریعاً در داخل یخ به آزمایشگاه بیوتکنولوژی پژوهشکده بوعلی محل انجام آزمایشات مولکولی، منتقل گردید و در فریزر و در دمای 20- درجه سانتیگراد تا زمان انجام آزمایش نگهداری شد.ب) استخراج DNA : با روش Doyle and Doyle یا Hot CTAB ، DNA ها استخراج و پس از استخراج با دستگاه UVTECH، مشاهده گردیده و عکس برداری شدند. با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتری کیفیت DNA بررسی شد و نسبت جذب 280/260 اکثر DNA ها بین 2-8/1 بودند که نشان از کیفیت خوب DNA استخراج شده از لحاظ عدم آلودگی به پروتئین و یا DNA و پلی ساکاریدها و ... بود.ج) PCR : با کمک 20 آغازگر ساخت دانشگاه بریتیش کلمبیا که 16 تا از آنها چند شکلی خوبی نشان دادند و براساس روش آدامز (1998),PCR انجام گردید و پس از الکتروفورز ژل اگارز 5/1 درصد و عکسبرداری از ژل ها ، با نرم افزار(NTSYS 2/02) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و براساس الگوریتم UPGMA دندروگرام رسم گردید.بخش چهارم: بررسی فیتوشیمیاییاز آنجا که اکثر ترکیبات شیمیایی آلیوم ها ترکیبات گوگردی بوده و چیزی حدود 70 % این ترکیبات را هم آلیسین تشکیل می دهد لذا بررسی فیتو شیمیایی بر روی درصد آلیسین در اکوتیپ های مختلف انجام گردید و عصاره موجود در غده های گیاهان به روش بریتیش فارماکوپه, با مقداری تغییرات استخراج و با روش کاهش جذب در طول موج 324 نانومتر و پس از اختلاط با ماده ای به نام4 – مرکاپتو پیریدین میزان آلیسین اندازه گیری شد.نتایج حاصل از بررسی مورفولوژیکپس از ترسیم دندروگرام با کمک نرم افزار SAS شش گروه مختلف مورفولوژیک بدست آمد که تنوع موجود در آنها ارتباط زیادی با تنوع جغرافیایی نداشت. تجزیه واریانس و آزمون دانکن، اختلاف معنی داری را در بین بعضی صفات در اکوتیپ ها نشان داد.نتایج حاصل از بررسی مولکولی RAPDدر مجموع از 20 آغازگر استفاده شده، 16 تا چند شکلی بسیار بالایی را نشان دادند.درصد چند شکلی تمام آنها بالای 90% برآورد گردید و مشخص شد که تمام آنها از کارایی بالایی در تشخیص ژنوتیپ های مختلف برخوردار هستند. بررسی دندروگرام حاصل از ماتریس 0 و 1 ، اکوتیپ ها را در هر 8 گروه مختلف قرار داد. در این بررسی ارتباط زیادی بین گروه بندی مولکولی و جغرافیایی یافت نگردید.نتایج حاصل از بررسی فیتوشیمیاییمیزان آلیسین در اکوتیپ ها با هم تفاوت داشت و از 61 /0 تا 63/3 میلی گرم آلیسین در هر گرم غده تازه متفاوت بود.میزان آلیسین با بعضی صفات مورفولوژیک از قبیل وزن غده همبستگی مثبت داشت. از مقایسه نتایج بدست آمده چنین استنباط می شود که تنوع ژنتیکی در میان اکوتیپ ها زیاد بوده بطوریکه حتی در اکوتیپ های یک منطقه نیز این مسئله وجود دارد و علت این تنوع زیاد ژنتیکی ممکن است عواملی از قبیل جهش های ژنی و نیز روش های تولید مثل جنسی باشد که البته این مسئله نیاز به بررسی بیشتری دارد.در این بررسی مهمترین روش تشخیص چند شکلی و اختلافات ژنتیکی میان اکوتیپ ها استفاده از نشانگر RAPD بود. این روش هم روشی ساده و هم دقیق است و قادر به شناسایی اختلافات کوچک ژنتیکی می باشد. تعداد صفحات 107 word چکیدهفصل اول: مقدمهفصل دوم: گیاهشناسی۲-۱- گیاهشناسی Allium hirtifolium۲-۲- انتشار جغرافیایی۲-۳- کاریولوژی۲-۴- موارد مصرف۲-۴-۱- مصارف غذایی۲-۴-۲- استفاده در طب سنتی۲-۵- تحقیقات انجام شده در Allium hirtifolium۲-۶- جنس Allium spp۲-۶-۱- مشخصات عمومی و طبقه بندی۲-۶-۲- خصوصیات شیمیایی۲-۶-۳- کاریولوژی۲-۷- ارزشهای اقتصادی گونه های جنس آلیوم۲-۸- زیرجنسهای جنس آلیوم۲-۸-۱- زیر جنس Allium۲-۸-۲- زیر جنس Rhizirideum۲-۸-۳- زیر جنس Melanocrommyum۲-۸-۴- زیر جنس Amerallium۲-۹- مراحل نمو در آلیوم ها۲-۹-۱- جوانه زنی بذر۲-۹-۲- سبز شدن بذور و نمو گیاهان نورسته۲-۹-۳- دوره جوانی و انتقال به مرحله تولید مثلی۲-۹-۴- رشد و نمو سالیانه پس از بلوغ۲-۹-۴-۱- گونه های پیاز دار۲-۹-۴-۱-۱- گونه های پیازدار با مبدا مدیترانه۲-۹-۴-۱-۲- گونه های گلدار با مبدا ایرانو تورانی۲-۹-۴-۳- آلیومهای خوراکی۲-۹-۵- تکثیر۲-۹-۵-۱- تکثیر از راه بذر۲-۹-۵-۲- تکثیر رویشی۲-۹-۵-۳- کشت بافت در آلیومها۲-۱۰- اصلاح ژنتیکی در آلیومها و استفاده از گونه های وحشی Allium۲-۱۰-۱- بانک های بذر آلیوم در دنیا۲-۱۰-۲- بانک های ژن آلیوم در دنیا۲-۱۰-۳- عملیات نگهداری و اصلاحی در مراکز جمع آوری و نگهداری آلیوم ها۲-۱۱- بررسی تنوع ژنتیکی و عوامل ایجاد تنوع-۱۱-۱- تجزیه کلاستر۲-۱۱-۲- تجزیه به مولفه اصلی۲-۱۱-۳- معیارهای فاصله یا شباهت ژنتیکی۲-۱۲- مراکز تنوع جنس۲-۱۳- مصارف مختلف آلیومها در دنیافصل سوم: بررسی مولکولی به کمک نشانگر RAPD۳-۱- نشانگر چیست؟۳-۲- کاربرد های نشانگرهای مولکولی۳-۳- انواع نشانگرها۳-۴- نشانگر RAPD۳-۴-۱- مراحل روش RAPD۳-۴-۱-۱- استخراج DNA۳-۴-۱-۲- تخمین غلظت DNA۳-۴-۱-۳- انجام واکنش RAPD۳-۴-۱-۴- الکتروفورز محصولات PCR۳-۴-۲- تجزیه داده های RAPD۳-۴-۳- تکرار پذیری RAPD۳-۴-۳-۱- کیفیت و کمیت DNA۳-۴-۳-۲- آلودگی بیولوژیک۳-۴-۳-۳- غلظت آغازگر۳-۴-۳-۴- غلظت منیزیم۳-۴-۳-۵- تکرارپذیری نیمرخ های دستگاه PCR۳-۴-۳-۶- زمان واسرشته سازی۳-۴-۳-۷- درجه حرارت اتصال۳-۴-۳-۸- مدت زمان بسط یا توسعه طویل شدن۳-۴-۳-۹- دقت کردن در پیپت نمودن۳-۵- مزایای RAPD۳-۶- معایب RAPD۳-۷- تحقیقات انجام شده با کمک نشانگر RAPD در جنس الیومفصل چهارم: نشانگرهای مورفولوژیک۴-۱- مزایای نشانگرهای مورفولوژیک۴-۲- معایب نشانگرهای مورفولوژیک۴-۳- مقایسه مورفولوژیک آلیوم ها۴-۳-۱- گروه های پیازدار۴-۳-۲- گروه های ریزوم دار۴-۳-۳- گونه های آلیوم خوراکی۴-۴- کاربرد نشانگرهای مورفولوژیک در جنس آلیوم۴-۵- اساس ژنتیکی بعضی صفات مورفولوژیک در آلیوم ها۴-۵-۱- برگ و نشاء ها۴-۵-۲- ساقه گلدهنده۴-۵-۳- پیاز۴-۵-۴- گلفصل پنجم: بررسی فیتوشیمیایی۵-۱- تاریخچه استفاده از آلیومها در تغذیه و درمان بیماریها۵-۲- ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان جنس آلیوم۵-۲-۱- ترکیبات فرار۵-۲-۲- ترکیبات غیر فرار۵-۳- تاریخچه شناسایی آلیسین۵-۴- چگونگی تشکیل آلیسین۵-۵- روشهای تجزیه و شناسایی اجزاء تشکیل دهنده اسانس و عصاره های استخراج شده از گیاهان۵-۵-۱- کروماتوگرافی۵-۵-۲- کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)۵-۵-۳- کروماتوگرافی ستون۵-۵-۴- گاز کروماتوگرافی۵-۵-۵- طیف سنجی مادون قرمز (IR)۵-۵-۶- طیف سنجی ماوراء بنفش (UV) و مرئی (Visible – Spectroscopy)۵-۵-۷- رزنانس مغناطیسی هسته (nmr)۵-۵-۸- گاز کروماتوگرافی قدام با طیف سنجی جرم (GC-Mass)فصل ششم: مواد و روشها۶-۱- نمونه های گیاهی۶-۲- دستگاههای مورد استفاده۶-۳- مواد مورد استفاده۶-۴- روشها۶-۴-۱- ارزیابی مورفولوژیکی۶-۴-۱-۱- مواد و طرح آزمایشی۶-۴-۱-۲- یادداشت برداری و ثبت خصوصیات۶-۴-۲- ارزیابی مولکولی۶-۴-۲-۱- استخراج DNA۶-۴-۲-۲- ارزیابی کمی و کیفی نمونه های DNA۶-۴-۲-۳- الکتروفورز DNA۶-۴-۲-۴- شرایط واکنشهای PCR-RAPD۶-۴-۳- ارزیابی فیتوشیمیایی۶-۴-۳-۱- روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) در تشخیص وجود آلیسیس۶-۴-۳-۲- تعیین مقدار آلیسیس به روش اسپکتروفتومتری۶-۴-۳-۲-۱- آماده سازی پیازهای A.hirtifolium۶-۴-۳-۲- نحوه اندازه گیری جذب در دستگاه اسپکتروفتومتریفصل هفتم: بحث و نتایج۷-۱- گروه بندی اکوتیپها با نشانگر۷-۲- گروه بندی بر اساس صفات مورفولوژیک۷-۳- بررسی اکوتیپها از دیدگاه فیتوشیمیایی۷-۴- مقایسه داده های RAPD و مورفولوژیکی۷-۵- مقایسه داده های مورفولوژیک و آلیسیس۷-۶- نتیجه گیری نهایی۷-۷- پیشنهاداتمنابعخلاصه پایان نامه به زبان انگلیسی