فهرست مطالبعنوان صفحهمقدمه. 1تاریخچه. 2تعاریف... 3بحث گروهی متمرکز. 6اهمیت و ضرورت اقدام پژوهی.. 7پژوهش مشارکتی جامعه- محور. 8نقش‌ها و ویژگی‌های پژوهشگران. 8مراحل پژوهش مشارکتی.. 10اصول پژوهش مشارکتی.. 12هدف پژوهش عمل مشارکتی.. 14اصول بنيادين تحقيق مشاركتي... . 14اهداف و نتايج مطالعه روش تحقيق عملي مشاركتي(جدول شماره1). . 15آموزش کارکنان میدانی.. 16راه‌های افزایش روحیه مشارکت کارکنان میدانی.. 16انواع نمونه‌گیری.. 16محاسن روش تحقیق عملی مشارکتی.. 17معایب روش تحقیق عملی مشارکتی.. 19مهمترین معیارها برای طراحی یک تحقیق و مطالعه مشارکتی.. 20مقایسه پژوهش عملی مشارکتی و دانش عملی.. 22ویژگی‌های استفاده‌کنندگان از پژوهش مشارکتی.. 22روش‌های گردآوری داده‌ها23استخدام پژوهشگران مشارکتی.. 24راه‌های افزایش انگیزه کارکنان میدانی.. 25دلایل توان‌زایی پژوهش عملی مشارکتی.. 27عوامل موفقیت پژوهشگر مشارکتی.. 27دلایل اهمیت فرایندهای مشارکتی در جمع‌آوری اطلاعات... 28فراسنجه‌های مطالعه. 28نمودار پيچش كنش واكنشي تحقيق عملي.. 30مقايسه پژوهش متعارف و مشاركتي(جدول شماره2).. 31الگوی عملی مشارکتی به شیوه اسکاندیناویایی: روش همزا32پژوهش عملی مشارکتی در کشورهای جهان سوم. 32موارد مورد استفاده پژوهش عملی مشارکتی.. 33ابعاد اقدام‌پژوهی و تفاوت با پرس‌وجوهای شخصی(جدول شماره3)33نمونه‌ای از کار تحقیق با روش عملی مشارکتی.. 34منابع. 36 مقدمهسیر تحول اندیشه‌ها و افکار و بروز مسائل و مشکلات متعدد پیش رو، نشان دهنده این واقعیت ملموس است که می‌بایست از روش‌های سنتی و قدیمی فاصله گرفت و در پی یافتن روش‌هایی فعال بود که انسان را مجهز نماید تا بتواند در مواجهه با این مسائل از آنها استفاده نموده و پاسخگوی نیازهای موجود در شرایط مختلف باشد.روش تحقیق عملی مشارکتی را می‌توان تحقیقی متفاوت و یکی از این روش‌ها دانست که با عنایت به مشارکت گسترده تعداد زیادی از تحقیق شوندگان در امر تحقیق کمک شایانی بنماید و موجب رشد و پیشرفت افزونتر افراد گردد. از جمله محیط‌های مختلف اجتماعی می‌توان از این روش استفاده کرد كه يكي از آنها نظام آموزش و پرورش است كه استفاده از اين روش در مدارس و مکان‌های آموزشی، با عنایت به تحولات روزافزون علوم و فنون لزوم نوآوری در این نظام آموزشی ضرورت به روز بودن آن کاملاً محسوس است.این روش تحقیق در کشورهای مختلف به اجرا گذاشته است و در کشور ما نیز با عناوین متفاوتی مانند «اقدام پژوهی»، «درس پژوهی» و ... اجرایی شده است. تاریخچهدر خصوص تاریخچه روش تحقیق عملی مشارکتی می‌توان بیان کرد که، این روش تحقیق در کشورهای مختلف و تحت عنوان‌های گوناگونی مطرح و عملیاتي شده است اما با توجه به بررسی بعمل آمده در کتب مرتبط می‌توان به سخنی از (ویلیام فوت وایت) در کتاب پژوهش عملیاتی مشارکتی اشاره کرد که بیان می‌کند: ما عنوان (پژوهش عملی مشارکتی) را پیشنهاد کردیم و در دو شرکت زیراکس و فاگور آن را عملیاتی نمودیم، اما این بدان معنا نیست که روش‌شناسی این نوع پژوهش اختراع ماست. پیش از ما و پس از ما، افراد دیگری در این زمینه، اما تحت عنوان‌های دیگر، گام‌هایی برداشته‌اند. ما مدعی نیستیم که پژوهش عملی مشارکتی مناسبترین عنوان ممکن برای نامیدن فرایند اجتماعی سنتی مربوطه باشد اما در جهت جلوگیری از سردرگرمی خوانندگان می‌بایست مسیرهای منتهی به این پژوهش را بکاویم. (فوت وایت،11:1378)همچنین پژوهش در عمل یا همان اقدام پژوهی در حوزه آموزش و پرورش در سال ۱۹۴۰ در ایالات متحده آمریکا آغاز شد. اما ظهور اولیه آن را می‌توان از سال ۱۹۲۰ دانست؛ یعنی زمانی که از (روش عملی) در مطالعه (مسائل آموزشی تربیتی) استفاده شد. (ایرانی، بختیاری،20:1382)در اکثر کتب آموزش و پرورش (درس پژوهی) که از آن بعنوان مدل ژاپنی پژوهش مشارکتی معلمان در مدرسه و کلاس درس برای بهسازی آموزشی، غنی‌سازی یادگیری و پرورش حرفه‌ای معلمان یاد می‌شود به عنوان مدلی مؤثر در حال حاضر، نظر بسیاری از اندیشمندان را در جهان برای تحول در آموزش به خود جلب کرده است. (حوریزاد،19:1388) تعاریف«تحقیق مجموعه فعالیت‌های منظمی است که هدف آن کشف حقیقت یا رسیدن از علم اندک به علم بیشتر است، خواه با روش آزمایشی صرف و خواه با روش‌های دیگر.تحقیق، به عنوان یک فرآیند پژوهش، در درست‌ترین شکل خود واجد دو شرط است:1. کنترل دقیق2. نمونه‌گیری صحیح». (دلاور،47:1392) پژوهش«پژوهش، یک کاوش یا بررسی اصولی و دقیقی است که افراد را قادر می‌سازد ماهیت پدیده‌ها یا رویدادهای پیچیده را درک کنند و مشخصه‌های آن عبارتند از:مشکلی که باید مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد، روش بررسی و توضیحاتی که ماهیت مشکل را برای افراد روشن می‌سازد». (استرینگر،17:1378) پژوهش عملی مشارکتی«پژوهش عملی مشارکتی شکلی از پژوهش عملی است که اجراکننده آن هم سوژه پژوهش است و هم کمک‌کننده به امر پژوهش». (استرينگر،107:1378)«در پژوهش عملی مشارکتی، بعضی از افراد سازمان یا مجموعه تحت مطالعه، در فرایند تحقیق، از طراحی اولیه تا ارایه نهایی نتایج و بحث کاربرد اجرایی آنها، با محققان حرفه‌ای به طور فعال همکاری می‌کنند .... این پژوهش تحقیقی است کاربردی هر چند با بیشتر انواع رایج تحقیق کاربردی تفاوت بسیار دارد. محققان در انواع رایج تحقیق کاربردی به مثابه کارشناس حرفه‌ای، پروژه را طراحی کرده، اطلاعات را گرد می‌آورند، یافته‌ها را تفسیر می‌کنند و مسائل اجرایی را به سازمان سفارش دهنده پیشنهاد می‌دهند». (فوت وایت،27:1378) پژوهش مشارکتی «پژوهش مشارکتی، در حقیقت سهیم نمودن زنان و مردان محلی در هدف پژوهش با رویکردها، یافته‌ها و مالکیت نتایج تحقیق است. در پژوهش مشارکتی محقق به افزایش فعالیت و ظرفیت محلی و آموزش افراد محلی می‌اندیشد، هرچند که یافته‌ها همچون تحقیق متعارف ثبت نمی‌شود. لیکن نتایج پژوهش در اختیار مردم بوده و دانش در اختیار افراد محل قرار داده می‌شود. شیوه کار در چنین پژوهشی، مشارکت و تمرکز بر روی رشد انسان‌هاست و رویکردها در آن، بر کل‌نگری استوار است». (فرشاد گوهر، ضیایی بیگدلی،8:1380)