فهرست مطالبعنوان صفحهفصل اول: آشنايي كلي با مكان كارآموزيمكان كارآموزي 2 فصل دوم: ارزيابي بخش هاي مرتبط با رشته علمي كارآموزتاریخچه 4سورفکتانت ها یا مواد فعال سطحی (Surfactant ). 7سورفکتانت های آنیونی (Anionic ). 10سورفکتانت های کاتیونی (Cationic ). 10سورفکتانت ها آمفوتریک (Amphoteric ). 11سورفکتانت های غیر یونی (IonicNon ). 12صابون.. 13طبقه بندی روغنها و چربیها بر اساس خواص صابون حاصل.. 14مواد اولیه صابون سازی.. 15چربی ها و روغن ها15طبقه بندی روغن ها و چربی ها بر اساس خواص صابون حاصل.. 16اسیدهای چرب... 18آب... 21بازهای معدنی.. 21بازهای آلی.. 22مواد افزودنی (additives ). 22روش های تولید صابون.. 27مرحله تکمیل صابون( Finishing ). 31بسته بندی صابون.. 32ساختمان شيميايي صابون.. 34تئوري صابوني شدن.. 35اسيد چرب... 36اهميت اسيدهاي چرب در كيفيت صابون.. 40موضوعات زيست محيطي.. 42فرآيندهي ساخت اسيدهاي چرب... 42هيدروليز. 45تقطير اسيدهاي چرب... 46فرآيند اسيد چرب روغني.. 50مراحل توليد صابون.. 51مقايسه روشهاي توليد صابون در ايران و جهان.. 58مقايسه از نقطه نظر تكنولوژي.. 59روش سنتي.. 59روش نيمه مدرن.. 59توليد شامپو در ايران.. 60تعريف شامپو. 61مواد اوليه مصرفي در تهيه شامپوها61انواع شامپوها61مواد تشكيل دهنده شامپوها62خصوصيات شامپو. 62روش ساخت شامپو. 73رعايت چند نكته در حين كار. 74مقادير مجاز مواد اوليه. 75روش ساخت شامپو شفاف (مخصوص موهاي معمولي). 77كنترل كيفيت محلول.. 81اندازهگيري اكتيو شامپو. 81اندازهگيري درصد نمك شامپو. 82بررسي پايداري شامپو. 83دانسيته. 83تعيين ميزان باقيمانده خشك.... 83تعيين درصد رطوبت... 84ويسكوزيته. 84انجام آزمايشهاي ميكروبي.. 84مايع ظرفشويي.. 85فرمولاسيون مايع ظرفشويي در ايران.. 86دانش فني فرمولاسيون مايع ظرفشويي.. 87روش ساخت مايع ظرفشويي.. 89 فصل سوم: آزمون آموخته ها و نتايج و پيشنهاداتآزمايش1: اندازهگيري اكتيو (active) مايع ظرفشويي.. 92آزمايش 2: تعيين درصد سود موجود در پساب صابون.. 93آزمايش3: اندازهگيري قليايي آزاد صابون و نامحلول در اتانول صابون.. 94آزمايش 4: اندازهگيري نمك صابون.. 96 منابع. 97تاریخچه :تاریخ شناخت صابون به 2300 سال قبل مربوط می شود که نخستین بار توسط سومریها و در محل فعلی ایران و عراق تهیه شد . در بعضی از نقل قولها پخت صابون را به 600 سال قبل از میلاد و به قوم فنیقی می دانند .طبق نظریهPliny صابون از پیه بز و خاکستر چوب درست می شد . در زمان امپراطوری روم استفاده از صابون متداول بود و هنوز مشخص نیست که آیا رومی ها طرز تهیه و ساخت صابون را از مردم مدیترانه آموخته اند یا اینکه خودشان طرز ساخت آن را می دانستند .سلت ها (Celts ) قوم باستانی اروپا صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان تهیه می کردند . خاکستر گیاهان نقش قلیایی را در ساخت صابون بعهده داشت . آنها این محصول را (Saipo ) نامیدند که کلمه از آن مشتق شده است . تا قرن دوم اهمیت مصرف صابون به مفهوم شستشو و تمیز کردن شناخته نشده بود . پزشک یونانی (Galen ) در حدود سالهای 130 تا 200 قبل از میلاد متذکر شد که صابون برای تمیز کردن بکار می رود (Priseianus ) حرفه صابون پرزا با اصطلاح (Sapanarius ) مطرح نمود در سال 800 میلادی جابربن حیان ( پدر شیمی ) در نوشته هایش از صابون به عنوان وسیله ای برای شستشو و پاكیزگی نام برده است .در قرون وسطی مرکز تولید صابون در شهر مارسی گزارش شده است که ساخت صابون در قرون وسطی در آلمان توسعه یافته ، ولی این نقل قول صحیح به نظر نمی آید ، زیرا استفاده از صابون در اروپای مرکزی در آن زمان حتی بعدها غیرمعمول بوده است .اولین سازنده صابون در انگلیس احتمالاً در بریستول و در اواخر قرن دوازدهم زندگی میکرده است . در قرون سیزده و چهارده گروه کوچکی از صابون سازانCheapside لندن به تولید صابون مشغول بودند .ساختSoda به روشLeblanc در سال 1804 تغییرات بارزی در نحوه تولید صابون پدید آورد و به تدریج مصرف صابون متداول تر شد . به گونه ای که در 2 کشور دارای جمعیت مساوی آنکه مصرف صابون بیشتری داشت متمدن تر می نمود .چنانکه اشاره شد نحوه تولید صابون با استفاده از چربی حیوانات یا روغنهای گیاهی در مجاورت خاکستر گیاهان انجام می شد .نحوه تولید احتمالاً بدین صورت بود که ابتدا خاکستر گیاهان را که حاوی کربنات پتاسیم بود در آب پخش می کردند سپس چربی را به ان اضافه کرده و آن را می جوشاندند تا آب آن تبخیر می شد . مجدداً خاکستر گیاه را به ظرف روی آتش می افزودند در طول این فرآیند به آهستگی واکنش خنثی شدن چربی انجام می شد و اسیدهای چرب بدین ترتیب با قلیای کربنات خنثی و صابونی می شد .سلت ها از چربی های حیوانی که دارای اسیدهای چرب آزاد بود استفاده می کردند . حضور اسیدهای چرب به شروع عمل صابونی شدن کمک می کرد .این روش احتمالاً تا پایان قرون وسطی ادامه داشت . خاکستر گیاهان در کناره دریا حاوی سدیم کربنات بود . بنابراین در شهرهای ساحلی مانند مارسی و جنوا که در کنار دریا بودند صابون سدیمی سخت تولید می شد .خاکستر گیاهان ديگر مناطق حاوی پتاسیم کربنات بود که بدین تریتب صابونهای تولید شده در اروپای مرکزی به صورت صابون نرم بوده است .بعد از تولیدSOda به روش صنعتی و ارزان تولید صابون از نوع سخت رایج شد .در سال 1823 یک شیمیست فرانسوی به نامChevreul نشان داد که صابونی کردن یک فرآیند شیمیایی از Splitting چربی به یک نمک قلیایی اسیدهای چرب ( صابون ) و گلیسیرین است .واژه Splittingعبارت است از هنگامی که چربی با آب در حضور یا بدون حضور کاتالیست هیدرولیز می شود و محلول گلیسیرین در پس آب صابون قليا جدا می شد .نحوه پخت با بخار در آخر قرن 19 قدم دیگری در تولید صابون به فرم صنعتی بود . پیشرفتهای قابل ملاحظه تکنیکی مثل وارد کردن (Rosin ) در صابون Kettleدر سال 1850 انجام شد . در سال 1870 (Gossage ) در انگلیس روغن ها را هیدروژنه نمود و چربیهای مناسب برای ساخت صابون را پدید آورد . وی همچنین استفاده از سیلیکات سدیم در صابون را پیشنهاد نمود .در طول جنگ جهانی اول پیشرفت تکنیکی در پلیمریزاسیون چربیها تهیه چربیهای سنتزی از هیدروکربنها حاصل شد . شوینده های سنتزی در زمان جنگ جهانی تولید و عرضه شدند .در مقایسه با زمان حضور شویندهای سنتزی نسبت به سابقه دیرینه صابون ، تنوع و تولید سورفکتانتها رشد بسیار چشمگیری داشته است . تا سال 1990 بیش از 1200 ترکیب یا ماده اولیه از سورفکتانت ها تولید و عرضه شده است که کاربرد آنها بسیار گسترده و عمدتاً در کشاورزی ، صنایع کاغذ سازی ، نساجی ، نفت ، رنگسازی ، فلوتاسیون معدن و در کالاهای مصرفی مانند چسب ، مواد غذایی ، نوشابه ها، پاک کننده های خانگی ، دارو ، صنایع عکاسی ، مواد ضد آب ، شامپوها و کرمها بوده است .در دهه 1950 تولید صابون با بکارگیری سورفکتانت های سنتزی شکل گرفت و صابونهای همراه با شوینده های سنتزی (Combination Bar Soap ) تولید گردید . در اواخر دهه 1950 قالب زیبایی تولید شد که بخش عمده و اساسی آن به عهده سورفکتانت های سنتزی بود که اثرات بسیار ملایمتری بر روی پوست باقی می گذاشتند . در حال حاضر انواع صابونها یا قالب های تمیزکننده با کاربردهای صنعتی ، آرایشی ، درمانی و طبی تولید و عرضه می گردند . سورفکتانت ها یا مواد فعال سطحی (Surfactant )هر ماده یا ترکیبی که پس از انحلال در آب ، محلول های آبی یا حلال ، کشش سطحی مایع یا کشش سطحی بین دو مایع را تغییر دهد ( معمولاً کم می کند ) ماده فعال کننده سطحی یا سورفکتانت نامیده می شود .سورفکتانت ها از نظر ساختمان شیمیایی اغلب از مولکول های بلندی تشکیل شده اند که یک طرف مولکول از یک رشته یا زنجیر بلند چربی دوست ( لیپوفیل ) یا دافع آب ( هیدروفوب ) تشکیل شده که به علت تجانس و شباهت ساختمانی در روغن ها و چربی ها محلول بوده و به طرف آنها کشیده می شود، در انتهای دیگر مولکول یا در طول رشته بلند مولکولی یک یا چند گروه آبدوست ( هیدروفیل ) وجود دارد که به علت خاصیت پلاریته و تجانس در آب محلول بوده و به طرف آب و محلول های آبی کشیده می شود .بدین طریق برحسب طبیعت و ساختمان شیمی فیزیکی هر یک از دو قسمت مولکول و به ویژه طرز اتصال گروه هیدروفیل به رشته لیپوفیل و یا محل قرار گرفتن گروههای هیدروفیل نسبت به رشته هیدروفوب خواص این مواد کاملاً تغییر می کند و بر حسب آنکه کدامیک از خواص شیمیایی فیزیکی آنها بر خواص دیگر غلبه داشته باشد آن را جزء دسته خاصی قرار داده و در کاربردهای مخصوص از آن استفاده می کنند .سورفکتانت ها را می توان بر اساس ساختمان شیمیایی ، خواص فیزیکی ، خواص شیمیایی ، انحلال در آب یا حلال ها ، بارالکتریکی یون ها ، کاربرد و یا سایر خواص و اثر آنها طبقه بندی نمود .مصرف کنندگان ، سورفکتانت ها را بر اساس کابرد آنها رده بندی می نمایند .دو نوع رده بندی بیش از سایر رده بندی ها مورد توجهند :الف ) رده بندی مواد مؤثر سطحی بر اساس نحوه اثر و موارد استعمالدر این رده بندی سورفکتانت ها بر حسب خاصیت و اثر غالب در دسته های زیر قرار می گیرند :1) زداها (Detergents )2) خیس کننده ها (Wetting agents )3) مواد مولد کف (Foaming agents )4) امولسیون کننده ها (Emulsifiers )5) متفرق کننده ها ( Dispersants)6) معلق نگهدارنده ها (Suspending agents )7) نافذها (Penetrant )8) حافظ های کلوئیدی (Colloid Protectors ) ب) رده بندی بر اساس ساختمان شیمیاییبسیاری از خواص شیمی فیزیکی و حتی کاربردی تانسیواکتیوها ( موادی که کشش سطحی را کاهش می دهند ) به ساختمان شیمیایی این مواد مربوط می شود . لذا رده بندی بر اساس ساختمان شیمیایی این اجسام جوابگوی بسیاری از این مسائل است و در ساختمان شیمیایی این اجسام یک یا چند گروه آبدوست قطبی و یک رشته چربی دوست غیر قطبی وجود دارد . به طور کلی سورفکتانت ها را بر حسب بار یونی در رشته چربی دوست رده بندی کرده اند و سپس هر رده را بر حسب طبیعت گروه هیدروفیل دسته بندی نموده و بر حسب نوع اتصال بین گروه هیدروفیل و هیدروفوب طبقه بندی می نمایند .بنابراین شرح مهم ترین رده های مواد مؤثر سطحی به ترتیب زیر می باشند :سورفکتانت ها آنیونی ، کاتیونی ، آمفوتریک و غیر یونی . سورفکتانت های آنیونی (Anionic )سر هیدروفیلیک این مواد دارای بار منفی است . از جمله مواد این گروه که دارای مقدار مصرف بیشتری نسبت به بقیه هستند عبارتند از : آلکیل بنزن سولفونات های خطی ، اتوکسی سولفات ها ، آلکیل سولفات ها .این گروه از شوینده ها نسبت به دیگر گروه های پاک کننده دارای بیشترین مقدار مصرف می باشند. هر کدام از شوینده های فوق مورد استفاده خاصی دارند . مثلاً آلکیل سولفاتها و آلکیل اتوکسی سولفاتها بیشتر در تولید محصولات بهداشت فردی استفاده می شوند . سورفکتانت های کاتیونی (Cationic )معمولاً سرهیدروفیلیک این مواد دارای بار مثبت بوده و بعد از شوینده های آنیونی و غیر یونی ترتیب دارای بیشترین مصرف است . شوینده های کاتیونی در تولید بعضی از دترجنت های خاص به کار می روند . مثلاً این مواد همراه با محصولات مورد استفاده در خشک شویی ها به عنوان مواد نرم کننده و ضدعفونی کننده کاربرد دارند . مثل :CH3 ___ ( CH2 )3-17 ___ N ( CH3 )3این ماده یکی از شوینده های کاتیونی است که برای منظورهای یاد شده مورد استفاده قرار میگیرد. از کاتیون های مهم می توان به ترکیبات چهار ظرفیتی آمونیوم که دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی است اشاره کرد .در کل دترجنت های کاتیونی اغلب باعث از بین رفتن میکروارگانیسم ها می گردند و به عنوان ضدعفونی کننده نیز به کار می روند به همین علت از این مواد جهت استریل کردن پارچه ها در هنگام شستشو ، شستشوی ظروف در رستورانها و همچنین وسایل جراحی در بیمارستانها و نیز به عنوان ضدعفونی کننده در مؤسسات نظامی و دریایی برای شستشوی استخر و حمام مورد استفاده قرار می گیرند . سورفکتانت ها آمفوتریک (Amphoteric )با تغییرPH بار الکتریکی گروه آب گریز در ماده شیمیایی تغییر می کند . این گروه از شوینده ها از نظر رفتار الکتریکی مطابق محیطی که در آن قرار می گیرند عمل می کنند . اگر محیط قلیایی باشد دارای رفتار آنیونیکی و اگر محیط اسیدی باشد دارای رفتار کاتیونیکی هستند . به طور کلی اکثر محصولات این گروه از مشتقات آمیدازولین ها ( مشتق شده از اسیدهای چرب ) ، اتانول آمین و اسید کلرواستیک می باشند . در این ترکیبات که دارای خاصیت دوگانه هستند بار مثبت و منفی به صورت همزاد وجود دارد مانند الکیل بتائین ها :نرمی و قابلت سازگاری با شرایط مختلف از نظر PH از جمله خصوصیات بارز این گروه از شوینده هاست . به دلیل اینکه این گروه از مواد شوینده سوزشی در چشم انسان ایجاد نمی کنند در تهیه محصولات استحمام کودکان مود توجه خاص هستند .سورفکتانت های غیر یونی (IonicNon )این گروه از سورفکتانت ها از نظر بار الکتریکی خنثی و برای تولید پودرهای مورد مصرف ماشین های لباسشویی استفاده می شوند و دلیل عمده آن کف کم آنها است . نانیونیک های مهم در صنعت عبارتند از الکیل اتوکسی لیتها ، الکیل فنیل اتوکسی لیتها ، اتانول آمین های چرب . هر کدام از مواد یاد شده دارای مصارفی از قبیل تولید شامپوهای فرش می باشند .در مورد مواد دو خصلتی (سورفکتانت های آمفوتریک ) چنانچه با تغییرPH بار الکتریکی گروه آبگریز در ماده شیمیایی تغییر کند به این ماده صفت دو خصلتی اطلاق می شود . مواد سطحی که در محیط به شدت اسیدی دارای بار مثبت و در محیط قلیایی دارای بار منفی و درPH بینابینی تواماً دارای بار مثبت و منفی هستند ، در زمره مواد دو خصلتی هستند .سورفکتانت ها اصلی ترین و مهم ترین ماده شیمیایی در شوینده ها هستند و حدود 5 الی 30 درصد وزن شوینده ها را تشکیل می دهند . نقش اصلی سورفکتانت ها در شوینده های سنتزی این است که سبب جدایی چرک و چربی از سطح می شوند . چند نمونه از سورفکتانت هایی که اغلب در شوینده ها یاقت می شوند عبارتند از :- آلکیل بنزن سولفونات خطی با ساختار مقابل :- دی الکیل بنزن سولفونات ها- الکان سولفونات ها صابونملح اسیدهای چرب را صابون گویند .به طور کلی سه اصل در ارتباط با مخلوط چربیها باید مد نظر داشت : طبقه بندی روغنها و چربیها بر اساس خواص صابون حاصلروغنها و چربیها بر اساس خواص صابونها به 5 گروه تقسیم می شوند :این گروه روغنها ( خشک شونده و نیمه خشک شونده ) نسبت به تالو و کوکونات سریعتر فاسد شده و سبب تخمیر در رنگ صابون می شوند .
كارآموزي کارخانه صابون سازی
فهرست مطالبعنوان صفحهفصل اول: آشنايي كلي با مكان كارآموزيمكان كارآموزي 2 فصل دوم: ارزيابي بخش هاي مرتبط با رشته علمي كارآموزتاریخچه 4سورفکتانت ها یا مواد فعال سطحی (Surfactant ). 7سورفکتانت های آنیونی (Anionic ). 10سورفکتانت های کاتیونی (Cationic ). 10سورفکتانت ها آمفوتریک (Amphoteric ). 11سورفکتانت های غیر یونی (IonicNon ). 12صابون.. 13طبقه بندی روغنها و چربیها بر اساس خواص صابون حاصل.. 14مواد اولیه صابون سازی.. 15چربی ها و روغن ها15طبقه بندی روغن ها و چربی ها بر اساس خواص صابون حاصل.. 16اسیدهای چرب... 18آب... 21بازهای معدنی.. 21بازهای آلی.. 22مواد افزودنی (additives ). 22روش های تولید صابون.. 27مرحله تکمیل صابون( Finishing ). 31بسته بندی صابون.. 32ساختمان شيميايي صابون.. 34تئوري صابوني شدن.. 35اسيد چرب... 36اهميت اسيدهاي چرب در كيفيت صابون.. 40موضوعات زيست محيطي.. 42فرآيندهي ساخت اسيدهاي چرب... 42هيدروليز. 45تقطير اسيدهاي چرب... 46فرآيند اسيد چرب روغني.. 50مراحل توليد صابون.. 51مقايسه روشهاي توليد صابون در ايران و جهان.. 58مقايسه از نقطه نظر تكنولوژي.. 59روش سنتي.. 59روش نيمه مدرن.. 59توليد شامپو در ايران.. 60تعريف شامپو. 61مواد اوليه مصرفي در تهيه شامپوها61انواع شامپوها61مواد تشكيل دهنده شامپوها62خصوصيات شامپو. 62روش ساخت شامپو. 73رعايت چند نكته در حين كار. 74مقادير مجاز مواد اوليه. 75روش ساخت شامپو شفاف (مخصوص موهاي معمولي). 77كنترل كيفيت محلول.. 81اندازهگيري اكتيو شامپو. 81اندازهگيري درصد نمك شامپو. 82بررسي پايداري شامپو. 83دانسيته. 83تعيين ميزان باقيمانده خشك.... 83تعيين درصد رطوبت... 84ويسكوزيته. 84انجام آزمايشهاي ميكروبي.. 84مايع ظرفشويي.. 85فرمولاسيون مايع ظرفشويي در ايران.. 86دانش فني فرمولاسيون مايع ظرفشويي.. 87روش ساخت مايع ظرفشويي.. 89 فصل سوم: آزمون آموخته ها و نتايج و پيشنهاداتآزمايش1: اندازهگيري اكتيو (active) مايع ظرفشويي.. 92آزمايش 2: تعيين درصد سود موجود در پساب صابون.. 93آزمايش3: اندازهگيري قليايي آزاد صابون و نامحلول در اتانول صابون.. 94آزمايش 4: اندازهگيري نمك صابون.. 96 منابع. 97تاریخچه :تاریخ شناخت صابون به 2300 سال قبل مربوط می شود که نخستین بار توسط سومریها و در محل فعلی ایران و عراق تهیه شد . در بعضی از نقل قولها پخت صابون را به 600 سال قبل از میلاد و به قوم فنیقی می دانند .طبق نظریهPliny صابون از پیه بز و خاکستر چوب درست می شد . در زمان امپراطوری روم استفاده از صابون متداول بود و هنوز مشخص نیست که آیا رومی ها طرز تهیه و ساخت صابون را از مردم مدیترانه آموخته اند یا اینکه خودشان طرز ساخت آن را می دانستند .سلت ها (Celts ) قوم باستانی اروپا صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان تهیه می کردند . خاکستر گیاهان نقش قلیایی را در ساخت صابون بعهده داشت . آنها این محصول را (Saipo ) نامیدند که کلمه از آن مشتق شده است . تا قرن دوم اهمیت مصرف صابون به مفهوم شستشو و تمیز کردن شناخته نشده بود . پزشک یونانی (Galen ) در حدود سالهای 130 تا 200 قبل از میلاد متذکر شد که صابون برای تمیز کردن بکار می رود (Priseianus ) حرفه صابون پرزا با اصطلاح (Sapanarius ) مطرح نمود در سال 800 میلادی جابربن حیان ( پدر شیمی ) در نوشته هایش از صابون به عنوان وسیله ای برای شستشو و پاكیزگی نام برده است .در قرون وسطی مرکز تولید صابون در شهر مارسی گزارش شده است که ساخت صابون در قرون وسطی در آلمان توسعه یافته ، ولی این نقل قول صحیح به نظر نمی آید ، زیرا استفاده از صابون در اروپای مرکزی در آن زمان حتی بعدها غیرمعمول بوده است .اولین سازنده صابون در انگلیس احتمالاً در بریستول و در اواخر قرن دوازدهم زندگی میکرده است . در قرون سیزده و چهارده گروه کوچکی از صابون سازانCheapside لندن به تولید صابون مشغول بودند .ساختSoda به روشLeblanc در سال 1804 تغییرات بارزی در نحوه تولید صابون پدید آورد و به تدریج مصرف صابون متداول تر شد . به گونه ای که در 2 کشور دارای جمعیت مساوی آنکه مصرف صابون بیشتری داشت متمدن تر می نمود .چنانکه اشاره شد نحوه تولید صابون با استفاده از چربی حیوانات یا روغنهای گیاهی در مجاورت خاکستر گیاهان انجام می شد .نحوه تولید احتمالاً بدین صورت بود که ابتدا خاکستر گیاهان را که حاوی کربنات پتاسیم بود در آب پخش می کردند سپس چربی را به ان اضافه کرده و آن را می جوشاندند تا آب آن تبخیر می شد . مجدداً خاکستر گیاه را به ظرف روی آتش می افزودند در طول این فرآیند به آهستگی واکنش خنثی شدن چربی انجام می شد و اسیدهای چرب بدین ترتیب با قلیای کربنات خنثی و صابونی می شد .سلت ها از چربی های حیوانی که دارای اسیدهای چرب آزاد بود استفاده می کردند . حضور اسیدهای چرب به شروع عمل صابونی شدن کمک می کرد .این روش احتمالاً تا پایان قرون وسطی ادامه داشت . خاکستر گیاهان در کناره دریا حاوی سدیم کربنات بود . بنابراین در شهرهای ساحلی مانند مارسی و جنوا که در کنار دریا بودند صابون سدیمی سخت تولید می شد .خاکستر گیاهان ديگر مناطق حاوی پتاسیم کربنات بود که بدین تریتب صابونهای تولید شده در اروپای مرکزی به صورت صابون نرم بوده است .بعد از تولیدSOda به روش صنعتی و ارزان تولید صابون از نوع سخت رایج شد .در سال 1823 یک شیمیست فرانسوی به نامChevreul نشان داد که صابونی کردن یک فرآیند شیمیایی از Splitting چربی به یک نمک قلیایی اسیدهای چرب ( صابون ) و گلیسیرین است .واژه Splittingعبارت است از هنگامی که چربی با آب در حضور یا بدون حضور کاتالیست هیدرولیز می شود و محلول گلیسیرین در پس آب صابون قليا جدا می شد .نحوه پخت با بخار در آخر قرن 19 قدم دیگری در تولید صابون به فرم صنعتی بود . پیشرفتهای قابل ملاحظه تکنیکی مثل وارد کردن (Rosin ) در صابون Kettleدر سال 1850 انجام شد . در سال 1870 (Gossage ) در انگلیس روغن ها را هیدروژنه نمود و چربیهای مناسب برای ساخت صابون را پدید آورد . وی همچنین استفاده از سیلیکات سدیم در صابون را پیشنهاد نمود .در طول جنگ جهانی اول پیشرفت تکنیکی در پلیمریزاسیون چربیها تهیه چربیهای سنتزی از هیدروکربنها حاصل شد . شوینده های سنتزی در زمان جنگ جهانی تولید و عرضه شدند .در مقایسه با زمان حضور شویندهای سنتزی نسبت به سابقه دیرینه صابون ، تنوع و تولید سورفکتانتها رشد بسیار چشمگیری داشته است . تا سال 1990 بیش از 1200 ترکیب یا ماده اولیه از سورفکتانت ها تولید و عرضه شده است که کاربرد آنها بسیار گسترده و عمدتاً در کشاورزی ، صنایع کاغذ سازی ، نساجی ، نفت ، رنگسازی ، فلوتاسیون معدن و در کالاهای مصرفی مانند چسب ، مواد غذایی ، نوشابه ها، پاک کننده های خانگی ، دارو ، صنایع عکاسی ، مواد ضد آب ، شامپوها و کرمها بوده است .در دهه 1950 تولید صابون با بکارگیری سورفکتانت های سنتزی شکل گرفت و صابونهای همراه با شوینده های سنتزی (Combination Bar Soap ) تولید گردید . در اواخر دهه 1950 قالب زیبایی تولید شد که بخش عمده و اساسی آن به عهده سورفکتانت های سنتزی بود که اثرات بسیار ملایمتری بر روی پوست باقی می گذاشتند . در حال حاضر انواع صابونها یا قالب های تمیزکننده با کاربردهای صنعتی ، آرایشی ، درمانی و طبی تولید و عرضه می گردند . سورفکتانت ها یا مواد فعال سطحی (Surfactant )هر ماده یا ترکیبی که پس از انحلال در آب ، محلول های آبی یا حلال ، کشش سطحی مایع یا کشش سطحی بین دو مایع را تغییر دهد ( معمولاً کم می کند ) ماده فعال کننده سطحی یا سورفکتانت نامیده می شود .سورفکتانت ها از نظر ساختمان شیمیایی اغلب از مولکول های بلندی تشکیل شده اند که یک طرف مولکول از یک رشته یا زنجیر بلند چربی دوست ( لیپوفیل ) یا دافع آب ( هیدروفوب ) تشکیل شده که به علت تجانس و شباهت ساختمانی در روغن ها و چربی ها محلول بوده و به طرف آنها کشیده می شود، در انتهای دیگر مولکول یا در طول رشته بلند مولکولی یک یا چند گروه آبدوست ( هیدروفیل ) وجود دارد که به علت خاصیت پلاریته و تجانس در آب محلول بوده و به طرف آب و محلول های آبی کشیده می شود .بدین طریق برحسب طبیعت و ساختمان شیمی فیزیکی هر یک از دو قسمت مولکول و به ویژه طرز اتصال گروه هیدروفیل به رشته لیپوفیل و یا محل قرار گرفتن گروههای هیدروفیل نسبت به رشته هیدروفوب خواص این مواد کاملاً تغییر می کند و بر حسب آنکه کدامیک از خواص شیمیایی فیزیکی آنها بر خواص دیگر غلبه داشته باشد آن را جزء دسته خاصی قرار داده و در کاربردهای مخصوص از آن استفاده می کنند .سورفکتانت ها را می توان بر اساس ساختمان شیمیایی ، خواص فیزیکی ، خواص شیمیایی ، انحلال در آب یا حلال ها ، بارالکتریکی یون ها ، کاربرد و یا سایر خواص و اثر آنها طبقه بندی نمود .مصرف کنندگان ، سورفکتانت ها را بر اساس کابرد آنها رده بندی می نمایند .دو نوع رده بندی بیش از سایر رده بندی ها مورد توجهند :الف ) رده بندی مواد مؤثر سطحی بر اساس نحوه اثر و موارد استعمالدر این رده بندی سورفکتانت ها بر حسب خاصیت و اثر غالب در دسته های زیر قرار می گیرند :1) زداها (Detergents )2) خیس کننده ها (Wetting agents )3) مواد مولد کف (Foaming agents )4) امولسیون کننده ها (Emulsifiers )5) متفرق کننده ها ( Dispersants)6) معلق نگهدارنده ها (Suspending agents )7) نافذها (Penetrant )8) حافظ های کلوئیدی (Colloid Protectors ) ب) رده بندی بر اساس ساختمان شیمیاییبسیاری از خواص شیمی فیزیکی و حتی کاربردی تانسیواکتیوها ( موادی که کشش سطحی را کاهش می دهند ) به ساختمان شیمیایی این مواد مربوط می شود . لذا رده بندی بر اساس ساختمان شیمیایی این اجسام جوابگوی بسیاری از این مسائل است و در ساختمان شیمیایی این اجسام یک یا چند گروه آبدوست قطبی و یک رشته چربی دوست غیر قطبی وجود دارد . به طور کلی سورفکتانت ها را بر حسب بار یونی در رشته چربی دوست رده بندی کرده اند و سپس هر رده را بر حسب طبیعت گروه هیدروفیل دسته بندی نموده و بر حسب نوع اتصال بین گروه هیدروفیل و هیدروفوب طبقه بندی می نمایند .بنابراین شرح مهم ترین رده های مواد مؤثر سطحی به ترتیب زیر می باشند :سورفکتانت ها آنیونی ، کاتیونی ، آمفوتریک و غیر یونی . سورفکتانت های آنیونی (Anionic )سر هیدروفیلیک این مواد دارای بار منفی است . از جمله مواد این گروه که دارای مقدار مصرف بیشتری نسبت به بقیه هستند عبارتند از : آلکیل بنزن سولفونات های خطی ، اتوکسی سولفات ها ، آلکیل سولفات ها .این گروه از شوینده ها نسبت به دیگر گروه های پاک کننده دارای بیشترین مقدار مصرف می باشند. هر کدام از شوینده های فوق مورد استفاده خاصی دارند . مثلاً آلکیل سولفاتها و آلکیل اتوکسی سولفاتها بیشتر در تولید محصولات بهداشت فردی استفاده می شوند . سورفکتانت های کاتیونی (Cationic )معمولاً سرهیدروفیلیک این مواد دارای بار مثبت بوده و بعد از شوینده های آنیونی و غیر یونی ترتیب دارای بیشترین مصرف است . شوینده های کاتیونی در تولید بعضی از دترجنت های خاص به کار می روند . مثلاً این مواد همراه با محصولات مورد استفاده در خشک شویی ها به عنوان مواد نرم کننده و ضدعفونی کننده کاربرد دارند . مثل :CH3 ___ ( CH2 )3-17 ___ N ( CH3 )3این ماده یکی از شوینده های کاتیونی است که برای منظورهای یاد شده مورد استفاده قرار میگیرد. از کاتیون های مهم می توان به ترکیبات چهار ظرفیتی آمونیوم که دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی است اشاره کرد .در کل دترجنت های کاتیونی اغلب باعث از بین رفتن میکروارگانیسم ها می گردند و به عنوان ضدعفونی کننده نیز به کار می روند به همین علت از این مواد جهت استریل کردن پارچه ها در هنگام شستشو ، شستشوی ظروف در رستورانها و همچنین وسایل جراحی در بیمارستانها و نیز به عنوان ضدعفونی کننده در مؤسسات نظامی و دریایی برای شستشوی استخر و حمام مورد استفاده قرار می گیرند . سورفکتانت ها آمفوتریک (Amphoteric )با تغییرPH بار الکتریکی گروه آب گریز در ماده شیمیایی تغییر می کند . این گروه از شوینده ها از نظر رفتار الکتریکی مطابق محیطی که در آن قرار می گیرند عمل می کنند . اگر محیط قلیایی باشد دارای رفتار آنیونیکی و اگر محیط اسیدی باشد دارای رفتار کاتیونیکی هستند . به طور کلی اکثر محصولات این گروه از مشتقات آمیدازولین ها ( مشتق شده از اسیدهای چرب ) ، اتانول آمین و اسید کلرواستیک می باشند . در این ترکیبات که دارای خاصیت دوگانه هستند بار مثبت و منفی به صورت همزاد وجود دارد مانند الکیل بتائین ها :نرمی و قابلت سازگاری با شرایط مختلف از نظر PH از جمله خصوصیات بارز این گروه از شوینده هاست . به دلیل اینکه این گروه از مواد شوینده سوزشی در چشم انسان ایجاد نمی کنند در تهیه محصولات استحمام کودکان مود توجه خاص هستند .سورفکتانت های غیر یونی (IonicNon )این گروه از سورفکتانت ها از نظر بار الکتریکی خنثی و برای تولید پودرهای مورد مصرف ماشین های لباسشویی استفاده می شوند و دلیل عمده آن کف کم آنها است . نانیونیک های مهم در صنعت عبارتند از الکیل اتوکسی لیتها ، الکیل فنیل اتوکسی لیتها ، اتانول آمین های چرب . هر کدام از مواد یاد شده دارای مصارفی از قبیل تولید شامپوهای فرش می باشند .در مورد مواد دو خصلتی (سورفکتانت های آمفوتریک ) چنانچه با تغییرPH بار الکتریکی گروه آبگریز در ماده شیمیایی تغییر کند به این ماده صفت دو خصلتی اطلاق می شود . مواد سطحی که در محیط به شدت اسیدی دارای بار مثبت و در محیط قلیایی دارای بار منفی و درPH بینابینی تواماً دارای بار مثبت و منفی هستند ، در زمره مواد دو خصلتی هستند .سورفکتانت ها اصلی ترین و مهم ترین ماده شیمیایی در شوینده ها هستند و حدود 5 الی 30 درصد وزن شوینده ها را تشکیل می دهند . نقش اصلی سورفکتانت ها در شوینده های سنتزی این است که سبب جدایی چرک و چربی از سطح می شوند . چند نمونه از سورفکتانت هایی که اغلب در شوینده ها یاقت می شوند عبارتند از :- آلکیل بنزن سولفونات خطی با ساختار مقابل :- دی الکیل بنزن سولفونات ها- الکان سولفونات ها صابونملح اسیدهای چرب را صابون گویند .به طور کلی سه اصل در ارتباط با مخلوط چربیها باید مد نظر داشت : طبقه بندی روغنها و چربیها بر اساس خواص صابون حاصلروغنها و چربیها بر اساس خواص صابونها به 5 گروه تقسیم می شوند :این گروه روغنها ( خشک شونده و نیمه خشک شونده ) نسبت به تالو و کوکونات سریعتر فاسد شده و سبب تخمیر در رنگ صابون می شوند .