فهرست مطالبعنوان صفحهفصل اول:کلیات پژوهشمقدمه. 2بیان مسئله. 7اهداف تحقیق.. 7اهمیت و ضرورت تحقیق.. 7سئوال تحقیق.. 8متغیرهای تحقیق.. 8 فصل دوم: پیشینه پژوهشدين.. 11سرآغاز رسمي روان شناسي دين.. 13دو جريان اصلي.. 13ويليام جيمز و سنت توصيفي.. 15نظريه هاي رفتاري در باره دي.. 17بي . اف . اسکينر. 19نظريه يادگيري اجتماعي و دين.. 21ارزيابي نظريه هاي رفتاري 21ديدگاه زيگموند فرويد. 22فرويد ، يهودي بي خدا23خدا پدري متعالي.. 23آينده پر مخاطره دين.. 25حمله به دين.. 26ميراث فرويد براي روان شناسي دين.. 26اريک اريکسون. 28آيين سازي و عناصر آن. 28منيوي.. 30بدادگري.. 30نمايشي.. 31صوري.. 31مسلکي.. 31پيوند جويانه. 32نسلي.. 32انسجامي 32اهميت دين.. 33اعتماد اساسي و احساس نظم کيهاني.. 33کارل گوستاو پونگ و سنت تحليلي 34روان شناسي دين پونگ.... 34تحول انديشه پونگ در باره دين.. 35دين در نظر پونگ (1938) ، نگرشي است مشتمل بر. 36درخواست پونگ از عصر حاضر. 36ويليام جيمز و ميراث او. 40دين از منظر پديدار شناسان. 50عمل ديني.. 50ساختار عمل ديني.. 51انواع عمل ديني.. 51نگرش انسان گرايان تلفيقي در آمريکا52گردون آلپورت... 52احساس ديني فرد در حال رشد. 52مقياس دروني.. 53طرز معرفي دين در مکتب اسلام. 54تعريف يقين «باور» و مراحل آن. 56مفهوم دين و دين باوري.. 57تلقين پذيري.. 58فوايد تلقين.. 59مضرات تلقين.. 60ضمير ناخودآگاه 60جهيپنوتيزم و خواب مغناطيسي.. 61اصل خود هيپنوتيزم. 72پيشينه تحقيق.. 72مقابله با استرس... 74بخش اول: معناي واژه استرس(تنيدگي)75طبقه بندي تعاريف استرس... 75نظريات مختلف در زمينه استرس... 77نظريه سندرم سازگاري عمومي (GAS)77استنباط استرس... 80نظريه لازاروس – فولکمن 81عوامل استرس زا 84روشهاي درماني و کنترل استرس 88استرس و شغل 89عوامل مؤثر در استرس شغلي.. 89عوامل مؤثر در استرس شغلي در محيط کار. 90شخصيت مقاوم. 90ورزش و ارتباط آن با استرس و سلامت... 91مقابله با استر. 92روابط مقابله و عوامل شخصيتي.. 93مقابله درمانگري.. 95در واقع دو فرآيند کلي وجود دارد. 95 فصل سوم: روش شناسی پژوهش طرح پژوهش.... 98جامعه آماري.. 98حجم نمونه و روش نمونه گيري.. 98ابزار اندازه گيري پژوهش.... 98روش تجزيه و تحليل داده ها99طريفه اجرا و نمره گذاري معبد. 99پاياني آزمون معبد. 100دتحليل عوامل آزمون معبد. 101اعتبار آزمون معبد. 101تست (TRS) فهرست نگرش شخصي.. 102پرسشنامه مقابله با استرس... 104اعتبار و روايي ابزار پژوهش.... 105شيوه اجراي پژوهش.... 108تعريف يک مواجهه. 108چارچوب زماني.. 109شيوه نمره گذاري پرسشنامه ها109 فصل چهارم: یافته هاآمار توصيفي.. 113جداول و نمودارها114 فصل پنجم:بحث و نتیجه گیرینتیجه. 124محدوديت هاي پژوهش.... 128پيشنهادات پژوهش.... 128منابع. 129ضمائم.. 131مقدمه :در سالهای اخیر علاقه زیاد در بین جامعه شناسان و روان شناسان به طرح رابطه تئوریکی بین فاکتورهای مذهبی و اجزای استرس زندگی وجود داشته است ( جانسون واسپیکا 1991 ، الیسون 1994 ، جنکینز 1995 ، پاراگافتا 1997 )از دیدگاه ویلیام جیمز ( 1902 ترجمه قاینی 1359 ) دین همان هیجان منجیر به فرد است و از دیدگاه ویسر ( 1968 ) دین مجموعه ای از باورها ، رفتارها ، احساس و نگرش های جدی می باشد . طرز تلقی های متفاوت از دین به علت کثرت افکار ، عقاید و مذاهب یکی از مشکلات کار در حیطه دین می باشد . کلمه دین در تاریخ ادیان دارای دو معنی می باشد :1- آن حالت روانی ما از آن به تدین تعبیر می کنیم .2- همان حقیقت و واقعیت عینی که عبارتست از مجموعه ای از اصول و کراماتی که در اعتقاد و عمل بدانها پایبند هستیم ( ترجمه حجتی 1376 )در مکتب اسلام هم از دین تعابیر و تعاریف متفاوتی وجود دارد . در اسلام دین به معانی گوناگونی از جمله : جزاء ، غلبه ، انقیاد ، خضوع و پیروی و مانند آن آمده است .در قرآن کریم هم آیاتی آمده است که در آن معنای جزاء ، شریعت ، قانون و ملامت و بندگی استنباط می شود (علیزاده 1371 ) و مفهوم دین عبارتست از اطاعت ، گرایش ، فرمانبرداری و تسلیم در برابر حقیقت ، که در این صورت این تعریف با معنای لغوی دین سازگاری دارد ( حسینی 1376 )، در معنای اصطلاحی دین مجموعه عقاید ، اخلاق ، قوانین و مقرراتی است که برای اداره امور جامعه انسانی و پرورش انسانها می باشد ( جوادی آملی 1374 )در تعریف و متداول دیگری دین برابر است با اعتقاد بر آفریننده ای برای جهان و انسان و دستورهای عملی اعتقاد در این تعریف تنها علم نظری نمی باشد ، زیرا علم نظری به تنهایی مستلزم عمل نیست بلکه مقصود از اعتقاد ، علم به وجوب پیروی بر متتحنای علم قطعی است ( طباطبائی 393)آغاز روان شناسی مدهبی به عنوان رشته ای رسمی به حدود سال 1881 بر می گردد که با ایراد سخنرانی در مورد مذهب توسط جی . استانلی . هال در بوستون آغاز و سپس سخنرانی های ویلیام جیمز در مورد مذهب به صورت کتاب منتشر شد . و مهمترین اثر کلاسیک در زمینه روان شناسی دین را به دیدگاه گذاشت و بعد از او کتاب ممتاز پرات به نام شعور مذهبی به عنوان اوج دوره آغازین در روان شناسی مذهبی قابل توصیف می باشد ( وولف 2001 )مقالات قابل ملاحظه ای وجود دارند که ثابت می کنند بعضی وجوه مذهب در ارتباط با بیماری هستند و مذهب مانع استرس می باشد ( کارولین سیجل و همکاران 2001 )در واقع باورهای مذهبی و فعالیت های مذهبی به عنوان امید ، راحتی ، پذیرش و یا قدرت در میان گروه های بیماری که سرطانی ها ( الفری 1991 ، میدز 1992 ، مورث هاوس 1989 ، برنت 1987 کستلزوکیت 1979 ، گیبر واشترنبرگ 9978 ، کانر 1990 ، وودزو ایرنس 1999 ) بیماران ارتریت رماتیسمی ( البرا دیو – لانزا 1996 ) بیماران همودیالیزی (بلوری 1982 ، ابراین 1982 ) بیماران پیوند کلیه ( تیکس و فریزر 1989 ) بیماران ایدزی ( جنگینز 1995 ، وودز و ایرنسن 1999 ) بیماران دارای سلول های دالی شکل ( گیل 1989 ) بیماران و کاندیداهای پیوند قلب ( ای 1989 ) بیماران سوختگی ( شریل و لارس 1988 ) بیماران درد مزمن ( کورتابا 1983 ، رز نجل و کیفی 1993 ) و بیماران دارای درمان عمومی شناخته شده اند .اگر چه مذهب بیش از این به مدت طولانی منبع وسیع انطباق با همه تغییرات جدی دیده شده (فرار و وکوچ 1994 ) تحقیقات نشان می دهد تمایل طبیعی به استفاده از مذهب جهت انطباق وجود دارد که ممکن است در میان اشخاص که با بیماری ، ناتوانی و مرگ روبرویند بیمار شایع باشد (بولمن و ورتمن 1197 جنگینز و پاراگافت 1995 ، پاراگافت و هان 1286 ، اسپیکا و مک اینتاش 1996 )بازبینی سیستماتیک تحقیقات در باره ی مذهب و معنویت از سال 1290 تا 1999 نشان می دهند که هذهب و معنویت برای افراد زیادی در زمان بحران و ضربه روانی و غم با ارزش اند رابطه ی بین سازگاری و تروما ، کارکرد باورهای معنوی و مذهبی مختلف به خوبی مورد تحقیق قرار گرفته و ثابت شده است .بررسی 469 مقال تحقیقی کربین 1990 تا 1999 در مجله استرس تروماتیک چاپ شده اند ، مذهب یا معنویت را در کار خود مورد مطالعه قرار داده اند .به طور کلی اسناد قابل ملاحظه ای وجود دارند که بیان می دارند باورها و اعمال مذهبی می توانند منابع با ارزش سازگاری با استرس بیماری محور باشند و نتیجتاً ارزش واضحی در مورد تلاش راجع به فهم این مسئله وجود دارد که چه وجوهی از مذهب برای چه گروهی از افراد و تحت چه شرایطی مفید است . ( کارولین سیجل ، جی ، اندرمن،اشکدیمشر 2001 )تلقین از گذشته های دور تا عصر حاضر از پر رمز و رازترین و شگفت انگیزترین پدیده های انسانی به شمار آمده است و از جمله مواردی است که منطق و دانش بشری حتی در عمر « انفجار علوم » هنوز به توجیه کامل علمی آن نرسیده است ( روان پزشکی سنیفورد ، ترجمه وهاب زاده ص 388 ) .می توان گفت که امور تلقینی یعنی طبقه بزرگی از پدیده ها که با ورود ناگهانی و غیره منتظره به هشیاری فکر یا تصویر ذهنی ، به صورت بخشی از جریان فکر در می آید و تلاش های عضلانی و ارادی که معمولاً از وجود آن پیروی می کنند ، را تولید می نمایندفرد فکری را که به او تلقین شده ، در حالتی عادی و بدون مشکل قبول می کند ، تقریباً به طور خودکار آن را انجام می دهد . این قضیه به سادگی تقریباً در همه موارد تلقین یافت می شود . اما به شکل کلی آن در موارد هیپنوتیزم به طور ویژه ای روشن ، واضح و برجسته است ( سیدیز 1989 )فکر تلقین شده در واقع بر جریان هشیاری تحمیل شده است : این فکر ، یک بیگانه است یک میهمان ناخوانده ، یا یک انگل ، که هشیاری شخص ، به دنبال پاک نکردن و خلاصی از آن است . جریان هشیاری افراد با افکاری که به آنها تلقین شود ، مانند یک ارگانیسم زنده یا باکتری یا با سیلی که می خواهد ثبات و تعادل او را به هم بزند مبارزه می کندآزمایشات هیپنوتیزم نشان می دهد که ویژگی مخالف ، یکی از عناصر فرایند تلقین است .این عنصر مخالف بسته به حالتهای ذهن افراد ، متفاوت است و این گوناگونی و تنوع ما را قادر می سازد با تعریف بهتری « تلقین » و « تلقین پذیری » را سامان بدهیم ( سیدیز 1989 )افراد ممکن است تحت تأیید دیگران ، نگرش ها ، ایده ها ، باورها و یا رفتارشان را بدون تجزیه و تحلیل انتقادی این فرایند ، تفسیر دهند . تلقین پذیری به درجه ی استعداد متأثر شدن از چنین تلقینی مربوط است . گر چه افراد جدی و انعطاف ناپذیر ممکن است کمتر احتمال داشته باشد به خودشان اجازه بدهند اینگونه تحت تأثیر قرار گیرند .شاید بدین خاطر است که برخی داروها ، الکل ، هیپنوتیزم در تسهیل حالت ذهن برای متأثر شدن از تلقین های دیگران نقش دارند ( نید 1999 ) .واقعیت وجود تلقین پذیری در افراد بهنجار ، اهمیت بسزایی در حوزه نظری شناخت ، در روان شناسی ، سیاست ، اقتصاد اهمیت دارد . بالاترین اهمیت را در رشته نظری شناخت ، در روان شناسی ، جامعه شناسی ، علم اخلاق ، داراست ( سیدیز 1989 )هیپنوتیزم چیست ؟ در هیپنوتیزم کسی که علاقه مند و آماده همکاری است ، بخشی از کنترلی را که بر رفتار خود دارد به هیپنوتیزم کننده واگذار می کند و تحریفاتی را در واقعیت می پذیرد (هیگلارد ، ترجمه براهنی )اشپیگل هیپنوتیزم را حالت افزایش تمرکز موضعی و حساسیت تعریف می کند ( کاپلان ترجمه پورانکاری )در طول هیپنوتیزم تلقیناتی از طرف هیپنوتیزم کننده به فرد می شود که انتظار می رود در ایجاد تفسیر یا تفسراتی در زندگی وی مؤثر باشند . پس از هیپنوتیزم فهرستی در این تبلیغات را که احتمال می رود برای فرد هیپنوتیزم شونده مفید باشند ، تهیه می کنند این تلقینات می تواند در تفسیر ذهنی فرد از تجربیاتش تغیر و تحول ایجاد کند و افکار ، رفتار و احساسات فرد را تغییر دهد ( روبرتانس ، ترجمه چکینی 1388 ) . وقتی هیپنوتیزم کننده با استفاده از کلمات فرد را هیپنوتیزم می کند ، او بسیار تلقین پذیر می شود ، در این مرحله هیپنوتیزم کننده عقاید و ذهنیات جدید را برای وی مطرح می کند، ذهن ناخودآگاه این عقاید را جذب کرده و به حیطه تفکر وارد می سازد .در این حالت ، یعنی زمانی که فرد این مرحله از پذیرش و تلقین پذیری را پشت سر گذاشت ، موانع ذهنی خود را کنار می گذارد . جالب است که عقایدی اجازه راهیابی به ذهنی فرد را می یابند که در حالت مادی ممکن است در مقابلشان ایستادگی کند ، در این حالت گیرنده های عقلی و انتقادی فرد خاموش است و وی آمادگی پذیرش بالایی دارد (روبر تاتمن ترجمه چگینی 1388) .هیپنوتیزم یک حالت تلقینی قوی است . هیپتوتیزم شده به دنیا می آید . هیپنوتیزم بر فرد کمک می کند تا مسائل را طور دیگری ببیند . هیپنوتیزم می تواند اختلالات خواب را درمان کند ، همه ی ما عادتهای خوب و بد داریم ، به وسیله ی هیپنوتیزم می توان عادتهای بد را از بین برد . می توان عادتهای پسندیده را در فرد پرورش داد و انواع فوبیها را درمان کرد . بیان مسئله :مذهب و هیپنوتیزم ، هر دو در مقابله با استرس افراد مؤثرند ، مسئله اساسی تحقیق به این نکته می پردازد که در رابطه با مقابله با استرس ، چه ارتباطی می تواند بین مذهب و تلقین پذیری افراد وجود داشته باشد . اهداف تحقیق :مقایسه رابطه مهارتهای مقابله با استرس در افراد تلقین پذیر و مذهبی . اهمیت و ضرورت تحقیق :با توجه به این که مذهب در سازگاری افراد با استرس ها نقش بسزایی دارد و افراد مذهبی نسبت به افراد غیر مذهبی تلقین پذیرترند اهمیت این مسئله در این است که بسنجیم میزان تلقین پذیری افراد مذهبی و غیر مذهبی با میزان مقابله با استرس چه ارتباطی دارد . سئوال تحقیق :1- آیا افراد مذهبی تلقین پذیرند ؟2- آیا بین تلقین پذیری و مهارتهای مذهب با مهارتهای مقابله با استرس ارتباط وجود دارد . متغیرهای تحقیق :متغیر مستقل : عمل به باورهای دینی ، میزان تلقین پذیریمتغیر وابسته : مقابله با استرستعاریف نظری و عملیاتی متغیرها و اصطلاحات تخصصی پژوهش :1- عمل به باورهای دینی :تعریف نظری :عمل به باورهای دینی اشاره به اعمال و مناسک و رفتارهایی دارد که خاص یک دین یا یک مذهب می باشند . بطور مثال در مذهب شیعه و دین اسلام خواندن نماز ، گرفتن روزه ، پرداخت زکات و خمس و غیره ، از جمله اعمال دینی می باشد ، عمل بر باورهای دینی از اعتقادات مذهبی جداست . بر این معنی که فرد می تواند به اصولی معتقد باشد ولی به هر دلیلی اعمال مربوط به آن اعتقاد را به انجام نرساند . چنین فردی عمل به باورهای دینی ندارد ( گلزاری ، 1377 )