مقدمه: پس از حق حيات ، انسان داراى حق آزادى است كه بر اساس آن ، نسبت به غير خدا آزاد است و اين ، ارمغان اسلام در چهارده قرن پيش و پيام همه انبيا الهى است . در عين حال ، هيچ عاقلى نمى تواند بپذيرد كه جامعه انسانى ، بدون نظم و قانون باشد، وجود قانون ، ضرورت دارد، اگر چه سبب محدود گشتن انسان و كم شدن آزادى او گردد. با تشکیل جوامع انسانی٬ روابط بین افراد ناشی از نیازهای طبیعی و احتیاجات اجتماعی بر مبنای در کنار هم و با هم زیستن ایجاد میشود. این روابط با داده های مختلف٬ اخلاقی٬ روانی٬ اجتماعی٬ سیاسی٬ کنار هم و با یکدیگر به نحو چشمگیری مرتبط میشوند. جامعه در این استقرار و شکل گیری به ناچار به نظمی٬ از یک سو طبیعی و از سوی دیگر قراردادی٬ که از سنت ها٬ آداب٬ رسوم و ملیت و مذهب و... ریشه میگیرد٬ روی میآورد. در این میان ممکن است٬ اعمالی از سوی برخی از افراد جامعه انجام پذیرد که٬ این نظم را دستخوش التهاب نماید٬ چیزی که غالبا مورد پذیرش اجتماع نیست٬ بديهى است كه جامعه اى متشكل از انسانهايى اين چنين ، اگر داراى نظم و قانونى درست نباشد، تزاحم و درگيرى و هرج و مرج و فساد، آن را نابود خواهد ساخت .برای مقابله با این پدیده قوانین من جمله حقوق جزا٬ با ارائه تئوریهای لازم٬ روابط و مناسبت های فی مابین اعضا جامعه را تنظیم مینماید و از طریق موسسات اجرایی خویش٬ حاکمیت قانون و مقررات را بر این روابط تضمین میکند.در حيطه حقوق جزا، اجتماع در مقابل رفتاری که به افراد جامعه آسیب وارد مینماید و نظم اجتماعی را دستخوش آشوب میسازد٬ و به عبارت دیگر در مقابل عمل مجرمانه یا جرم٬ واکنش نشان میدهد و بزهکار را در صورت وجود شرایط و مقتضیات لازم مجازات مینماید. برای اینکه فرد قابلیت پذیرش بار تبعات جزایی رفتار خویش را تحمل کند٬ میبایست از وضعیت و صفات خاصی برخوردار باشد. این شرایط و خصیصه ها٬ اوضاع و احوالی هستند که٬ به متن قانونی حاکم بر موضوع٬ فعل یا ترک فعل انجام شده و خصوصیات شخصی مرتکب مربوط میگردد.در قلمرو حقوق کیفری٬افراد زماني پاسخگو و مسؤولند كه داراي اراده و اختيار بوده بنابراين زمانيكه فردي مدرك نباشد را، نمي‌توان مسؤول اعمال خود دانست، چرا كه در قبال امر و نهي قانونگذار تكليفي نداشته و علي‌القاعده، خطاب قانونگذار متوجه كساني است كه مختار و مدرك بوده و قدرت بر اجابت آن دارند.پيشينه تحقيق:در حال حاضر با توجه به پيشرفت علوم و شناخت انواع جديدي از خواب اعم از طبيعي يا مصنوعي و احتمال سوء استفاده از اين غريزه‌ي طبيعي انساني در جهت ارتكاب جرائم خطرناك، مباحث بسيار متنوعي از نقطه نظر علوم پزشكي و زيرشاخه‌هاي آن از جمله علوم روانپزشكي و روانشناسي، مطرح گرديده است.از طرفي نيز، در گذشته نظر به اينكه خواب به عنوان يكي از علل رافع مسؤوليت جزائي، در حديث رفع عنوان گرديده اين مبحث نيز آنگونه كه بايد و شايد، مورد توجه فقها قرار گرفته.علي‌ايحال، در حال حاضر، علي‌رغم حائز اهميت بودن و ضرورت غيرقابل انكار شناخت انواع خواب و بررسي جنايات واقع شده و از طرفي حدود و دامنه مسئوليت كيفري فرد نائم خلا بررسی پدیده خواب و همچنین ارادی یا غیر ارادی بودن افعال حین خواب و بررسی مسوولیت کیفری ایشان با توجه به تغییر قوانین ضروری احساس میگردد. اهداف تحقيق:در قانون مجازات اسلامی٬ مقنن تنها در ماده 153 به مسئله ارتکاب جرم در حال خواب پرداخته و سپس در بند الف ماده 292 همان قانون٬ ارتکاب جنایت در حال خواب را نیز٬ خطای محض دانسته است. این پژوهش٬ صرف نظر از نوع نگاه قانون موصوف٬در بحث ارتكاب جرم توسط فرد نائم، به بررسي پيرامون خواب و انواع آن و جرائم ارتكابي متصوره توسط فرد نائم و بررسي و تعريف محدوده مسئوليت كيفري وي و تبعات آن و انتساب يا عدم انتساب مسئوليت كيفري نائم و تحليل قوانين موجود و تناسب جرم ارتكابي و مجازات تعيني مي‌پردازد.سؤالات تحقيق1- مفهوم و ماهیت خواب چیست و آيا خواب داراي انواع مختلف است؟2- آيا میتوان فرد نائم را در هنگام خواب داراي قصد و اراده تصور نمود؟3- ماهیت جرم یا جنایت ارتکابی در حال خواب چیست؟4- مسوولیت کیفری شخص خواب چگونه و با چه مبنایی قابل توجیه است؟5- آيا میتوان ارتكاب جرم یا جنايت در حال خواب اعم از مصنوعی یا طبیعی را جزء جرائم عمدي متصورمفهوم خواب و انواع آنخواب نوعی رفتار است.این بیان چه بسا عجیب به نظر آید، زیرا معمولا رفتار را فعالیتهایی میدانیم که شامل حرکات مختلف از قبیل راه رفتن و صحبت کردن و... باشد، اما خواب نیز یک فرایند رفتاری است با حرکات سریع یا غیر سریع چشم. هر انسان یک سوم زندگی خود را به خواب اختصاص میدهد و شاید همین نکته شرط لازم سرمایه گذاری او در دو سوم دیگر باشد. خواب پدیده پیچیده ای است که مدت ها توجه دانشمندان را به خود جلب کرده و هر روز نکات جدیدی در مورد آن کشف میشود. این فرایند طبیعی که به طور منظم هر بیست و چهار ساعت اتفاق میافتد، یک سوم حیات انسان را در برگرفته و در این حالت، انسان ناهشیار بوده و نسبت به اتفاقات اطراف خود ناآگاه است. هرچند تا کنون کارکردهای دقیق خواب روشن نشده است، با این حال وجود آن برای بقا کاملا ضروری بوده و محرومیت طولانی از ان به تخریب شدید جسمی و شناختی و نهایتا مرگ‌می انجامد. یونانیان باستان نیاز به خواب را به خدای هیپنوز (خواب) و پسرش مورفنوس که او هم از موجودات تاریکی وشب بود نسبت میدادند.همچنین خواب به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان سبب میشود، بتوانیم توانایی های ادراکی خود مانند حافظه، تفکر و کلام را در حد مطلوبی حفظ کنیم. طبق نظر اکثر پژوهشگران خواب دارای کارکرد تعادلی و ترمیمی‌می باشد و در تنظیم درجه حرارت و تعادل بدن اهمیت اساسی دارد.مقدمه: 1 الف- تشريح و بيان مسئله. 1 ب- پيشينه تحقيق.. 1 ج-اهداف تحقيق.. 2 د-سؤالات تحقيق.. 2 فصل اول: کلیاتمبحث اول- مفهوم خواب و انواع آن.. 3گفتار اول-خواب طبیعی.. 4بند اول- مفهوم و ماهیت خواب... 4بند دوم-مقایسه خواب با اغما و بیهوشی و مستی.. 7گفتار دوم – خواب مصنوعی.. 11بند اول – تعریف خواب مصنوعی و انواع آن.. 12بند دوم – ماهیت خواب مصنوعی.. 14مبحث دوم – جرم و مسوولیت کیفری.. 17گفتار اول – مفهوم جرم و ارکان تشکیل دهنده‌ی آن.. 18بند اول – مفهوم جرم. 18بند دوم – ارکان تشکیل دهنده‌ی جرم. 21گفتار دوم –مفهوم، مبانی و ارکان مسؤولیت کیفری.. 24بند اول – مفهوم و مبانی مسؤولیت کیفری.. 25بند دوم – ارکان مسؤولیت کیفری.. 26 فصل دوم: ماهیت جنایت ارتکابی شخص خوابمبحث اول – علل حرکت در خواب... 28 گفتاراول – اختلالات خواب... 30بند اول – کژخوابی‌ها 30بند دوم – بد خوابی‌ها 32گفتار دوم – خوابگردی (سومنامبولیسم) 33بند اول – انواع خوابگردی.. 34الف – خوابگردی طبیعی.. 34 ب - خوابگردی مصنوعی.. 37بند دوم – ملاک های تشخیص خوابگردی.. 39الف-ملاک تشخیص 10- ICD.............................. 41ب- ملاک تشخیصیDSM-IV-TR-10 ...........................48مبحث دوم – اراده، اختیار و قصد در خواب... 42گفتار اول – اراده و اختیار در خواب... 43بند اول - ماهیت اراده و اختیار در............52بند دوم – جایگاه اراده و اختیار در خواب... 47گفتار دوم – قصد در خواب... 51بند اول – ماهیت قصد. 51بند دوم – جایگاه قصد در خواب... 54مبحث سوم – جرایم ارتکابی شخص خواب... 55گفتار اول – جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن مادی جرم. 56بند اول – رکن مادی جرایم شخص خواب... 56بند دوم – انواع رفتار مجرمانه شخص خواب از حیث رکن مادی.. 57گفتار دوم – جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن روانی جرم. 59بند اول- جرايم غيرعمدي شخص خواب... 60بند دوم- جرايم عمدي شخص خواب... 61گفتار سوم- جرايم ارتكابي شخص خواب از حيث ركن قانون جرم. 64بنداول- جرايم شخص خواب در نگاه قانونگذار 65بند دوم – مقايسه تحليلي ماده 153 با مواد 225 و 323 قانون مجازات اسلامي سابق.. 67 فصل سوم: مسؤوليّت كيفري شخص خوابمبحث اوّل – شرايط تحقّق مسؤوليّت كيفري شخص خواب... 71گفتار اوّل: وجود عمل مجرمانه و قابليت اسناد مسؤوليّت كيفري به شخص خواب... 73بند اول- وجود عمل مجرمانه. 74بند دوم- قابليت اسناد مسؤوليّت كيفري به شخص خواب... 78گفتار دوم- فقدان موانع تحقّق مسؤوليّت كيفري شخص خواب... 80بند اوّل – عوامل سالب مسؤوليّت كيفري.. 81الف- عوامل موجهه جرم. 83ب- عوامل رافع مسؤوليّت كيفري.. 86بند دوم- ارتباط خواب با عوامل سالب مسؤوليّت كيفري.. 87مبحث دوم- آثار مسؤوليّت كيفري شخص خواب... 90گفتار اوّل – مجازات شخص خواب... 91بند اول- مجازات شخص خواب از ديدگاه فقهاي اماميّه. 91بند دوم- مجازات شخص خواب در حقوق كيفري ايران.. 95گفتار دوم- جبران ضرر و زيان ناشي از جرم شخص خواب... 100بند اوّل- جبران ضرر و زيان مادي.. 101بند دوم- جبران ضرر و زيان معنوي.. 104بند سوم- جبران زيان منافع ممكن الحصول.. 107نتیجه گیری..................................فهرست منابع و مآخذ..........................