فهرست مطالب عنوان صفحهچکیده. 1مقدمه. 2تاریخچه درس علوم تجربی.. 2خلاقیت... 4چرخه پلسک.... 4مراحل چرخه پلسک.... 5مواردی از تحلیل محتوا8تحلیل ارزشیابی کتاب علوم تجربی.. 9نتایج بررسی علوم تجربی از نظر پلسک.... 12منابع. 14چکیدهخلاقیت جزء جدای ناپذیر تعلیم و تربیت امروزه و به ویژه کتب درسی است لذا این تحقیق به بررسی میزان انطباق محتوای کتب درس علوم تجربی دوره ابتدائی با مؤلفههای خلاقیت پلسک براساس معیارهای محاسباتی ویلیام رومی پرداخته است که نتایج حاکی از ضریب درگیری خلاق کمتر از 25% بود و در مرحله آخر الگوهای آموزش خلاقیت تحلیل شد.این پژوهش به منظور ارزیابی اهداف و محتوای کتابهای علوم تجربی دوره ابتدائی از دیدگاه چرخۀ آموزشی خلاقیت هدفمند پلسک انجام شده است و از نوع ترکیبی است. مقدمهبیشتر کارهایی که در بحث خلاقیت یا تحلیل محتوا انجام شدهاند مبتنی بر آزمونهای تورنس، گیلفورد یا الگوی ویلیام رومی استوار هستند. گیلفورد و تورنس از بعد شناختی به خلاقیت نگریستهاند و بر همین اساس آزمونهای خویش را از خلاقیت و تدوین کردهاند. گیلفورد در آزمون چهارگانهای تفکر واگرا را میسنجد مانند سیاسی فکری، سیاسی کلامی، سیاسی بیانی، سیاسی تداعی آزمون تورنس نیز به موقعیتهای مشابهی اختصاص دارد. اصولی که تورنس و گیلفورد برای پرورش خلاقیت یا تفکر واگرا ارائه میکند بیشتر جنبه اکتشافی دارند و توصیههای کلی هستند در حالی که پلسک معتقد است وقتی ما به یک ایده خلاق نیاز داریم این که به خودمان بگوییم که فقط خوب فکر کن، قضاوت را به تعویق بیانداز یا صرفاً اهل تفریح و بازیگوشی باشی خیلی برایمان فایده ندارد. حال آن در واقع خوب فکر کردن به تعویق انداختن قضاوت وشاد و شوخ طبع بودن در خلال فکر خلاق کمک کننده است ولی این پیشنهادات ساده موفق نیستند چرا که از آماده سازی یک سمت وسوی جدید برای تفکر ما عاجر هستند. لذا برآن شدم تا مدل خلاقیت هدایت شدۀ پلسک را در تحلیل محتوای کتابهای علوم مورد استفاده قرار دهم. تاریخچه درس علوم تجربییونسکو دوره آموزش ابتدائی را مهمترین دوره آموزشی میداند. در بسیاری از کشورها، برنامۀ آموزشی ابتدائی محور تحول اساسی در امر آموزش است. اهمیت دادن به ابعادی چون نگرشها، ارزش و امنیت در مدرسه میتواند در روند رشد خلاقیت تأثیر داشته باشد. از طرفی برنامه درس علوم نیز یکی از مهمترین برنامههای درسی است که میتواند در ایجاد خلاقیت تقش به سزایی داشته باشد. بررسی نتایج آزمونهایی مانند تمیز نشان دهندۀ آن است که عملکرد دانش آموزان ابتدائی در ایران در درس علوم مناسب نبوده و بیشتر دانش آموزان توانایی پاسخ به سؤالات کاربردی و قضاوتی و ترکیبی را ندارند و در مهارتهای هم چون ساختن فرضیه و حل مسأله در مرتبه پایینی قرار دارند. آموزش دانش رویهای میتواند یکی از دلایل این عملکرد ضعیف باشد در حالی که دانش مفهومی دانستن و حرکت ماهرانه در طول شبکههای مخصوص را مشخص میکند و یاد گیرنده را به تلاشهای فکری آگاهانه فرا میخواند.در دوره اول، درس علوم تجربی به مطالعه طبیعت با روشهای شهودی، تجارب فردی و غیرسازمان یافته و عمدتاً روشهای قیاسی میپرداخت. دورۀ دوم که بعد از قرون وسطی شروع شد که به دوران روشنفکری یا مدرنیسم مشهور است در این دوره درس علوم تجربی با استفاده از روشهای استقرایی، قیاسی و علمی، موجودیت خود را اعلام کرد فرض اساسی این دوران، جدایی دانش از ارزش و تمایز علاقۀ فنی از علاقۀ ارزشی است. دوره سوم که از اوایل دهه 1980 و با مطرح شدن دیدگاه هرمنوتیک شروع شد. با نام پست مدرن گسترش یافت. صاحب نظران دیدگان پست مدرن دریافتند که علوم تجربی کاملاً تحلیلی نیستند و دارای تأویل و تفسیر هستند بنابراین به مفاهیمی هم چون عدم قطعیت، نسبت گرایی، کثرت گرایی، موقعیت محور شدن آموزش، توجه به پرورش تفکر خلاق و انتقادی و استفاده از طرحهای پژوهشی کیفی اشاره نمودند( باقری، 1381).اکنون که در آغاز هزاره سوم به جرأت میتوان گفت خلاقیت همان چیزی است که زندگی مدرن بشر متمدن را از زندگی ابتدایی انسان نخستین جدا میکند، خلاقیت همواره مفهومی پیچیده بوده است و تعاریف گوناگونی درباره آن ارائه شده است که در ذیل تعدادی از آن بیان میشود. خلاقیتخلاقیت عبارت است از توانایی نگرش متفاوت به مسائل، ارائه راه کارهای نو، پرداختن به مسئله از زوایای جدید و اندیشیدن به راههای غیر معمول و متعارف براساس برقراری ارتباط بین آموختهها و تجربیات پیشین و افزودن تازههای نوین به آن در مواجهه با مسائل غیر مترقبه و جدید که مجموعه پاسخ‌ها و راه حلهای گذشته قادر به حل آن نمیباشد (افشار کهن، 1388)- خلاقیت فعالیتهای تخیلی طراحی شدهای است که حاصل آن، خلق محصولات جدید و ارزشمنداست.- خلاقیت توانایی خلق ایدهها یا مصنوعاتی است که جدید و شگفت انگیز و ارزشمند است. چرخه پلسکیک مدل ترکیبی از فرایند خلاقیت، چرخ خلاقیت هدایت شده پلسک است. این تصویر مدل تلفیقی ما را بر اساس مفاهیمی در پس مدلهای گوناگون پیشنهادی در سالهای آخر دهه 1980 ارائه میدهد پلسک مدل پیشنهادی خویش در درس علوم تجربی را این گونه شرح میدهد.ما هر روز در همین جهان مثل هرکس دیگری زندگی میکنیم ولی تفکر خلاق، مشاهدات دقیق از جهان و تحلیل متفکرانه به این که مسائل چگونه به جواب یا شکست منتهی میشوند، شروع میشود. این فرایندهای ذهنی مخزنی از مفاهیم را در حافظه ما ایجاد میکند ما با استفاده از این مخزن، ایدههای نو تولید میکنیم و برای مواجهه با نیازهای خاص به جستجوی فعالانه برای برقراری ارتباط بین مفاهیم و جستجوی تعادل بین رضایت و قضاوت آنی، پس ما ایدههای جدیدمان را برداشت میکنیم و بیشتر تقویت میکنیم قبل از این که آنها را در معرض ارزیابی عملی و نهایی قرار دهیم ولی تنها، تولید تفکرات خلاق کافی نیست. ایدهها ارزشی ندارند مگر این که به اجرا درآیند.