چکیده:داوری نهادی خصوصی برای حل و فصل اختلافات است. بعد از رجوع به داوری و قبول داوری از طرف داور یا داوران، موضوع مورد اختلاف مورد رسیدگی قرار میگیرد و داور اقدام به صدور رأی مینماید که رأی صادره توسط داور همانند حکم دادگاه قطعی و لازمالاجرا خواهد بود. با این حال نباید براین بود که رأی داور در همه حال به نفع محکومله بوده و محکومعلیه حق هیچگونه اعتراضی را نسبت به رأی ندارد. قانونگذار برای حفظ حقوق محکوم علیه در مواردی استثنایی مواردی را درنظر گرفته است که در مواد33 و 34 قانون داوری تجاری بین المللی و همچنین ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی عنوان شده است. برخی از این موارد در ماده 33 قانون داوری تجاری بین المللی و ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است که محکومعلیه اگر اعتراضی نسبت به رأی داشته باشد و بخواهد به آن اعتراض نماید میتواند در ظرف مهلتی که قانون به او داده است و فقط در همان مواردی که قانونگذار به او حق اعتراض داده است درخواست ابطال رأی را بنماید. و برخی دیگر در ماده 34 قانون داوری تجاری بینالمللی عنوان شده که نیازی به درخواست ابطال از طرف محکوم علیه نیست و دادگاه خود راساً میتواند به آن رسیدگی نماید. درخواست ابطال رأی تنها راه اعتراض به رأی داور در قوانین ایران به شمار میآید. مطالعه اعتراض به رأی داور در حقوق ایران موضوع این پایان نامه را تشکیل میدهد.- سؤالهای پژوهش: 1- آیا موارد اعتراض به رأی داور در مقررات راجع به داوری در حقوق ایران، حصری است؟2- آیا صرف درخواست اعتراض به رأی داور مانع از اجرای آن است؟ج- پیشینه پژوهش:1- در کتاب ابطال رأی داور اثر مهدی جوهری آمده است، در صورتی که دعوائی قابل ارجاع به داوری بوده و پس از ارجاع آن به داور، توسط وی رأی داوری صادر شود، هر یک از طرفین میتوانند به جهاتی نسبت به آن رأی اعتراض و ابطال رأی صادره را درخواست کنند (جوهری، 1390: 7).2- در کتاب آیین دادرسی مدنی اثر نعمت احمدی آمده است، چون افراد با قبول داوری، رفع اختلافات خود را به نظریه داور یا داوران واگذار نمودهاند حق اعتراض به نظریه داور یا داوران را ندارند و رأی داور یا داوران قطعی است. البته آرائی قطعی و لازم الاجرا میباشند که حقاً و قانونآً بر طبق موازین قانونی صادر شده باشند (احمدی، 1376: 426).3- در کتاب آیین دادرسی مدنی اثر عبدالله شمس آمده است، رأی داور اگرچه توسط شخص یا اشخاصی صادر میشود که طرفین انتخاب نموده و یا در انتخاب آنان دخالت داشتهاند اما ممکن است محکومعلیه آن را عادلانه تشخیص ندهد و یا حتی به حقوق شخص ثالثی که در تعیین داور شرکت نداشته خلل وارد آورد. به همین منظور طرق شکایت نسبت به رأی داور نیز پیشبینی شده است (شمس، 1388: 588).مفهوم و ویژگیهای رأی داوریدر این مبحث، مفهوم رأی داوری و ویژگیهای آن مورد بررسی قرار میگیرد تا بستر نظری لازم برای تحلیل مطالب پایان نامه فراهم شود.گفتار اول: تعریف رأی داوریرأی در لغت به معنای اندیشه، فکر، عقل، عقیده و تدبیر است (عمید، 1389: 563). تعریفی از رأی که موجب قبول همگان باشد وجود ندارد. قانونگذار ایران نه در قانون آیین دادرسی مدنی و نه در قانون داوری تجاری بینالمللیتعریفی رأی ارائه نکرده است. قوانین دیگر و همچنین اسناد بینالمللی نیز فاقد تعریفی از رأی داوری میباشند. قانون نمونه داوری آنسیترال نیز در این زمینه ساکت است و تمامی تعریفهای پیشنهادی در هنگام تدوین مادهی 2 قانون نمونه رد شد (حبیبی مجنده، 1391: 630). حتی در کنوانسیون نیویورک، که در مورد شناسایی و اجرای آرای داوری خارجی است از رأی تعریفی بهعمل نیامده است. اما با توجه به این تعاریفی نیز از رأی داوری ارائه شده است. مثلاً روندو- ریویه، رأی داوری را این گونه تبیین میکند: «عملی که به وسیلهی آن، داوران مسائل اختلافی ارجاع شده به وسیله طرفین (یا اطراف) قرارداد داوری را بر اساس اختیاراتی که قرارداد مزبور به آن اعطا نموده، فیصله میدهند» (جنیدی، 1380: 24). تعداد صفحات 99 word فهرست مطالبعنوان صفحه مقدمه................................................................................................................................ 1الف- بیان مسئله..................................................................................................................... 1ب- سوالهای پژوهش............................................................................................................ 2ج- پیشینه پژوهش.................................................................................................................. 2د- فرضیههای پژوهش............................................................................................................ 3ر- حدود پژوهش................................................................................................................... 3ز- اهداف پژوهش.................................................................................................................. 3و- مبانی نظری پژوهش........................................................................................................... 3ه- روششناسی پژوهش.......................................................................................................... 3ی- تقسیم مطالب................................................................................................................... 3فصل اول: کلیاتمبحث اول: مفهوم و ویژگیهای رأی داوری................................................................. 4گفتار اول: تعریف رأی داوری.................................................................................................. 4گفتار دوم: ویژگیهای رأی داوری........................................................................................... 5بند اول: کتبی بودن رأی داوری................................................................................................ 5بند دوم: امضا رأی داوری........................................................................................................ 6بند سوم: تاریخ و مکان صدور رأی........................................................................................... 6بند چهارم: لزوم تسلیم رأی و ابلاغ آن....................................................................................... 7بند پنجم: توجیه مدلل بودن صدور رأی..................................................................................... 9مبحث دوم: اقسام رأی داوری......................................................................................... 10گفتار اول: رأی حضوری و رأی غیابی...................................................................................... 10گفتار دوم: رأی نهایی و رأی جزئی.......................................................................................... 11گفتار سوم: رأی تکمیلی (الحاقی)............................................................................................ 12گفتار چهارم: رأی مرضیالطرفین............................................................................................. 13گفتار پنجم: رأی موقت.......................................................................................................... 13گفتار ششم: رأی داخلی و رأی خارجی.................................................................................... 14مبحث سوم: مفهوم و هدف اعتراض به رأی داور....................................................................... 15گفتار اول: مفهوم اعتراض به رأی داور...................................................................................... 15گفتار دوم: هدف از اعتراض به رأی داور.................................................................................. 16گفتار سوم: فرق اعتراض به رأی داور با تجدیدنظر از آرای دادگاهها............................................ 17فصل دوم: اعتراض به رأی داور در قانون آیین دادرسی مدنیمبحث اول: بررسی جهات اعتراض به رأی داور............................................................. 21گفتار اول: مخالفت رأی با قوانین موجد حق.............................................................................. 25گفتار دوم: صدور رأی نسبت به غیر مطلب موضوع داوری........................................................... 26گفتار سوم: خروج داور از حدود اختیارات تفویضی................................................................... 27گفتار چهارم: صدور و تسلیم رأی بعد از مدت داوری................................................................. 28گفتار پنجم: مخالفت رأی با دفتر املاک یا اسناد رسمی دارای اعتبار قانونی.................................. 29گفتار ششم: عدم صلاحیت داور به صدور رأی.......................................................................... 30گفتار هفتم: بیاعتباری قرارداد داوری...................................................................................... 31مبحث دوم: آئین و آثار اعتراض به رأی داور................................................................. 32گفتار اول: آئین اعتراض به رأی داور........................................................................................ 32بند اول: مهلت اعتراض به رأی داور.......................................................................................... 32بند دوم: رسیدگی به اعتراض................................................................................................... 33الف: نحوه اعتراض................................................................................................................ 33ب: هزینه دادرسی................................................................................................................. 35ج: مرجع صلاحیتدار جهت اعتراض به رأی داور........................................................................ 36گفتار دوم: آثار اعتراض به رأی داور........................................................................................ 39بند اول: اثر تعلیقی................................................................................................................. 40بند دوم: اثر انتقالی................................................................................................................. 43مبحث سوم: اثر اعتراض ثالث نسبت به رأی داور........................................................... 47فصل سوم: اعتراض به رأی داور در قانون داوری تجاری بینالمللی مصوب 1376مبحث اول: بررسی جهات اعتراض به رأی داور............................................................. 53گفتار اول: مبانی مشترک ابطال رأی......................................................................................... 54بند اول: فقدان اهلیت یکی از طرفین اختلاف............................................................................. 55بند دوم: بطلان موافقتنامهی داوری......................................................................................... 56بند سوم: عدم رعایت مقررات ابلاغ.......................................................................................... 57بند چهارم: عدم امکان ارائهی دلایل و مدارک........................................................................... 58بند پنجم: تجاوز داوران از حدود اختیارات................................................................................ 58بند ششم: عدم مطابقت ترکیب هیات داوری یا آیین دادرسی با موافقتنامهی داوری...................... 59گفتار دوم: مبانی اختصاصی ابطال رأی..................................................................................... 60بند اول: مشارکت داور جرح شده در رأی................................................................................. 60بند دوم: مستند بودن رأی داور به سند جعلی.............................................................................. 61بند سوم: یافت شدن مدارک مثبت حقانیت معترض به دلیل مکتوم بودن یا کتمان آنها..................... 62گفتار سوم: موارد بطلان رأی................................................................................................... 63بند اول: عدم قابلیت ارجاع موضوع به داوری............................................................................. 64بند دوم: مخالفت رأی با نظم عمومی، اخلاق حسنه و قوانین آمره................................................. 65بند سوم: مخالفت رأی مربوط به املاک با قوانین آمره و اسناد رسمی........................................... 67مبحث دوم: آئین و آثار اعتراض به رأی داور................................................................. 67گفتار اول: آئین اعتراض به رأی داور........................................................................................ 68بند اول: مهلت اعتراض به رأی داور.......................................................................................... 68بند دوم: رسیدگی به اعتراض................................................................................................... 69الف: چگونگی درخواست و هزینه دادرسی............................................................................... 69ب: مرجع صلاحیتدار جهت اعتراض به رأی داور....................................................................... 69گفتار دوم: آثار اعتراض به رأی داور........................................................................................ 71بند اول: اثر تعلیقی................................................................................................................. 72بند دوم: اثر انتقالی................................................................................................................. 73نتیجهگیری و پیشنهاد......................................................................................................... 76منابع.................................................................................................................................. 78چکیده انگلیسی................................................................................................................. 87
چکیده:داوری نهادی خصوصی برای حل و فصل اختلافات است. بعد از رجوع به داوری و قبول داوری از طرف داور یا داوران، موضوع مورد اختلاف مورد رسیدگی قرار میگیرد و داور اقدام به صدور رأی مینماید که رأی صادره توسط داور همانند حکم دادگاه قطعی و لازمالاجرا خواهد بود. با این حال نباید براین بود که رأی داور در همه حال به نفع محکومله بوده و محکومعلیه حق هیچگونه اعتراضی را نسبت به رأی ندارد. قانونگذار برای حفظ حقوق محکوم علیه در مواردی استثنایی مواردی را درنظر گرفته است که در مواد33 و 34 قانون داوری تجاری بین المللی و همچنین ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی عنوان شده است. برخی از این موارد در ماده 33 قانون داوری تجاری بین المللی و ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است که محکومعلیه اگر اعتراضی نسبت به رأی داشته باشد و بخواهد به آن اعتراض نماید میتواند در ظرف مهلتی که قانون به او داده است و فقط در همان مواردی که قانونگذار به او حق اعتراض داده است درخواست ابطال رأی را بنماید. و برخی دیگر در ماده 34 قانون داوری تجاری بینالمللی عنوان شده که نیازی به درخواست ابطال از طرف محکوم علیه نیست و دادگاه خود راساً میتواند به آن رسیدگی نماید. درخواست ابطال رأی تنها راه اعتراض به رأی داور در قوانین ایران به شمار میآید. مطالعه اعتراض به رأی داور در حقوق ایران موضوع این پایان نامه را تشکیل میدهد.- سؤالهای پژوهش: 1- آیا موارد اعتراض به رأی داور در مقررات راجع به داوری در حقوق ایران، حصری است؟2- آیا صرف درخواست اعتراض به رأی داور مانع از اجرای آن است؟ج- پیشینه پژوهش:1- در کتاب ابطال رأی داور اثر مهدی جوهری آمده است، در صورتی که دعوائی قابل ارجاع به داوری بوده و پس از ارجاع آن به داور، توسط وی رأی داوری صادر شود، هر یک از طرفین میتوانند به جهاتی نسبت به آن رأی اعتراض و ابطال رأی صادره را درخواست کنند (جوهری، 1390: 7).2- در کتاب آیین دادرسی مدنی اثر نعمت احمدی آمده است، چون افراد با قبول داوری، رفع اختلافات خود را به نظریه داور یا داوران واگذار نمودهاند حق اعتراض به نظریه داور یا داوران را ندارند و رأی داور یا داوران قطعی است. البته آرائی قطعی و لازم الاجرا میباشند که حقاً و قانونآً بر طبق موازین قانونی صادر شده باشند (احمدی، 1376: 426).3- در کتاب آیین دادرسی مدنی اثر عبدالله شمس آمده است، رأی داور اگرچه توسط شخص یا اشخاصی صادر میشود که طرفین انتخاب نموده و یا در انتخاب آنان دخالت داشتهاند اما ممکن است محکومعلیه آن را عادلانه تشخیص ندهد و یا حتی به حقوق شخص ثالثی که در تعیین داور شرکت نداشته خلل وارد آورد. به همین منظور طرق شکایت نسبت به رأی داور نیز پیشبینی شده است (شمس، 1388: 588).مفهوم و ویژگیهای رأی داوریدر این مبحث، مفهوم رأی داوری و ویژگیهای آن مورد بررسی قرار میگیرد تا بستر نظری لازم برای تحلیل مطالب پایان نامه فراهم شود.گفتار اول: تعریف رأی داوریرأی در لغت به معنای اندیشه، فکر، عقل، عقیده و تدبیر است (عمید، 1389: 563). تعریفی از رأی که موجب قبول همگان باشد وجود ندارد. قانونگذار ایران نه در قانون آیین دادرسی مدنی و نه در قانون داوری تجاری بینالمللیتعریفی رأی ارائه نکرده است. قوانین دیگر و همچنین اسناد بینالمللی نیز فاقد تعریفی از رأی داوری میباشند. قانون نمونه داوری آنسیترال نیز در این زمینه ساکت است و تمامی تعریفهای پیشنهادی در هنگام تدوین مادهی 2 قانون نمونه رد شد (حبیبی مجنده، 1391: 630). حتی در کنوانسیون نیویورک، که در مورد شناسایی و اجرای آرای داوری خارجی است از رأی تعریفی بهعمل نیامده است. اما با توجه به این تعاریفی نیز از رأی داوری ارائه شده است. مثلاً روندو- ریویه، رأی داوری را این گونه تبیین میکند: «عملی که به وسیلهی آن، داوران مسائل اختلافی ارجاع شده به وسیله طرفین (یا اطراف) قرارداد داوری را بر اساس اختیاراتی که قرارداد مزبور به آن اعطا نموده، فیصله میدهند» (جنیدی، 1380: 24). تعداد صفحات 99 word فهرست مطالبعنوان صفحه مقدمه................................................................................................................................ 1الف- بیان مسئله..................................................................................................................... 1ب- سوالهای پژوهش............................................................................................................ 2ج- پیشینه پژوهش.................................................................................................................. 2د- فرضیههای پژوهش............................................................................................................ 3ر- حدود پژوهش................................................................................................................... 3ز- اهداف پژوهش.................................................................................................................. 3و- مبانی نظری پژوهش........................................................................................................... 3ه- روششناسی پژوهش.......................................................................................................... 3ی- تقسیم مطالب................................................................................................................... 3فصل اول: کلیاتمبحث اول: مفهوم و ویژگیهای رأی داوری................................................................. 4گفتار اول: تعریف رأی داوری.................................................................................................. 4گفتار دوم: ویژگیهای رأی داوری........................................................................................... 5بند اول: کتبی بودن رأی داوری................................................................................................ 5بند دوم: امضا رأی داوری........................................................................................................ 6بند سوم: تاریخ و مکان صدور رأی........................................................................................... 6بند چهارم: لزوم تسلیم رأی و ابلاغ آن....................................................................................... 7بند پنجم: توجیه مدلل بودن صدور رأی..................................................................................... 9مبحث دوم: اقسام رأی داوری......................................................................................... 10گفتار اول: رأی حضوری و رأی غیابی...................................................................................... 10گفتار دوم: رأی نهایی و رأی جزئی.......................................................................................... 11گفتار سوم: رأی تکمیلی (الحاقی)............................................................................................ 12گفتار چهارم: رأی مرضیالطرفین............................................................................................. 13گفتار پنجم: رأی موقت.......................................................................................................... 13گفتار ششم: رأی داخلی و رأی خارجی.................................................................................... 14مبحث سوم: مفهوم و هدف اعتراض به رأی داور....................................................................... 15گفتار اول: مفهوم اعتراض به رأی داور...................................................................................... 15گفتار دوم: هدف از اعتراض به رأی داور.................................................................................. 16گفتار سوم: فرق اعتراض به رأی داور با تجدیدنظر از آرای دادگاهها............................................ 17فصل دوم: اعتراض به رأی داور در قانون آیین دادرسی مدنیمبحث اول: بررسی جهات اعتراض به رأی داور............................................................. 21گفتار اول: مخالفت رأی با قوانین موجد حق.............................................................................. 25گفتار دوم: صدور رأی نسبت به غیر مطلب موضوع داوری........................................................... 26گفتار سوم: خروج داور از حدود اختیارات تفویضی................................................................... 27گفتار چهارم: صدور و تسلیم رأی بعد از مدت داوری................................................................. 28گفتار پنجم: مخالفت رأی با دفتر املاک یا اسناد رسمی دارای اعتبار قانونی.................................. 29گفتار ششم: عدم صلاحیت داور به صدور رأی.......................................................................... 30گفتار هفتم: بیاعتباری قرارداد داوری...................................................................................... 31مبحث دوم: آئین و آثار اعتراض به رأی داور................................................................. 32گفتار اول: آئین اعتراض به رأی داور........................................................................................ 32بند اول: مهلت اعتراض به رأی داور.......................................................................................... 32بند دوم: رسیدگی به اعتراض................................................................................................... 33الف: نحوه اعتراض................................................................................................................ 33ب: هزینه دادرسی................................................................................................................. 35ج: مرجع صلاحیتدار جهت اعتراض به رأی داور........................................................................ 36گفتار دوم: آثار اعتراض به رأی داور........................................................................................ 39بند اول: اثر تعلیقی................................................................................................................. 40بند دوم: اثر انتقالی................................................................................................................. 43مبحث سوم: اثر اعتراض ثالث نسبت به رأی داور........................................................... 47فصل سوم: اعتراض به رأی داور در قانون داوری تجاری بینالمللی مصوب 1376مبحث اول: بررسی جهات اعتراض به رأی داور............................................................. 53گفتار اول: مبانی مشترک ابطال رأی......................................................................................... 54بند اول: فقدان اهلیت یکی از طرفین اختلاف............................................................................. 55بند دوم: بطلان موافقتنامهی داوری......................................................................................... 56بند سوم: عدم رعایت مقررات ابلاغ.......................................................................................... 57بند چهارم: عدم امکان ارائهی دلایل و مدارک........................................................................... 58بند پنجم: تجاوز داوران از حدود اختیارات................................................................................ 58بند ششم: عدم مطابقت ترکیب هیات داوری یا آیین دادرسی با موافقتنامهی داوری...................... 59گفتار دوم: مبانی اختصاصی ابطال رأی..................................................................................... 60بند اول: مشارکت داور جرح شده در رأی................................................................................. 60بند دوم: مستند بودن رأی داور به سند جعلی.............................................................................. 61بند سوم: یافت شدن مدارک مثبت حقانیت معترض به دلیل مکتوم بودن یا کتمان آنها..................... 62گفتار سوم: موارد بطلان رأی................................................................................................... 63بند اول: عدم قابلیت ارجاع موضوع به داوری............................................................................. 64بند دوم: مخالفت رأی با نظم عمومی، اخلاق حسنه و قوانین آمره................................................. 65بند سوم: مخالفت رأی مربوط به املاک با قوانین آمره و اسناد رسمی........................................... 67مبحث دوم: آئین و آثار اعتراض به رأی داور................................................................. 67گفتار اول: آئین اعتراض به رأی داور........................................................................................ 68بند اول: مهلت اعتراض به رأی داور.......................................................................................... 68بند دوم: رسیدگی به اعتراض................................................................................................... 69الف: چگونگی درخواست و هزینه دادرسی............................................................................... 69ب: مرجع صلاحیتدار جهت اعتراض به رأی داور....................................................................... 69گفتار دوم: آثار اعتراض به رأی داور........................................................................................ 71بند اول: اثر تعلیقی................................................................................................................. 72بند دوم: اثر انتقالی................................................................................................................. 73نتیجهگیری و پیشنهاد......................................................................................................... 76منابع.................................................................................................................................. 78چکیده انگلیسی................................................................................................................. 87