فهرست مطالبعنوان صفحه مقدمه. 1طرح تحقیق.. 1طرح مسأله. 1بررسی آثار. 1اهداف تحقیق.. 2روش تحقیق.. 2تعریف مفاهیم تحقیق.. 3حدود و نقطه تمرکز تحقیق.. 4فواید تحقیق.. 4سازماندهی تحقیق.. 5فصل اول:کلیات... 6بخش اول: مفاهیم. 71-1 تعريف لغوي انفاق.. 71-2 تعاريف اصطلاحي انفاق.. 8بخش دوم: تاريخچه انفاق.. 101-1 دولت اسلامي مدينه. 101-2 بكارگيري مؤاخات، ايثار و مواسات اسلامي در آغاز هجرت پيامبر(ص). 131-3 شمول حمايت‌هاي مالي از معلولين و بازنشستگان در زمان علي ابن ابي‌طالب(ع). 151-4 تضمين امنيت شغلي و اجتماعي به رغم گرايش‌هاي مخالف سياسي در زمان علي بن ابي‌طالب(ع) 16بخش سوم: فلسفه و حوزه انفاق.. 181-1 فلسفه انفاق.. 181-2 حوزه انفاق.. 19بخش چهارم: اهميت انفاق.. 211-1 زكات تالي نماز. 211-2 اطعام مسكين.. 211-3 تحريض به عدم رد سائل.. 231-4 انفاق در سيرة معصومين(ع). 24فصل دوم:انواع نفاق.. 27بخش اول: انفاق‌هاي واجب... 282-1 انفاق‌هاي واجب... 282-1-1 زكات... 282-1-1-1 تحريض به زكات... 312-1-1-2 پاداش زكات دهندگان. 332-1-1-3 مصارف زكات... 352-1-1-4 شرايط مستحقين زكات... 372-1-2 زكات بدن (فطريه)382-2 خمس.... 392-2-1 مفهوم شناسي خمس... 392-2-2 اهميت خمس... 402-2-3 پاسخ به چند اشكال در مورد آيه خمس... 412-2-4 موارد خمس... 432-2-5 مصارف خمس... 452-2-6 مستحقين خمس... 452-3 نفقه ی زن و فرزند.. 462-3-1 شروط وجوب نفقه زوجه. 47بخش دوم: انفاق های مستحبی.. 492-1 انفاق مستحبی.. 492-1-1 صدقه. 522-1-1-1 آداب صدقه دادن. 542-1-2 حق حصاد. 572-1-3 حق معلوم. 572-1-4 مهلت دادن به مقروض تنگدست... 582-2 خیرات... 592-3 آیا انفاق شامل غیرمسلمین هم می شود؟. 59فصل سوم:انفاق و تزکیه انسان.. 61بخش اول: شرایط انفاق.. 623-1 انفاق خالصانه. 623-2 انفاق توام با اعتدال. 643-3 انفاق از چیزهای محبوب... 663-4 انفاق بدون منت و اذیت... 673-4-1 علائم منت نهادن. 693-5 انفاق پنهانی.. 703-6 انفاق از حلال.. 70بخش دوم: آثار انفاق.. 723-1 وسعت رزق.. 723-2 اجر اخروي.. 743-3 عدالت... 763-4 ايمان. 793-5 مصونيت از آتش... 843-6 عفو گناهان. 853-7 ورود به بهشت... 873-8 محبوب شدن مرگ... 88جمع بندي و نتيجه گيري.. 90منابع. 91طرح مسألهخداوند متعال انسان را آفريد و براي سعادت دنيوي و اخروي او عقل و راهنما قرار داد. در قرآن كريم كه كتاب آسماني دين اسلام است دستورات و راهنمايي‌هايي براي هدايت و سعادت بشر آمده است. يكي از اين دستورات الهي كه بيش از 70 آيه در قرآن كريم به طور مستقيم به آن پرداخته است مسأله‌ي انفاق مي‌باشد.خداوند متعال انفاق را از ويژگي‌هاي مؤمنان دانسته است و از طرف ديگر آثاري بر انفاق مترتب است كه نشان از اهميت خاص و آثار ويژه‌ي آن در سعادت دنيوي و اخروي شخص منفق دارد. روايات اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) نيز تأييد كنندة اين مطلب مي‌باشد. لذا يكي از دستورات مؤكد اسلام انفاق كردن و صدقه دادن مي‌باشد. بر اين اساس نگارنده در اين تحقيق به دنبال پاسخ به اين سوال اصلي است كه انفاق از ديدگاه آيات و روايات چه تأثيري در تزكيه‌ي انسان دارد؟ بررسی آثارموضوع تحقيق حاضر توسط نويسندگان و محققان متعددي مورد بررسي قرار گرفته است اما اين تحقيقات به اندازة كافي نمي‌باشد.از جملة اين آثار كتاب «اسلام و راهكار فاصله طبقاتي»[1] نوشته سيدمرتضي حسيني‌اصفهاني مي‌باشد كه نويسنده در اين اثر به مواردي از جمله فطري بودن فاصله طبقاتي، راه حل فاصله طبقاتي، پاداش دنيوي و اخروي انفاق‌گران و غيره مي‌پردازد ولي از انواع انفاق، موارد انفاق و شرايط آن سخني به ميان نياورده است.اثر ديگري كه در اين زمينه به نگارش آمده است كتاب «فقر- انفاق»[2] نوشته علي صفايي حائري مي‌باشد. نويسنده در اين اثر به مواردي از جمله: فقر سرمايه داري، فقر استعماري، فقر طبيعي، ارزش انفاق، انگيزه، مقدار و موانع انفاق و غيره پرداخته است ولي از انواع انفاق و شرايط آن و نقش كه انفاق در تزكيه‌ي انسان دارد سخني به ميان نياورده است.اثر ديگري كه در اين زمينه به قلم نگارش آمده است كتاب «نظام اقتصادي و اجتماعي اسلام»[3] نوشته انور اقبال قرشي مي‌باشد كه نويسنده در اين اثر به موضوعاتي از قبيل: نظام اقتصادي اسلام، عدالت اجتماعي، اسلام و زكات و غيره پرداخته است اما از آثار زكات، شرايط و موانع آن و نقش انفاق در تزكية انسان سخني به ميان نياورده است.اثر ديگري كه در اين زمينه به قلم نگارش در آمده است كتاب «صدقه و انفاق»[4] نوشتة علي محمد حيدري نراقي مي‌باشد كه نويسنده در اين اثر به موضوعاتي از قبيل: زكات و اهميت آن، صدقه و فوائد آن، سخاوت و بخل و غيره مي‌پردازد اما از اقسام انفاق و شرايط آن و نقشي كه مي‌تواند در تزكية انسان داشته باشد چيزي به ميان نياورده است. اهداف تحقیقتحقيق حاضر اهداف كلي و جزئي متعددي دارد كه هدف كلي آن «بيان انفاق از ديدگاه آيات و روايات و نقش آن در تزكية انسان» مي‌باشد و برخي از اهداف جزئي عبارتند از:الف) بررسي اهميت انفاق با تاكيد بر آيات قرآنيب) بيان اقسام انفاق و بررسي كلي شرايط و آثار آنج) در جامعه‌ي امروزي از مسائل مورد نياز مباحث اقتصادي اسلام مي‌باشد كه آگاهي از آن مي‌تواند باعث ترويج فرهنگ انفاق و صدقه و ايثار شود و نهايتاً رفاه عمومي را در پي داشته باشد كه اين نوشتار در اين راستا مي‌باشد. روش تحقیقروش تحقيق براساس مطالعة كتابخانه‌اي و فيش برداري صورت گرفته است و حتي الامكان سعي شده است از كتب مهم قديمي و نرم افزارهاي علمي استفاده گردد. تعریف مفاهیم تحقیقدر تحقيق حاضر از مفاهيم و اصطلاحات متعددي استفاده شده است كه به طور مفصل در بخش اول فصل اول آورده شده است. لذا جهت سهولت امر مطالعه در اين قسمت تعريف مختصري ارائه مي‌شود. 1- انفاق در لغت:كلمة نفق كه ريشة لغوي انفاق مي‌باشد دو معنا دارد:الف) تمام شدنب) پنهان كردن و پوشاندنچيزي كه نفاق از اين معناست. در يك مورد قرآن كريم سورة مباركه اسراء انفاق به معناي فقر به كار برده شده است و در موارد ديگر به معناي اعطا و بخشش آمده است.[5] 2-انفاق در اصطلاح:انفاق به معناي خير و نيكي رساندن به ديگران به نحوي كه امكان دارد مي‌باشد.[6] 3- تزكيه در لغت:تزكيه از ماده «ز- ك- و» و در لغت به معناي استوار ساختن و دور كردن شي از عيب و كاستي[7] و ايجاد رشد، بركت و طهارت در آن[8] يا به معناي دور دانست شي از عيوب و گواهي به پاكي و طهارت آن است.[9] 4- تزكيه در اصطلاحتزكيه در اصطلاح علم اخلاق عبارت است از پاك كردن و پيراستن نفس از نقايص و صفات رذيله و آراستن آن به صفات پسنديده و كمالات نفسانيه است.[10] حدود و نقطه تمرکز تحقیقبا بررسي‌هاي انجام شده مشخص گرديد كه انفاق داراي دو تعريف خاص و عام است. تعريف خاص اتفاق بطور عمده بر اتفاق مالي تاكيد دارد در حالي كه تعريف عام هرگونه عمل خير و نيك اعم از مال و غيرمالي، مستحب و يا واجب را در برمي‌گيرد.برهمين اساس نگارنده تلاش نموده است ضمن تعريف خاصي از انفاق تاكيد اصلي خود را بر انفاق عام كه مبتني بر آيات و روايات است قرار دهد. اين نگرش باعث گرديد كه انواع انفاق بررسي و آثار آن نيز ارائه شود و همچنين تاكيد اصلي تحقيق بر روي آثار انفاق از ديدگاه آيات و روايات بر شخص منفق مي‌باشد. تحقيق حاضر از ابتداي خلقت بشر تا پايان حيات آن مي‌باشد و از نظر مكاني محدوديت جغرافيايي خاصي ندارد. فواید تحقیقشناخت و فهم نقش انفاق در تزكية انسان مشوق افراد جامعه براي پرداخت انفاق‌هاي واجب و مستحب مي‌گردد چرا كه بعضي از انفاق نكردن‌ها به علت عدم آگاهي نسبت به آثاري كه انفاق بر شخص منفق دارد مي‌باشد.لذا تحقيق حاضر مي‌تواند مشوق افراد جامعه براي انفاق باشد و اين باعث زدودن فقر از جامعه و پر كردن شكاف اقتصادي جامعه مي‌گردد و همچنين تحقيق حاضر مي‌تواند در مراكزي هم چون سازمان اوقاف و امور خيريه، كميته امداد، سازمان بهزيستي و ديگر نهادها مورد استفاده قرار گيرد. سازماندهی تحقیقتحقيق حاضر متشكل از سه فصل مي‌باشد.فصل اول راجع به كليات تحقيق مي‌باشد كه متشكل از چهار بخش با عنوان‌هاي تعريف مفاهيم، تاريخچه انفاق، فلسفه انفاق و اهميت انفاق مي‌باشد.فصل دوم به اقسام انفاق مي‌پردازد كه متشكل از دو بخش با عنوان‌هاي انفاق‌هاي واجب و مستحب مي‌باشد.فصل سوم به نقش انفاق در تزكية انسان از منظر آيات و روايات اختصاص دارد كه خود متشكل از دو بخش با عنوان‌هاي شرايط انفاق و آثار انفاق مي‌باشد و نهايتاً به جمع بندي و نتيجه گيري مي‌انجامد. [1]. سيد مرتضي حسيني اصفهاني، اسلام و راهكار فاصله طبقاتي (قم: انتشارات فرهنگ قرآن، 1380)[2]. علي صفايي حائري، فقر – انفاق (بي‌جا: انتشارات ليله القدر، 1388)[3]. انور اقبال قريش، نظام اقتصادي و اجتماعي اسلام، ترجمه سيدعلي اصغر هدايتي (انتشارات دانشكده علوم بانكي، 1369)[4]. علي محمد حيدري نراقي، صدقه و انفاق، چاپ دوم (بي‌جا: انتشارات مهدي نراقي، 1388)[5]. حسن المصطفوي، التحقيق في كلمات القرآن، چاپ اول (تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1371)، ج12، ص206.[6]. مصطفي الخميني، تفسير قرآن كريم، چاپ اول (تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1362)، ص460.[7]. خلیل بن احمد فراهیدی، ترتیب العین، تصحیح موسسه نشر اسلامی (قم: انتشارات نشر اسلامی، ۱۴۱۴هـق)، ص348.[8].احمد ابن فارس، معجم المقاییس اللغه، (بيروت: انتشارات دارالجیل)، ج3، ص17.[9]. خلیل بن احمد فراهیدی، العین، (قم: دار الهجره، 1409هـق)، ج5، ص394.[10]. مهدي بن ابي ذر نراقي، جامع السعادات، مترجم رضا مختاري (بيروت: الاميره، بي‌تا)، ج1، ص400.