مقدمه كشور ايران با تنوع وسيع آب و هوايي در پاره‌اي از مناطق آن در زمينه توليد برخي از محصولات كشاورزي نظير پسته، خرما، كشمش، بادام، گردو، زعفران و زيره و زرشك از مزيت نسبي قابل توجهي برخوردار است ، لذا جهت اتخاذ سياست‌هاي مطلوب در زمينه بهبود نظام بازاريابي و بازاررساني و توسعه صادرات آنها نياز به مطالعات اقتصادي به صورت علمي حائز اهميت مي‌باشد (تركماني، 1378) .ايران به عنوان بزرگترين توليد كننده زيره و زرشك دنيا هنوز در بازار جهاني جايگاه مشخص و روشني ندارد و مجبور است به دلايلي از جمله تبليغات منفي رقبا محصول خود را به كمتر از نصف قيمت جهاني به‌فروش رساند لذا در اين مطالعه وضعيت بازاريابي و بازاررساني اين محصولات به صورت مطالعه‌اي موردي در مناطق عمده كشت استان خراسان مورد بررسي قرار گرفته است.از جمله اهداف اين مطالعه: بررسي و شناخت عمليات بازاررساني زيره و زرشك، تعيين مسير، حاشيه، سود، كارايي و ضريب هزينه بازاريابي زيره و زرشك، برآورد هزينه خدمات بازاريابي و بررسي عوامل موثر بر حاشيه بازاريابي زيره و زرشك و ارائه راهكارهاي مناسب جهت بهبود وضعيت بازاريابي زيره و زرشك مي باشد. با توجه به فقدان انتشار مطالعات اقتصادي جامع در زمينه هاي فوق، در مورد زيره سبز و زرشك ايران ضرورت و اهميت اين تحقيق را نيز ايجاب مي‌نمايد. در اين تحقيق جامعه آماري مورد مطالعه زيره كاران و زرشك كاران استان خراسان مي‌باشد. براي انجام تحقيق شهرستان‌هاي سبزوار، اسفراين، تربت‌حيدريه قائنات و بيرجند انتخاب و جمعا 100 پرسشنامه توليد كننده زيره و زرشك، 25 پرسشنامه عمده فروش و 50 پرسشنامه خرده فروش تكميل گرديده است. انتخاب كشاورزان با روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي صورت گرفت. جمع آوري اطلاعات و تكميل پرسشنامه‌ها به صورت مقطعي در سال زراعي 1380 انجام گرفت. به منظور تجزيه و تحليل داده‌ها و برآورد مدل‌هاي مورد استفاده از بسته نرم افزاري Eviews استفاده شده است. برخي از مطالعات و تحقيقاتي كه در زمينه بازاريابي و بازاررساني محصولات كشاورزي در داخل و خارج از كشور انجام شده، در زير عنوان گرديده است: Charles and Gray (1993) براي بررسي عوامل مؤثر بر حاشيه بازاريابي، 4 مدل حاشيه بازاريابي استفاده كردند. اين دو بر اين باورند كه حاشيه بازاريابي به قيمت خرده فروشي، قيمت سرمزرعه و هزينه نهاده‌هاي بازاريابي بستگي دارد. Rajagopal (1992) در تحقيقي در ناحيه باستار هندوستان، كارايي اقتصادي بازاريابي ذرت را بررسي كرد. نتيجه اين تحقيق نشان داد كه در اغلب بازارها، ضريب همبستگي بين ميزان توليد و مازاد قابل فروش معني دار است، اما رابطه بين حاشيه سود و حجم فروش معكوس مي‌باشد به طوريكه افزايش حاشيه سود در مكانهايي وجود دارد كه مازاد قابل فروش كمتري وارد بازار گردد. محقق در پايان، جهت بهبود سيستم بازاريابي، پيشنهاد مي‌كند كه در ناحيه مورد بررسي، بايد مسير بازاررساني اين محصول تغيير كند.
مقدمه كشور ايران با تنوع وسيع آب و هوايي در پاره‌اي از مناطق آن در زمينه توليد برخي از محصولات كشاورزي نظير پسته، خرما، كشمش، بادام، گردو، زعفران و زيره و زرشك از مزيت نسبي قابل توجهي برخوردار است ، لذا جهت اتخاذ سياست‌هاي مطلوب در زمينه بهبود نظام بازاريابي و بازاررساني و توسعه صادرات آنها نياز به مطالعات اقتصادي به صورت علمي حائز اهميت مي‌باشد (تركماني، 1378) .ايران به عنوان بزرگترين توليد كننده زيره و زرشك دنيا هنوز در بازار جهاني جايگاه مشخص و روشني ندارد و مجبور است به دلايلي از جمله تبليغات منفي رقبا محصول خود را به كمتر از نصف قيمت جهاني به‌فروش رساند لذا در اين مطالعه وضعيت بازاريابي و بازاررساني اين محصولات به صورت مطالعه‌اي موردي در مناطق عمده كشت استان خراسان مورد بررسي قرار گرفته است.از جمله اهداف اين مطالعه: بررسي و شناخت عمليات بازاررساني زيره و زرشك، تعيين مسير، حاشيه، سود، كارايي و ضريب هزينه بازاريابي زيره و زرشك، برآورد هزينه خدمات بازاريابي و بررسي عوامل موثر بر حاشيه بازاريابي زيره و زرشك و ارائه راهكارهاي مناسب جهت بهبود وضعيت بازاريابي زيره و زرشك مي باشد. با توجه به فقدان انتشار مطالعات اقتصادي جامع در زمينه هاي فوق، در مورد زيره سبز و زرشك ايران ضرورت و اهميت اين تحقيق را نيز ايجاب مي‌نمايد. در اين تحقيق جامعه آماري مورد مطالعه زيره كاران و زرشك كاران استان خراسان مي‌باشد. براي انجام تحقيق شهرستان‌هاي سبزوار، اسفراين، تربت‌حيدريه قائنات و بيرجند انتخاب و جمعا 100 پرسشنامه توليد كننده زيره و زرشك، 25 پرسشنامه عمده فروش و 50 پرسشنامه خرده فروش تكميل گرديده است. انتخاب كشاورزان با روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي صورت گرفت. جمع آوري اطلاعات و تكميل پرسشنامه‌ها به صورت مقطعي در سال زراعي 1380 انجام گرفت. به منظور تجزيه و تحليل داده‌ها و برآورد مدل‌هاي مورد استفاده از بسته نرم افزاري Eviews استفاده شده است. برخي از مطالعات و تحقيقاتي كه در زمينه بازاريابي و بازاررساني محصولات كشاورزي در داخل و خارج از كشور انجام شده، در زير عنوان گرديده است: Charles and Gray (1993) براي بررسي عوامل مؤثر بر حاشيه بازاريابي، 4 مدل حاشيه بازاريابي استفاده كردند. اين دو بر اين باورند كه حاشيه بازاريابي به قيمت خرده فروشي، قيمت سرمزرعه و هزينه نهاده‌هاي بازاريابي بستگي دارد. Rajagopal (1992) در تحقيقي در ناحيه باستار هندوستان، كارايي اقتصادي بازاريابي ذرت را بررسي كرد. نتيجه اين تحقيق نشان داد كه در اغلب بازارها، ضريب همبستگي بين ميزان توليد و مازاد قابل فروش معني دار است، اما رابطه بين حاشيه سود و حجم فروش معكوس مي‌باشد به طوريكه افزايش حاشيه سود در مكانهايي وجود دارد كه مازاد قابل فروش كمتري وارد بازار گردد. محقق در پايان، جهت بهبود سيستم بازاريابي، پيشنهاد مي‌كند كه در ناحيه مورد بررسي، بايد مسير بازاررساني اين محصول تغيير كند.