فهرست مطالبعنوان صفحهچکيده. 1مقدمه. 2ويژگيهاي عمومي کشور. 3سياست شهري در کشور بلژيک.... 6مشکلات اصلي شهرنشيني در بلژيک.... 6خلاصه اي از سيستم برنامه ريزي فضايي در بلژيک.... 8نواحي برنامه ريزي فضايي.. 8مسؤول برنامه ريزي فضايي در سطح ملي، منطقه اي و محلي.. 9قانون کليدي در ارتباط با سياست برنامه ريزي فضايي و دستورالعمل سياسي در هر سطح.. 12برنامه هاي فضايي تهيه شده در هر سطح.. 13شهرداري.. 14مقايسه بين سه منطقه بلژيک از نظر خدمات و ابزار برنامه ريزي.. 15نتيجه. 20منابع و مآخذ.. 22چکيدهبررسي نظام برنامه ريزي فضايي در کشورهاي مختلف مي تواند راهنمايي در راستاي اتخاذ تصميمات مقتضي جهت بهبود نظام عملکردي برنامه ريزي در کشور باشد. کشور بلژيک با وجود مساحت کم آن داراي نظام برنامه ريزي منحصر به فردي است، که ناشي از موقعيت ويژه سياسي و اجتماعي اين کشور است. بلژيک داراي سيستم فدرالي متشکل از سه جامعه فرهنگي و سه منطقه اقتصادي است که برنامه ريزي فضايي در حيطه اختيارات مناطق اقتصادي قرار مي گيرد و هر يک از مناطق سيستم برنامه ريزي متفاوتي را دنبال مي نمايند. در اين تحقیق ابتدا توضیحاتی در مورد آمایش سرزمین و ويژگيهاي عمومي کشور بلژيک بيان شده و در ادامه مشکلات شهرنشيني و در نهايت، خلاصه اي از سيستم برنامه ريزي فضايي در اين کشور مورد بررسي قرار گرفته است. واژگان کليدي:برنامه ريزي فضايي، نظام برنامه ريزي، سياست هاي شهري، بلژيک. مقدمهآمايش سرزمين مقوله‌اي است كه از عمر آن مدت زيادي نمي‌گذرد و در واقع اولين بار اين اصطلاح را وزير اسبق بازسازي و مسكن فرانسه كلوديوس پتي در دهه 1940 به كار برده است و در فرايند توسعه به سرعت مقبوليت عام يافته است.درباره آمايش سرزمين تعاريف مختلفي ارائه شده است، ولي نقطه اشتراك همه آنها مفاهيمي چون كاربري بهينه، ارزيابي توان اكولوژيكي سرزمين، تدبير و تنظيم و بهبود شرايط است.آمايش سرزمين فرايندي است كه طي آن فضاي پيراموني انسان به نحوي تدبير و تنظيم مي‌شود كه بهره‌برداري از اين فضا به صورت بهينه انجام گيرد و مقياس آن ممكن است از روستاي كوچكي تا ناحيه بزرگي از يك كشور تغيير كند (حسين‌زاده دلير، 1375).بنابراين مي‌توان گفت كه آمايش سرزمين نحوه روند توسعه در آينده را ديكته مي‌كند و واحد كار آن يك آبخيز بزرگ يا مجموعه‌اي از آبخيزهاي كوچك است و امكان آن وجود دارد كه اين آبخيز يا چند استان كشور را شامل شود. البته در آمايش سرزمين، آبخيزهاي پيرامون مدنظر است و پيوستگي اين واحد بايد در دستور كار قرار گيرد؛ يعني بايد در سطح ناحيه يا كشور بررسي شود.منشور آمايش سرزمين اروپا در سال 1983 ارائه شده است. هدف از اين منشور عبارت است از: اکثر کشورهاي جهان در اوايل دهه ۱۹۰۰ نخستين قوانين برنامه ريزي فضايي خود را در واکنش به فشارهاي روز افزوني که در امر توسعه و معضلات ناشي از نابساماني ها و پيچيدگي هايي که اين امر به وجود آورده بود، وضع نمودند . از آن تاريخ تاکنون حوزه برنامه ريزي گسترش و توسعه قابل ملاحظه‌اي يافته، بويژه پس از خاتمه جنگ جهاني دوم که براي تنظيم و هماهنگ ساختن سرماي ه گذار يهاي بخش دولتي در برنامه ريزي، برنامه ريزي جامع تري در کشورها رواج يافت، گسترش حوزه هاي برنامه ريز نيز شتاب بيش تري به خود گرفت (قريب، ۱۳۸۷ ، ص ۱۲ ). کشور بلژيک در شمال غربي اروپا واقع شده و داراي جمعيتي حدود ۱۰ ميليون نفر است. بلژيک با توجه به موقعيت ويژه خود از فرهنگ هايي با زبان هاي متفاوت تشکيل شده است. همين تفاوت فرهنگي و زباني موجب شکل گيري نظام منحصر به فرد حکومتي در بلژيک شده است.در گذشته بلژيک حکومت بسيار متمرکزي داشته و برنامه ريزي فضايي نيز در دست دولت مرکزي بوده است. بر اثر اصلاحا تي که در طول قرن بيستم صورت گرفت و ۱۹۸۰ و ۱۹۸۸ در قانون اساسي داده شد، بلژيک ، تغييراتي که به ويژه در سال هاي ۱۹۷۰ هم به يک کشور فدرال منحصر به فرد متشکل از دولت فدرال در بروکسل، سه جامعه زباني (جامعه فلاندري هلندي زبان، جامعه فرانسوي و جامعه آلماني زبان ) و سه منطقه (فلاندر، والون و منطقه پايتختي بروکسل) تبديل شد(توفيق، ۱۳۸۴ ، ص ۱۲۰). اين اصلاحات ناشي از تضادهاي به وجود آمده بين دو نژاد اصلي هلندي زبان و فرانسه زبان و گروه کوچکي از آلماني زبانها مي باشد.بلژيک با توجه به موقعيت جغرافيايي ويژه خود واقع در قلب اروپاي صنعتي از مشکلات زيست محيطي و شهرنشيني فراواني رنج مي برد که تضادهاي بين منطقه اي به آنها دامن زده است. برنامه ريزي فضايي در بلژيک در حيطه اختيارات مناطق است و هر يک از مناطق سياستهاي برنامه ريزي متفاو تي را دنبال مي نمايند. در بررسي نظام برنامه ريزي فضايي در بلژيک سطوح برنامه ريزي، مسؤولان برنامه ريزي فضايي، قوانين کليدي در ارتباط با برنامه ريزي فضايي و نهايتا طرح هاي تهيه شده در هر سطح ارايه شده و در بخش آخر در جدولي هر يک از موارد فوق در سه منطقه بلژيک با هم مقايسه گرديده است که نشان دهنده تفاوت اساسي ماهيتي بين برنامه ريزي در مناطق مختلف کشور مي باشد. ويژگيهاي عمومي کشورکشور پادشاهي بلژيک در شمال غربي اروپا واقع شده و عضو اتحاد ي ه اروپا و ناتو مي باشد. بلژيک مساحتي حدود ۳۰۵۲۸ کيلومتر مربع را مي پوشاند و جمعيتي حدود 7/10 ميليون نفر دارد. بلژيک با فرانسه ، آلمان ، لوکزامبورگ و هلند مرز مشترک دارد . آب و هواي بلژيک معتدل ساحلي با بارش و رطوبت در همه فصول است. به علت تراکم بالا ي جمعيتي، موقعيت آن در مرکز اروپاي غربي و عدم تلاش ها ي سياسي کا في، بلژيک با مشکلات زيست محيطي جدي رو به روست. بلژيک به طور وسيعي اقتصاد خود را جهاني نموده و به خصوص زيرساخت هاي حمل و نقل آن با بقيه اروپا تلفيق شده است. موقعيت آن در قلب منطقه فوق، صنعتي شده به آن کمک کرده که پانزدهمين کشور بزرگ تجاري بالا و سرانه صادرات بالا GNP ، جهان در ۲۰۰۷ باشد. اقتصاد آن با نيروي کار توليدي بالا شناخته مي شود.با توجه به موقعيت جغرافيايي ويژه آن، بلژيک ترکيبي از زبان هاي مختلف شامل فلاندرهاي هلندي زبان در شمال، والوني هاي فرانسه زبان در جنوب و گروه کوچکي ازآلماني زبان ها در جنوب غربي مي‌باشد. منطقه بزرگ بروکسل، که در برگيرنده پا يتخت و دولت فدرال بلژيک است، از نظر اداري دو زبانه است و يک اجتماع کوچک آلماني زبان در والون غربي وجود دارد. تنوع زباني و تضادهاي فرهنگي و سياسي در تاريخ سياسي و پيچيدگي سيستم دولتي بلژيک انعکاس پيدا کرده است. بلژيک با واقع شدن در منطقه بلونکس از اواخر قرون وسطي تا قرن ١٧ ، يک مرکز موفق تجاري و فرهنگي بوده است. از قرن ١٩ تا انقلاب بلژيک در ١٨٣٠ ، بسياري از نبردها بين نيروهاي اروپا يي در منطقه بلژيک اتفاق افتاده که باعث شده اين کشور به ميدان جنگ اروپا تبديل شود، شهرتي که با دو جنگ جهاني قوت يافت. بلژيک مشتاقانه در انقلاب صنعتي مشارکت داشته و طي دوران قرن بيستم چندين مستعمره در آفريقا را در تصرف داشته است . در نيمه دوم قرن بيستم تضادهاي همگاني بين فلامينگزها و فرانکوفنها ناشي از تفاوتهاي فرهنگي از يک طرف و تحول اقتصادي نامتقارن فلاندر و والونيا از طرف ديگر پديدار گرديد. اين تضاد همچنان فعال، باعث دست يابي به اصلاحات شکلي اتحاد ايالت بلژيک به يک ايالت فدرال شد.سابقه اختلافات منطقه اي در بلژيک به عادت مرسوم در دربارهاي بورگانديان و هابزبورگيان برمي‌گردد. در قرن نوزدهم فرانسوي زبان ها به طبقه بالاتر حکومتي تعلق داشتند و کساني که فقط هلندي صحبت مي کردند، شهروند درجه دو محسوب مي شدند. در اواخر آن قرن، و در طي قرن بيستم، جنبش هاي فلاندر در جهت تلافي اين موقعيت پديدار گرديد. در حالي که والون و بيشتر بروکسلي ها فرانسه را به عنوان زبان اول خود قبول داشتند، فلاندر اين را رد کرد و هلندي را به عنوان زبان اداري فلاندر توسعه داد. به دنبال جنگ جهاني دوم، سياست هاي بلژيک تحت تسلط خودمختاري دو جامعه زباني اصلي قرار گرفت و بحران بين جامعه اي گسترش يافت تا اينکه قانون اساسي جهت کاهش تضاد موجود اصلاح شد.بر اساس چهار منطقه زباني تعريف شده در ۶۳ -۱۹۶۲ ( منطقه هاي زبا ني هلندي، - دوزباني، فرانسه و آلماني)، بازبيني پي در پي قانون اساسي کشور در1970و ۱۹۸0 و ، ۱۹۸8 و 1993 يک ايالت فدرال منحصر به فرد با قدرت سياسي مجزا در سه سطح تأسيس گرديد: