اﺷﺎره : آب ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﯾﻪ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ وﻟﯽ ﻫﻤﻮاره ﻣﻨﺸﺄ اﺧﺘﻼف ﻧﯿﺰ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ . اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﺑﺮﺳﺮآب در دوران ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﻮﭼﮏ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺷﻬﺮي در ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ، اﮐﻨﻮن ﮐﻤﺒﻮد آن ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار وﺑﻬﺎﻧﻪ اي ﺑﺮاي رودر رو ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ دوﻟﺘﻬﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ . در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ رودﻫﺎ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﮐﻢ آب و ﻓﺼﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﺰوﻻت آﺳﻤﺎﻧﯽ دارد ، ﮐﻤﺒﻮد آﺑﯽ ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ ﺑﺤﺮان درﺣﺎل وآﯾﻨﺪه اﺳﺖ و وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن آب ﺑﻪ زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺗﺸﻨﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﻌﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ آب را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﻠﺢ ﻗﺮار داده اﻧﺪ. و راﻫﻬﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻔﺘﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ . «ﺑﺤﺮان آب»درﺑﺎره ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮات اﻗﺘﺼﺎدي، ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ در دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻧﯿﺰ در دﻫﻪ اﺧﯿﺮﺗﻮﺟﻪ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ . اﻣﺎ دراﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ وﮐﺎرﺑﺮد آن ﺑﺮﮐﺴﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ ، ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻤﺘﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪه اﺻﻮل ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﺸﺘﺮك اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد . ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻘﯿﺼﻪ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺗﻌﻬﺪات ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ دوﻟﺘﻬﺎ دراﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش درآﻣﺪه و ﭼﻮن اﺻﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ، ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ «اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ رﻧﺠﺒﺮﯾﺎن »ﮐﺎﻣﻞ آن زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم ﺗﻮﺳﻂ آﻗﺎي وﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮﺟﻤﻪ، ﺑﺮاي ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ واﻓﺰوﻧﯽ ﻓﺎﯾﺪه اﺻﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ در ذﯾﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﺳﺘﺎره ) * ( ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ. ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﻟﻪ دو واژه در ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻘﻮﻗﯽ آن از آﺑﺮاه «رود»و «آﺑﺮاه» ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ آوردن ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﻤﺴﯽ درﮐﻨﺎر ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯿﻼدي ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺳﯿﺪه ، ﺑﻪ ذﮐﺮ آن در داﺧﻞ ﻗﻼب اﻗﺪام ﺷﺪه اﺳﺖ . ﺿﻤﻨﺎً ﭘﺎﻧﻮﺷﺘﻬﺎي اﺻﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﺠﺰ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻻزم ﺑﻮده، ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ وﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﻤﺎره، ﺑﻪ زﺑﺎن اﺻﻠﯽ در زﯾﺮ ﺻﻔﺤﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ . ﻣﻘﺪﻣﻪ : آﺳﯿﺎي ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ، ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺧﺸﮏ و ﮐﻢ آب ﺑﺎ ﮐﻮﻫﻬﺎﯾﯽ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﻪ درﻣﺤﺪوده ﺑﯿﻦ درﯾﺎﯾﯽ اژه، ﺑﺤﺮاﻟﻤﯿﺖ، دره ﺳﻨﺪ، ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎي ﻣﺎزﻧﺪران واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺎﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ ﺑﯿﻦ رﺷﺘﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎﯾﯽ ﺳﺮﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﯿﺪه و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎ ﻗﻠﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﯾﺦ و ﺑﺮف و دﺷﺘﻬﺎي ﭘﻬﻨﺎور وﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﺧﺸﮏ داﺧﻞ آن، وﺟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﯾﻦ اﻗﻠﯿﻢ اﺳﺖ . ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﯿﺰان ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي آب اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد. اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﯿﻼﺑﻬﺎي ﺗﻨﺪ و ﺧﺮوﺷﺎن و ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪه اي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ وﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ وﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮﻣﻘﺪارآب دارﻧﺪ : در ﺑﻬﺎر ﺑﺎ ذوب ﺷﺪن ﺑﺮﻓﻬﺎ آب ﻓﺮاوان اﺳﺖ ودر ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﻧﺪك . 2در ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﮐﻪ ﻧﺒﻮد آب ﻣﺨﻞ اﻣﺮ ﮐﺸﺖ و زرع اﺳﺖ، ﻣﻨﺎﺑﻊ رودﺧﺎﻧﻪ اي در درﺟﻪ اول اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري اراﺿﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ. ﻟﺬا آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﻣﻌﺎﻫﺪات دو ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ، ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ آﺑﺮاﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ از داﻣﻨﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ وﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭼﻨﺪ دوﻟﺖ ﮔﺬر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از آﻧﻬﺎ درﮐﺸﺎورزي اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد، ﺑﻄﻮر ﺧﺎص ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي و آﺑﯿﺎري اﺳﺖ. ﻓﺰوﻧﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻓﻨﻮن ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺎ اﺳﺘﻔﺎده آﺑﯿﺎري از آﺑﺮاﻫﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺷﺪﯾﺪي ﺑﯿﻦ دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﺮﺳﺮ ﺗﺼﺎﺣﺐ آب رودﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ .