فهرست مطالب :عنوان : صفحه : بخش اول : هنرهای دستیفصل اول : نقاشیـ تعریف نقاشی 1ـ تاریخ نقاشی 1ـ درباره رنگ 2ـ تکنیکهای نقاشی 3ـ حلالهای رنگ4ـ سبک های معروف نقاشی 4ـ اصطلاحات معمول نقاشی 5فصل دوم : خوشنویسیـ خط و خوشنويسي6ـ خط كوفي8ـ كوفي بنايي (معقلي)9ـ خط محقق10ـ خط ثلث و نسخ11ـ خط تعليق و ديواني12ـ خط رقعه15ـ خط نستعليق 15ـ ارزشهاي بصري خط كوفي16ـ ارزشهاي بصري خط ثلث و نسخ16ـ ارزشهاي بصري خط نستعليق16ـ ارزشهاي بصري خط شكسته نستعليق16فصل سوم : تذهیبـ تعریف تذهیب 17ـ مکتبهای تذهیب 17ـ پیشینه تذهیب 18ـ چگونگی انجام یک اثر تذهیب 19ـ ابزارهای تذهیب 20ـ واژگان تذهیب 23 فصل چهارم : مینیاتورـ مینیاتور و طراحی آن 28ـ روشهای مختلف طراحی مینیاتور 30ـ طراحی رنگی 30ـ بدون رنگ 31ـ طراحی سفید قلم 31ـ سیری در مینیاتور ایران 31ـ گفتگو با استاد حسن تقوی ( هنرمند مینیاتور نا شنوا ) 33بخش دوم : صنایع دستیفصل اول : فرش ایرانـ فرش ایران و چگونگی طبقه بندی آن 35ـ طرح های آثار باستانی و ابنیه اسلامی 36ـ طرح های شاه عباسی 36ـ طرح های اسلیمی 36ـ طرح های اقتباسی 36ـ طرح های افشان 37ـ طرح های واگیره ای ( بندی ) 37ـ طرح های بته ای ( بته جقه )37ـ طرح های درختی 37ـ طرح های ترکمن 38ـ طرح ها ی شکا رگاهی 38ـ تلفیقی گل فرنگ ، تلفیقی هندسی و ... 38ـ نقوش گلستان 44ـ نقوش لچک و ترنج 46فصل دوم : سفالگر یـ مقدمه 48ـ چکیده 49ـ تقسیم سفال با کفش کنده 49ـ نقوش سفال در ادوار اسلامی 50ـ فن و هنر سفالگری 50ـ مهمترین تکنیکهای تزئین ظروف در نیشابور 52ـ سفال با پوشش گلی 53ـ سفالینه یا نقوش رنگارنگ 53ـ سفالینه با تزئین زرین فام 53ـ سفالینه با کفش کنده 53ـ سفالینه یا لعاب یک رنگ 54ـ کلیاتی درباره سفال اسلامی 54ـ سفال گبری 55ـ سفال سلجوقی 56ـ سفال مینائی ایران 56ـ سفال دوره عثمانی 56ـ سفال دوره صفویه ایران 57ـ هنر سفالگری و بررسی نقوش آن در ادوار اسلامی 57- بررسی نقوش انسانی با توجه به جهان بینی عرفانی 57ـ بررسی نقوش انسانی مرتبط با مراسم ماه محرم 58ـ بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با ادبیات 58ـ بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با مفاهیم نجومی 58ـ جام با گلابه ی سفالگری 61ـ کوزه 62 فصل سوم : نگار گریـ تعریف نگار گری 64ـ تذهیب 64ـ تشعیر 65ـ ابزار و مواد اولیه 65ـ قلم مو 65ـ رنگها 66ـ رنگهای گیاهی 66ـ رنگهای معدنی 66ـ رنگهای شیمیایی 66ـ رنگ گذاری 66ـ رنگهای جسمی 66ـ رنگهای روحی 66ـ بست 67ـ مراحل کار 67ـ کارگاه نگار گری سازمان میراث فرهنگی کشور 67 فصل چهارم : معرقـ معرق 69ـ معرق زمینه رنگ 69ـ معرق زمینه پازلی 69ـ معرق زمینه آجری 69ـ نازک بری در معرق 69ـ معرق منبت 69ـ ابزار کار در معرق 70ـ مواد اولیه 70ـ مراحل اجرای یک طرح معرق 70ـ مختصری از کارگاه منبت و معرق 71فصل پنجم : خاتم کاریـ تعریف خاتم کاری 72ـ تا ریخچه ی خاتم کاری 72ـ آثار و نمونه های تاریخی 72ـ خاتم کاری در ادبیات 73ـ آشنایی با هنر خاتم کاری 74ـ تعریف خاتم 74- قدیمی ترین آثار هنری خاتم کاری شده با قی مانده 74ـ مواد اولیه در ساخت خاتم 75ـ وسایل و ابزار کار در هنر خاتم سازی 75ـ مراحل تولید خاتم75ـ خصوصیات یک خاتم و محصول مرغوب و هنری 76فصل پنجم: قلم زنیـ تاریخچه 78ـ وسایل و ابزار قلم زنی 79ـ روش کار 80ـ شیوه های قلم زنی 80ـ کارگاه قلم زنی سازمان میراث فرهنگی 81بخش سوم : رشته های دانشگاهیفصل اول : رشته هارشته نقاشی 82ـ مقدمه 82ـ دروس اختیاری 82ـ سطوح رشته 83ـ درس های رشته 83ـ صنعت و بازار کار 84رشته هنر های تجسمی 84ـ مقدمه 84ـ نحوه آموختن 85ـ سطوح رشته 85ـ درس های رشته 85ـ صنعت و بازار کار 88رشته صنایع دستی 89ـ مقدمه 89ـ سطوح رشته 89ـ درس های رشته 90ـ صنعت و بازار کار 91 فصل دوم : دانشکده هنر نیشابورـ تاریخچه 92ـ فضاهای آموزشی دانشکده 92ـ دوره ها ی آزاد 93ـ رؤسای دانشکده هنر از بدو تأسیس 94ـ معاونان دانشکده از سال 78 تا کنون 94ـ مدیران گروههای آموزشی دانشکده از سال 78 تا کنون 94نتیجه گیری 95منابع 96 نقاشی نقاشیعمل بکار بردنرنگ دانهمحلول در یکرقیق کنندهو یک عامل چسپاننده یکچسببر روی یکسطحنگهدارنده مانندکاغذ،بومیا دیوار است. این کار توسط یکنقاشانجام می شود. این واژه بخصوص زمانی بهکار می رود که این کارحرفهشخص مورد نظر باشد. قدمت نقاشی در بینانسانها ، شش برابر قدمت استفاده از زبان نوشتاری است.در قیاس با نقاشی ،طراحی، سلسله عملیات ایجاد یک سری اثر ونشانه با استفاده از فشار آوردن یا حرکت ابزاری بر روی یک سطح است.یک روشقابل اجرا برای تزئین دیوارهای یک اتاق با استفاده از نقاشی درساختار جزئیات کارموجود است.اینمقاله بیشتر درباره نقاشی وری سطوح به دلایل و اهداف هنری است . نقاشی از نظربسیاری افراد، در زمره مهمترین شکلهایهنرقرار دارد.قدیمی ترین نقاشی ها در دنیا که متعلق به حدود 32000 هزارسال قبل می باشد، درگروته شاوهفرانسه قرار دارد. این نقاشی هاکه با استفاده ازافرای قرمزو رنگ دانه سیاه حکاکی و رنگ شدهاند، تصاویری از اسب ها ، کرگدن ها، شیرها، بوفالوها و ماموت ها را نشان می دهند. اینها نمونه هایی ازنقاشی در غارهستند که در تمام دنیا وجوددارند.امروزه ،بسیاری از آثار شناخته شده و مشهور هنری مانندمونالیزانقاشی هستند. در حال حاضر اختلافنظرهای جزئی در مورد کاملا هنری بودن آثاری که به روشهای غیر سنتی و با روش های غیراز شیوه های کلاسیک خلق می شوند وجود دارد.از لحاظ مفهومی هنرمندانی که ازصدا، نور ،آتش بازی، چاپگرجوهرافشان ،پیکسلهای صفحه مانیتور و حتی پاستل یا مواددیگر استفاده می کنند، یا رنگهای آمیخته با زرده تخم مرغ را بکار می برند، یکسانهستند. در نتیجه به اغلب کارهای هنری ، نقاشی گفته می شود.رنگترکیبی از رنگدانه ، حلال، چسپاننده و در برخی موارد تسریع یا کند کننده ای برای خشک شدن ، بهبود دهنده بافت، تثبت کننده و یا هر ماده اصلاح کننده دیگری است. قبل از آنکه رنگ بر روی بوم قرارگیرد، معمولا ابتدا آن را آغشته به نوعی زمینه (یک لایه پوششی که معمولا از جنسجسومی باشد) می کنند تا چسپندگی با رنگ راافزایش داده و حالت بافت سبدی بوم را برای جلوگیری از تراوش کاهش می دهد. با اینکهانتظار می رود رنگدانه هایی که برای نقاشی بکار می روند ثابت باشند، اما برخی ازنقاشان از رنگهایی استفاده می کنند که دارایرنگدانه های فرارهستند.ابزارمورد استفاده نقاش شامل انواع مختلفیاست . از جمله :شام آخر اثر لئوناردو داوینچیبه این موارد می توانگچ،مداد گرافیت، پارچه کهنه یا دستمالکاغذی ،آینهکه گاهی برایتغییر زاویه دید و پرسپکتیو و گاهی نیز برای نقاشی شخص از خودش بکار می رود تربانتینیا هر رقیق کننده بی بوی دیگر کهمعمولاً به همراه روغن استفاه می شود) ،مدل یا موضوع و شاید نور پردازی آتلیه رانیز اضافه نمود.تکنیکهای نقاشیعبارتند از :حلالماده ای است کهرنگدانه در آن حل یا قرار داده می شود. تقریباً تمامی حلالهایطراحیدر نقاشی نیز قابل استفاده هستند. برخی از آنها عبارتند از :سبک های نقاشیمی توانند با روشهای بکارگیریو یا با توجه بهجنبشهنری که بیشترین تطبیق را با مشخصاتغالب و حاکمی که نقاشی نشان می دهد دارند، مشخص شوند. سبک های معروف عبارتند از:این اصطلاحات عبارتند از : خط و خوشنويسي ، انواع آن و ارزشهاي بصري هر يكخط و خوشنويسينقش سازنده و مؤثر هنر خط در پيشبرد علوم و پايه گذاریتمدن و فرهنگ اصيل چنان مؤثر عميق و بنيادين و آن چنان گسترده و نامحدود بوده استكه در وصف نمی گنجد .ارتقاء سطح دانش بشری در همه موضوعات مرهون هنر خط و نگارشو كتابت است اعجاز اين هنر ، توانست اندوخته های بشری را طی تاريخ در اختيار سراسراين جهان و همة مردمان قرار دهد . خط توانست فراتر از زمان و مكان و مرزها وفرهنگ ها ، حاضران را با گذشتگان پيوند و اتصال دهد و انتقال علم و انديشة انسانهارا ميسر نموده و تداوم بخشد نگارش و كتابت در طول حيات خود توانسته است افكار ،احساسات ، معلومات و تجربيات گذشتگان را در تاريخ ثبت كند و از دستبرد ، تباهی ،تاراج و زوال محفوظ دارد . تا نسل حاضر از اندوخته های نياكان خود برخوردار و بهرهمند شود . هنوز از زمان پيدايش و يا اختراع خط ، اطلاع دقيقی در دست نيست . اماآنچه بدون ترديد مشخص است اين است كه خط و يا اختراع علائم نگارش و ترسيمهایقراردادی در بين نوع بشر از مفيدترين و مهم ترين اختراعات و باعث شكوفائی تمدن بشریشده است .هنر خط ، همانند ديگر دستاوردهای انديشة بشری ، دورانهای مختلفی را طینموده است و پس از سپری نمودن اعصار و قرون طولانی به مرحلة كنونی خود رسيده است . پيدايش خط در آغاز به صورت تصويری و ترسيمی بوده و هر تصوير نمايندة يك انديشه و يايك واقعه محسوب می شده است . سپس مرحلة رمزی آن پيش آمده كه هر حرف نشانگر كلمه وتصويری بوده است .در آن روزگار 24 الفبای قراردادی بوجود آمد كه همگام بابكاربردن آنها ، از علامتهای پيچ در پيچ هيروگليف نيز استفاده می شده است . از آثارآن دوره ؛ اهرام مصر ، كتيبه ها و نوشته های فراوان در كشور مصر است . پس از مصريان، فنيقيان آن حروف اوليه را به درجة عالی تری رسانده و سپس يونانيان به آن كمالمطلوب را بخشيدند . آنگاه خط آسانتری بنام خط هيراتيكی در حدود 1900 سال قبل ازميلاد مسيح بوجود آمد . پس از آن يك نوع خط مورتيكی جانشين آن گرديد كه اين خطوط رابرروی سنگهای نازك و سفيد حك می كردند .گرچه نوشتن و حك كردن بر روی اينگونهاجسام سفت ، امری بسيار مشكل بود ، لكن اين دشواری مانع از تحرير نمی شد . كتيبه هاو سنگ نوشته های زيادی از كتابخانه های بابل و ايلام بدست آمده است . بطور خلاصهدر ايران در عهد هخامنشی خط ميخی در عهد ساسانی خط پهلوی و از عهد ورود اسلام بهايران خطهای كوفی و نسخ و سپس نستعليق رايج بوده است .در مورد زمان پيدايش خط تاريخ ، مشخصی نمی توان قائل شد ، چونامری تدريجی بوده و طی سالها يا قرنها به صورت مشخص تجلی و ظهور پيدا كرده است ،لكن تشخيص اصل و بنياد و ريشة هر خط ، با استناد به آنچه در دست است ، تا حدودیميسر است .1ـ كوفی2ـ نسخو خطوط ديگر ، از تأثير گذاری نوعی بر نوعديگر پديدار شده اند .پيدايش خط كوفی را چنين آورده اند :لذا می تواندريافت كه خط كوفی ، نتيجه ای از نظم و ترتيب خط حجازی می باشد . ( لازم به ذكر استكه در آغاز ، خط كوفی در كنار خطوط عِبری و سريانی ، جزو خطوط در امپراطوری بزرگايران و روم ، حائز اهميت نبود و وقتی نامدار شد كه خط رسمی دين اسلام گرديد و موردتوجه رسول اكرم ( ص ) و مسلمانان صدر اسلام قرار گرفت . )خط عربی قبل از اسلام، منحصر به شبه جزيره عربستان بود و توسعة آن با انتشار دين اسلام انجام پذيرفت ودر سرزمينهای فتح شده همپای دين اسلام منتشر شد و مشرق و مغرب را پر نمود و برزبانهای اصلی ممالك غير عرب ، غلبه كرد .بعد از آن پيوسته سليقه ها و ذوق هایاقوام مختلف كه در شهر كوفه گرد آمده بودند ، دست به كار شدند تا آنكه شيوة كوفی ازحجازی فاصله پيدا كرد و صورت خط حجازی تقريباً به حال ابتدائی خود باقی ماند . ولیخط كوفی ، جلوة بهتری پيدا كرد و در نيمة اول قرن اول هجری ، به آخرين صورت مستقلخود ، رسيد و حروف آن از حروف نسخی آن زمان هم از حيث جلوه ، و هم از جهت ، حروفبهتر شد . همان طور كه عبريان ، خط مربع ، و سريانيان خط سريانی و نسطوريان خطستر نجيلی را مخصوص كتابهای دينی و علمی خود قرار داده بودند ، مسلمانان نيز ، خطكوفی را كه صورت و هیأتی بهتر يافته ، و مشابه خط ستر نجيلی شده بود ، خاص نوشتنقرآن قرار دادند و بعدها آن را در تزيين مساجد و سكه ها و كتب ، مورد استفاده قراردادند و به دليل احساس نياز هويت برای معماريهای اسلامی ، مساجد و بناهای اسلامی ،كاربردی در كتيبه ها پيدا كرد كه پس از مصرف و كاربرد در كتابت به روی ديوارها وستونها و مناره ها خود را بالا كشيد و هم زمان تزئينی تر شد و به دليل اجتنابطراحان از ايجاد نقوش تحريم شده ، نقش و نگاره هايی به آن اضافه شد و فضاهای خالی ،با گردش های قلم ، فرهنگی جديد را در مقاطع مختلف به وجود آورد . خط عربی به تبعيتاز دين اسلام ، در ممالك دور و نزديك نفوذ كرد تا جايی كه ناحیة وسيعی از جهان ،يعنی آن قسمت از ميان شط فرات ، از مشرق و سواحل اقيانوس اطلس از مغرب ، و سواحلشمالی مديترانه از شمال و خط استوا از جنوب واقع است ، به اين زبان تكلم كرده و بهآن خط كتابت كردند . و بعضی با خط و زبان خود صحبت و به خط عربی كتابت كردند ،مانند ايران . سلسله فتوحات اسلامی ، از راه آسيای صغير به مصر و به طرف شمالآفريقا و ممالك مغرب ( تونس ، الجزاير ، مراكش ) كشيده شد و تمدن اسلامی و خطوطاسلامی به دنبال آن در اين سرزمينها جايگزين گرديد . خط در اين نواحی كهاحتمالاً از اوايل قرن دوم بايد متداول شده باشد ، نوعی كوفی و مشتق از آن است و بهخط مغربی معروف ، و از قديمی ترين خطوط اسلامی است كه در تمام آفريقای شمالی ، بهجز مصر و قسمتی از ساير نقاط آفريقای شرقی و مركزی و با جزئی تغيير ، معمول گرديدهاست .خط كوفي : چون اسلام در ايران انتشار يافت ، خط كوفی جايگزين خط پهلویساسانی و دين دبيرة اوستايی شد و ايرانيان تقريباً از اواخر قرن اول و اوايل سدةدوم هجری كم كم در نوشته های خود خط كوفی را معمول داشته و آنرا جايگزين خط پهلوینمودند .خط كوفی ابتدا ، بی نقطه و بدون حركات ( ضمه و كسره و فتحه ) و اِعراببود . اين نقيصه خواندن اين خط را مشكل می ساخت .ابوالاسود الدؤلی كه از فضلاو ادبای معروف كوفی بود ، و در خدمت حضرت علی ( ع ) به اكتساب علوم پرداخته و درجنگ صفين ملتزم ركاب بود ، و از آن بزرگوار اخذ نحو كرده بود ، از برای تسهيل امرخوانندگان قرآن ، نقطه را وضع نمود و گمان می رود وی اين طريقه را از خطوط كلدانيانو سريانيان اخذ كرده باشد ، زيرا اين طوايف از همسايگان بين النهرين و بابِل بودند، و در كتابت آنها نقطه استعمال می شد . به خلاف خطوط ميخی و پهلوی ايرانيان . وهيروگليف مصريان و فنيقيان كه در كتابت آنان نقطه مستعمل نبود . صاحب الفهرست مینويسد : (( ابوالاسود به كاتب چنين می گفت : نويسنده ، در موقع نوشتن به هوش باش ومرا ببين ، چون به خواندن در آمدم ، نظر به لبان من نما ، اگر به فتحه و گشودهخواندم ، نقطه را بالای حرف بگذار ، و اگر به پيش خواندم ، نقطه را بگذار بين حرف ،و اگر به زير خواندم نقطه را در زير بگذار . »صاحب اللمعه الشهيمه می آورد : »در صدر اسلام نقطه برای حركات استعمال می شد و واضع او يعقوب رهاوی بود و ايننقاط به جای حركات به كار می رفت . )) خط كوفی در عـصر دولـت عبـاسی ( 132 ـ 656 هـ . ق ) به مرتبة رفيعی از زيبائی در رسم و شكل رسيد ، و انواع خط كوفی از پنجاه نوعمتجاوز شد . مشهورترين آنها ، كوفی محرر ، مشجر ، مربع ، مدور و متداخل بود . نكتةمهم در استفاده از خط كوفی در كتيبه نويسی اين است كه تابع قواعد اكيدی نبود ، بلكهعملاً دست هنرمند را در ابداع و اجرای شكلهای تزئينی آن باز می گذاشت . در ابتدا ،حروف به آذين های سادة برگ و گل منتهی می شد . اين خط بنا بر سليقه و توانايی طراح، به روی اصل آن فرعياتی اضافه می شد ، به اين معنا كه قواعد مفروض به عنوان محورقرار گرفته می شد و دست هنرمند ، نقوش و گل و برگهای منشعب از آن فضاهای خالی راپوشش می داد . شكلهای عمدة اين تزيينات عبارت بودند از : ادامة حروف به صورت برگ ،گل ، بافته ، گره خورده ، به هم تابيده ،در هم پيچيده شده ، شكـل سر انسان ، ياحيوان .با همه اين تفضيلات خط كوفی از نظر تاريخ نگاران ، به دو دستة بزرگتقسيم می شود : 1ـ كوفی مغربی 2ـ كوفی مشرقیكوفي مغربي خود به انواع : قيروانی ، تونسی ، جزايری ، سودانیتقسيم می شد .كوفيمشرقي عبارت است از شيوة عربی و شيوة ايرانی و شيوة مختلط . ( كه شيوة عربی بهاقسام مكی ، مدنی ، كوفی ، بصری ، شامی ، مصری ، منقسم می گردد . )خط كوفی ويژگيهای مهمی در هنر ايران دارد . يكی از آن ويژگيها اين استكه هيچ هنری تاكنون به اين حد نه فقط در تزئين معماری آثار مقدس و مهم ، بلكه دراشياء كاربردی زندگی روزمره از خط و تزئينات خطی استفاده نكرده و اصلاً هيچ خطی بهاندازة رسم الخط كوفی برای مقاصد تزئينی به اين حد ، مناسب نيست .كوفي بنايي(معقلي)نوعی كاربردی از خط كوفی است كه در بناها و معماری هاجلوه گر شده است ، و به دليل استفادة آن در روی بناها ، خط بنائی لقب گرفت و بهصورتهای مختلف پديدار گشته كه به شكل آسان و متوسط و مشكل ، دسته بندی می شود ، ولیمی توان نامهای منحصر ، مربعی يا مستطيلی و متداخل تطبيق نمود . خط معقلی در كتابتمستعمل نبود ، اگر چه مولانا سلطانعلی مشهدی ، معتقد است كه به اين خط كتابت نيز میشد . و آنرا جزو خطوط می آورد .چون اساس اين خط روی خانه بندی خط كشی می شود ،به اين ترتيب كه اول كاغذ مانند صفحة شطرنجی خط كشی و خانه بندی می شود ، و بعد ازتقسيم خانه ها ، حروف آن مرتب می شود ، و چون اين خط به ترتيب فوق نوشته می شده ،آنرا با آجر روی عمارات به آسانی می چيدند تا هم عبارتی از آن خوانده شود و همديوار عمارت را تزئينی باشد . به اين نسبت آن را خط معماری يا خط بنايی ناميده اند . معقل در لغت به معنی حصين ( پناهگاه و كوه بلند آمده است ) اين معنی با ايننوع خط بنايی مطابقت دارد و اين نظريه منطقی است كه خط بنايی پس از اينكه به كمالمطلوب رسيد ، معقلی ناميده شده باشد . به نظر می رسد خط معلقی بعد از خط كوفی و ازروی آن استخراج شده باشد ، و قطعاً اين خط برای تزئين بناها از روی خط كوفی استخراجشده كه در كوفی يك دانگ دور است و پنج دانگ سطح ، و در خط معلقی دور نيست و همه سطحاست و چنانچه فرض كنيم اين خط قبل از اسلام به وجود آمده ، بايد كه از خط سترنجيلیكه مادر خط كوفی است استخراج شده باشد .بهترين خط معلقی آن است كه سواد و بياضآن ، هر دو خوانده شود ، مانند نمونه زير ، يعنی سياهی آن ، چيزی خوانده شود وسفيدی آن چيزی ديگر ، كه هنر طراحی اين خط در آن است ، والا نوشتن معلقی آسان است .