چکیده: زمینه:در راستای تحقق اهداف نظام سلامت کشور مراکز آموزش بهورزی با هدف بهره مند کردن خانه های بهداشت از بهورزان برای ایجاد مهارتهای کافی در مواجهه با موارد مختلف و از جمله مصدومین حوادث تاسیس گردیده اند .هدف:اين مطالعه به منظور بررسي تاثير برگزاری متناوب دوره های آموزشی بر آگاهی و مهارت بهورزان در مواجهه با موارد فوریتی و حادثه دیده مراجعه کننده به خانه های بهداشت استان گلستان در سال 1392 انجام شده است .روش پژوهش: نوع مطالعه مداخله ای شبه تجربی بوده وجامعه آماری پژوهش 565 نفر بهورزان شاغل در خانه های بهداشت مناطق مرکزی و غرب استان گلستان میباشند . حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 233 نفر وابزار اصلي گردآوری داده هادراین پژوهش یک پرسشنامه 30 سئوالی خود ساخته چهار جوابی برای سنجش آگاهی و یک چک لیست برای سنجش12 مهارت در زیرمجموعه کمکهای اولیه وفوریتی بود.یافته ها: براساس يافته هاي مطالعه از 100 نمره در مرحله پس آزمون نمرات آگاهی سنجی گروه مداخله نسبت به گروه شاهد بیشتر بود و از(11.90 ± 54.39) درصد در مرحله پیش آزمون به (2.63 ± 56.70) درصد رسید . همچنین نمره مهارت سنجی گروه مداخله نسبت به گروه شاهد بیشتر بود واز(9.21 ± 81.84) درصد درمرحله پیش آزمون به(9.62 ± 83.79) درصد رسید . بر اساس آزمون t مستقل بطور کلی در سطح خطای آماری 05/0 در میانگین نمرات آگاهی و مهارت در مرحله پیش آزمون و پس آزمون بین بهورزان مرد و بهورزان زن تفاوت معنی دار وجود ندارد.بر اساس نتایج آزمون آنالیز واریانس بین شهرهای مورد مطالعه از لحاظ میانگین درصد پیشرفت آگاهی، تفاوت معنی دار آماری وجود ندارد (P-Value = 0.062) ولی از لحاظ میانگین درصد پیشرفت مهارت، تفاوت معنی دار آماری وجود دارد (P-Value < 0.001).همچنین بین گروه های سنی متفاوت از لحاظ میانگین درصد پیشرفت آگاهی (P-Value = 0.336)و از لحاظ میانگین درصد پیشرفت مهارت( P-Value = 0.115)، تفاوت معنی دار آماری وجود ندارد . میزان سوابق شغلی در افزایش آگاهی و مهارت بهورزان موثر بوده و مخصوصا بهورزان با سابقه شغلی 5 تا 15 سال این افزایش محسوس تر را نشان داده اند .نتیجه گیری:يافته هاي اين پژوهش تاثير مثبت ومعني دار دوره هاي آموزشي بصورت بازآموزی بر آگاهی و مهارت بهورزان در مواجهه با موارد فوریتی و حادثه دیده را نشان میدهد. برنامه ریزی برای برگزاری دورهای متناوب آموزشی برای بهورزان درمباحث مختلف با استفاده از مریبان مجرب آموزشی باعث افزایش آگاهی و مهارت بهورزان شده و میتواند عوارض بعدی ناشی از بروز حوادث را کاهش و از طرفی باعث ارتقاء سطح سلامت جامعه شود .کلید واژه ها: آگاهی ، آموزش ،بهورزان،مهارت، فوریت ، حادثه فهرست مطالبعنوان صفحهچكيده......................................................................................................... 1فصل اول: معرفی پژوهش................................................................................. 3مقدمه.......................................................................................................... 41-1 – بیان مسئله........................................................................................... 41-2 -1– اهمیت و ضرورت انجام پژوهش و.......................................................... 61-2-2 – جنبه نوآوری پژوهش....................................................................................... 71-3 – اهداف پژوهش...................................................................................... 81-3-1– هدف آرمانی...................................................................................... 81-3-2– هدف کلی.......................................................................................... 81-3-3– اهداف ویژه................................................................................................... 81-3-4– هدف کاربردی............................................................................................... 81-4– سوالات پژوهش............................................................................................. 91-5– دامنه پژوهش........................................................................................ 91-6– امکانات پژوهش..................................................................................... 101-7– ملاحظات اخلاقی.................................................................................... 101-8– تعاریف ، واژه ها و مفاهیم......................................................................... 10فصل دوم: چهار چوب نظری و مروری بر مطالعات مرتبط........................................... 15مقدمه................................................................ ............................................. 162-1- معرفی منطقه مورد پژوهش........................................................................ 162-1-1- مشخصات جغرافیائی استان گلستان............................................................. 162-1- 2- اطلاعات جمعیتی استان گلستان................................................................ 172-1-3- اطلاعات واحدهای بهداشتی استان گلستان..................................................... 182-1-4- تاریخچه ارائه خدمات بهداشتی در ایران...................................................... 232-1-5- بهورزان و دروس بهورزی.................................................................... 252-1-6- حوادث و سوانح................................................................................... 292-1-6-1 – تقسیم بندی حوادث و سوانح................................................................. 292-1-6-2 – اپیدمیولوژی حوادث و سوانح............................................................... 312-1-6-3 – اقدامات پیشگیری و کنترل.................................................................. 312-1-6-4 – انواع شایع حوادث و سوانح................................................................. 342-1-6-5 – هزینه ها ، عوارض و معلولیتها............................................................ 382-1-7- وضعیت بروز حوادث در استان گلستان....................................................... 392-2- مروری بر مطالعات مرتبط......................................................................... 422-2-1 –مروری بر مطالعات مرتبط در ایران................................................................ 422-2-2 –مروری بر مطالعات مرتبط در سایر کشورها........................................................... 44فصل سوم: روش ومراحل انجام پژوهش................................................................ .50مقدمه.......................................................................................................... 513-1- نوع و روش پژوهش............................................................................... 513-2- جامعه آماری پژوهش............................................................................... 513-3- محیط پژوهش........................................................................................ 523-4- نمونه های مورد پژوهش و روش انتخاب نمونه ها.............................................. 523-4-1- نمونه های پژوهش ............................................................................... 523-4- 2- روش انتخاب نمونه ها........................................................................... 523-5- ابزار پژوهش و روش گردآوری داده ها.......................................................... 543-5-1 – ابزار جمع آوری داده های پژوهش........................................................... 543-5-2 – روش گردآوری داده های پژوهش............................................................ 553-6- متغیرهای پژوهش................................................................................... 563-6-1- متغیرهای مستقل.................................................................................. 563-6-2- متغیرهای وابسته................................................................................. 563-6-3- متغیرهای زمینه ای............................................................................... 563-7- روش تحلیل داده های پژوهش..................................................................... 56فصل چهارم:يافته هاي پژوهش........................................................................... 57مقدمه.......................................................................................................... 584-1- اطلاعات دموگرافيك................................................................................. 584-2-آمارهای توصیفی پیش آزمون ..................................................................... 644-2 –1 – مقایسه نمرات آگاهی سنجی بهورزان در پیش آزمون..................................... 674-2 –2 – مقایسه نمرات مهارت سنجی بهورزان در پیش آزمون.................................... 684-3-آمارهای توصیفی پس آزمون ...................................................................... 694-4- آزمون روابط بین متغیرهای پژوهش ........................................................... 724-4-6 –بررسی تغییر وضعیت نمران پیش آزمون و پس ازمون با آزمون کوآنالیزواریانس .. 884-5-جمع بندی یافته های پژوهش ....................................................................... 92فصل پنجم:بحث ونتيجه گيري............................................................................. 96مقدمه.......................................................................................................... 975-1- بحث................................................................................................... 975-2- نتيجه گيري........................................................................................... 1015-3- پيشنهادات پژوهشگر................................................................................ 1025-4- پيشنهاد براي پژوهش هاي آتي..................................................................... 1035-5- محدودیت های پژوهش.............................................................................. 103پیوست ها..................................................................................................... 106چكيده انگليسي............................................................................................... 120 فهرست جداولجدول2-1: اطلاعات عمومی شهرستانهای استان ، براساس آخرین تقسیمات کشوری............. 17جدول2-2: توزیع سنی وجنسی جمعیت استان گلستان درسال 1390............................... 18جدول2-3: درصد خانه های بهداشت فعالدرسال 1390 به تفکیک شهرستان...................... 19جدول2-4: درصد مراکز بهداشتی درمانی روستایی فعال درسال 1390 به تفکیک شهرستان........... 20جدول2-5: درصد پایگاه های بهداشت فعالدرسال 1390 به تفکیک شهرستان.................... 21جدول 2-6 : درصد مراکز بهداشتی درمانی شهری فعال درسال 1390 به تفکیک شهرستان............. 22جدول2-7 : تعداد بهورزان شاغل درخانه های بهداشت استان....................................... 23جدول2-8 : مجموعه ساعات پایه اول آموزش بهورزی................................................ 26جدول2-9 مجموعه ساعات دروس پایه دوم آموزش بهورزی........................................ 27جدول2-10 : عناوین درس کمک های اولیه و درمانهای ساده علامتی 1 دانش اموزان بهورزی 28جدول2-11: عناوین درس کمک های اولیه و درمانهای ساده علامتی 2 دانش اموزان بهورزی. 28جدول2-12 : مقایسه ده علت اصلی مرگ در سال های 89 و90 در استان............................ 39جدول 2-13: میزان بروز کل حوادث دراستان گلستان................................................ 40جدول3- 1: توزیع آماری کل جامعه مورد مطالعه...................................................... 51جدول3- 2: توزیع آماری نمونه های پژوهش به تفکیک جنسیت................................... 52جدول3- 3: توزیع آماری حجم نمونه های مورد نیاز پژوهش به تفکیک شهرستان............ 53جدول3-4:توزیع آماری تعداد نمونه های مورد پژوهش به تفکیک جنسیت........................ 53جدول3-5: توزیع نمونه ها در در دو گروه مداخله و شاهد به تفکیک شهرستان................... 54جدول4-1: پراکندگی تعداد و درصد بهورزان مورد مطالعه در شهرستانهای مختلف.............. 58جدول4-2: وضعیت کلی مدرک تحصیلی بهورزان مورد مطالعه..................................... 60جدول 4-3: سوابق خدمتی بهورزان مرد و زن مورد مطالعه......................................... 61جدول4-4: توزیع سنی بهورزان مورد مطالعه.......................................................... 62جدول4-5: مقایسه تعداد و درصد بهورزان از نظر وضعیت تاهل................................... 63جدول4-6: مقایسه بهورزان از نظر تعداد فرزند........................................................ 63جدول4-7: مواد آزمون مهارتی بهورزان................................................................ 64جدول4-8: جدول نمره دهی مهارت بهورزان در مواجهه با موارد فوریتی بر اساس طیف لیکرت 65جدول4-9: توزیع حداقل و حداکثر نمره قابل کسب بر اساس فرمول تغییر مقیاس.................. 66جدول4-10: وضعیت میانگین نمرات آگاهی سنجی بهورزان شهرستانها در پیش آزمون......... 67جدول4-11: وضعیت میانگین نمرات مهارت سنجی بهورزان شهرستانها در پیش آزمون........ 68جدول4-12: تعداد بهورزان در دو گروه شاهد و مداخله به تفکیک شهرستان....................... 70جدول4-13: میانگین درصد نمرات آگاهی سنجی بهورزان در مرحله پس‌آزمون.................. 70جدول4-14: میانگین درصد نمرات مهارت سنجی بهورزان در مرحله پس‌آزمون.................... 71جدول4-15: میزان تغییر نمره اگاهی و مهارت بهورزان در پیش ازمون و پس آزمون........... 73جدول4-16: آزمون نمره اگاهی و مهارت بهورزان در پیش آزمون و پس آزمون و نتیجه آن براساس آزمون tمستقل....................................................................................... 74جدول4-17: آزمون نمره اگاهی و مهارت بهورزان در پیش آزمون و پس آزمون و نتیجه آن بر اساسآزمون U من ـ ویتنی...................................................................................... .75جدول4-18: درصد پیشرفت نمره آگاهی و مهارت بهورزان درشهرهای مورد مطالعه............76جدول4-19: نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمره بهورزانشهرستانهای مختلف با هم.......................................................................................77جدول4-20: درصد پیشرفت نمره بهورزان در پیش ازمون و پس آزمون و ارتباط آن با سابقه شغلی انان...................................................................................................................79جدول4-21: آزمون ارتباط بین نمره بهورزان در پیش ازمون و پس آزمون با سابقه شغلی انان...80جدول4-22: رابطه بین پیشرفت نمره آگاهی و مهارت با سن بهورزان.............................. 82جدول4-23: آزمون ارتباط بین نمره بهورزان در پیش ازمون و پس آزمون با سابقه شغلی انان.... 83جدول4-24: مقایسه درصدپیشرفت گروه های شاهدو مداخله در مرحله پس آزموننسبت به پیش آزمون................................................................................................ 85جدول4-25:آزمون فرضیه پیشرفت نمرات پس ازمون نسبت به پیش ازمون در گروه مداخلهنسبت به گروه شاهد......................................................................................... 86جدول 4-26:مقایسه پیشرفت نمرات پس ازمون نسبت به پیش ازمون در گروه مداخله نسبتبه گروه شاهد با استفاده از آزمون Uمن-ویتنی........................................................... 87جدول4-27: آزمون پیشرفت نمره آگاهی بهورزان با استفاده از آزمون ANCOVA............... 88جدول4-28: آزمون پیشرفت نمره مهارت کلی بهورزان با استفاده از آزمون ANCOVA....... 89جدول4-29: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت 1(انجام پانسمان و بانداژ ) با استفادهاز آزمون ANCOVA ............................................................................... 89جدول 4-30: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت 2 ( CPR) با استفاده از آزمون ANCOVA. 89جدول 4-31: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت3 ( بیرون آوردن جسم خارجی) با استفادهاز آزمون ANCOVA................................................................................................... 90جدول4-32: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت4 (شکستگیها) با استفاده از آزمون ANCOVA.....90جدول4-33: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت5 (سوختگی ها) با استفاده از ANCOVA. ....90جدول4-34: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت6 (مسمومیت ها) با استفاده از ANCOVA.... 91جدول 4-35: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت7 (سگ گزیدگی ها) با استفاده از آزمونANCOVA...................................................................................................... 91جدول 4-36: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت8 (جلوگیری از خونریزی بینی) با استفاده ازآزمون ANCOVA.................................................................................................. 91جدول 4-37: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت9 (مواجهه با فرد در حال شوک) با استفاده ازآزمون ANCOVA .......................................................................................... 92جدول 4-38: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت10 (مواجهه با فرد مبتلا به صرع) با استفاده ازآزمون ANCOVA ....................................................................................... 92جدول 4-39: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت11 (مواجهه با فرد گرما زده) با استفاده ازآزمون ANCOVA ...................................................................................... 92جدول4-40: آزمون پیشرفت نمره بهورزان درمهارت12(مواجهه با فرد سرمازده) با استفاده ازآزمون ANCOVA .................................................................................. 93 فهرست نمودارهانمودار 2-1 : جایگاه خانه بهداشت در سلسله مراتب سازمانی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی.......25نمودار شماره 2-2 : مقایسه میزان بروز کل حوادث به تفکیک شهرستان درسال 1390 ..................41نمودار شماره 2-3 : مقایسه درصد بروز حوادث به تفکیک نوع حادثه درسال 1390 .......................41نمودار 4-1: مقایسه تعداد بهورزان مورد مطالعه به تفکیک جنسیت درشهرستانهای مختلف ..........59نمودارشماره 4-2: نسبت جنسی بهورزان مورد مطالعه ......................................................59نمودار 4-3: مقایسه مدرک تحصیلی بهورزان زن و مرد مورد مطالعه.................................60نمودار 4-4 : وضعیت بهورزان مورد مطالعه از نظر سابقه خدمتی ........................................61نمودار 4-5: سن بهورزان مورد مطالعه به تفکیک جنسیت....................................................62نمودار 4-6 : وضعیت تاهل بهورزان مورد مطالعه............................................................63نمودار 4-7: مقایسه میانگین نمرات آگاهی سنجی بهورزان زن و مرد در پیش آزمون.................67نمودار 4-8 : میانگین نمرات درصد آگاهی بهورزان بصورت (б±µ) ....................................68نمودار 4-9: مقایسه میانگین نمرات مهارت سنجی بهورزان زن و مرد در پیش آزمون ..............69نمودار 4-10 : میانگین نمرات درصد مهارت بهورزان بصورت (б±µ) ....................................69نمودار4-11:مقایسه میانگین نمرات آگاهی سنجی بهورزان در مرحله پس آزمون.....................71نمودار4-12:مقایسه میانگین نمرات مهارت سنجی بهورزان در مرحله پس آزمون ........................72نمودار 4-13:میزان تغییرات مهارت پس از دوره آموزشی .............................................73نمودار4-14: مقایسه نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمرهآگاهی بهورزان شهرستانهای مختلف در مرحله پیش آزمون و پس ازمون........................78نمودار4-15: مقایسه نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمرهمهارت بهورزان شهرستانهای مختلف در مرحله پیش آزمون و پس ازمون .........................78نمودار4-16: مقایسه نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمرهآگاهی بهورزان با سابقه شغلی آنان در مرحله پیش آزمون و پس ازمون ..............................81نمودار4-17: مقایسه نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمرهمهارت بهورزان با سابقه شغلی آنان در مرحله پیش آزمون و پس ازمون ................................81نمودار 4-18: وضعیت نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمرهآگاهی بهورزان با سن آنان در مرحله پیش آزمون و پس ازمون........................................84نمودار 4-19: وضعیت نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمرهمهارت بهورزان با سن آنان در مرحله پیش آزمون و پس ازمون ........................................84نمودار 4-20: وضعیت نتایج آزمون tمستقل در خصوص رابطه بین درصد پیشرفت نمره آگاهی بهورزانگروه های آزمون در مرحله پیش آزمون و پس ازمون....................................................85 فهرست پیوستهاپیوست شماره 1 :شرح وظایف مرکز اموزش بهورزی ، مدیر مرکز و مربیان مرکز آموزش بهورزیپیوست شماره 2:شرايط عمومي متقاضیان بهورزیپیوست شماره 3 : مراحل مختلف پذیرش دانش آموز بهورزیپیوست شماره 4 : پرسشنامه سنجش آگاهی بهورزان استان گلستان در مواجهه با موارد حادثه دیده و فوریتیپیوست شماره 5 :چک لیست سنجش مهارت بهورزان استان گلستان در مواجهه با موارد فوریتی و حادثه دیده