مقدمهمنابع آب در عصر امروز از اهميت ويژه اي برخوردار است .اين اهميت از يک سو به واسطه نياز روز افزون به اين ماده حياتي است و از سوي ديگر بالارفتن استاندارد هاي بهداشتي اين منابع و تاثيري که در حيات بشري مي تواند داشته باشد معطوف است.مسئله آب براي مناطق خشک بويژه مناطقي که داراي رودخانه هاي دائمي نيستند از اهميت ويژه اي برخوردار است زيرا اين ماده حياتي الفباي اوليه ويا بستر نخستين توسعه را تعريف مي کند به عبارت ديگر عدم دسترسي به اين ماده حياتي به مفهوم محروميت در توسعه مناطق است.کشور ايران با وسعتي حدود 1648195کيلومتر مربع داراي آب وهواهاي متنوعي است .اين تنوع باعث ايجاد مناظر و چشم اندازهاي کاملا متفاوتي گشته است از طرفي کشور ما جزء کشورهاي است که بالاترين درصد رشد جمعيت را دارا مي باشد ,افزايش سريع جمعيت , همراه با بالا رفتن سطح تمدن, فرهنگ,علم وتکنولوژي نياز انسان را به مواهب طبيعت بيشتر و بيشتر مي سازد , از سوي ديگر کشور ما در کمربند بياباني قرار گرفته و دو سوم وسعت آن داراي شرايط خشک ونيمه خشک است که لزوم مطالعه آب را در اين مناطق بهتر نمايان مي سازد.منطقه مورد مطالعه در استاني واقع شده است که بارندگي آن از نظر زماني و مکاني بسيار متغير است .تنها منبع تامين کننده آب استان يزد از طريق آب هاي زير زميني عميق تا نيمه عميق مي باشد. تغذيه آب هاي زير زميني طبق معمول به طور کامل از نزولات جوي است وحدود 80 درصد از ذخاير اب هاي زيرزميني استان در مناطق تحت نفوذ سلسه جبال شيرکوه يعني دشت يزد-اردکان واقع شده است. بنابراين ذخاير آبي استان هرچند هم که عظيم باشد نمي تواند خارج از تاثير حوزه نفوذ نزولات جوي قرار داشته باشد.بر اثر برداشت بيش از حد از آبهاي زير زميني و عدم تعادل بين برداشت و تغذيه طبيعي ,مسائل متعددي پيش مي آيد .اما علم و تکنولوژي اين امکان را مي دهد که بتوان شرايط مساعد برداشت بيش از حد از آب زير زميني را , با تغذيه مصنوعي آن , تاحدودي جبران کرد. بنابراين آب هاي سطحي را که در سطح منطقه مورد مطالعه هدر مي رود ميتوان براي تقويت آبهاي زير زميني به زمين نفوذ داده و به اين طريق آنها را مهار و آب هاي زيرزميني را غني سازيم که به اين روش (گوراب)گفته مي شودکه از قديم الايام معمول بوده است وقنوات با اين روش تغذيه وتدارک مي شده اند. اگر چه استان يزد به واسطه عوامل اقليمي و منطقه اي جزء مناطق خشک ويا بسيار خشک محسوب مي شود ولي با داشتن ارتفاعات بيش از چهار هزار متر ,منابع آبي اتفاقي با کيفيت بسيار بالا و مطلوب را در دسترس دارد البته شناخت اين منابع و ظرفيت نهايي آنها و سازگاري فنون بهره وري از اين منابع تجديد شونده رمز موفقيت ويا به عبارتي ادامه حيات و توسعه اين ناحيه را رقم مي زند و بر هيچ کس پوشيده نيست که تا چه حد مي تواند اين منابع مهم باشد. مطالعه بررسي اثرات سفره هاي پاراگليشيال و نقش آن در منابع آبي شهرستان ميبد (دشت يزد-ميبد)به عنوان پديده موثردر شناخت دقيق منابع آبي شيرين مي تواند جنبه هاي مهم و مبهم اين موضوع را روشن سازد.. باتوجه به اين اصول ,اين رساله تلاشي در راستاي شناخت مسائل منابع آب اين منطقه است که با توجه به بضاعت علمي بنده تدوين شده و اميدوارم مثمر ثمر واقع گردد.. 1-2-طرح مسئلهكمبود ميزان آب در مناطق خشك بويژه مناطق مسكوني كه داراي سابقه تاريخي طولاني است مشكل عمده ايست كه همواره توسعه و حيات كانون هاي جمعيتي آن را تهديد كرده است . در اين مناطق به غير از كمبود كلي آب ، موضوع كيفيت منابع آبي نيز از جمله مسائل مهم بشمار مي آيد. با توجه به اينكه استفاده از ذخيره كننده هاي آبهاي سطحي مانند آب انبارها و غيره در گذشته بعنوان يك استراتژي كلي معمول بوده است ولي نبود جريانهاي دائمي آب در اين مناطق سبب مي شود كه تامين اين ماده حياتي به سفره هاي زيرزميني متكي باشد.آنچه در مورد سفره هاي تحت الارضي اهميت پيدا مي كند تنها به ميزان ، وسعت ، ظرفيت و عمق آنها محدود نمي شود بلكه تاريخ تحول و ژنز اين سفره ها و تاثيري كه اين موضوع بر كيفيت آب ذخيره شده در آنها مي تواند بگذارد نيز از اهميت ويژه اي برخودار است. سفره هاي تحت الارضي در مناطق خشك به واسطه شرايط اقليمي و محيطهاي ترسيب و تشكيل ، غالبا از نظر شوري و املاح با محدويت روبرو هستند.با اين همه در مناطق پايكوهي و مرتفع نواحي خشك ، اراضي و انباشت رسوباتي وجود دارد كه در دوران آناگليشيال عهد چهارم تحت تاثير فرآيندهاي يخچالي بوجود آمده و سفره هاي مورني و يا تيلهاي حجيمي كه هم از نظر وسعت و هم از نظر كيفيت شرايط مناسب و مطلوبي را براي ذخيره سازي در اختيار ما قرار مي دهند ديده مي شود. وجود سفره هاي يخچالي در اين نواحي فرصت و غنيمتي است كه ما با شناخت و اعمال مديريت در امر بهسازي و بازسازي آبخوانهاي آن بتوانيم در هدايت سيلابهاي اتفاقي و ذخيره سازي آنها در سفره هاي مطلوب توان بهره گيري از منابع آبي خود را در اين مناطق بالا برده و بر ظرفيت و بهينه سازي منابع آب مبادرت نماييم .دشت يزد - ميبد از جمله مناطقي هستند كه با تغيير الگوي زندگي از يكسو و افزايش جمعيت از سوي ديگر با مسئله تامين آب و همچنين كيفيت منابع آبي مواجه هستند كه اين امر براي ساكنين اين مناطق داراي اهميت حياتي است . اگرچه نمي توان با بهتر شناسائي كردن سفره هاي منطقه ، آب بيشتري بدست آورد زيرا محدويت هاي اقليمي چنين مقدر نموده است وليكن مسئله آلودگي ، همين منابع كم و ارزشمند را نيز تهديد مي كند كه با شناخت سير تحول تاريخي طبيعي منطقه و بررسي توزيع پاره اي از سفره ها مي توان مسئله آلودگي به شوري منابع آبي را كنترل و به نحوي موجبات بهره مندي مطلوب تر از آن را فراهم ساخت .منابع آب تامين كننده دشت يزد- ميبد ارتفاعات شيركوه يزد است و اين ارتفاعات از قديم الايام منابع ابي مصرف كنندگان اين بخش از استان يزد را تامين مي كرده است . اگر كيفيت منابع آبي اين دشت را از كوهستان به دشت رصد نمائيم درخواهيم يافت كه كيفيت منابع آبي در خط يا كريدور خاصي بشدت افزايش يافته تغيير مي كند (به بيان ديگر تغييرات شوري از مرز خاصي به بعد ناگهاني است و يك مرتبه افزايش پيدا مي كند كه آن مرز پايان رسوبات پاراگليشيال مي باشد) بطوري كه اين تغيير در محدوده خاصي بعنوان عاملي محدودكننده نقش ايفا كرده و در منطقه اي كه هر قطره اي از آب داراي ارزش فراوان است دچار محدوديت شوري نيز مي شود و استفاده كنندگان از بهره مندي آن محروم مي شوند . شناخت سفره ها و نحوه توزيع آنها نسبت به منبع اصلي اين منابع مي تواند ما را در مديريت مكاني بهره برداري از اين منابع قبل از دچار شدن به شوري ياري دهد. 1-3-ضرورتواهميتموضوعآب بعنوان يک منبع با ارزش براي هر کشوري محسوب مي گردد و سهم آب در ايران با توجه به وضعيت اقليمي کشور ثابت است و بر اساس شواهد علمي دنبال کردن روش هاي توليد آب جديد ، مانند بارورسازي ابرها يا شيرين کردن آبهاي شور در مقياس کلان مقرون به صرفه و شايد عملي نباشد لذا راه حل اساسي ، زيستن در کم آبي همراه آب مديريت منابع آب است. (عليزاده ، 1387)شرايط خشک و بياباني موجود در اکثر نقاط ايران و با بارندگي متوسط 250 ميليمتر، آب را نيز به عنوان يک منبع با ارزش حياتي، بيش از پيش ارزشمند ساخته است. شرايط حاد اقليمي در شهر يزد و افزايش روزافزون جمعيت در اين شهر، زمينه را براي کاهش منابع آب و توسعه بيابان فراهم نموده است. (اختصاصي، 1374).بطور کلي در مناطق خشک بويژه در مرکز ايران ، گره هاي کوهستاني نقطه اتکاي توليد منابع آبي محسوب مي شوند. اما اين ارتفاعات تنها وظيفه توليد آب را به عهده ندارند بلکه گذشته تاريخ طبيعي آنها نشان مي دهد که ارتفاعات بيش از 2500 متر عمدتا در دوره هاي سرد عهد چهارم کلاهک هاي يخي محلي و يا سيرک هاي يخچالي را تشکيل مي داده اند که عملکرد اين يخچالها در دوران پاراگليشيال منجر به ايجاد سفره هاي بسيار مطلوب در پايکوههاي اين مناطق شده است. بطوري که سفره هاي يخچالي در اين مناطق از نظر کيفيت بسيار مطلوب هستند و محدويت شوري که از جمله پديده هاي عام در سفره هاي زيرزميني مناطق خشک بحساب مي آيد را ندارد. سفره هاي زيرزميني مجاور پلاياهاي مرکزي در محدوده دشت يزد – ميبد ميزان شوري آن تا 10 برابر سفره هاي يخچالي مجاور افزايش مي يابد. لذا مديريت منابع آبي در اين نواحي بيشترين دقت خود را مي بايست بر روي نگه داشت آب در سفره هاي پاراگليشيال متمرکز نموده و از ورود آب به سفره هاي غير پاراگليشيال که در پايين دست قرار دارند جلوگيري کنيم . ) رامشت، 1381)با توجه به آبخوانهاي مساعد و مناسب در استان يزد که اکثرا از مورن هاي دوران چهارم بوجود آمده اند نقش آنها در ذخيره سازي و حفظ کيفيت آب بيان گردد و در ضمن تبيين تاريخي تکوين سفره هاي پاراگليشيال دشت يزد – ميبد نسبت به مزيتها ، حجم ذخيره اي و کيفيت آن بحث و اثر ذخيره سازي آب را در توسعه منطقه بيان دارد. بنابراين لزوم توجه همه جانبه به مسئله شوري در منطقه مورد مطالعه و جلوگيري از اتلاف منابع آب اين منطقه از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد.اميد آنکه مدنيت ديرپا و ريشه دار يزد همچنان ارتقاء و ژرفا يابد و هيچ گاه مردم افتخار آفرين آن به خاطر سيطره شوري بر منابع آب ،مجبور به ترک ديار نشوند.