کلمات کلیدی:شناسایی مخاطرات، واحد بخار آب، هزاپ، پالایشگاه گازفهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: مقدمهای بر ایمنی و روشهای شناسایی مخاطرات51-1- تاریخچه ایمنی در صنعت61-1-2- سلامت و جنبش ایمنی، از گذشته تا حال61-1-3- پیشرفتهاي اولیه ایمنی71-1-4- حوادث و اثرات آنها در صنعت81-1-5- هزینههاي حوادث81-2- مروری بر فجایع عظیم صنعتی در گذشته91-2-1- حادثه عظیم نیروگاه هسته ای چرنوبیل91-2-2- آتشسوزی در مجتمع پتروشیمی پردیس یک عسلویه111-2-3- انفجار فیسین فرانسه:111-2-4- آتشسوزی و انفجار در سکوی تولید نفت دریای شمال، پایپر آلفا111-2-5- حادثه بوپال هندوستان121-2-6- انفجار در مجتمع پتروشیمی خارک121-3 تعاريف131-3-1- ريسك131-3-2- مخاطره131-3-3- واقعه131-3-4- حادثه141-3-5- ايمني141-3-6-ريسك قابل تحمل141-4- معيار اندازهگيري ريسك141-4-1- شاخص ريسك141-4-2- شدت متوسط تلفات151-4-3- ريسك شخصي151-4-4- ريسك جمعي151-5- ارزيابي ريسك151-6- شناسايي مخاطرات161-6-1- مرور ايمني171-6-2-آنالیز چک لیست181-6-3- آناليز پرسش181-6-4- تحليل مواد موجود در فرآیند وشرايط بحراني191-6-5- تجزيه و تحليل مقدماتي خطر(PHA)191-6-6- مطالعه مخاطرات و راهبري (HAZOP)201-6-7- تحليل مخاطرات201-6-8-تحلیل عیبها و اثرات211-7- مدلسازی پیامد211-9- محاسبه ریسک221-9-1- منحنی F-N221-9-2- معیارهای پذیرش ریسک241-10- کاهش ریسک251-11- نتیجه گیری26فصل دوم: تجزیه و تحلیل مخاطرات و راهبری سیستم282-1- مقدمه292-2- تعریف HAZOP292-3- دلایل فراگیر شدن روش HAZOP292-4- شرح فعالیتها در روش HAZOP302-5- اطلاعات شروع به کار302-6- مراحل HAZOP312-7- گروه HAZOP312-8- جدول HAZOP342-8-1- ورودیهای جدول HAZOP352-9- نرمافزارهای کاربردی و دلایل استفاده از آنها.382-10- معایب عمده روش HAZOP402-11- ماتریس ریسک402-12 – انتگراسیون مدل ریاضی به عنوان راهکار پیشنهادی جهت بهبود معایب روش HAZOP422-13– نتیجهگیری:42فصل سوم: شناخت کلی واحد utility مجتمع گازپارس جنوبی443-1- مقدمه453-1-1- شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی:463-2-1- واحد 100: سيلابه گير، تجهيزات دريافت و HP separator473-2-2- واحد 101: شيرينسازی گاز493-2-3- واحد 102: احياء گلايكل493-2-4- واحد 103: تثبيت ميعانات گازي503-2-5- واحد 104: نمزدايي و حذف جيوه503-2-6- واحد 105: بازيافت اتان513-2-7- واحد 106: صادرات گاز523-2-8- واحد 107: جداسازي گاز مايع533-2-9- واحد 108: بازيافت گوگرد533-2-9-1- مرحله كلوس (Clause)543-2-9-2- مرحله گاز زدايي543-2-9-3- آشغالسوز (Incinerator)553-2-10- واحد 109: جداسازي گازهاي اسيدي و هيدروكربنها از آب553-2-11- واحد 110: پشتيبان واحد 103563-2-12-واحد 111: پروپان خنك كننده563-2-13- واحد 113: احيا كاستيك573-2-14- واحد 114: فرآوري پروپان583-2-15- واحد 115: فرآوري بوتان593-2-16- واحد 116: فرآوري اتان593-2-16-1- بخش جذب (Absorber)603-2-16-2- بخش احيا (Regeneration)603-2-16-3-بخش آبگيري (Dehydration)603-2 -17- واحد 121: تولید بخار آب613-2-18- واحد122: گاز سوخت (fuel gas)623-2-19- واحد 123: توليد هواي ابزاردقيق633-2-20- واحد124: توليد نيتروژن643-2-21- واحد 125: تأمین آب653-2-22- واحد 126: شيرينسازی آب663-2-23- واحد 127: توليد آب بدون املاح673-2-24- واحد 128: توليد آب آشاميدني (potable water)673-2-25- واحد 129: تصفيه پسابهاي صنعتي683-2-25-1- تصفيه آب روغني و هيدرو كربن ها683-2-25-2- تصفيه آبهاي شيميايي683-2-25-3- تصفيه فاضلاب انساني693-2-26- واحد130: آب آتشنشاني703-2-27- واحد 131: تأمین سوخت مصرفكنندههای ديزلي713-2-28- واحد132: آب خنككن713-2-29- واحد 140: مشعلها (flares)723-2-30- واحد 141: مخزن درين723-2-31- واحد 142: حوضچهسوزان (Burn Pit)733-2-32- واحد 143: مخازن ميعانات گازي733-2-33- واحد 144: جامدسازی گوگرد743-2-34- واحد 145: ذخيره پروپان جهت سردسازي743-2-35- واحد 146: ذخيره مواد شيميايي743-2-36- واحد 147: ذخيرهسازی پروپان صادرات753-2-37- واحد 148: ذخيرهسازی بوتان صادرات76فصل چهارم: مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی774-1- مقدمه784-2- مدارک مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم794-2-1- اعضای تیم HAZOP794-2-2- لیست شماره نقشههای به کار رفته درHAZOP794-2-3- لیست گرهها804-2-4- بررسی انحرافات در هر گره834-2-5- جداول HAZOP : شامل کلیه جداول نهایی شده میباشد. (Worksheet)834-2-5-1- تفسیر جدول الف-61-کاهش/قطع جریان در سیستم ورودی آب دریا به مخزن101844-2-6- لیست پیشنهادات ارائه شده در جلسات HAZOP854-3- فرضيات و ملاحظات در انجام مطالعات HAZOP854-4- راهکارهای مؤثر برای کاهش ریسک در واحد Utility پالایشگاه پنجم864-4-1- تجهیزات حفاظت فردی864-4-2- مواد فرآیندی864-4-3- بهداشت کار874-4-4- حوادث874-4-5- آموزش874-4-6- تعمیرات و نگهداری874-4-7- فرآیند884-4-8- ایمنی884-4-9- مدیریت884-5- نتیجهگیری88فصل: پنجم نتیجهگیری و پيشنهادات895-1- مقدمه905-2- پیشنهادات عمومی905-3- نتایج حاصل از مطالعه مخاطرات و راهبری (HAZOP)915-3-1- پیشنهادات سختافزاری925-3-2- پیشنهادات دستورالعملی و توصیهها955-3-3- پیشنهادات مطالعاتی و تحقیقاتی975-4- پيشنهاداتي براي كارهاي آينده97مراجع98پيوستها101پيوست (الف): مدارک HAZOP102پیوست (ب): گرهبندی انجام شده بر روی نقشههای p&id واحدUtility پالایشگاه پنجم132پیوست (ج): پرسشنامه HSE139فهرست جداول عنوان صفحه جدول 1-1- روشهاي شناسايي مخاطرات18جدول 1-2- بخشهای منحنی F-N23جدول2-1- اصول بنیادی HAZOP30جدول 2-2- مراحل روش HAZOP33جدول 2-3- الف. جدول HAZOP34جدول 2-4- پارامترهای موجود در روش HAZOP36جدول 2-5- کلید واژههای روش HAZOP37جدول 2-6- مقادیر پیچیدگی گرهها38جدول 2-7- مقادیر پیچیدگی دستگاهها39جدول 2-8- مقادیر فاکتور سطح طراحی39جدول 2-9- مقادیر متغیرهای E1 تا E7 موجود در معادله39جدول 2-10- تعاریف کیفی شدت جهت آسیب وارده به انسان41جدول 2-11- تعاریف کیفی احتمال41جدول 2-12- تعاریف ارزش ریسک41جدول 4-1- اعضای تیم HAZOP79جدول 4-2- لیست شماره نقشههای به کار رفته در HAZOP80جدول 4-3- لیست گرهها81جدول 4-4- بررسی انحرافات در هر گره83جدول 4-5- تفسیر جدول الف- 61- کاهش/ قطع جریان در سیستم ورودی آب دریا به مخزن10184جدول الف-1- قطع جریان در مرحله شیرینسازی آب از تا مرخله توزیع102جدول الف-2- قطع جریان در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع103جدول الف-3- افزایش جریان در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع103جدول الف-4- معکوس شدن جریان در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع103جدول الف-5- افزایش فشار در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع104جدول الف-6-کاهش دما در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع104جدول الف-7- قطع جریان در مرحله مخزن 101 به واحد نمک زدایی104جدول الف-8- افزایش جریان در مرحله مخزن 101 به واحد نمک زدایی105جدول الف-9- معکوس شدن جریان در مخزن 101 به واحد نمکزدایی105جدول الف-10- افزایش فشار در مخزن 101 به واحد نمکزدایی106جدول الف-11- افزایش سطح درمخزن آب نمکزدایی شده106جدول الف-11-کاهش سطح در مخزن آب نمکزدایی شده106جدول الف-12- قطع جریان از پکیج هیپوکلرید به مخزن آب نمک زدایی شده107جدول الف-13-افزایش جریان از پکیج هیپوکلرید به آب نمک زدایی شده107جدول الف-15- معکوس شدن جریان از پکیج هیپوکلرید به آب نمک زدایی شده108جدول الف-16- کاهش فشار از پکیج هیپوکلرید به مخزن توزیع آب108جدول الف-17- قطع جریان از بیوسید به آب و آتش نشانی108جدول الف-18- افزایش جریان از بیوسید به آب و آتش نشانی109جدول الف-19- معکوس شدم جریان از بیوسید به آب و آتشنشانی109جدول الف-20- قطع جریان از واحد آب نمکزدایی شده به مخزن آب آشامیدنی110جدول الف-21- افزایش جریان از واحد آب نمکزدایی شده به مخزن آب آشامیدنی110جدول الف-22- افزایش فشار از واحد آب نمک زدایی شده به مخزن آب آشامیدنی111جدول الف-23- کاهش فشار از واحد آب نمکزدایی شده به مخزن آب آشامیدنی111جدول الف-24- قطع جریان توزیع آب آشامیدنی از مخزن101111جدول الف-25-افزایش جریان توزیع آب آشامیدنی از مخزن101112جدول الف-26- افزایش سطح مخزن ذخیره آب آشامیدنی112جدول الف-26- کاهش سطح مخزن ذخیره آب آشامیدنی113جدول الف-27- افزایش دما در مخزن ذخیره آب آشامیدنی113جدول الف-28- افزایش فشار در مخزن ذخیره آب آشامیدنی113جدول الف-29-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی114جدول الف-30-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی114جدول الف-31-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی114جدول الف-32-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی115جدول الف-33-قطع جریان دستگاه خنک کننده مدار آب115جدول الف-34-افزایش جریان دستگاه خنک کننده مدار آب116جدول الف-35-افزایش دما در دستگاه خنک کننده مدار آب116جدول الف-36-کاهش دما دردستگاه خنک کننده مدار آب116جدول الف-37-افزایش فشاردردستگاه خنک کننده مدارآب117جدول الف-38-کاهش فشاردردستگاه خنک کننده مدار آب117جدول الف-39- عدم خوردگی در درام 101117جدول الف-40- عدم خوردگی در درام 101118جدول الف-41-افزایش سطح درام118جدول الف-42-کاهش سطح درام119جدول الف-43-افزایش فشار در درام119جدول الف-44-کاهش فشار در درام119جدول الف-45-قطع جریان آب آتش نشانی ارسالی به مخزن120جدول الف-46- افزایش جریان آب آتش نشانی ارسالی به مخزن121جدول الف-47- افزایش سطح درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن121جدول الف-48- کاهش سطح درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن121جدول الف-49- افزایش فشار درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن122جدول الف-50- کاهش فشار درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن122جدول الف-51- قطع توزیع جریان برگشتی از پمپها از مخزن122جدول الف-52- افزایش توزیع جریان برگشتی از پمپها از مخزن123جدول الف-53- معکوس توزیع جریان برگشتی از پمپها از مخزن123جدول الف-54- افزایش توزیع فشار برگشتی از پمپها از مخزن123جدول الف-55- کاهش توزیع فشار برگشتی از پمپها از مخزن124جدول الف-56-قطع جریان از مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع124جدول الف-58- افزایش جریان از مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع125جدول الف-59- افزایش دمااز مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع125جدول الف-60- کاهش دما از مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع125جدول الف-61-کاهش جریان ورود آب دریا به مخزن101126جدول الف-62- معکوس جریان ورود آب دریا به مخزن101128جدول الف-63- افزایش جریان ورود آب دریا به مخزن101128جدول الف-64- افزایش فشارورودی آب دریا به مخزن101128جدول الف-65- کاهش فشارورودی آب دریا به مخزن101129جدول الف-66-کاهش جریان درون پمپ تقویتکننده آب دریا از مسیر مخزن به هدر129جدول الف-67- افزایش جریان درون پمپ تقویت کننده آب دریا از مسیر مخزن به هدر130جدول الف-68- کاهش فشار درون پمپ تقویت کننده آب دریا از مسیر مخزن به هدر130جدول الف-69-افزایش سطح در مخزن ذخیره آب دریا131جدول الف-70-کاهش سطح در مخزن ذخیره آب دریا131 فهرست شکلها عنوان صفحه شکل 1-1- انفجار در سکوی پایپر آلفا12شکل 1-2- مراحل مختلف ارزیابی ریسک16شکل 1-3- منحنی F-N23شکل 2-1- مراحل روش HAZOP32شکل 2-2- نقش هر عضو در مراحل مطالعات HAZOP33شکل 2-3- ماتریس ریسک41شکل 3-1- ميدان گازي پارس جنوبي46شکل 3-2- نمایی از پالایشگاه پنجم48شکل 3-3- نمایی از واحد تولید بخار آب62شکل 3-4- نمایی از واحد تولید نیتروژن64شکل 3-5- نمايي از واحد دريافت آب از دريا65شکل 3-6- نمایی از واحد شیرینسازی آب66شکل 3-7- نمایی از واحد تصفیه آب69شکل 3-8- نمایی از واحد آب و آتش نشانی71 فهرست علائم علامت نشانهEمبدلFAآنالیزور جریانFAHهشداردهنده جریان زیادFAHHهشداردهنده جریان خیلی زیادFALهشداردهنده جریان کمFALLهشداردهنده جریان خیلی کمFIهشداردهنده جریانFICکنترلکننده ارتفاع جریانFTانتقالدهنده جریانFTترانسمیتر جریانFVشیر کنترل جریانHICهوای روی ابزار دقیقLAآنالیزور سطحLAHهشداردهنده سطح زیاد مایعLAHHهشداردهنده سطح زیاد خیلی مایعLALهشداردهنده سطح کم مایعLALLهشداردهنده سطح خیلی کم مایعLGاندازهگیری ارتفاع مایعLGHهشداردهنده اندازه زیاد مایعLGHHهشداردهنده اندازه خیلی زیاد مایعLGLهشداردهنده اندازه کم مایعLGLLهشداردهنده اندازه خیلی کم مایعLIکنترلکننده سطحLICکنترلکننده ارتفاع مایعLTترانسمیتر سطح مایعLVشیر کنترل سطح مایعMمیکسرPپمپPCVهشداردهنده فشار بالاPGاندازهگیری فشارPIهشداردهنده فشار بالاPICکنترلکننده فشارPSVشیر فشار شکنPTترانسمیتر فشارPVشیر کنترل فشارROاسموز معکوسTمخزنTIهشداردهنده دماXVشیر کنترل جریانامروزه ایجاد محیطی ایمن که در آن تمامی عوامل آسیبرسان شناسایی، ارزیابی، حذف یا کنترل گردیده تا سلامت افراد و تأسیسات را تضمین نماید از اولویتهای مدیریتهای صنعتی میباشد، علم ایمنی نیز همانند نگرش سنتی به ایمنی عکسالعملی بوده است یعنی تا هنگامی که حوادث رخ نمیداد مدیران به فکر یافتن اشکالات و رفع آنها بر نمیآمدند. در دهههای اخیر ملاحظات وجدانی و اخلاقی صاحبان صنایع در کنار الزامات قانونی و تعهدات بیمهای، توجه به علم ایمنی را در جایگاهی ویژه قرار داده است. در این میان از تأثیر زیاد ایمنی بر سودآوری و افزایش رقابت با همکاران نیز نباید غافل شد. بنابراین توجه به ایمنی با نگرش پیشگیرانه نسبت به حوادث به خصوص در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی که پتانسیل بالایی جهت ایجاد سوانح انسانی و زیستمحیطی دارند، محور توجه قرار گرفته است.صنعت گاز در ایران به دلیل وجود ذخایر عظیم گازی در این کشور از اهمیت ویژهای برخوردار است. پالایشگاههای گاز یکی از مهمترین قسمتهای این صنعت به شمار میروند و لزوم افزایش ایمنی در این بخشها از مهمترین موارد مورد توجه همه میباشد زیرا کوچکترین مشکلی در این صنعت علاوه بر فجایع عظیم زیستمحیطی و انسانی ممکن است مسایل اقتصادی جبرانناپذیری را به کشور تحمیل نماید.روشهای متعددی جهت افزایش فرایندهای جاری در صنایع گازی مورد استفاده قرار میگیرند که مطالعه مخاطرات و راهبری فرآیند[1] یکی از بهترین این روشها است. استفاده از این روش در کشورهای صنعتی به صورت یک الزام مطرح میشود اجرای این سیستم در کشورهای رو به توسعه شدیداً توصیه شده و در بسیاری از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار میگیرد. اجرای سیستم HAZOP در پالایشگاههای ایران به منظور افزایش ایمنی سیستمها به یکی از مهمترین کارهای قابل انجام در این کارخانجات تبدیل شده و تاکنون در بسیاری از صنایع مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار میگیرد.از کارهای انجام شده در این صنایع میتوان به مطالعه HAZOP و ارزیابی ریسک برای واحد اوره مجتمع پتروشیمی شیراز، واحدهای شیرینسازی مجتمع پتروشیمی رازی، واحد تولید اکسید اتلین مجتمع پتروشیمی اراک، واحد تولید فلور- UCF اصفهان واحدهای بیکربناتسدیم مجتمع پتروشیمی شیراز، واحد بازیافت LPG پالایشگاه گاز کنگان، واحد تولید پلیاستایرن پتروشیمی تبریز، واحدهای بالادستی منطقه دهران و دانان، واحد آبگیری از دریا در پتروشیمی مبین و واحد آیزوماکس شرکت پالایش نفت بندرعباس اشاره نمود. البته فعالیتهای انجام شده در این زمینه بسیار زیاد و رو به پیشرفت است و هر روز واحدهای بیشتری از مجتمع پتروشیمی تحت این مطالعه قرار میگیرند[1]. [1] HAZOP
ارزیابی و شناسایی مخاطرات فرآیندی واحد Utility پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی با استفاده از تکنیک HAZOP
کلمات کلیدی:شناسایی مخاطرات، واحد بخار آب، هزاپ، پالایشگاه گازفهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: مقدمهای بر ایمنی و روشهای شناسایی مخاطرات51-1- تاریخچه ایمنی در صنعت61-1-2- سلامت و جنبش ایمنی، از گذشته تا حال61-1-3- پیشرفتهاي اولیه ایمنی71-1-4- حوادث و اثرات آنها در صنعت81-1-5- هزینههاي حوادث81-2- مروری بر فجایع عظیم صنعتی در گذشته91-2-1- حادثه عظیم نیروگاه هسته ای چرنوبیل91-2-2- آتشسوزی در مجتمع پتروشیمی پردیس یک عسلویه111-2-3- انفجار فیسین فرانسه:111-2-4- آتشسوزی و انفجار در سکوی تولید نفت دریای شمال، پایپر آلفا111-2-5- حادثه بوپال هندوستان121-2-6- انفجار در مجتمع پتروشیمی خارک121-3 تعاريف131-3-1- ريسك131-3-2- مخاطره131-3-3- واقعه131-3-4- حادثه141-3-5- ايمني141-3-6-ريسك قابل تحمل141-4- معيار اندازهگيري ريسك141-4-1- شاخص ريسك141-4-2- شدت متوسط تلفات151-4-3- ريسك شخصي151-4-4- ريسك جمعي151-5- ارزيابي ريسك151-6- شناسايي مخاطرات161-6-1- مرور ايمني171-6-2-آنالیز چک لیست181-6-3- آناليز پرسش181-6-4- تحليل مواد موجود در فرآیند وشرايط بحراني191-6-5- تجزيه و تحليل مقدماتي خطر(PHA)191-6-6- مطالعه مخاطرات و راهبري (HAZOP)201-6-7- تحليل مخاطرات201-6-8-تحلیل عیبها و اثرات211-7- مدلسازی پیامد211-9- محاسبه ریسک221-9-1- منحنی F-N221-9-2- معیارهای پذیرش ریسک241-10- کاهش ریسک251-11- نتیجه گیری26فصل دوم: تجزیه و تحلیل مخاطرات و راهبری سیستم282-1- مقدمه292-2- تعریف HAZOP292-3- دلایل فراگیر شدن روش HAZOP292-4- شرح فعالیتها در روش HAZOP302-5- اطلاعات شروع به کار302-6- مراحل HAZOP312-7- گروه HAZOP312-8- جدول HAZOP342-8-1- ورودیهای جدول HAZOP352-9- نرمافزارهای کاربردی و دلایل استفاده از آنها.382-10- معایب عمده روش HAZOP402-11- ماتریس ریسک402-12 – انتگراسیون مدل ریاضی به عنوان راهکار پیشنهادی جهت بهبود معایب روش HAZOP422-13– نتیجهگیری:42فصل سوم: شناخت کلی واحد utility مجتمع گازپارس جنوبی443-1- مقدمه453-1-1- شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی:463-2-1- واحد 100: سيلابه گير، تجهيزات دريافت و HP separator473-2-2- واحد 101: شيرينسازی گاز493-2-3- واحد 102: احياء گلايكل493-2-4- واحد 103: تثبيت ميعانات گازي503-2-5- واحد 104: نمزدايي و حذف جيوه503-2-6- واحد 105: بازيافت اتان513-2-7- واحد 106: صادرات گاز523-2-8- واحد 107: جداسازي گاز مايع533-2-9- واحد 108: بازيافت گوگرد533-2-9-1- مرحله كلوس (Clause)543-2-9-2- مرحله گاز زدايي543-2-9-3- آشغالسوز (Incinerator)553-2-10- واحد 109: جداسازي گازهاي اسيدي و هيدروكربنها از آب553-2-11- واحد 110: پشتيبان واحد 103563-2-12-واحد 111: پروپان خنك كننده563-2-13- واحد 113: احيا كاستيك573-2-14- واحد 114: فرآوري پروپان583-2-15- واحد 115: فرآوري بوتان593-2-16- واحد 116: فرآوري اتان593-2-16-1- بخش جذب (Absorber)603-2-16-2- بخش احيا (Regeneration)603-2-16-3-بخش آبگيري (Dehydration)603-2 -17- واحد 121: تولید بخار آب613-2-18- واحد122: گاز سوخت (fuel gas)623-2-19- واحد 123: توليد هواي ابزاردقيق633-2-20- واحد124: توليد نيتروژن643-2-21- واحد 125: تأمین آب653-2-22- واحد 126: شيرينسازی آب663-2-23- واحد 127: توليد آب بدون املاح673-2-24- واحد 128: توليد آب آشاميدني (potable water)673-2-25- واحد 129: تصفيه پسابهاي صنعتي683-2-25-1- تصفيه آب روغني و هيدرو كربن ها683-2-25-2- تصفيه آبهاي شيميايي683-2-25-3- تصفيه فاضلاب انساني693-2-26- واحد130: آب آتشنشاني703-2-27- واحد 131: تأمین سوخت مصرفكنندههای ديزلي713-2-28- واحد132: آب خنككن713-2-29- واحد 140: مشعلها (flares)723-2-30- واحد 141: مخزن درين723-2-31- واحد 142: حوضچهسوزان (Burn Pit)733-2-32- واحد 143: مخازن ميعانات گازي733-2-33- واحد 144: جامدسازی گوگرد743-2-34- واحد 145: ذخيره پروپان جهت سردسازي743-2-35- واحد 146: ذخيره مواد شيميايي743-2-36- واحد 147: ذخيرهسازی پروپان صادرات753-2-37- واحد 148: ذخيرهسازی بوتان صادرات76فصل چهارم: مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی774-1- مقدمه784-2- مدارک مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم794-2-1- اعضای تیم HAZOP794-2-2- لیست شماره نقشههای به کار رفته درHAZOP794-2-3- لیست گرهها804-2-4- بررسی انحرافات در هر گره834-2-5- جداول HAZOP : شامل کلیه جداول نهایی شده میباشد. (Worksheet)834-2-5-1- تفسیر جدول الف-61-کاهش/قطع جریان در سیستم ورودی آب دریا به مخزن101844-2-6- لیست پیشنهادات ارائه شده در جلسات HAZOP854-3- فرضيات و ملاحظات در انجام مطالعات HAZOP854-4- راهکارهای مؤثر برای کاهش ریسک در واحد Utility پالایشگاه پنجم864-4-1- تجهیزات حفاظت فردی864-4-2- مواد فرآیندی864-4-3- بهداشت کار874-4-4- حوادث874-4-5- آموزش874-4-6- تعمیرات و نگهداری874-4-7- فرآیند884-4-8- ایمنی884-4-9- مدیریت884-5- نتیجهگیری88فصل: پنجم نتیجهگیری و پيشنهادات895-1- مقدمه905-2- پیشنهادات عمومی905-3- نتایج حاصل از مطالعه مخاطرات و راهبری (HAZOP)915-3-1- پیشنهادات سختافزاری925-3-2- پیشنهادات دستورالعملی و توصیهها955-3-3- پیشنهادات مطالعاتی و تحقیقاتی975-4- پيشنهاداتي براي كارهاي آينده97مراجع98پيوستها101پيوست (الف): مدارک HAZOP102پیوست (ب): گرهبندی انجام شده بر روی نقشههای p&id واحدUtility پالایشگاه پنجم132پیوست (ج): پرسشنامه HSE139فهرست جداول عنوان صفحه جدول 1-1- روشهاي شناسايي مخاطرات18جدول 1-2- بخشهای منحنی F-N23جدول2-1- اصول بنیادی HAZOP30جدول 2-2- مراحل روش HAZOP33جدول 2-3- الف. جدول HAZOP34جدول 2-4- پارامترهای موجود در روش HAZOP36جدول 2-5- کلید واژههای روش HAZOP37جدول 2-6- مقادیر پیچیدگی گرهها38جدول 2-7- مقادیر پیچیدگی دستگاهها39جدول 2-8- مقادیر فاکتور سطح طراحی39جدول 2-9- مقادیر متغیرهای E1 تا E7 موجود در معادله39جدول 2-10- تعاریف کیفی شدت جهت آسیب وارده به انسان41جدول 2-11- تعاریف کیفی احتمال41جدول 2-12- تعاریف ارزش ریسک41جدول 4-1- اعضای تیم HAZOP79جدول 4-2- لیست شماره نقشههای به کار رفته در HAZOP80جدول 4-3- لیست گرهها81جدول 4-4- بررسی انحرافات در هر گره83جدول 4-5- تفسیر جدول الف- 61- کاهش/ قطع جریان در سیستم ورودی آب دریا به مخزن10184جدول الف-1- قطع جریان در مرحله شیرینسازی آب از تا مرخله توزیع102جدول الف-2- قطع جریان در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع103جدول الف-3- افزایش جریان در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع103جدول الف-4- معکوس شدن جریان در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع103جدول الف-5- افزایش فشار در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع104جدول الف-6-کاهش دما در مرحله شیرینسازی آب از مخزن ذخیره تا مرحله توزیع104جدول الف-7- قطع جریان در مرحله مخزن 101 به واحد نمک زدایی104جدول الف-8- افزایش جریان در مرحله مخزن 101 به واحد نمک زدایی105جدول الف-9- معکوس شدن جریان در مخزن 101 به واحد نمکزدایی105جدول الف-10- افزایش فشار در مخزن 101 به واحد نمکزدایی106جدول الف-11- افزایش سطح درمخزن آب نمکزدایی شده106جدول الف-11-کاهش سطح در مخزن آب نمکزدایی شده106جدول الف-12- قطع جریان از پکیج هیپوکلرید به مخزن آب نمک زدایی شده107جدول الف-13-افزایش جریان از پکیج هیپوکلرید به آب نمک زدایی شده107جدول الف-15- معکوس شدن جریان از پکیج هیپوکلرید به آب نمک زدایی شده108جدول الف-16- کاهش فشار از پکیج هیپوکلرید به مخزن توزیع آب108جدول الف-17- قطع جریان از بیوسید به آب و آتش نشانی108جدول الف-18- افزایش جریان از بیوسید به آب و آتش نشانی109جدول الف-19- معکوس شدم جریان از بیوسید به آب و آتشنشانی109جدول الف-20- قطع جریان از واحد آب نمکزدایی شده به مخزن آب آشامیدنی110جدول الف-21- افزایش جریان از واحد آب نمکزدایی شده به مخزن آب آشامیدنی110جدول الف-22- افزایش فشار از واحد آب نمک زدایی شده به مخزن آب آشامیدنی111جدول الف-23- کاهش فشار از واحد آب نمکزدایی شده به مخزن آب آشامیدنی111جدول الف-24- قطع جریان توزیع آب آشامیدنی از مخزن101111جدول الف-25-افزایش جریان توزیع آب آشامیدنی از مخزن101112جدول الف-26- افزایش سطح مخزن ذخیره آب آشامیدنی112جدول الف-26- کاهش سطح مخزن ذخیره آب آشامیدنی113جدول الف-27- افزایش دما در مخزن ذخیره آب آشامیدنی113جدول الف-28- افزایش فشار در مخزن ذخیره آب آشامیدنی113جدول الف-29-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی114جدول الف-30-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی114جدول الف-31-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی114جدول الف-32-کاهش فشار درمخزن ذخیره آب آشامیدنی115جدول الف-33-قطع جریان دستگاه خنک کننده مدار آب115جدول الف-34-افزایش جریان دستگاه خنک کننده مدار آب116جدول الف-35-افزایش دما در دستگاه خنک کننده مدار آب116جدول الف-36-کاهش دما دردستگاه خنک کننده مدار آب116جدول الف-37-افزایش فشاردردستگاه خنک کننده مدارآب117جدول الف-38-کاهش فشاردردستگاه خنک کننده مدار آب117جدول الف-39- عدم خوردگی در درام 101117جدول الف-40- عدم خوردگی در درام 101118جدول الف-41-افزایش سطح درام118جدول الف-42-کاهش سطح درام119جدول الف-43-افزایش فشار در درام119جدول الف-44-کاهش فشار در درام119جدول الف-45-قطع جریان آب آتش نشانی ارسالی به مخزن120جدول الف-46- افزایش جریان آب آتش نشانی ارسالی به مخزن121جدول الف-47- افزایش سطح درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن121جدول الف-48- کاهش سطح درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن121جدول الف-49- افزایش فشار درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن122جدول الف-50- کاهش فشار درآب آتش نشانی ارسالی به مخزن122جدول الف-51- قطع توزیع جریان برگشتی از پمپها از مخزن122جدول الف-52- افزایش توزیع جریان برگشتی از پمپها از مخزن123جدول الف-53- معکوس توزیع جریان برگشتی از پمپها از مخزن123جدول الف-54- افزایش توزیع فشار برگشتی از پمپها از مخزن123جدول الف-55- کاهش توزیع فشار برگشتی از پمپها از مخزن124جدول الف-56-قطع جریان از مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع124جدول الف-58- افزایش جریان از مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع125جدول الف-59- افزایش دمااز مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع125جدول الف-60- کاهش دما از مخزن از طریق پمپهای اصلی به شبکه توزیع125جدول الف-61-کاهش جریان ورود آب دریا به مخزن101126جدول الف-62- معکوس جریان ورود آب دریا به مخزن101128جدول الف-63- افزایش جریان ورود آب دریا به مخزن101128جدول الف-64- افزایش فشارورودی آب دریا به مخزن101128جدول الف-65- کاهش فشارورودی آب دریا به مخزن101129جدول الف-66-کاهش جریان درون پمپ تقویتکننده آب دریا از مسیر مخزن به هدر129جدول الف-67- افزایش جریان درون پمپ تقویت کننده آب دریا از مسیر مخزن به هدر130جدول الف-68- کاهش فشار درون پمپ تقویت کننده آب دریا از مسیر مخزن به هدر130جدول الف-69-افزایش سطح در مخزن ذخیره آب دریا131جدول الف-70-کاهش سطح در مخزن ذخیره آب دریا131 فهرست شکلها عنوان صفحه شکل 1-1- انفجار در سکوی پایپر آلفا12شکل 1-2- مراحل مختلف ارزیابی ریسک16شکل 1-3- منحنی F-N23شکل 2-1- مراحل روش HAZOP32شکل 2-2- نقش هر عضو در مراحل مطالعات HAZOP33شکل 2-3- ماتریس ریسک41شکل 3-1- ميدان گازي پارس جنوبي46شکل 3-2- نمایی از پالایشگاه پنجم48شکل 3-3- نمایی از واحد تولید بخار آب62شکل 3-4- نمایی از واحد تولید نیتروژن64شکل 3-5- نمايي از واحد دريافت آب از دريا65شکل 3-6- نمایی از واحد شیرینسازی آب66شکل 3-7- نمایی از واحد تصفیه آب69شکل 3-8- نمایی از واحد آب و آتش نشانی71 فهرست علائم علامت نشانهEمبدلFAآنالیزور جریانFAHهشداردهنده جریان زیادFAHHهشداردهنده جریان خیلی زیادFALهشداردهنده جریان کمFALLهشداردهنده جریان خیلی کمFIهشداردهنده جریانFICکنترلکننده ارتفاع جریانFTانتقالدهنده جریانFTترانسمیتر جریانFVشیر کنترل جریانHICهوای روی ابزار دقیقLAآنالیزور سطحLAHهشداردهنده سطح زیاد مایعLAHHهشداردهنده سطح زیاد خیلی مایعLALهشداردهنده سطح کم مایعLALLهشداردهنده سطح خیلی کم مایعLGاندازهگیری ارتفاع مایعLGHهشداردهنده اندازه زیاد مایعLGHHهشداردهنده اندازه خیلی زیاد مایعLGLهشداردهنده اندازه کم مایعLGLLهشداردهنده اندازه خیلی کم مایعLIکنترلکننده سطحLICکنترلکننده ارتفاع مایعLTترانسمیتر سطح مایعLVشیر کنترل سطح مایعMمیکسرPپمپPCVهشداردهنده فشار بالاPGاندازهگیری فشارPIهشداردهنده فشار بالاPICکنترلکننده فشارPSVشیر فشار شکنPTترانسمیتر فشارPVشیر کنترل فشارROاسموز معکوسTمخزنTIهشداردهنده دماXVشیر کنترل جریانامروزه ایجاد محیطی ایمن که در آن تمامی عوامل آسیبرسان شناسایی، ارزیابی، حذف یا کنترل گردیده تا سلامت افراد و تأسیسات را تضمین نماید از اولویتهای مدیریتهای صنعتی میباشد، علم ایمنی نیز همانند نگرش سنتی به ایمنی عکسالعملی بوده است یعنی تا هنگامی که حوادث رخ نمیداد مدیران به فکر یافتن اشکالات و رفع آنها بر نمیآمدند. در دهههای اخیر ملاحظات وجدانی و اخلاقی صاحبان صنایع در کنار الزامات قانونی و تعهدات بیمهای، توجه به علم ایمنی را در جایگاهی ویژه قرار داده است. در این میان از تأثیر زیاد ایمنی بر سودآوری و افزایش رقابت با همکاران نیز نباید غافل شد. بنابراین توجه به ایمنی با نگرش پیشگیرانه نسبت به حوادث به خصوص در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی که پتانسیل بالایی جهت ایجاد سوانح انسانی و زیستمحیطی دارند، محور توجه قرار گرفته است.صنعت گاز در ایران به دلیل وجود ذخایر عظیم گازی در این کشور از اهمیت ویژهای برخوردار است. پالایشگاههای گاز یکی از مهمترین قسمتهای این صنعت به شمار میروند و لزوم افزایش ایمنی در این بخشها از مهمترین موارد مورد توجه همه میباشد زیرا کوچکترین مشکلی در این صنعت علاوه بر فجایع عظیم زیستمحیطی و انسانی ممکن است مسایل اقتصادی جبرانناپذیری را به کشور تحمیل نماید.روشهای متعددی جهت افزایش فرایندهای جاری در صنایع گازی مورد استفاده قرار میگیرند که مطالعه مخاطرات و راهبری فرآیند[1] یکی از بهترین این روشها است. استفاده از این روش در کشورهای صنعتی به صورت یک الزام مطرح میشود اجرای این سیستم در کشورهای رو به توسعه شدیداً توصیه شده و در بسیاری از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار میگیرد. اجرای سیستم HAZOP در پالایشگاههای ایران به منظور افزایش ایمنی سیستمها به یکی از مهمترین کارهای قابل انجام در این کارخانجات تبدیل شده و تاکنون در بسیاری از صنایع مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار میگیرد.از کارهای انجام شده در این صنایع میتوان به مطالعه HAZOP و ارزیابی ریسک برای واحد اوره مجتمع پتروشیمی شیراز، واحدهای شیرینسازی مجتمع پتروشیمی رازی، واحد تولید اکسید اتلین مجتمع پتروشیمی اراک، واحد تولید فلور- UCF اصفهان واحدهای بیکربناتسدیم مجتمع پتروشیمی شیراز، واحد بازیافت LPG پالایشگاه گاز کنگان، واحد تولید پلیاستایرن پتروشیمی تبریز، واحدهای بالادستی منطقه دهران و دانان، واحد آبگیری از دریا در پتروشیمی مبین و واحد آیزوماکس شرکت پالایش نفت بندرعباس اشاره نمود. البته فعالیتهای انجام شده در این زمینه بسیار زیاد و رو به پیشرفت است و هر روز واحدهای بیشتری از مجتمع پتروشیمی تحت این مطالعه قرار میگیرند[1]. [1] HAZOP