احمد فهیمی فر (شناسه پژوهشگر - Researcher ID: ۱۷۴) دانشیار دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی امیرکبیرمهرداد امامی تبریزی - عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی سهندسیداحمد براری - کارشناس ارشد، معاون طرح و توسعه سازمان آب منطقه ای آذربایجان شرقی و ارعلی سعیدی - عضو هیات علمی دانشگاه کرمان و کارشناس ارشد مهندسی مکانیک سنگ مشاور مدر تونل های تحت فشار برهم کنش هیدرولیکی – مکانیکی سبب می شود عرض ترکها در پوشش و نهایتا میزان نفوذپذیری با جابجایی توده سنگ تغییر کند. در نتیجه آرایش وتوزیع ترکها در پوشش بتنی و به تبع آن توزیع تنشها در سیستمم تسلیح با افزایش فشار داخلی، تغییر کرده و باید تعدیل شود. بنابراین درجهت هرچه بیشتر نزدیک شدن به واقعیت، طراحی باید بر اساس اندرکنش هیدرومکانیکی توده سنگ و پوشش بتنی انجام گیرد. تونلهای سد آیدوغموش با نصب ابزار دقیق در حین اجرا رفتار سنجی شده و با استفاده از تحلیل برگشتی پارامترهای ژئومکانیکی توده سنگ اطرراف تونل تعیین گردیده آن. پس از طراحی و اجرای سیستم نگهدارنده، پوشش نهایی بتنی تونلها درزمان بهره برداری بر اساس اندرکنش هیدرومکانیکی پوشش بتنی و توده سنگ طراحی شده است. در این روش با فشارهای داخلی مختلف پارامترهای عرض ترک، میزان تنش در سیستم تسلیح و میزان نشست در یک ضخامت معین محاسبه شده، سپس منحنی های عرض ترک و تنش در سیستم تسلیح در مقابل فشار داخلی رسم می شود. با توجه به این منحنی ها و با در نظر گرفتن معیارهای طراحی، در فشار طراحی مورد نظر ضریب اطمینان محاسبه می گردد. لازم بذکر است این عمل برای ضخامتهای مختلف با درصدهای سیستم تسلیخ متفاوت انجام و ضخامت و درصد سیستم تسلیح بهینه انتخاب می گردد. همچنین بر اساس ضخامت و درصد بهینه سیستم تسلیح می توان با ثابت نگهداشتن درصد سیستم تسلیح و تغییر دادن قطر و فاصله میلگردها، آرایش بهینه میلگردها رابدست آورد. بدین منظور نرم افزار PTL1 توسط مولفین تهیه شده است که قادر است تمام مراحل فوق را انجام دهد. در نهایت پوشش بتنی تونلهای سد آیدوغموش با ضخامت 30 سانتیمتر و با درصد سیستم تسلیح 0/42 دردص (یک ردیف میلگرد حلقوی در سطح داخلی پوشش با قطر 16 میلیمتر و فاصله 16 سانتیمتر و بایک ردیف میلگرد حلقوی با قطر 18 میلیمتر و فاصله 20 سانتیمتر) برای فشار داخلی 60 متر آب طراحی شده است. استفاده از این روش در مقایسه با سایر روشها نه تنها از لحاظ فنی به واقعیت نزدیک میباشد بلکه از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه می باشد. بطوریکه استفاده از این روش در سد آیدوغموش موجب صرفه جویی زیادی در هزینه ها خواهد شد. در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید: در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود. برای بار اول: (فهیمی فر, احمد؛ مهرداد امامی تبریزی؛ سیداحمد براری و علی سعیدی، ۱۳۸۰) برای بار دوم به بعد: (فهیمی فر؛ امامی تبریزی؛ براری و سعیدی، ۱۳۸۰)