واژههای كليدي: رتبه بندی ريسک، حفاری مکانیزه، تصمیم گیری چند معیاره.لیست مقالات مستخرج از پایان نامه ارائه مقاله با عنوان رتبه بندی ریسک سیستم نگهداری قطعات پیش ساخته بتنی در حفر تونل با ماشین تمام مقطع به کمک روش شباهت به گزینه ایده آل (TOPSIS) در پنجمین کنفرانس بینالمللی انجمن ایرانی تحقیق در عملیات (تبریز) اردیبهشت 1391 ارائه مقاله با عنوان مدیریت ریسک تونل سازی مکانیزه با نگاهی بر عوامل زمینشناسی در دومین همایش مدیریت بحران در صنعت ساختمان ، سازههای زیرزمینی و شریانهای حیاتی (اصفهان) اردیبهشت 1391 فهرست مطالب عنوان صفحهفصل 1.کلیات و مقدمهع1-1- مقدمه11-2- ضرورت انجام تحقیق11-3- اهداف تحقیق11-4- مراحل انجام تحقیق21-5- ساختار پایان نامه2فصل 2.مدیریت ریسک42-1- مقدمه52-2- پروژه و مدیریت پروژه52-2-1- پروژه...............52-2-2- مديريت پروژه62-2-3- عدم قطعيت پروژه72-3- ريسک و مديريت ريسک82-3-1- ريسک82-3-2- مديريت ريسک92-3-3- ضرورت مديريت ريسک102-3-4- مروري بر فرايند مديريت ريسک پروژه در راهنماي PMBOK121- برنامهريزي مديريت ريسک122- شناسایی ريسک133- تجزیه و تحلیل کیفی ريسک133- تجزیه و تحلیل کمی ريسک154- برنامه ریزی پاسخ به ريسک163- پیگیری و کنترل ريسک19فصل 3.پيشينه تحقيق213-1- مقدمه223-2- سابقه تحقيق23فصل 4.کلیاتی در مورد تصمیمگیری چند معیاره304-1- مقدمه314-2- طبقهبنديفنونتصميمگيري314-2-1- طبقهبندينوعاول314-2-1-1-طبقهبنديفنونبرمبنايشرايطتصميمگيري324-2-1-2-طبقهبنديفنونتصميمگيريبرمبناينوعمدلسازي334-2-2- طبقهبندينوعدوم344-2-2-1-فنونتصميمگيريتک معیاره344-2-2-2-فنون تصميمگيريچند معياره (MCDM)344-3- طبقهبنديفنونتصميمگيريچندشاخصه374-3-1- مدلهايغیر جبرانی374-3-2- مدلهايجبراني384-4- روش تحلیل سلسله مراتبی AHP414-4-1- تشکیل سلسله مراتب414-4-2- محاسبه وزن عناصر در AHP424-4-3- سازگاری سیستم444-5- روش شباهت به گزینه ایده آل TOPSIS464-5-1- تشکيلماتريستصميم464-5-2- بدون مقیاس کردنماتريستصميم474-5-3- تعيينماتريسوزنمعيارها474-5-4- تعيينماتريستصميموزن دار474-5-5- پيداکردنحلايدهآلوضدايدهآل484-5-6- محاسبهفاصلهازحلايدهآلوضدايدهآل484-5-7- محاسبه شاخص شباهت484-6- روشهای تصمیم گیری چند معیاره فازی494-7- تئوری مجموعههایفازی494-8-روش شباهت به گزینه ایده آل فازی (FTOPSIS)524-8-1- تشکیل ماتریس تصمیم فازی524-8-2- تعیین ماتریس وزن معیارها534-8-3- نرمال کردن ماتریس تصمیم فازی544-8-4- تعیین ماتریس تصمیم فازی وزن دار544-8-5- یافتن حل ایده آل فازی و حل ضد ایده آل فازی554-8-6- محاسبه فاصله از حل ایده آل و ضد ایده آل فازی554-8-7- محاسبه شاخص شباهت564-8-8- رتبه بندی گزینهها564-9- روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)574-10- استراتژیهای اولویت بندی604-10-1- روش میانگین رتبهها604-10-2- روش بردا604-10-3- روش کپ لند614-11- نتیجه گیری61فصل 5.چالشهای زمین شناسی پروژههای تونل سازی مکانیزه625-1- مقدمه655-2- نشت و هجوم آب زیرزمینی655-2-1- مهمترین مشکلات ناشی از نشت و هجوم آب زیرزمینی675-2-2- روشهای شناسایی و پیش بینی نشت و هجوم آب زیرزمینی685-2-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با نشت و هجوم آب زیرزمینی685-3- نشت گازهای سمی695-3-1- مهمترین مشکلات ناشی از نشت گاز715-3-2- روشهای شناسایی و پیش بینی نشت گاز715-3-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با نشت گاز715-4- مچاله شوندگی (لهیدگی) زمین725-4-1- مشکلات ناشی از رفتار مچاله شوندگی (لهیدگی) زمین735-4-2- روشهای شناسایی و پیش بینی رفتار مچاله شوندگی زمین735-4-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله رفتار مچاله شوندگی زمین735-5- تورم سنگهای رسی745-5-1- مشکلات ناشی از تورم سنگهای رسی755-5-2- روشهای شناسایی و پیش بینی فشار ناشی از تورم سنگهای رسی755-5-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله تورم سنگهای رسی765-6- ناپایداری سینه کار تونل765-6-1- مشکلات ناشی از ناپایداری سینه کار775-6-2- روشهای شناسایی و پیش بینی ناپایداری سینه کار775-6-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با ناپایداری سینه کار775-7- ناپایداری دیوار و سقف تونل785-7-1- مشکلات ناشی از ناپایداری دیوار و سقف تونل795-7-2- روشهای شناسایی و پیش بینی ناپایداری دیوار و سقف تونل795-7-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با ناپایداری دیوار و سقف تونل795-8- سینه کار مختلط805-8-1- مشکلات ناشی از سینه کار مختلط815-8-2- روشهای شناسایی و پیش بینی سینه کار مختلط815-8-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با سینه کار مختلط815-9- چسبناکی خاکها و سنگهای رسی825-9-1- مشکلات ناشی از چسبناکی خاکها و سنگهای رسی825-9-2- روشهای شناسایی و پیش بینی چسبناکی خاکها و سنگهای رسی835-9-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با چسبناکی خاکها و سنگهای رسی83فصل 6.مدیریت ریسک تونل انتقال آب گلاب846-1- مقدمه856-2- موقعیت جغرافیایی منطقه856-3- راههای دسترسی866-4- زمین شناسی876-5- مطالعات هیدروژئولوژی عمومی876-5-1- ویژگیهای آب شناسی سازندهای سخت منطقه876-5-2- ویژگیهای آب شناسی سازندهای نرم منطقه886-6- زمین شناسی مهندسی مسیر تونل اصلی896-7- مدیریت ریسک تونل انتقال آب گلاب926-7-1- نشت و هجوم آب زیرزمینی در تونل گلاب926-7-2- نشت گاز در تونل گلاب936-7-3- پدیده مچاله شوندگی (لهیدگی) در تونل گلاب936-7-4- تورم سنگهای رسی در تونل گلاب946-7-5- ناپایداری سینه کار در تونل گلاب956-7-6- ناپایداری دیوار و سقف تونل گلاب966-7-7- سینه کار مختلط در تونل گلاب976-7-8-چسبناکی خاکها و سنگهای رسی در تونل گلاب986-8- ارزیابی ریسک تونل انتقال آب گلاب996-9- رتبه بندی ریسک با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)1036-9-1- رسم نمودار سلسله مراتبی1036-9-2- محاسبه وزن عناصر در روش سلسله مراتبی1036-9-3- محاسبه نرخ ناسازگاری1066-9-4- محاسبه امتیاز هر یک از ریسکها1076-10- رتبه بندی ریسک با روش شباهت به گزینه ایده آل (TOPSIS)1096-11- رتبه بندی ریسک با روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)1116-11-1- رسم نمودار سلسله مراتبی1126-11-2-تعریف اعداد فازی1126-11-3-ماتریس مقایسه زوجی فازی1136-12- رتبه بندی ریسک با روش شباهت به گزینه ایده آل فازی (FTOPSIS)1216-12-1- ماتریس تصمیم و بردار وزن معیارها1216-12-2- بی مقیاس کردن ماتریس تصمیم1226-12-3- ماتریس تصمیم فازی بی مقیاس شده وزن دار1226-12-4- تعیین حل ایده آل و ضد ایده آل فازی1236-12-5- تعیین فاصله از حل ایده آل و ضد ایده آل1236-12-6- تعیین شاخص شباهت1246-12-7- رتبه بندی ریسکها1246-13- استراتژیهای اولویت بندی روش های تصمیم گیری چندمعیاره1256-14- استراتژیهای اولویت بندی روش های تصمیم گیری چند معیاره فازی1256-15- بررسی عملکرد ماشین حفاری در تونل گلاب125فصل 7... نتیجه گیری و پیشنهادات1357-1- نتیجه گیری1367-2- پیشنهادات138مراجع139پیوست 1150فهرست اشکالعنوان صفحهشکل 2-1- معیارهای عملکرد پروژه ................................................................................................................................................6شکل 2-2- فرایندهای مدیریت پروژه...............................................................................................................................................7شکل 2-3- فرایند برنامه ریزی مدیریت ریسک.............................................................................................................................12شکل 2-4- فرایند شناسایی ریسک .................................................................................................................................................13شکل 2-5- فرایند تجزیه و تحلیل کیفی ریسک ..........................................................................................................................14شکل 2-6- فرایند تجزیه و تحلیل کمّی ریسک.............................................................................................................................16شکل 2-7- فرایند برنامه ریزی پاسخ به ریسک ............................................................................................................................17شکل 2-8- فرایند پیگیری و کنترل ریسک....................................................................................................................................19شکل 5-1-ریزش آب از دیوارههای تونل و صعوبت کار برای پرسنل در تونل انتقال آب زاگرس.......................................66شکل 5-2- جریان آب زیاد در کف تونل و صعوبت کار برای پرسنل در قطعه دوم تونل انتقال آب قمرود.....................67شکل 5-3- پرسنل در حال کار در شرایط وجود حجم زیاد آب و گاز در تونل زاگرس........................................................70شکل 5-4- پدیده مچاله شوندگی و چسبیدن سنگ اطراف تونل به سگمنت و شیلد (قطعات 3 و 4 تونل قمرود)......................................................................................................................................................................................................72شکل 5-5- ریزش و ناپایداری سینه کار تونل در پروژه البرز ....................................................................................................77شکل 5-6- عمق ریزش سقف در بالای کاترهد در اثر ناپایداری سقف تونل گاوشان............................................................78شکل 5-7- رخنمون هایی از محیطهای مخلوط سنگ و خاک (وجود قطعات سنگی در زمینه نرمتر با سختی یا سیمان شدگی متفاوت).......................................................................................................................................................................80شکل 6-1- موقعیت جغرافیایی پروژه .............................................................................................................................................86شکل 6-2- نمودار توزیع سازندهای مسیر تونل............................................................................................................................92شکل 6-3- وضعیت کیفیت توده سنگ در طول تونل انتقال آب گلاب..................................................................................96شکل 6-4- نمودار خطر انسداد برای ماشین به سبب کانیهای رسی.....................................................................................98شکل 6-5- ساختمان سلسله مراتبی رتبه بندی ریسک ماشین حفاری TBM..................................................................100شکل 6-6- ماتریس مقایسه زوجی بین معیارها.........................................................................................................................103شکل 6-7- ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار احتمال وقوع ریسک.......................................................105شکل 6-8- ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار میزان تاثیر ریسک..........................................................105شکل 6-9- ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار عدم اطمینان از تخمین.................................................106شکل 6-10-ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار توانایی سیستم در واکنش به ریسک.........................106شکل 6-11- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی......................................................108شکل 6-12- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش شباهت به گزینه ایده آل................................................111شکل 6-13- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی فازی.............................................120شکل 6-14- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش شباهت به گزینه ایده آل فازی.......................................124شکل 6-16- نمودار توزیع زمانی فعالیت های روزانه تونل در فروردین 89 .......................................................................129شکل 6-17- نمودار توزیع زمانی فعالیت های روزانه تونل در اردیبهشت 89 ..................................................................131شکل 6-18- نمودار توزیع زمانی فعالیت های روزانه تونل در خرداد 89 ...........................................................................133 فهرست جداولعنوان صفحهجدول 3-1- سابقه تحقیقات انجام شده در زمینه مدیریت ریسک پروژههای تونل سازی و فضاهای زیرزمینی............24جدول 4-1- مقایسه روشهای تصمیم گیری چند شاخصه برای رتبه بندی ریسکها........................................................39جدول 4-2- طبقه بندی کمّی و کیفی برای مقایسه زوجی معیارها.........................................................................................42جدول 4-3- ماتریس مقایسه زوجی................................................................................................................................................ 45جدول 4-4- شاخص ناسازگاری ماتریس تصادفی..........................................................................................................................45جدول 5-1- وزن ماشینهای حفار مختلف در برابر جریان آب زیرزمینی................................................................................66جدول 5-2- درصد حجمی محصولات ناشی از احتراق موتورهای دیزل..................................................................................70جدول 6-1- ویژگیهای ژئومکانیکی مسیر تونل انتقال آب گلاب ...........................................................................................89جدول 6-2- پیش بینی پتانسیل رفتار مچاله شوندگی در بخشهای مختلف مسیر تونل گلاب ......................................94جدول 6-3- گسلهای مسیر تونل انتقال آب گلاب.....................................................................................................................95جدول 6-4- احتمال وقوع ریسک در تونل انتقال آب گلاب ...................................................................................................100جدول 6-5- میزان تأثیر ریسک بر هزینه ، زمان و کیفیت پروژه در تونل انتقال آب گلاب.............................................101جدول 6-6- میزان عدم اطمینان از تخمین در تونل انتقال آب گلاب..................................................................................101جدول 6-7- توانایی سازمان در واکنش به ریسک در تونل انتقال آب گلاب........................................................................102جدول 6-8- نتایج ارزیابی ریسک...................................................................................................................................................104جدول 6-9- ماتریس کمّی مساله رتبه بندی ریسک.................................................................................................................104جدول 6-10- مقادیر ، شاخص ناسازگاری ، شاخص ناسازگاری تصادفی و نرخ ناسازگاری ماتریس های مقایسه زوجی.....................................................................................................................................................................................................107جدول 6-11- ماتریس بی مقیاس شده مسأله رتبه بندی ریسک...........................................................................................109جدول 6-12- اهمیت نسبی ریسکها...........................................................................................................................................109جدول 6-13-ماتریس بی مقیاس وزن دار مسأله رتبه بندی ریسک......................................................................................110جدول 6-14-فاصله از حل ایده آل و ضدایده آل و شاخص شباهت......................................................................................110جدول 6-15- متغیر زبانی برای رتبه بندی گزینهها..................................................................................................................112جدول 6-16- متغیر زبانی برای ارزیابی اهمیت معیارها............................................................................................................112جدول 6-17- اعداد فازی مثلثی تعریف شده جهت تعریف درایه های ماتریس مقایسه زوجی فازی اهمیت معیارها..................................................................................................................................................................................................113جدول 6-18- ماتریس تصمیم فازی..............................................................................................................................................121جدول 6-19- متغیر زبانی برای ارزیابی اهمیت گزینه ها.........................................................................................................121جدول 6-20- وزن معیارها...............................................................................................................................................................121جدول 6-21- ماتریس تصمیم فازی بی مقیاس شده............................................................................................................... 122جدول 6-22- ماتریس تصمیم فازی بی مقیاس شده وزن دار ..............................................................................................122جدول 6-23- فاصله هر گزینه از حل ایده آل.............................................................................................................................123جدول 6-24- فاصله هر گزینه از حل ضد ایده آل.....................................................................................................................123جدول 6-25- تعیین شاخص شباهت............................................................................................................................................124جدول 6-26- تقسیم بندی و توزیع زمانی فعالیت های مرتبط با حفاری در فروردین ماه 89........................................128جدول 6-27- تقسیم بندی و توزیع زمانی فعالیت های مرتبط با حفاری در اردیبهشت ماه 89....................................131جدول 6-28- تقسیم بندی و توزیع زمانی فعالیت های مرتبط با حفاری در خرداد ماه 89............................................133 1-1- مقدمهبا افزایش نیازهای جوامع بشری به ابر سازههای مهندسی، تقاضا برای ساخت سازههای زیرزمینی بزرگ مانند تونلهای انتقال آب بین حوزهای ، تونلهای جادهای و ریلی طویل، تونلهای مترو، تونلهای جمع آوری آبهای سطحی و ....، در زمینهای نامناسب رو به افزایش است. اگرچه پیشرفت تکنولوژی و افزایش دانش تونل سازی سبب شده است روشهای نوین و کارآمدی برای حفر تونلها و فضاهای زیرزمینی بزرگ حتی در شرایط نامناسب زمینشناسی ابداع شود، اما همواره دستیابی به اطلاعات مناسب از شرایط زمین پیشِ روی تونل عامل اصلی در موفقیت ساخت سازههای زیرزمینی در شرایط دشوار زمینشناسی خواهد بود.در ساخت و سازهای زیرزمینی ریسکهای همراه با اجرا به دلیل عدم قطعیتهای فراوان در مدل ژئوتکنیکی و زمینشناسی مهندسی پروژه، با دقت قابل تعریف نمیباشند. با توجه به این ویژگی پروژههای تونل سازی، لازم است ارزیابی ریسک صورت پذیرد. همچنین لازم است سیستم مدیریت ایمنی در این پروژهها با حساسیت بالاتری پیاده سازی شود.1-2- ضرورت انجام تحقیقباتوجهبهرشدبسیارسریعدرفناوري تونلسازیوساختدستگاههایبزرگتروپیچیدهتروهمچنینمشکلاتزمینشناسی؛مدیریت اینپروژههاباچالشروبرو شدهاست. مدیریتریسکبه عنوانیکیازفازهايمدیریتپروژه؛وبا توجهبهماهیتنامطمئن پروژههایتونلسازيولزومصرفبهینهمنابعآنها،داراياهمیتانکارناپذیرياست.1-3- اهداف تحقیقهدفازفازارزیابیریسک،اندازهگیري ریسکهابر اساسشاخصهایمختلفازقبیل«احتمال وقوع ریسک»، «میزان تأثیر ریسک بر هزینه، زمان و کیفیت پروژه»، «میزان عدم اطمینان از تخمین» و «توانایی سازمان در واکنش به ریسک» میباشد.رتبهبنديریسکها،قسمتکلیدياینفرایندبهشمارمیرود. زیراباانجامرتبهبنديریسکها،ارجحیت هرریسکبر اساسشاخصهایتعیینشده،درمقابلسایرریسکهامشخصودرنتیجهمدیرانپروژههایتونلسازيمیتوانددرموردمیزانتخصیصمنابعموجودبرايمقابلهباهرریسکبرنامهریزينماید. هدف از انجام این تحقیق، استفاده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره برای رتبهبندی ریسک ماشین حفاری TBM برای تونل انتقال آب گلاب میباشد.1-4- مراحل انجام تحقیقبه منظور دست یابی به اطلاعات اولیه از وضعیت زمین شناسی منطقه بازدید یک ماهه از محل پروژه به عمل آمد. طی این بازدید ضمن آشنا شدن با منطقه و ماشین حفاری TBM، ریسک زمین شناسی این ماشین مورد بررسی قرار گرفت. سپس با بدست آوردن گزارش زمینشناسی مهندسی و برگزاری جلسات با مدیر پروژه و کارشناسان زمینشناسی، اطلاعات اولیه برای رتبهبندی ریسک ماشین حفاری TBM حاصل شد. در این تحقیق ریسک ماشین حفاری TBM در تونل انتقال آب گلاب با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند معیاره رتبه بندی شده است.1-5- ساختار پایان نامهاین پایان نامه شامل هفت فصل میباشد. در فصل اول به ضرورت تحقیق، مراحل انجام تحقیق و ساختار پایان نامه پرداخته شده است. در فصل دوم اصول و مفاهيم اوليه مديريت پروژه، ريسک و مديريت ريسک بيان شده است و به طور مختصر استاندارد بینالمللی دانش مدیریت پروژه[1] که يکي از مهمترین و کاملترين مدلها در زمينه مديريت ريسک ميباشد توصیف گردیده است.با توجه به اینکه پیشینه تحقیق پیرامون مدیریت ریسک پروژههای تونل سازی بسیار مهم میباشد فصل سوم به این بخش اختصاص داده شده است.در فصل چهارم روشهای تصمیم گیری چند معیاره جهت رتبه بندی ریسک ارائه شده است؛ و روشحل مسئله با روشهای شباهت به گزینه ایده ال[2]، تحلیل سلسله مراتبی[3]، شباهت به گزینه ایده آل فازی[4]و تحلیل سلسله مراتبی فازی[5] به طور کامل شرح داده شده است. در پایان این فصل نیز استراتژیهای اولویت بندی از جمله روش میانگین رتبهها، روش بردا و روش کپ لند به منظور اولویت بندی گزینهها آمده است.چالشهای زمینشناسی پروژههای تونل سازی مکانیزه در فصل پنجم مورد بحث قرار گرفته است. در این فصل مهمترین مخاطرات زمینشناسی از جمله نشت و هجوم آب زیرزمینی، نشت گاز، ناپایداری سینه کار، ناپایداری دیوار و سقف تونل، مچاله شوندگی (لهیدگی)، تورم سنگهای رسی، سینه کار مختلط و چسبناکی سنگها و خاکهای رسی مورد بحث قرار گرفته و مهمترین مشکلات ناشی از این مخاطرات بررسی شده و راهکارهای پیش بینی و پیشگیری با آنها ارائه شده است.در فصل ششم که مهمترین فصل این پژوهش میباشد، با انجام مطالعات زمینشناسی و زمینشناسی مهندسی منطقه گلاب، ریسک ماشین حفاری مکانیزه با سپر تلسکوپی[6] شناسایی شده و احتمال وقوع ریسک، میزان تأثیر ریسک بر هزینه، زمان و کیفیت پروژه، میزان عدم اطمینان از تخمین و توانایی سازمان در واکنش به ریسک با بررسی در منابع علمی و نظر متخصصان تونل تعیین شده است. در نهایت ریسک ماشین حفاری مکانیزه با سپر تلسکوپی در تونل انتقال آب گلاب توسط روشهای شباهت به گزینه ایده ال، تحلیل سلسله مراتبی، شباهت به گزینه ایده آل فازی و تحلیل سلسله مراتبی فازی رتبه بندی شده است. و بر اساس استراتژیهای اولویت بندی با استفاده از روشهای میانگین رتبهها، روش بردا و کپ لند اولویت بندی گزینهها صورت گرفت.در فصل هفتم نتایج بدست آمده و پیشنهادات ارائه شده در راستای این پژوهش، تشریح گردیدهاند.فصل 2. مدیریت ریسک 2-1- مقدمهبرای رشد، توسعه، تعامل و سازگاری با حرکت جهانی فنآوری و صنعت، باید در هر لحظه به دنبال ابزارهایی نو و کارا بود. ارتقاء و تعالی محقق نخواهد شد جز با خطر کردن و حرکت هدفدار در دنیای پرشتاب و ناپایدار، که لازمه آن افزایش توانمندی و بنیه رقابتی افراد و سازمان میباشد.ریسک و مدیریت ریسک در چند سال اخیر به موضوعی حساس و ضروری برای سازمانها و خصوصاً قشر مدیران تبدیل شده است، چرا که در یک محیط بیثبات و نامعین، هر لحظه میتوان انتظار وقوع رخدادهای خارج از برنامه و غیرمنتظره را داشت. مدیران همیشه سعی دارند بدانند چرا پروژهها به تأخیر میافتند و یا هزینه و کیفیت محصول و پروژه بر اساس آنچه پیش بینی شده محقق نمیگردد. با رشد تئوریهای مدیریت و برنامه ریزی و گسترش به کارگیری آنها، لزوم استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک خصوصاً در محیطهای پروژه محور به شدت احساس میگردد. در این راستا تلاش برای شناسایی، آموزش و به کارگیری ابزارها و تکنیکهای مدیریت ریسک پروژه طی سالهای اخیر رشد فزایندهای داشته است.در اين فصل اصول و مفاهيم اوليه مديريت پروژه، ريسک و مديريت ريسک بيان شده است. اين اصول، پايه و اساسي براي مطالبي خواهد بود که در فصول بعدي به آنها خواهيم پرداخت.
رتبه بندی ریسک زمین شناسی در ماشین حفاری TBM با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی تونل انتقال آب گلاب)
واژههای كليدي: رتبه بندی ريسک، حفاری مکانیزه، تصمیم گیری چند معیاره.لیست مقالات مستخرج از پایان نامه ارائه مقاله با عنوان رتبه بندی ریسک سیستم نگهداری قطعات پیش ساخته بتنی در حفر تونل با ماشین تمام مقطع به کمک روش شباهت به گزینه ایده آل (TOPSIS) در پنجمین کنفرانس بینالمللی انجمن ایرانی تحقیق در عملیات (تبریز) اردیبهشت 1391 ارائه مقاله با عنوان مدیریت ریسک تونل سازی مکانیزه با نگاهی بر عوامل زمینشناسی در دومین همایش مدیریت بحران در صنعت ساختمان ، سازههای زیرزمینی و شریانهای حیاتی (اصفهان) اردیبهشت 1391 فهرست مطالب عنوان صفحهفصل 1.کلیات و مقدمهع1-1- مقدمه11-2- ضرورت انجام تحقیق11-3- اهداف تحقیق11-4- مراحل انجام تحقیق21-5- ساختار پایان نامه2فصل 2.مدیریت ریسک42-1- مقدمه52-2- پروژه و مدیریت پروژه52-2-1- پروژه...............52-2-2- مديريت پروژه62-2-3- عدم قطعيت پروژه72-3- ريسک و مديريت ريسک82-3-1- ريسک82-3-2- مديريت ريسک92-3-3- ضرورت مديريت ريسک102-3-4- مروري بر فرايند مديريت ريسک پروژه در راهنماي PMBOK121- برنامهريزي مديريت ريسک122- شناسایی ريسک133- تجزیه و تحلیل کیفی ريسک133- تجزیه و تحلیل کمی ريسک154- برنامه ریزی پاسخ به ريسک163- پیگیری و کنترل ريسک19فصل 3.پيشينه تحقيق213-1- مقدمه223-2- سابقه تحقيق23فصل 4.کلیاتی در مورد تصمیمگیری چند معیاره304-1- مقدمه314-2- طبقهبنديفنونتصميمگيري314-2-1- طبقهبندينوعاول314-2-1-1-طبقهبنديفنونبرمبنايشرايطتصميمگيري324-2-1-2-طبقهبنديفنونتصميمگيريبرمبناينوعمدلسازي334-2-2- طبقهبندينوعدوم344-2-2-1-فنونتصميمگيريتک معیاره344-2-2-2-فنون تصميمگيريچند معياره (MCDM)344-3- طبقهبنديفنونتصميمگيريچندشاخصه374-3-1- مدلهايغیر جبرانی374-3-2- مدلهايجبراني384-4- روش تحلیل سلسله مراتبی AHP414-4-1- تشکیل سلسله مراتب414-4-2- محاسبه وزن عناصر در AHP424-4-3- سازگاری سیستم444-5- روش شباهت به گزینه ایده آل TOPSIS464-5-1- تشکيلماتريستصميم464-5-2- بدون مقیاس کردنماتريستصميم474-5-3- تعيينماتريسوزنمعيارها474-5-4- تعيينماتريستصميموزن دار474-5-5- پيداکردنحلايدهآلوضدايدهآل484-5-6- محاسبهفاصلهازحلايدهآلوضدايدهآل484-5-7- محاسبه شاخص شباهت484-6- روشهای تصمیم گیری چند معیاره فازی494-7- تئوری مجموعههایفازی494-8-روش شباهت به گزینه ایده آل فازی (FTOPSIS)524-8-1- تشکیل ماتریس تصمیم فازی524-8-2- تعیین ماتریس وزن معیارها534-8-3- نرمال کردن ماتریس تصمیم فازی544-8-4- تعیین ماتریس تصمیم فازی وزن دار544-8-5- یافتن حل ایده آل فازی و حل ضد ایده آل فازی554-8-6- محاسبه فاصله از حل ایده آل و ضد ایده آل فازی554-8-7- محاسبه شاخص شباهت564-8-8- رتبه بندی گزینهها564-9- روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)574-10- استراتژیهای اولویت بندی604-10-1- روش میانگین رتبهها604-10-2- روش بردا604-10-3- روش کپ لند614-11- نتیجه گیری61فصل 5.چالشهای زمین شناسی پروژههای تونل سازی مکانیزه625-1- مقدمه655-2- نشت و هجوم آب زیرزمینی655-2-1- مهمترین مشکلات ناشی از نشت و هجوم آب زیرزمینی675-2-2- روشهای شناسایی و پیش بینی نشت و هجوم آب زیرزمینی685-2-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با نشت و هجوم آب زیرزمینی685-3- نشت گازهای سمی695-3-1- مهمترین مشکلات ناشی از نشت گاز715-3-2- روشهای شناسایی و پیش بینی نشت گاز715-3-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با نشت گاز715-4- مچاله شوندگی (لهیدگی) زمین725-4-1- مشکلات ناشی از رفتار مچاله شوندگی (لهیدگی) زمین735-4-2- روشهای شناسایی و پیش بینی رفتار مچاله شوندگی زمین735-4-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله رفتار مچاله شوندگی زمین735-5- تورم سنگهای رسی745-5-1- مشکلات ناشی از تورم سنگهای رسی755-5-2- روشهای شناسایی و پیش بینی فشار ناشی از تورم سنگهای رسی755-5-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله تورم سنگهای رسی765-6- ناپایداری سینه کار تونل765-6-1- مشکلات ناشی از ناپایداری سینه کار775-6-2- روشهای شناسایی و پیش بینی ناپایداری سینه کار775-6-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با ناپایداری سینه کار775-7- ناپایداری دیوار و سقف تونل785-7-1- مشکلات ناشی از ناپایداری دیوار و سقف تونل795-7-2- روشهای شناسایی و پیش بینی ناپایداری دیوار و سقف تونل795-7-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با ناپایداری دیوار و سقف تونل795-8- سینه کار مختلط805-8-1- مشکلات ناشی از سینه کار مختلط815-8-2- روشهای شناسایی و پیش بینی سینه کار مختلط815-8-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با سینه کار مختلط815-9- چسبناکی خاکها و سنگهای رسی825-9-1- مشکلات ناشی از چسبناکی خاکها و سنگهای رسی825-9-2- روشهای شناسایی و پیش بینی چسبناکی خاکها و سنگهای رسی835-9-3- راهکارهای پیشگیری و مقابله با چسبناکی خاکها و سنگهای رسی83فصل 6.مدیریت ریسک تونل انتقال آب گلاب846-1- مقدمه856-2- موقعیت جغرافیایی منطقه856-3- راههای دسترسی866-4- زمین شناسی876-5- مطالعات هیدروژئولوژی عمومی876-5-1- ویژگیهای آب شناسی سازندهای سخت منطقه876-5-2- ویژگیهای آب شناسی سازندهای نرم منطقه886-6- زمین شناسی مهندسی مسیر تونل اصلی896-7- مدیریت ریسک تونل انتقال آب گلاب926-7-1- نشت و هجوم آب زیرزمینی در تونل گلاب926-7-2- نشت گاز در تونل گلاب936-7-3- پدیده مچاله شوندگی (لهیدگی) در تونل گلاب936-7-4- تورم سنگهای رسی در تونل گلاب946-7-5- ناپایداری سینه کار در تونل گلاب956-7-6- ناپایداری دیوار و سقف تونل گلاب966-7-7- سینه کار مختلط در تونل گلاب976-7-8-چسبناکی خاکها و سنگهای رسی در تونل گلاب986-8- ارزیابی ریسک تونل انتقال آب گلاب996-9- رتبه بندی ریسک با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)1036-9-1- رسم نمودار سلسله مراتبی1036-9-2- محاسبه وزن عناصر در روش سلسله مراتبی1036-9-3- محاسبه نرخ ناسازگاری1066-9-4- محاسبه امتیاز هر یک از ریسکها1076-10- رتبه بندی ریسک با روش شباهت به گزینه ایده آل (TOPSIS)1096-11- رتبه بندی ریسک با روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)1116-11-1- رسم نمودار سلسله مراتبی1126-11-2-تعریف اعداد فازی1126-11-3-ماتریس مقایسه زوجی فازی1136-12- رتبه بندی ریسک با روش شباهت به گزینه ایده آل فازی (FTOPSIS)1216-12-1- ماتریس تصمیم و بردار وزن معیارها1216-12-2- بی مقیاس کردن ماتریس تصمیم1226-12-3- ماتریس تصمیم فازی بی مقیاس شده وزن دار1226-12-4- تعیین حل ایده آل و ضد ایده آل فازی1236-12-5- تعیین فاصله از حل ایده آل و ضد ایده آل1236-12-6- تعیین شاخص شباهت1246-12-7- رتبه بندی ریسکها1246-13- استراتژیهای اولویت بندی روش های تصمیم گیری چندمعیاره1256-14- استراتژیهای اولویت بندی روش های تصمیم گیری چند معیاره فازی1256-15- بررسی عملکرد ماشین حفاری در تونل گلاب125فصل 7... نتیجه گیری و پیشنهادات1357-1- نتیجه گیری1367-2- پیشنهادات138مراجع139پیوست 1150فهرست اشکالعنوان صفحهشکل 2-1- معیارهای عملکرد پروژه ................................................................................................................................................6شکل 2-2- فرایندهای مدیریت پروژه...............................................................................................................................................7شکل 2-3- فرایند برنامه ریزی مدیریت ریسک.............................................................................................................................12شکل 2-4- فرایند شناسایی ریسک .................................................................................................................................................13شکل 2-5- فرایند تجزیه و تحلیل کیفی ریسک ..........................................................................................................................14شکل 2-6- فرایند تجزیه و تحلیل کمّی ریسک.............................................................................................................................16شکل 2-7- فرایند برنامه ریزی پاسخ به ریسک ............................................................................................................................17شکل 2-8- فرایند پیگیری و کنترل ریسک....................................................................................................................................19شکل 5-1-ریزش آب از دیوارههای تونل و صعوبت کار برای پرسنل در تونل انتقال آب زاگرس.......................................66شکل 5-2- جریان آب زیاد در کف تونل و صعوبت کار برای پرسنل در قطعه دوم تونل انتقال آب قمرود.....................67شکل 5-3- پرسنل در حال کار در شرایط وجود حجم زیاد آب و گاز در تونل زاگرس........................................................70شکل 5-4- پدیده مچاله شوندگی و چسبیدن سنگ اطراف تونل به سگمنت و شیلد (قطعات 3 و 4 تونل قمرود)......................................................................................................................................................................................................72شکل 5-5- ریزش و ناپایداری سینه کار تونل در پروژه البرز ....................................................................................................77شکل 5-6- عمق ریزش سقف در بالای کاترهد در اثر ناپایداری سقف تونل گاوشان............................................................78شکل 5-7- رخنمون هایی از محیطهای مخلوط سنگ و خاک (وجود قطعات سنگی در زمینه نرمتر با سختی یا سیمان شدگی متفاوت).......................................................................................................................................................................80شکل 6-1- موقعیت جغرافیایی پروژه .............................................................................................................................................86شکل 6-2- نمودار توزیع سازندهای مسیر تونل............................................................................................................................92شکل 6-3- وضعیت کیفیت توده سنگ در طول تونل انتقال آب گلاب..................................................................................96شکل 6-4- نمودار خطر انسداد برای ماشین به سبب کانیهای رسی.....................................................................................98شکل 6-5- ساختمان سلسله مراتبی رتبه بندی ریسک ماشین حفاری TBM..................................................................100شکل 6-6- ماتریس مقایسه زوجی بین معیارها.........................................................................................................................103شکل 6-7- ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار احتمال وقوع ریسک.......................................................105شکل 6-8- ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار میزان تاثیر ریسک..........................................................105شکل 6-9- ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار عدم اطمینان از تخمین.................................................106شکل 6-10-ماتریس مقایسه زوجی گزینه های نسبت به معیار توانایی سیستم در واکنش به ریسک.........................106شکل 6-11- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی......................................................108شکل 6-12- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش شباهت به گزینه ایده آل................................................111شکل 6-13- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی فازی.............................................120شکل 6-14- رتبه بندی ریسک زمین شناسی به کمک روش شباهت به گزینه ایده آل فازی.......................................124شکل 6-16- نمودار توزیع زمانی فعالیت های روزانه تونل در فروردین 89 .......................................................................129شکل 6-17- نمودار توزیع زمانی فعالیت های روزانه تونل در اردیبهشت 89 ..................................................................131شکل 6-18- نمودار توزیع زمانی فعالیت های روزانه تونل در خرداد 89 ...........................................................................133 فهرست جداولعنوان صفحهجدول 3-1- سابقه تحقیقات انجام شده در زمینه مدیریت ریسک پروژههای تونل سازی و فضاهای زیرزمینی............24جدول 4-1- مقایسه روشهای تصمیم گیری چند شاخصه برای رتبه بندی ریسکها........................................................39جدول 4-2- طبقه بندی کمّی و کیفی برای مقایسه زوجی معیارها.........................................................................................42جدول 4-3- ماتریس مقایسه زوجی................................................................................................................................................ 45جدول 4-4- شاخص ناسازگاری ماتریس تصادفی..........................................................................................................................45جدول 5-1- وزن ماشینهای حفار مختلف در برابر جریان آب زیرزمینی................................................................................66جدول 5-2- درصد حجمی محصولات ناشی از احتراق موتورهای دیزل..................................................................................70جدول 6-1- ویژگیهای ژئومکانیکی مسیر تونل انتقال آب گلاب ...........................................................................................89جدول 6-2- پیش بینی پتانسیل رفتار مچاله شوندگی در بخشهای مختلف مسیر تونل گلاب ......................................94جدول 6-3- گسلهای مسیر تونل انتقال آب گلاب.....................................................................................................................95جدول 6-4- احتمال وقوع ریسک در تونل انتقال آب گلاب ...................................................................................................100جدول 6-5- میزان تأثیر ریسک بر هزینه ، زمان و کیفیت پروژه در تونل انتقال آب گلاب.............................................101جدول 6-6- میزان عدم اطمینان از تخمین در تونل انتقال آب گلاب..................................................................................101جدول 6-7- توانایی سازمان در واکنش به ریسک در تونل انتقال آب گلاب........................................................................102جدول 6-8- نتایج ارزیابی ریسک...................................................................................................................................................104جدول 6-9- ماتریس کمّی مساله رتبه بندی ریسک.................................................................................................................104جدول 6-10- مقادیر ، شاخص ناسازگاری ، شاخص ناسازگاری تصادفی و نرخ ناسازگاری ماتریس های مقایسه زوجی.....................................................................................................................................................................................................107جدول 6-11- ماتریس بی مقیاس شده مسأله رتبه بندی ریسک...........................................................................................109جدول 6-12- اهمیت نسبی ریسکها...........................................................................................................................................109جدول 6-13-ماتریس بی مقیاس وزن دار مسأله رتبه بندی ریسک......................................................................................110جدول 6-14-فاصله از حل ایده آل و ضدایده آل و شاخص شباهت......................................................................................110جدول 6-15- متغیر زبانی برای رتبه بندی گزینهها..................................................................................................................112جدول 6-16- متغیر زبانی برای ارزیابی اهمیت معیارها............................................................................................................112جدول 6-17- اعداد فازی مثلثی تعریف شده جهت تعریف درایه های ماتریس مقایسه زوجی فازی اهمیت معیارها..................................................................................................................................................................................................113جدول 6-18- ماتریس تصمیم فازی..............................................................................................................................................121جدول 6-19- متغیر زبانی برای ارزیابی اهمیت گزینه ها.........................................................................................................121جدول 6-20- وزن معیارها...............................................................................................................................................................121جدول 6-21- ماتریس تصمیم فازی بی مقیاس شده............................................................................................................... 122جدول 6-22- ماتریس تصمیم فازی بی مقیاس شده وزن دار ..............................................................................................122جدول 6-23- فاصله هر گزینه از حل ایده آل.............................................................................................................................123جدول 6-24- فاصله هر گزینه از حل ضد ایده آل.....................................................................................................................123جدول 6-25- تعیین شاخص شباهت............................................................................................................................................124جدول 6-26- تقسیم بندی و توزیع زمانی فعالیت های مرتبط با حفاری در فروردین ماه 89........................................128جدول 6-27- تقسیم بندی و توزیع زمانی فعالیت های مرتبط با حفاری در اردیبهشت ماه 89....................................131جدول 6-28- تقسیم بندی و توزیع زمانی فعالیت های مرتبط با حفاری در خرداد ماه 89............................................133 1-1- مقدمهبا افزایش نیازهای جوامع بشری به ابر سازههای مهندسی، تقاضا برای ساخت سازههای زیرزمینی بزرگ مانند تونلهای انتقال آب بین حوزهای ، تونلهای جادهای و ریلی طویل، تونلهای مترو، تونلهای جمع آوری آبهای سطحی و ....، در زمینهای نامناسب رو به افزایش است. اگرچه پیشرفت تکنولوژی و افزایش دانش تونل سازی سبب شده است روشهای نوین و کارآمدی برای حفر تونلها و فضاهای زیرزمینی بزرگ حتی در شرایط نامناسب زمینشناسی ابداع شود، اما همواره دستیابی به اطلاعات مناسب از شرایط زمین پیشِ روی تونل عامل اصلی در موفقیت ساخت سازههای زیرزمینی در شرایط دشوار زمینشناسی خواهد بود.در ساخت و سازهای زیرزمینی ریسکهای همراه با اجرا به دلیل عدم قطعیتهای فراوان در مدل ژئوتکنیکی و زمینشناسی مهندسی پروژه، با دقت قابل تعریف نمیباشند. با توجه به این ویژگی پروژههای تونل سازی، لازم است ارزیابی ریسک صورت پذیرد. همچنین لازم است سیستم مدیریت ایمنی در این پروژهها با حساسیت بالاتری پیاده سازی شود.1-2- ضرورت انجام تحقیقباتوجهبهرشدبسیارسریعدرفناوري تونلسازیوساختدستگاههایبزرگتروپیچیدهتروهمچنینمشکلاتزمینشناسی؛مدیریت اینپروژههاباچالشروبرو شدهاست. مدیریتریسکبه عنوانیکیازفازهايمدیریتپروژه؛وبا توجهبهماهیتنامطمئن پروژههایتونلسازيولزومصرفبهینهمنابعآنها،داراياهمیتانکارناپذیرياست.1-3- اهداف تحقیقهدفازفازارزیابیریسک،اندازهگیري ریسکهابر اساسشاخصهایمختلفازقبیل«احتمال وقوع ریسک»، «میزان تأثیر ریسک بر هزینه، زمان و کیفیت پروژه»، «میزان عدم اطمینان از تخمین» و «توانایی سازمان در واکنش به ریسک» میباشد.رتبهبنديریسکها،قسمتکلیدياینفرایندبهشمارمیرود. زیراباانجامرتبهبنديریسکها،ارجحیت هرریسکبر اساسشاخصهایتعیینشده،درمقابلسایرریسکهامشخصودرنتیجهمدیرانپروژههایتونلسازيمیتوانددرموردمیزانتخصیصمنابعموجودبرايمقابلهباهرریسکبرنامهریزينماید. هدف از انجام این تحقیق، استفاده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره برای رتبهبندی ریسک ماشین حفاری TBM برای تونل انتقال آب گلاب میباشد.1-4- مراحل انجام تحقیقبه منظور دست یابی به اطلاعات اولیه از وضعیت زمین شناسی منطقه بازدید یک ماهه از محل پروژه به عمل آمد. طی این بازدید ضمن آشنا شدن با منطقه و ماشین حفاری TBM، ریسک زمین شناسی این ماشین مورد بررسی قرار گرفت. سپس با بدست آوردن گزارش زمینشناسی مهندسی و برگزاری جلسات با مدیر پروژه و کارشناسان زمینشناسی، اطلاعات اولیه برای رتبهبندی ریسک ماشین حفاری TBM حاصل شد. در این تحقیق ریسک ماشین حفاری TBM در تونل انتقال آب گلاب با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند معیاره رتبه بندی شده است.1-5- ساختار پایان نامهاین پایان نامه شامل هفت فصل میباشد. در فصل اول به ضرورت تحقیق، مراحل انجام تحقیق و ساختار پایان نامه پرداخته شده است. در فصل دوم اصول و مفاهيم اوليه مديريت پروژه، ريسک و مديريت ريسک بيان شده است و به طور مختصر استاندارد بینالمللی دانش مدیریت پروژه[1] که يکي از مهمترین و کاملترين مدلها در زمينه مديريت ريسک ميباشد توصیف گردیده است.با توجه به اینکه پیشینه تحقیق پیرامون مدیریت ریسک پروژههای تونل سازی بسیار مهم میباشد فصل سوم به این بخش اختصاص داده شده است.در فصل چهارم روشهای تصمیم گیری چند معیاره جهت رتبه بندی ریسک ارائه شده است؛ و روشحل مسئله با روشهای شباهت به گزینه ایده ال[2]، تحلیل سلسله مراتبی[3]، شباهت به گزینه ایده آل فازی[4]و تحلیل سلسله مراتبی فازی[5] به طور کامل شرح داده شده است. در پایان این فصل نیز استراتژیهای اولویت بندی از جمله روش میانگین رتبهها، روش بردا و روش کپ لند به منظور اولویت بندی گزینهها آمده است.چالشهای زمینشناسی پروژههای تونل سازی مکانیزه در فصل پنجم مورد بحث قرار گرفته است. در این فصل مهمترین مخاطرات زمینشناسی از جمله نشت و هجوم آب زیرزمینی، نشت گاز، ناپایداری سینه کار، ناپایداری دیوار و سقف تونل، مچاله شوندگی (لهیدگی)، تورم سنگهای رسی، سینه کار مختلط و چسبناکی سنگها و خاکهای رسی مورد بحث قرار گرفته و مهمترین مشکلات ناشی از این مخاطرات بررسی شده و راهکارهای پیش بینی و پیشگیری با آنها ارائه شده است.در فصل ششم که مهمترین فصل این پژوهش میباشد، با انجام مطالعات زمینشناسی و زمینشناسی مهندسی منطقه گلاب، ریسک ماشین حفاری مکانیزه با سپر تلسکوپی[6] شناسایی شده و احتمال وقوع ریسک، میزان تأثیر ریسک بر هزینه، زمان و کیفیت پروژه، میزان عدم اطمینان از تخمین و توانایی سازمان در واکنش به ریسک با بررسی در منابع علمی و نظر متخصصان تونل تعیین شده است. در نهایت ریسک ماشین حفاری مکانیزه با سپر تلسکوپی در تونل انتقال آب گلاب توسط روشهای شباهت به گزینه ایده ال، تحلیل سلسله مراتبی، شباهت به گزینه ایده آل فازی و تحلیل سلسله مراتبی فازی رتبه بندی شده است. و بر اساس استراتژیهای اولویت بندی با استفاده از روشهای میانگین رتبهها، روش بردا و کپ لند اولویت بندی گزینهها صورت گرفت.در فصل هفتم نتایج بدست آمده و پیشنهادات ارائه شده در راستای این پژوهش، تشریح گردیدهاند.فصل 2. مدیریت ریسک 2-1- مقدمهبرای رشد، توسعه، تعامل و سازگاری با حرکت جهانی فنآوری و صنعت، باید در هر لحظه به دنبال ابزارهایی نو و کارا بود. ارتقاء و تعالی محقق نخواهد شد جز با خطر کردن و حرکت هدفدار در دنیای پرشتاب و ناپایدار، که لازمه آن افزایش توانمندی و بنیه رقابتی افراد و سازمان میباشد.ریسک و مدیریت ریسک در چند سال اخیر به موضوعی حساس و ضروری برای سازمانها و خصوصاً قشر مدیران تبدیل شده است، چرا که در یک محیط بیثبات و نامعین، هر لحظه میتوان انتظار وقوع رخدادهای خارج از برنامه و غیرمنتظره را داشت. مدیران همیشه سعی دارند بدانند چرا پروژهها به تأخیر میافتند و یا هزینه و کیفیت محصول و پروژه بر اساس آنچه پیش بینی شده محقق نمیگردد. با رشد تئوریهای مدیریت و برنامه ریزی و گسترش به کارگیری آنها، لزوم استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک خصوصاً در محیطهای پروژه محور به شدت احساس میگردد. در این راستا تلاش برای شناسایی، آموزش و به کارگیری ابزارها و تکنیکهای مدیریت ریسک پروژه طی سالهای اخیر رشد فزایندهای داشته است.در اين فصل اصول و مفاهيم اوليه مديريت پروژه، ريسک و مديريت ريسک بيان شده است. اين اصول، پايه و اساسي براي مطالبي خواهد بود که در فصول بعدي به آنها خواهيم پرداخت.