چکیدهمقدمه:1فصل اول.. 2کلیات تحقیق.. 21-1 بيان مسأله. 22-1 ضرورت و اهميت موضوع.. 43-1 سؤالات و فرضيات تحقيق.. 41-3-1 سؤالات تحقيق.. 42-3-1 فرضيات تحقيق.. 54-1 اهداف تحقيق.. 55-1 روش گردآوري اطلاعات و دادهها56-1 روش تجزيه و تحليل دادههااستراتژی ایجاد مناطق آزاد تجاری - صنعتی راهبردی است که در سال های اخیر و بعد از اقبال عمومی از این راهبرد در سطح جهانی، به ويژه بعد از جنگ جهانی دوم، مورد توجه کشورهای جهان سوم قرار گرفته است. در کشور ما نیز مطالعات مختلفی در مورد لزوم ایجاد این مناطق انجام شده است و بعد از تجربه مناطق آزاد سه گانه کیش، قشم و چابهار، نسل دوم این مناطق در حال شكل گرفتن هستند. از بین مناطق آزاد نسل دوم، «منطقه آزاد ارس» به دلیل پتانسیل های بالقوهاش، نظیر همسایگی با سه کشور ترکیه، جمهوری آذربایجان، قفقاز و پتانسیل های طبیعی و همچنین نزدیکی به کلان شهر تبریز به عنوان هسته ی مرکزی تحولات شمال غرب کشور از شرایط متمایزی برخوردار است. امروزه بعد از تجربه سه دهه حضور این مناطق در مسیر توسعه کشور و گذشت 5 سال از ایجاد منطقه آزاد ارس، این سؤال اساسی بايد پرسيده شود كه این منطقه تا چه میزان در رسیدن به شاخص های توسعه موفق بوده است؟برای پاسخ به این پرسش، نخست در فصل اول به کلیات پژوهش، نظیر بیان مسأله، ضرورت، اهداف و غیره پرداخته شد.در فصل دوم مبانی تحقیق در زمینه توسعه، توسعه منطقه ای و تجربیات مناطق آزاد مطرح گردیده و چارچوب نظری تحقیق، مورد بحث قرار گرفت.در فصل سوم مباحث روش شناسی "مطالعه موردی" مدنظر قرار گرفت.فصل چهارم به ارزیابی آمار و مصاحبه ها و ارايه گزارش از تحلیل SWOT اختصاص یافت.و در فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادات ارایه شد.شكل گيري مناطق آزاد در جهان با اهداف متفاوتي همراه بوده است؛ اما به عنوان يك نقطه مشترك در تمامي مناطق آزاد، هدف اصلي فراهم آوردن زمينه افزايش صادرات كالا و خدمات از طريق پيوند با بازارهاي جهاني است و مهم ترين ابزار اين كار نيز جذب سرمايه هاي خارجي و فناوري مي باشد كه از طريق حذف محدوديت ها و ايجاد مزيت در اين مناطق شكل مي گيرد. در كشور ما نيز انديشه ي ايجاد اين مناطق عموما با همين هدف ها در سال 1330 مقارن با احساس ضعف در تسهيلات بندري و زير بنايي در بنادر خرمشهر، بوشهر و بندرعباس شكل گرفت (کمیجانی, 1374). در اوايل دهه 50 اين انديشه براي اولين بار در كشورمان عملي شد و جزيره كيش به عنوان اولين منطقه ي آزاد در ايران در نظر گرفته شد(دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد, 1381) و منطقه آزاد مورد بحث در اين پايان نامه در اواخر سال 1383 در شهر جلفا به نام منطقه ي آزاد ارس شكل گرفت؛ اما آنچه در اين ميان نبايد مورد غفلت قرار بگيرد اين است كه نفس ايجاد و نام گذاري يك منطقه به نام منطقه ي آزاد نمي تواند منجر به حصول اهداف مورد نظر شود و آنچه در اين ميان بايد مورد توجه قرار بگيرد توجه به برنامه ريزي و اتخاذ تصميمات متناسب با شرايط و پتانسيل هاي منطقه ي مورد بحث براي رسيدن به اهداف مورد نظر يعني رشد و توسعه اقتصادي مي باشد كه يادآور نقش برنامه ريزي منطقه اي در اين موارد است. پس در ابتدا به تعريف كوتاهي از مناطق آزاد و برنامه ريزي منطقه اي خواهيم پرداخت.