فهرست مطالب چكيده1مقدمه2فصل اول : كليات4° 1-1)مقدمه5° 1-2) بیان مسأله5° 1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق6° 1-4) متدولوژي انجام کار7° 1-5) سوالات تحقيق9° 1-6) نمونه و جامعه آماري تحقيق9° 1-7) سوابق تحقيق10° 1-8) تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي تحقیق12° 1-9) جمع‌بندي فصل13فصل دوم : ادبیات تحقیق14° 2-1) مقدمه15° 2-2) ارزیابی عملکرد15° 2-2-1) مفهوم ارزيابي عملكرد و تعاريف آن16° 2-2-2) تاریخچه ارزيابي16° 2-2-3) كاربرد روش‌هاي نوين ارزيابي عملكرد HSE در صنايع مختلف17° 2-3) سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست19° 2-3-1) کلیات19° 2-3-2) تعاریف20° 2-3-3) الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌زیست22عنوان مطالبشماره صفحه° 2-3-4) تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE42° 2-3-5) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روش‌های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی55° 2-3-6) ملاحظات خاص زیست محیطی و روش‌های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی72° 2-4) ویژگی خبرگان HSE86° 2-5) جمع‌بندی فصل86فصل سوم : روش تحقیق883-1) مقدمه893-2) روش تحقیق893-3) نمونه و جامعه آماری903-4) روش جمع‌آوری داده‌ها913-5) ارائه مدل93° 3-5-1) تعیین شاخص‌ها و وزن‌دهی آنها93° 3-5-2) بررسی اعتبار معیارها و اوزان مربوط به آنها99° 3-5-3) انتخاب پیمانکار برتر در حوزه HSEاز طریق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی1013-6) جمع‌بندی فصل103فصل چهارم : مباحث آماری تحقیق1044-1) مقدمه1054-2) مطالعه موردی؛ ارزیابی عملکرد پیمانکاران سازمان مهندسی و عمران شهر تهران105° 4-2-1) آشنايي با سازمان مهندسی و عمران شهر تهران105° 4-2-1) ارزیابی پیمانکاران1064-3) جمع‌بندی فصل111فصل پنجم : نتيجه‌گيري و ارائه پيشنهادات113° 5-1) مقدمه114° 5-2) تحلیل نتایج115عنوان مطالبشماره صفحه° 5-3) ارائه پیشنهادات116° 5-3-1) راهکارهای اجرایی116° 5-3-2) پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی117° 5-4) جمع‌بندی فصل119پيوست ها120° پیوست 1- چارچوب مصاحبه جهت تعیین شاخص121° پیوست 2- چارچوب مصاحبه اعتبارسنجی122° پیوست 3- چک لیست ارزیابی عملکرد123 فهرست مطالبعنوان مطالبشماره صفحه مراجع136فهرست منابع فارسي137فهرست منابع لاتين139سايت هاي اطلاع رساني140چكيده انگليسي141 فهرست جدول هاعنوان شماره صفحه 2-1. عوامل شكست و يا عوامل بروز حادثه482-2. تعیین زاويه مناسب براي انواع حالات خاك582-3. اقدامات ايمني در ورود به فضاهاي بسته723-1 – اسامی خبرگان شرکت کننده در مصاحبه913-2- گروه‌بندی شاخص‌ها، پس از طبقه‌بندی آنها933-3- حوزه‌های شناسایی شده مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با سیستم مدیریت HSE973-4- حوزه‌های شناسایی شده مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با ایمنی973-5- حوزه‌های شناسایی شده مربوط به گروه شاخص‌های بهداشتی983-6- حوزه‌های شناسایی شده مربوط به گروه شاخص‌های زیست محیطی983-7- حوزه‌های شناسایی شده مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با منظر شهری993-8 – نتایج حاصل از اعتبارسنجی معیارهای اصلی993-9 – نتایج حاصل از اعتبارسنجی زیر معیارهای سیستم مدیریت HSE1003-10 – نتایج حاصل از اعتبارسنجی زیر معیارهای ملاحظات ایمنی1003-11 – نتایج حاصل از اعتبارسنجی زیر معیارهای ملاحظات بهداشتی1013-12 – نتایج حاصل از اعتبارسنجی زیر معیارهای ملاحظات زیست محیطی1013-13 – نتایج حاصل از اعتبارسنجی زیر معیارهای ملاحظات منظر شهری1014-1- نتایج ارزیابی پیمانکاران مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با سیستم مدیریت HSEبا درنظر گرفتن اوزان1074-2- نتایج ارزیابی پیمانکاران مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با ایمنی درنظر گرفتن اوزان1084-3- نتایج ارزیابی پیمانکاران مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با موضوعات بهداشتی درنظر گرفتن اوزان108 فهرست جدول هاعنوان شماره صفحه 4-4- نتایج ارزیابی پیمانکاران مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با موضوعات زیست محیطی درنظر گرفتن اوزان1094-5- نتایج ارزیابی پیمانکاران مربوط به گروه شاخص‌های مرتبط با موضوعات منظر شهری درنظر گرفتن اوزان1094-6- نتایج محاسبه شده برای هر یک از گروه‌های اصلی که مورد ارزیابی1104-7- امتیاز موزون محاسبه شده برای هر یک از معیارهای اصلی1104-8- رتبه‌بندی پروژه‌ها بر اساس ارزیابی انجام شده1114-9 آمارهای موجود برای هر یک از سه پروژه111 فهرست شكلهاعنوان شماره صفحه 2-1- مدل اجرایی HSE-MS202-2- گام‌هاي ضروری مديريت خطرات292-3. نحوه شيب‌دارسازي582-4 . جعبه‌هاي ترانشه592-5 . پله‌بندي602-6- تهويه تونل و محیط‌های سربسته702-7. نحوه مهار تأسیسات برقي712-8. نمونه‌اي از آلودگي زيست‌محيطي در پروژه‌هاي شهري743-1 – مدل تحلیل سلسله مراتبی انتخاب پیمانکار برتر در حوزه HSE102دستيابي به معیارها و مولفه‌های ارزیابی عملکرد پیمانکاران در حوزه HSEیکی از مهمترين دغدغه‌های سازمان‌های پیشرو است که منجر به کاهش هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم سازمان می‌گردد. در این تحقیق سعی شده تا با شناخت شاخصه‌هایی برای ارزیابی عملکرد پیمانکاران فعال در حوزه‌های عمرانی- شهری از دیدگاه بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE)، مدلی ارائه گردد تا به کمک آن بتوان پیمانکاران را با یک سنگ محک ارزیابی و رتبه‌بندی نمود.این تحقیق به دنبال آن است تا به سازمان‌های پیشرو که موضوعاتی همچون بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) را جزء اولویت‌های کاری خود در پروژه‌ها برمی‌شمارند، این پیام را برساند تا با شناخت شاخصه‌های مناسب در حوزه HSEو ارزیابی مناسب پیمانکاران خود نه تنها می‌توانند در کاهش هزینه‌های مشهود و غیر مشهود ناشی از عدم رعایت اصول HSEدر فعالیتهای برون‌سپاری شده به غیر، اقدامی اثربخش و کارا انجام دهند بلکه معیاری مناسب برای انتخاب‌های آتی پیمانکاران به دست خواهد آورد.اين تحقيق از لحاظ نوع هدف، كاربردي و از لحاظ نوع روش توصيفي- کیفی است. ابزارهای این تحقیق در بخش جمع‌آوری اطلاعات جهت تعیین ویژگی‌های مدل ارزیابی، نظرسنجی (از طریق انجام مصاحبههای آزاد با خبرگان) و مطالعات میدانی است. برای تحلیل اطلاعات از روش امتیازدهی (توسط خبرگان) و جهت تست مدل از مطالعه موردی استفاده شده است. در ابتدای تحقیق، به وسیله پرسشنامه‌های بازی که در اختیار خبرگان در حوزه HSEقرار می‌گیرد و همچنین با انجام مطالعات کتابخانه‌ای، ویژگی‌های یک مدل مناسب برای ازریابی عملکرد HSEپیمانکاران در پروژه‌های عمرانی شهری شناسایی می‌گردد. پس از اعتبارسنجی نتایج اولیه به دست آمده، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، به این شاخص‌های به دست آمده با توجه به درجه اهمیت‌شان وزن اختصاص می‌یابد. شاخص‌های شناسایی شده و اوزان اختصاص یافته با استفاده از پرسشنامه‌هایی که در اختیار خبرگان قرار خواهد گرفت، اعتبارشان سنجیده می‌گردد. در پایان نیز ساختار طراحی شده را برای گروهی از پیمانکاران سازمان مهندسی و عمران شهر تهران اجرایی می‌نماییم تا روایی مدل طراحی شده مورد ارزیابی قرار گیرد. مقدمه: دستيابي به معیارها و مولفه‌های ارزیابی عملکرد پیمانکاران در حوزه HSEیکی از مهمترين دغدغه‌های سازمان‌های پیشرو است که منجر به کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم سازمان می‌گردد. از آنجا که فعالیت پیمانکاران در محیط‌های پروژه رافع مسئولیت کارفرما نمی‌گردد، سازمان موظف است کنترل‌های شایسته و مناسبی از نظر HSEدر سطح فعالیتهای پروژه به اجرا رساند. از طرف دیگر بروز حوادث در سطح پروژه نه تنها فعالیت پیمانکار آسیب دیده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر روند فعالیتهای سایر پیمانکاران، افراد سازمان و سایر طرف‌های ذینفع ایجاد نماید. عدم رعایت ملاحظات HSE، به خصوص در كشورهاي در حال توسعه، همه ساله حوادث جاني، مالي و زيست‌محيطي فراوان براي اين كشورها به ارمغان مي‌آورد. از طرف دیگر ارزیابی عملکرد HSEپیمانکاران، می‌تواند معیار مناسبی برای کارنامه عملکرد پیمانکار در انتخاب‌های آتی ایشان باشد، به شرط آنکه کلیه پیمانکاران با یک سنجه ارزیابی شوند. (بشیری نسب, 1387)هرچندكهدرحالحاضراطلاعاتعموميزياديدرزمينهاندازه‌گيريعملكردوجودداردوليايندانشدر زمينهعملكرداختصاصيسيستم‌هايايمنيهنوزاندكمي‌باشد.به‌عنوانمثالامروزهمديرانمی‌توانندبه‌راحتيبا بكارگيريالگوهايمختلفبهارزيابيعملكردعمومي سازمان‌هايخودبااستفادهازشاخص‌هايمثبتبپردازند ولي درزمينهاندازه‌گيريعملكردايمني،هنوز همدراغلبسازمان‌هايداخليتنهابرروي شاخص‌هاي واكنشيومنفي‌نگرنظيرشاخصفراواني حادثه،شدتحادثه،تعدادمرگ‌هايشغليومواردمشابهتاكيدمي‌شود.استفادهازشاخص‌هايواكنشيبرايارزيابيايمني سازمان‌هاباوجودمزايايخود،مي‌توانندبسيارهزينه‌برو گرانباشند.دردنيايامروزتبديلشدنخطراتبه حوادثكهزمينهرابراياندازه‌گيريشاخص‌هاي واكنشيعملكردسيستمايمنيسازمانمهيامي‌كند، مي‌تواندبهقيمتمرگانسان‌ها،خساراتشديداقتصادي، آسيب‌هايجبرانناپذيرزيستمحيطيوخدشهدارشدناعتبارتجاريسازمانتمامشود. (محمدفام وهمکاران، 1389)درراستايمطالبيادشدهدراينتحقیقبهمنظور شناساييبهترينتركيبشركت‌هايپيمانكاريدر سازمان مهندسی و عمران شهر تهراندر صدد شناسایی شاخص‌های مناسبی جهت ارزیابی عملکرد ایشان برآمدیم.مطالعاتانجامشده مختلفنشانمي‌دهدكهرفتارهايناايمنعاملاصلي بروزحوادثناشيازكارمي‌باشد،بطوريكهدرمطالعات مختلفنسبتمستقيمبيننرخبروزرفتارهايناايمنبا بروزحوادثموردتاكيدقرارگرفتهاست. [(Mohamad fam & etc 2008) & (Andrew 2010)]در همينراستادررويكردپيشگيرانهايمني،شناسايي، ارزيابيوكنترلاينگونهشاخص‌ها که سازنده رفتارهای ناایمن استقبلازتبديلآنهابه حوادثفاجعهباربه‌عنوانيكيازاستراتژي‌هاياصلي ارتقاءايمنيقلمدادشدهاست. بديهياستباارزيابي اينگونهشاخص‌هادربينشركت‌هايپيمانكاري مي‌توانازشركت‌هايمستعدحوادثشغليرا شناساييوبراساسيافته‌هايموجوداقداماتكنترليرا پي‌ريزينمود. (محمدفام و همکاران 1389) فصل اول : كلياتدر این فصل کلیات تحقیق ارائه شده است. در ابتدا پس از یادآوری اهمیت موضوع بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی(HSE)به بیان مساله ارزیابی عملکرد بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی (HSE) در پروژه‌های عمرانی پرداخته شده است. پس از آن مختصری از متدولوژی انجام کار ارائه شده و بهدنبال آن سئوالات تحقیق مطرح گردیده است. در ادامه فصل به تشریح نمونه و جامعه آماری تحقیق پرداخته شده و سوابق تحقیقاتی با موضوعات مرتبط با ارزیابی ریسکهای HSE عنوان شده است. در پایان فصل نیز مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح آمده است.درمحافلعلمیمدیریترامترادفباواژهتصمیموتصمیم‌گیريمی‌دانندودر مفهومنوینمدیریتاز تصمیم‌گیريبهعنوانیکیازمسئولیت‌هاياصلیمدیر یادمی‌کنندوازطرفیبهعلتتنوعونیزتعارضمعیارهايکمیوکیفی تصمیم‌گیري،انتخابمناسبمستلزمپیچیدگی‌هايفراوانیاست. (دانا, 1388)درطولسال‌هاياخیر بهخاطر انتخابنادرستپیمانکاراندر پروژه‌های عمرانی شهری و نیز صنعتساخت و ساز شاهد از دسترفتنمنابعمالیزیاديدر ایرانبوده‌ایم. تعیین معیارهای مناسب وصحیحو در پی آن انتخابپیمانکار اصلح،از میانپیمانکارانتایید صلاحیتشدهمی‌تواند یکیازراهحل‌هاي موجودبرايحلچنینمشکلاتیباشد.(دانا ت. , 1388)چنینتصمیم‌گیری‌هایی اغلب پیچیدهمی‌باشند و در اینرابطهفاکتورهايکمیو کیفیزیاديبرايارزیابیمی‌تواند مورد استفادهقرار گیرد. عدمتوجهبهاینامرباعثمی‌گرددتااجرايپروژهازلحاظزمانیطولانی‌تر، باکیفیتپایین‌تروهزینهبالاتر (باتوجهبههزینهاستهلاكوخوابیدگیسرمایه وضرر ناشیازعدمتکمیلوتحویلبهموقعپروژهانجامپذیرد) و درنتیجه باعثازبینرفتنتوجیهاقتصاديپروژه‌هامی‌گردد. (محمدفام و همکاران، 1389)از سوی دیگر باید یادآور شد که وقوع حوادث همه ساله باعث وارد آمدن خسارتهاي مالي، جاني، زيست‌محيطي فراوان به سازمان‌های مختلف ميگردد. محيطهاي كاري به لحاظ تنوع فعالیت، حضور گروههاي مختلف كاري و نیز عدم آشنايي كامل با محيط و شرايط كار، با پتانسیل بالای وقوع حوادث ایمنی، بهداشتی و زیستمحیطی همراه است؛ از اینرو پرداختن به موضوعاتایمنی، بهداشت و محیط‌زیست[1] HSEدر فرآیندهای کاری اهميتي دوچندان ميیابد. علاوه بر خسارتهای مستقیم و مشهود حوادث که شامل مواردی نظیر خسارتهای جانی و نیز خسارات وارد شده به تجهیزات و اموال می‌باشد، هزینه‌های دیگری نظیر کاهش وجهه و اعتبار سازمان بهعنوان هزینه‌های غیرمشهود به سازمان‌ها تحمیل می‌گردد. اینگونه هزینهها در سازمان‌ها به خاطر ماهیت و نوع فعالیتها، میزان حضور در جامعه و تاثیرات نامطلوب بر محیط عمومی و عامه مردم اهمیتی زیاد دارد. (محمدیو همکاران, 1388) و(Andrew 2010) و (Urich and Jaap 2009)از آنجایی که معیار موفقیت و صحتانجام هرکاری بررسی وضع موجود و بازخورد آن فعالیت می‌باشد، بررسی و مقایسه عملکرد HSE با یک الگوی مشخص نیز امری ضروری تلقی می‌شود. (دانا ت. , 1388)براي مديريت بهداشت و ايمني محيط زيست(HSE) ،نيز پارامترهاي ارزيابي عملکرد و روش‌هاي نظارتي متعددي وجود دارد. بعضي از اين موارد جنبه عمومي داشته و بعضي بسيار خاص هستند. انتخاب پارامترهاي ارزيابي مي‌تواند جهت اجراي محک‌زني‌ها و يا تعيين سطح عملکرد و در نتيجه مديريت بهتر کنترل زيان‌ها (ضايعات) به کارگرفته شوند. (هاشمی و همکاران،1386)