کلید واژه‌ها: آموزش‌های رسمی هنرستانی، اشتغال، هنرآموزان. فهرست مطالبعنوان صفحه فصل اول (کلیات تحقیق) ..............11-1- مقدمه ........21-2- بیان مسأله ...........31-3- اهمیت و ضرورت تحقیق ..............51-4- اهداف تحقیق .......1-4-1- اهداف کلی ......1-4-2- اهداف جزئی......................................................................................................................................6661-5- سوالات تحقیق ......................................................................................................................................71-6- تعاریف نظری و عملیاتی ........................................................................................................................81-7- روش شناسی تحقیق ...............................................................................................................................101-8- ساختار پایان نامه......................................................................................................................................10فصل دوم (ادبیات تحقیق) ...................................................................................11مقدمه ................................................................................................................................................................122-1- مبانی نظری .............................................................................................................................................132-1-1- آموزش های رسمی ............................................................................................................................132-1-1-1- آموزش متوسطه .............................................................................................................................132-1-1-2- آموزش هنرستانی ...........................................................................................................................142-1-1-3- تاریخچه آموزش های فنی و حرفه ای ..........................................................................................15الف- تاريخچه آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي در دهه 1350 هجري شمسي .........................................15ب- تاريخچه فني و حرفه‌اي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ...........................................................172-1-1-4- شاخه های فنی و حرفه ای و کار دانش ........................................................................................192-1-1-5- ضرورت و اهميت آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي و کاردانش .........................................................202-1-1-6- برخی مسائل و مشکلات کلی آموزش های هنرستانی ..................................................................20عنوان صفحه 2-1-1-7- اهم قابلیت های آموزش های فنی و حرفه ای و کاردانش ...........................................................212-1-1-8- فرآیند یاددهی- یادگیری در برنامه درسی آموزش های هنرستانی ...............................................212-1-1-9- توسعه اقتصادی با چرخ آموزش ..................................................................................................222-1-1-10- رویکرد سند چشم انداز 20 ساله در خصوص آموزش های فنی و حرفه ای .............................232-1-1-11- اهداف کلی آموزش های فنی وحرفه ای وکاردانش ....................................................................242-1-1-12- ضرورت توسعه آموزش های فنی و حرفه ای ............................................................................242-1-1-13- ارتقای کارآیی آموزش های فنی و حرفه ای ...............................................................................262-1-1-14- رويکردهاي آموزش فني و حرفه‌اي ............................................................................................272-1-1-15- آموزش های فنی و حرفه ای و رشد و توسعه کشورها ...............................................................282-1-1-16- نظرات برخی از صاحبنظران در رابطه با آموزش های فنی و حرفه ای .......................................292-1-2- اشتغال فارغ التحصیلان .......................................................................................................................302-1-2-1- سیاست های کلی اشتغال ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری ........................................................302-1-2-2- GDP به ازای هر فرد استخدام شده (به دلار ثابت PPP سال 1990) .........................................322-1-2-3- روش های موثر در تغییر و بهبود وضعیت اشتغال .........................................................................332-1-2-4- نظریه های اشتغال .......................................................................................................................352-1-3- رابطه آموزش و اشتغال ......................................................................................................................362-2- پیشینه عملی ............................................................................................................................................362-2-1- پیشینه عملی خارجی ..........................................................................................................................392-2-2- پیشینه عملی داخلی ............................................................................................................................46جمع بندی مباحث نظری ..................................................................................................................................47فصل سوم (روش شناسی تحقیق) ......................................................................................48مقدمه ........................................................................................................................... ...................................483-1- روش و نوع تحقیق.............................................................................................. ...................................48عنوان صفحه3-2- جامعه آماری ................................................................................................................. .........................3-3- نمونه آماری، روش نمونه گیری و تعییین حجم نمونه............................................................................493-4- روش جمع آوری اطلاعات ....................................................................................................................503-5- ابزار جمع آوری اطلاعات ......................................................................................................................503-6- روایی و پایایی پرسشنامه ........................................................................................................................53-7- روش تجزيه و تحليل داده‌ها .................................................................................................................52فصل چهارم (تجزیه و تحلیل داده ها) ..........................................................................53مقدمه ................................................................................................................................................................544-1- توصیف داده ها ......................................................................................................................................554-1-1- توزيع فراواني جنسیت هنرآموزان .....................................................................................................554-1-2- توزيع فراواني سن هنرآموزان ...........................................................................................................564-1-3- توزيع فراواني سطح تحصیلات هنرآموزان .........................................................................................574-1-4- توزيع فراواني سابقه خدمت هنرآموزان .............................................................................................584-1-5- آزمون اسميرنوف‌كولموگروف جهت تشخيص نرمال بودن توزيع متغیرها..........................................594-2- آزمون سوالات تحقیق ...........................................................................................................................604-2-1- سوال اول: از نظر هنرآموزان سرفصل های کتب درسی تا چه حد متناسب با اشتغال فارغ التحصیلان می باشد؟ .........................................................................................................................................604-2-2- سوال دوم: بهره مندی واحدهای آموزشی فنی و حرفه ای از تجهیزات و امکانات آموزشی مورد نیاز از نظر هنرآموزان تا چه حد است؟ ............................................................................................................624-2-3- سوال سوم: رشته های فنی و حرفه ای از نظر هنرآموزان تا چه حد با نیاز بازار کار در مراکز صنعتی هماهنگ است؟ .................................................................................................................................................644-2-4- سوال چهارم: از نظر هنرآموزان تا چه حد رشته های فنی و حرفه ای برای فارغ التحصیلان ایجاد شغل می کند؟ ...................................................................................................................................................664-2-5- سوال پنجم: از نظر هنرآموزان تا چه اندازه ویژگی های فردی هنرجویان در زمان انتخاب رشته تحصیلی مورد توجه قرار می گیرند؟ ................................................................................................................674-2-6- سوال اصلی تحقیق: از نظر هنرآموزان تا چه اندازه آموزش های رسمی در هنرستان ها بر نرخ اشتغال هنرجویان اثربخش است؟ .....................................................................................................................68عنوان صفحه فصل پنجم (بحث و نتیجه گیری) ..........................................................................69مقدمه ................................................................................................................................................................705-1- یافته های توصیفی...................................................................................................................................705-2- نتایج آزمون سوالات تحقیق...................................................................................................................715-3- محدودیت های تحقیق............................................................................................................................795-4- پیشنهاد های تحقیق ................................................................................................................................805-4-1- پیشنهاد های کاربردی..........................................................................................................................805-4-2- پیشنهاد های پژوهشی..........................................................................................................................84منابع ................................................................................................................................................................82ضمائم و پیوست ها..........................................................................................................................................90 فهرست جداولعنوان صفحه جدول 2-1: آمار و شخص های مربوطه ..........................................................................................................31جدول 2-2: نیروی کار و بیکاری با مدارک ابتدائی (درصد از نیروی کار و بیکاری) .......................................31جدول 2-3: آمار سال 2011 ............................................................................................................................32جدول 3-1: جامعه آماري و نمونه آماري هنرآموزان ناحیه 3 آموزش و پرورش شهر تبریز در سالتحصیلی 94-1393 ........................................................................................................................................................49جدول شماره 3-2: پايايي سؤالات مربوط به متغیرهای مورد بررسي ..............................................................52جدول شماره 4-1: توزيع فراواني جنسیت هنرآموزان .....................................................................................55جدول شماره 4-2: توزيع فراواني سن هنرآموزان .............................................................................................56جدول شماره 4-3: توزيع فراواني سطح تحصیلات هنرآموزان ........................................................................57جدول شماره 4-4: توزيع فراواني سابقه خدمت هنرآموزان ............................................................................58جدول شماره 4-5: آزمون اسميرنف كولموگروف براي مشخص كردن طبيعي بودن توزيع مقادير متغیرها ....59جدول 4-6: نتایج آزمون برای متغیر تناسب سرفصل های کتب درسی با اشتغال فارغ التحصیلان از نظر هنرآموزان .........................................................................................................................................................61جدول 4-7: نتایج آزمون برای متغیر میزان بهره مندی واحدهای آموزشی فنی و حرفه ای از تجهیزات و امکانات مورد نیاز از نظر هنرآموزان ..................................................................................................................63جدول 4-8: نتایج آزمون برای متغیر میزان هماهنگی رشته های فنی و حرفه ای با نیاز بازار کار در مراکز صنعتی از نظر هنرآموزان ...................................................................................................................................65جدول 4-9: نتایج آزمون برای متغیر میزان ایجاد شغل رشته های فنی و حرفه ای برای فارغ التحصیلان از نظر هنرآموزان ..................................................................................................................................................66جدول 4-10: نتایج آزمون برای متغیر میزان توجه به ویژگی های فردی هنرجویان حین انتخاب رشته تحصیلی از نظر هنرآموزان ..............................................................................................................................67جدول 4-11: نتایج آزمون برای متغیر میزان توجه به ویژگی های فردی هنرجویان حین انتخاب رشته تحصیلی از نظر هنرآموزان ..............................................................................................................................68 فهرست پیوستارها و نمودارهاعنوان صفحه پیوستار 3-1: مربوط به تعیین وضعیت اثربخشی متغیرهای تحقیق در نرخ اشتغال فارغ التحصیلان از دیدگاه هنرآموزان .........................................................................................................................................................50نمودار شماره 4-1: توزيع فراواني جنسیت هنرآموزان .....................................................................................55نمودار شماره 4-2: توزيع فراواني سن هنرآموزان ............................................................................................56نمودار شماره 4-3: توزيع فراواني سطح تحصیلات هنرآموزان ........................................................................57نمودار شماره 4-4: توزيع فراواني سابقه خدمت هنرآموزان ............................................................................58پیوستار 4-1: پیوستار تناسب سرفصل های کتب درسی با اشتغال فارغ التحصیلان از نظر هنرآموزان ............61پیوستار 4-2: پیوستار میزان بهره مندی واحدهای آموزشی فنی و حرفه ای از تجهیزات و امکانات مورد نیاز از نظر هنرآموزان ..............................................................................................................................................63پیوستار 4-3: پیوستار میزان هماهنگی رشته های فنی و حرفه ای با نیاز بازار کار در مراکز صنعتی از نظر هنرآموزان ..........................................................................................................................................................65پیوستار 4-4: پیوستار میزان هماهنگی رشته های فنی و حرفه ای با نیاز بازار کار در مراکز صنعتی از نظر هنرآموزان .........................................................................................................................................................66پیوستار 4-5: پیوستار میزان توجه به ویژگی های فردی هنرجویان حین انتخاب رشته تحصیلی از نظر هنرآموزان .........................................................................................................................................................67پیوستار 4-6: پیوستار میزان توجه به ویژگی های فردی هنرجویان حین انتخاب رشته تحصیلی از نظر هنرآموزان .........................................................................................................................................................68 فصل اول:کلیات تحقیق 1-1- مقدمهدر نظام جديد آموزش متوسطه در کنار شاخه‌هاي نظري براي تربيت نيروي انساني ماهر ونیمه ماهر در بخش‌هاي مختلف اقتصادي، شاخه کاردانش و فني و حرفه‌اي ايجاد گرديده است[1]. انتظار مي‌رود که فراگيران با استعداد و توانمند و با علاقه فراوان به اين شاخه گرايش پيدا کنند تا بتوان از طريق آن به هدف راهبردي يعني ايجاد اشتغال از راه آموزش رسيد. واضح است علاوه بر آثار مهمي که اين آموزش‌ها براي ايجاد اشتغال مولد دارد آثار فرهنگي و تربيتي براي پرورش افراد متکي به خود و مستقل نيز به دنبال دارد.يکي از راهبردهاي اساسي تغيير در نظام‌هاي آموزشي افزايش توانمندي شغلي دانش‌آموختگان، با توجه به نيازهاي جامعه، بازار کار و اشتغال است که با کنترل خروجي‌هاي سازمان‌هاي آموزشي به سامان مي‌رسد. در دهه گذشته، توجه بسياري از انديشمندان و صاحبنظران به کيفيت آموزش نيروي کار با توجه به تقاضا و نياز بازار کار معطوف شده است. اين امر به بهبود و افزايش مشارکت ميان بخش صنعت و آموزش و تسهيل انتقال از مدرسه به بازار کار، کمک شاياني کرده است. آموزش فني حرفه‌اي پلي است ميان آموزش و بازار کار. تقويت ارتباط و مشارکت ميان بخش آموزش و دنياي کار، اين اطمينان را به بازار کار مي‌دهد که دستيابي به استاندارد عملکرد کارکنان، با افزايش آگاهي‌ها و مهارت‌هاي آنان در طول دوره‌هاي فني حرفه‌اي امکان‌پذير است و يکي از مراحل بسيار موثر و حياتي مرحله انتقال از آموزش به عمل است که اغلب مورد غفلت قرار گرفته است ]1[.بهسازي و ارتقاي سطح توانمندي‌هاي انسان‌ها و نظام اجتماعي از سياست‌هاي اصلي و مأموريت‌هاي بايسته و شايسته يک نظام کارآمد و پويا محسوب مي‌شود، همه بر اين باورند که بزرگترين سرمايه هر کشور افراد جامعه مي‌باشند و در واقع دانش‌آموزان هر جامعه مهم‌ترين عامل دستيابي به اهداف آن جامعه به شمار مي‌روند، در اين ميان نقش محيط آموزشي و مسئولان آموزشي در رأس آن مدير آموزشي غيرقابل انکار است. 1-2- بیان مسئلهآموزش های هنرستانی از جمله آموزش هایی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه برای تربیت نیروی کار متخصص و ماهر و تغییر هرم شغلی از شکل مخروطی به شکل تخم مرغی از آن بهره گرفته می شود. در رأس هرم اشتغال بخش های صنعتی و کشاورزی، سیاست گذاران و محققان با تحصیلات عالی قرار دارند که از نظر هدایت و توسعه بخش و تولید نظریه و دانش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. درسطح میانی هرم مهندسان و مدیران رده های میانی می باشند که کارشناس هستند و حلقه رابط بین سطوح پایین و رأس هرم به شمار می روند. قسمت های پایین تر هرم که بیشترین مساحت هرم را در بر می گیرند، شامل تکنسین ها و کارگران ماهری است که وظیفه اجرای برنامه های کشاورزی و صنعتی را بر عهده دارند و به طور مستقیم در یکی از زیربخش ها شاغل هستند. با توجه به رویکردها و بحث توسعه پایدار، این سطح باید از توانایی و دانش و مهارت کافی برای بکارگیری دستورات رده های بالاتر برخوردار باشند که این امر نیازمند آموزش هایی در سطوح میانی و پایینی می باشد ]2[.مهمترین ویژگی های افراد آموزش دیده در دوره آموزش هنرستانی، بازار کار آنان و اشتغال در شغل و حرفه سازگار با تخصص نیروی کار می باشد. بدون شک اشتغال مناسب و صحیح همراه با توسعه مهارت های شغلی، افزایش سطح بهره وری نیروی کار را به دنبال دارد و نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده نشان می دهد استفاده از نیروی متخصص در جایگاه شغلی مناسب یکی از دلایل بسیار مهم موفقیت مراکز در اجرای برنامه های خدمات ملی کارآموزان است ]3[.ميزان موفقيت آموزش‌هاي فني حرفه‌اي به منظور تربيت نيروهاي توانمند و ماهر، همواره در سطح جهان مورد بحث بوده است. عده‌اي آن را از برخي جهات موفق و عده‌اي ديگر نسبتاً ناموفق به حساب آورده‌اند. براي مثال، بانک جهاني براساس پژوهشي که لي[2](1998)، انجام داده اعلام کرده است که به دلايل گوناگون مانند مهارت نداشتن معلمان، ضعيف بودن برنامه، کافي نبودن برنامه‌هاي مشاوره و فقدان خدمات پشتيباني براي دانش‌آموزان، آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي از موفقيت کافي برخوردار نيستند]4[. قاسمي پويا (1383) معتقد است که اغلب گزارش‌هاي رسمي مسئولان کشور به موفقيت نسبي برنامه‌هاي فني و حرفه‌اي اشاره دارند. در عين حال شواهدي هم مبني بر وجود ضعف‌ها و نارسايي‌هايي در برنامه‌هاي فني و حرفه‌اي وجود دارد که ضرورت پژوهش را آشکار مي‌سازد]5[. نويدي و برزگر (1382) در پژوهش خود در زمينه وضعيت اشتغال و مهارت دانش‌آموختگان رشته‌هاي کامپيوتر و الکترونيک شاخه کار و دانش به اين نتيجه رسيدند که آموزش‌ها و مهارت‌هاي آنان، براي انجام دادن وظايف و کسب موفقيت شغلي کافي نيست]6[.هر ساله تعداد زيادي از جوانان به منظور اشتغال در حرفه های مختلف، داوطلب تحصيل در رشته های گوناگون در هنرستان ها می گردند. اما برخلاف سال‌هاي گذشته، ديگر داشتن مدرك تحصيلي تنها لازمه يافتن شغل مناسب محسوب نمي‌گردد؛ زيرا ماهيت اشتغال فارغ‌التحصيلان به طور كلي در حال تغيير است، به طوری که دولت‌ها عمدتاً به ضرورت توانمندسازي فارغ‌التحصيلان پي برده‌اند كه آموزش های رسمی مناسب از ابزارهاي مهم اين موضوع مي‌باشد ]7[.هنرستان ها به عنوان بخشی از نظام آموزشی کشور، نقش مهمی در آموزش رسمی هنرجویان دارند. شاید مهمترین هدف این هنرستان ها تربیت افراد کارآمد و با دانش روز است که موجب توسعه صنعت و کشاورزی و روش های نوین آن می گردد که می تواند حتی منجر به رونق بازار گردد. آموزش درست و صحیح به این افراد می تواند زمینه های رونق کشاورزی و صنعتی را فراهم آورد و می تواند موجب کارآفرینی در این بخش ها گردد ]8[.ایجاد زمینه مساعد به منظور جذب، پرورش، رشد، شکوفائی استعدادهای نهفته علاقه مندان بویژه جوانان روستائی و تربیت و تامین این گونه نیروهای انسانی کارآمد و مفید در بخش های صنعتی و کشاورزی با آموزش های رسمی جهت گسترش و افزایش سطح کیفی مهارت ها به نحوی که آنها با کسب مهارت و دانش روز توان و کارآئی لازم را متناسب با آموخته های خود به منظور انجام کار در جاهای مختلف و انتقال آگاهی های کمی و کیفی خود را داشته باشند موجبات رسیدن به یک خودکفائی نسبی را نیز فراهم می کند ]7[. حال سوال این است که آموزش های رسمی تا چه اندازه در نرخ اشتغال اثرگذار است؟ فارغ التحصیلان تا چه حد به دانش و مهارتهایشان از طریق آموزش های رسمی اضافه می گردد که می توانند در اشتغال به کمک آنها بیاید؟ برای پاسخ به این سوالات و با توجه به اهمیت موضوع، هدف این مطالعه بررسی اثربخشی آموزش های رسمی براشتغال در هنرستان های آموزش و پرورش ناحیه3 تبریز می باشد. 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیقاهميت و ضرورت توسعه آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي و کاردانش به عنوان يکي از شاخه‌هاي توسعه و ابزارهاي تحقيق برنامه‌هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در کشور بر کسي پوشيده نيست. تأمين نيروي متخصص و ماهر براي اجراي هر برنامه ضرورتي امکان‌ناپذير است که بدون توجه به آن سرمايه‌گذاري‌هاي مادي و انساني به هدر خواهد رفت به همين دليل از عواملي که سالهاست مانع تحقق واقعي اهداف برنامه‌هاي اقتصادي و اجتماعي شده، فقدان يا کمبود نيروي متخصص و ماهر متناسب با نيازهاي اجرايي برنامه‌ها به خصوص در بخش مياني آن بوده است که البته وزارت آموزش و پرورش تربيت و تأمين آن را به طور گسترده به عهده دارد.-[1]-ماده 2 مصوبه جلسه شماره 666 شورای عالی آموزش وپرورش3/8/1380