فهرست مطالبعنوانصفحهفصل 1: مقدمه و کلیات مساله1.1. مقدمه ........11.2. جنبههای ارزیابی طرح..........21.2.1. ارزیابی بازار...........31.2.2. ارزیابی فنی........31.2.3. ارزیابی مالی.........41.2.4. ارزیابی اقتصادی.......................................................................................................41.3. هدف از اجرای پروژه و ضرورت انجام آن................................................................................51.3.1.مکانیابی پروژه ......................................................................................................51.3.2. معرفی دانش پروژه..................................................................................................51.4. معرفی محصول..............................................................................................................61.4.1. کالاهای جایگزین....................................................................................................91.4.1.1. اهمیت کالای جایگزین......................................................................................91.4.1.2. شاخص هاي نقاط قوت كالاهاي جايگزين...............................................................91.5. تنگناها و موانع اجرایی......................................................................................................101.6. جمعبندی....................................................................................................................10 فصل 2: تبیین مساله2.1. مقدمه ........................................................................................................................122.2. برنامه پروژه...................................................................................................................132.2.1. تعيين محل اجرا......................................................................................................132.2.2. تعیین ظرفيت يا وسعت ومحدودهی كار.........................................................................152.2.3. تأمین منابع لازم ....................................................................................................172.2.4. فناوری مناسب.......................................................................................................182.2.5. تامين منابع مالي ....................................................................................................192.3. مراحل مطالعات امکانسنجی..............................................................................................202.3.1. شناسايي امكانات ....................................................................................................202.3.2. امكانسنجي مقدماتی (بررسی پیش از مطالعه امکانسنجی)..................................................222.3.2.1. تحلیل حساسیت................................................................................................232.3.3. امكانسنجي نهايي......................................................................................................252.4. تعریف مساله.................................................................................................................27 2.4.1. امکان سنجی به روش ریاضی منطقی...............................................................................272.4.1.1. مزایای رویکرد...................................................................................................302.4.1.2. معایب رویکرد...................................................................................................302.4.2. رویکرد سنجی شیوهنامهای در پروژههای امکانسنجی..........................................................302.4.1.1. مزایای رویکرد...................................................................................................342.4.1.2. معایب رویکرد...................................................................................................342.5. تعریف مساله.................................................................................................................352.6. جمعبندی....................................................................................................................35فصل 3: مرور ادبیات3.1. مقدمه ........................................................................................................................363.2. روشهای پیشنهادی سازمانهای بینالمللی.............................................................................373.2.1. سازمان ملل متحد(1951)......................................................................................373.2.2. موسسه پژوهشی استانفورد(1954)............................................................................373.2.3. سازمان ملل متحد(1958)......................................................................................383.2.4.سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1978) ...................................................................383.2.5. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1986)....................................................................383.2.6.سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1991 و 1995).........................................................393.3. جمعبندی....................................................................................................................40فصل 4: مدل پیشنهادی و روش حل4.1. مقدمه .......................................................................................................................414.2. مطالعهی نمونهها..........................................................................................................424.2.1. مطالعات امکان سنجی واحد تولید مونومر وینیل استات ........................................................424.2.1.1. بررسی تنگناها در این مطالعه..................................................................................434.2.2. پارک علم و فناوری استان گیلان...................................................................................484.2.2.1. تعیین شاخصهای کلان ارزیابی اقتصادی توسعه پارکهای علم و فناوری در ایران..................504.2.2.2. معیارهای ارزیابی طرح مطالعاتی (مرحله اول).............................................................534.2.2.3. معیارهای ارزیابی (مرحله دوم)..............................................................................544.2.2.4. روش شناختی مربوط به ارزیابی اقتصادی توسعه پارک علم و فناوری گیلان........................544.2.2.5. . شناخت تنگناهای کلان پارکهای علم و فناوری........................................................554.3. مدل پیشنهادی.............................................................................................................584.3.1. ساختار شیوهنامهای امکانسنجی....................................................................................594.3.2.ساختار امکانسنجی بر مبنای مدل پیشنهادی.....................................................................614.3.3.مباحث نظری مسئله..................................................................................................624.3.4. شرح روابط بین مولفههای مدل مطرح شده در این پروژه.......................................................624.4. نقد و ارزیابی مباحث نظری مربوط به مساله...........................................................................744.5. جمعبندی....................................................................................................................78فصل 5: نتیجهگیری و تحقیقات آتی5.1. نتیجهگیری......................................................................................................................805.2.تحقیقات آتی...................................................................................................................81مراجع....................................................................................................................................82 در این رساله به موضوع بسیار شناخته شده "امکانسنجی1" پروژهها با رویکرد سیستمی پرداخته میشود. تلاش بر این است حتیالامکان از مدلهای ریاضی-منطقی و تسهیلات گراف به موضوع "امکانسنجی" روی آورده شود. در گامهای آغازین کارهای پییشین دربارهی امکانسنجی مطالعه شد و بر اساس آن مولفههای موضوع و عوامل کلان مربوط تعیین شد.سپس، روابط بین مولفهها و عوامل کلان مربوط به موضوع "امکانسنجی" به صورت ماتریس ربطها برای نمایش بود و نبود ربط با صفر و یک استخراج شد. در این ماتریس از قوت ربط صرفنظر شد. مزیت بزرگ ماتریس یاد شده در این است که میتوان یک ساختار گرافی برای موضوع "امکانسنجی" فراهم کرد.در گام بعد، یک ساختار دو سطحی برای امکانسنجی ارائه شد. در این ساختار ارتباط بین مولفهها و زیر مولفهها از ماتریس یاد شده قابل تعیین است. به لحاظ محدودیت پژوهش، از پرداختن به تفصیل بیشتر و استخراج سطوح زیرین پرهیز شده است. در این مرحله پرسش بنیادین رساله مطرح میشود که چگونه میتوان امکانسنجی را از چنبرههای ابهامات متنی و نیز از گوناگونی تفاوت شیوهنامهای2 دور نمود. برای این منظور، گزارههای رایج در مطالعات امکانسنجی به دو دسته کمیتپذیر3 و کمیتناپذیر4 تفکیک شد.کمیتپذیرها شامل همه عوامل و روابط موجود در مولفهها یا بین مولفهای است که میتوان یه صورت ریاضی-منطقی تبدیل کرد و کمیت ناپذیرها را نمیتوان تبدیل کرد.سرانجام میتوان یک موضوع مورد امکانسنجی را به دو بخش "فضای امکان" و "اهداف" مورد نظر تقسیم کرد. هر یک از این دو بخش خود به دو زیربخش کمیتپذیر و کمیت ناپذیر تفکیک میشود. "فضای امکان" با تنگناها شناخته میشود. این ویژگیها برای تنگناها نیز صادق خواهد بود. در مورد اهداف در امکانسنجی، ظاهرا هدف معادل مفهوم goal مورد نظر است- البته کمتر هدف با نامطلوبیت دو سویه مورد نظر است- با این وجود برای هدفها –به معنایی که یاد شد- نیز کمیتپذیری و کمیت ناپذیری مطرح است. در این رساله مجموعهای از اهداف و تنگناهای کمیتپذیر آورده شده است، سهم مهم این رساله ارایهی یک نگاه نو بر پایه رویکرد سیستمی به موضوع مرسوم و شناخته شده "امکانسنجی" است. این نگاه از فنون و ابزارهای رویکرد سیستمی بهره گرفته است. دستاورد پژوهش نشان دادن امکان بهرهگیری از تسهیلات ریاضی-منطقی برای صورتبندی بخشی از امکانسنجی است. [1]Feasibility Study2 Procedural3Quantifiable4 Non-quantifiableفصل اولمقدمه و کلیات مساله 1.1.مقدمهطرح یا پروژه، ایده یا پیشنهادی است که به صورت مجموعهای از کارها و عملیات مطرح میشود.همچنین پروژه را چنین تعریف میکنند:پروژه، متشکل از فعالیتهای منطقی و مرتبط به یکدیگر است که زیرنظر یک مدیریت و ارگان اجرایی مشخص، در چارچوب برنامه زمانی و بودجه از پیش تعیین شدهای اجرا میگردد]2[.به طور کلی هدفهای اصلی پروژهها، کیفیتها یا کمیتهایی هستند که اگر به طور مستقیم قابل سنجش و اندازهگیری نباشند، مقدار یا کیفیت و چگونگی آنها، هم قبل و هم بعد از اجرای پروژه، از طریق سنجش و اندازهگیری متغیرها، نمودهاو شاخصها، به طور غیرمستقیم قابل اندازهگیری است. هدفهای فرعی یا مقاصد پروژه، غالبا کمیتها و پدیدههایی هستند که به طور مستقیم قابل سنجش و اندازهگیریاند و دسترسی به مقادیر آنها، موجب تشخیص مقادیر هدفهای اصلی پروژه میشود.پروژه را بر حسب هزینه، موضوع، اندازه یا حجم و حیطه تاثیرگذاری آن به گروههای مختلفی تقسیم کردهاند. برخی از انواع پروژهها عبارتند از :هر پروژه، یک "دوره زندگی" مشخص دارد. "دوره زندگی" پروژه، از ابتدا تا انتها، از مراحل قابل تشخیص و قابل تعریفی تشکیل شده است. در هر یک از مراحل اجرای یک پروژه، بنا بر موضوع، نوع، طبیعت و اندازه آن، کارها و فعالیتهای گوناگونی انجام میشود. از این رو، مراحل زندگی یک پروژه، ممکن است با سایر پروژهها متفاوت باشد. هر پروژه در یک تقسیمبندی عمومی، دارای مراحل بررسی، تعریف، طراحی، ساخت یا اجرا، نصب و راهاندازیو بهرهبرداری و ارزیابی است.مهندسان مشاور و پیمانکاران، معمولا مراحل بررسی و تعریف (امکانسنجی یا تهیه و ارزیابی پروژه) را فاز یک، مرحله طراحی را فاز دو و مراحل ساخت، اجرا و نصب و راهاندازی را فاز سه مینامند.در انجام مطالعات توجیهی یک طرح، چهار جنبه زیر ارزیابی میشود]10[: 1.2.1 . ارزیابی بازارارزیابی بازار، یک کار مقدماتی در انجام مطالعات یک طرح است که در آن دو پرسش زیر مطرح میگردد:پاسخ به دو پرسش بالا به مطالعه بازار و به کارگیری روشهای پیشبینی نیاز دارد. دادههای مورد نیاز این دو مقوله عبارتند از:در هنگام بررسی و تنظیم یک طرح، ارزیابی فنی و مطالعه جنبههای مهندسی آن بایستی صورت پذیرد. بررسیهای فنی مشخص میکند که آیا پیش نیازهای لازم برای انجام موفق طرح، در مد نظر قرار گرفته و آیا انتخابهای منطقی و مناسب در مورد مکان، مقیاس، فرآیند و غیره انجام شده است یا خیر]7[.مهمترین پرسشهایی که در ارزیابی فنی طرح مطرح میگردد به صورت زیر است:
بهبود امکان سنجی شیوه نامه ای بر پایه امکان سنجی ریاضی- منطقی word
فهرست مطالبعنوانصفحهفصل 1: مقدمه و کلیات مساله1.1. مقدمه ........11.2. جنبههای ارزیابی طرح..........21.2.1. ارزیابی بازار...........31.2.2. ارزیابی فنی........31.2.3. ارزیابی مالی.........41.2.4. ارزیابی اقتصادی.......................................................................................................41.3. هدف از اجرای پروژه و ضرورت انجام آن................................................................................51.3.1.مکانیابی پروژه ......................................................................................................51.3.2. معرفی دانش پروژه..................................................................................................51.4. معرفی محصول..............................................................................................................61.4.1. کالاهای جایگزین....................................................................................................91.4.1.1. اهمیت کالای جایگزین......................................................................................91.4.1.2. شاخص هاي نقاط قوت كالاهاي جايگزين...............................................................91.5. تنگناها و موانع اجرایی......................................................................................................101.6. جمعبندی....................................................................................................................10 فصل 2: تبیین مساله2.1. مقدمه ........................................................................................................................122.2. برنامه پروژه...................................................................................................................132.2.1. تعيين محل اجرا......................................................................................................132.2.2. تعیین ظرفيت يا وسعت ومحدودهی كار.........................................................................152.2.3. تأمین منابع لازم ....................................................................................................172.2.4. فناوری مناسب.......................................................................................................182.2.5. تامين منابع مالي ....................................................................................................192.3. مراحل مطالعات امکانسنجی..............................................................................................202.3.1. شناسايي امكانات ....................................................................................................202.3.2. امكانسنجي مقدماتی (بررسی پیش از مطالعه امکانسنجی)..................................................222.3.2.1. تحلیل حساسیت................................................................................................232.3.3. امكانسنجي نهايي......................................................................................................252.4. تعریف مساله.................................................................................................................27 2.4.1. امکان سنجی به روش ریاضی منطقی...............................................................................272.4.1.1. مزایای رویکرد...................................................................................................302.4.1.2. معایب رویکرد...................................................................................................302.4.2. رویکرد سنجی شیوهنامهای در پروژههای امکانسنجی..........................................................302.4.1.1. مزایای رویکرد...................................................................................................342.4.1.2. معایب رویکرد...................................................................................................342.5. تعریف مساله.................................................................................................................352.6. جمعبندی....................................................................................................................35فصل 3: مرور ادبیات3.1. مقدمه ........................................................................................................................363.2. روشهای پیشنهادی سازمانهای بینالمللی.............................................................................373.2.1. سازمان ملل متحد(1951)......................................................................................373.2.2. موسسه پژوهشی استانفورد(1954)............................................................................373.2.3. سازمان ملل متحد(1958)......................................................................................383.2.4.سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1978) ...................................................................383.2.5. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1986)....................................................................383.2.6.سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1991 و 1995).........................................................393.3. جمعبندی....................................................................................................................40فصل 4: مدل پیشنهادی و روش حل4.1. مقدمه .......................................................................................................................414.2. مطالعهی نمونهها..........................................................................................................424.2.1. مطالعات امکان سنجی واحد تولید مونومر وینیل استات ........................................................424.2.1.1. بررسی تنگناها در این مطالعه..................................................................................434.2.2. پارک علم و فناوری استان گیلان...................................................................................484.2.2.1. تعیین شاخصهای کلان ارزیابی اقتصادی توسعه پارکهای علم و فناوری در ایران..................504.2.2.2. معیارهای ارزیابی طرح مطالعاتی (مرحله اول).............................................................534.2.2.3. معیارهای ارزیابی (مرحله دوم)..............................................................................544.2.2.4. روش شناختی مربوط به ارزیابی اقتصادی توسعه پارک علم و فناوری گیلان........................544.2.2.5. . شناخت تنگناهای کلان پارکهای علم و فناوری........................................................554.3. مدل پیشنهادی.............................................................................................................584.3.1. ساختار شیوهنامهای امکانسنجی....................................................................................594.3.2.ساختار امکانسنجی بر مبنای مدل پیشنهادی.....................................................................614.3.3.مباحث نظری مسئله..................................................................................................624.3.4. شرح روابط بین مولفههای مدل مطرح شده در این پروژه.......................................................624.4. نقد و ارزیابی مباحث نظری مربوط به مساله...........................................................................744.5. جمعبندی....................................................................................................................78فصل 5: نتیجهگیری و تحقیقات آتی5.1. نتیجهگیری......................................................................................................................805.2.تحقیقات آتی...................................................................................................................81مراجع....................................................................................................................................82 در این رساله به موضوع بسیار شناخته شده "امکانسنجی1" پروژهها با رویکرد سیستمی پرداخته میشود. تلاش بر این است حتیالامکان از مدلهای ریاضی-منطقی و تسهیلات گراف به موضوع "امکانسنجی" روی آورده شود. در گامهای آغازین کارهای پییشین دربارهی امکانسنجی مطالعه شد و بر اساس آن مولفههای موضوع و عوامل کلان مربوط تعیین شد.سپس، روابط بین مولفهها و عوامل کلان مربوط به موضوع "امکانسنجی" به صورت ماتریس ربطها برای نمایش بود و نبود ربط با صفر و یک استخراج شد. در این ماتریس از قوت ربط صرفنظر شد. مزیت بزرگ ماتریس یاد شده در این است که میتوان یک ساختار گرافی برای موضوع "امکانسنجی" فراهم کرد.در گام بعد، یک ساختار دو سطحی برای امکانسنجی ارائه شد. در این ساختار ارتباط بین مولفهها و زیر مولفهها از ماتریس یاد شده قابل تعیین است. به لحاظ محدودیت پژوهش، از پرداختن به تفصیل بیشتر و استخراج سطوح زیرین پرهیز شده است. در این مرحله پرسش بنیادین رساله مطرح میشود که چگونه میتوان امکانسنجی را از چنبرههای ابهامات متنی و نیز از گوناگونی تفاوت شیوهنامهای2 دور نمود. برای این منظور، گزارههای رایج در مطالعات امکانسنجی به دو دسته کمیتپذیر3 و کمیتناپذیر4 تفکیک شد.کمیتپذیرها شامل همه عوامل و روابط موجود در مولفهها یا بین مولفهای است که میتوان یه صورت ریاضی-منطقی تبدیل کرد و کمیت ناپذیرها را نمیتوان تبدیل کرد.سرانجام میتوان یک موضوع مورد امکانسنجی را به دو بخش "فضای امکان" و "اهداف" مورد نظر تقسیم کرد. هر یک از این دو بخش خود به دو زیربخش کمیتپذیر و کمیت ناپذیر تفکیک میشود. "فضای امکان" با تنگناها شناخته میشود. این ویژگیها برای تنگناها نیز صادق خواهد بود. در مورد اهداف در امکانسنجی، ظاهرا هدف معادل مفهوم goal مورد نظر است- البته کمتر هدف با نامطلوبیت دو سویه مورد نظر است- با این وجود برای هدفها –به معنایی که یاد شد- نیز کمیتپذیری و کمیت ناپذیری مطرح است. در این رساله مجموعهای از اهداف و تنگناهای کمیتپذیر آورده شده است، سهم مهم این رساله ارایهی یک نگاه نو بر پایه رویکرد سیستمی به موضوع مرسوم و شناخته شده "امکانسنجی" است. این نگاه از فنون و ابزارهای رویکرد سیستمی بهره گرفته است. دستاورد پژوهش نشان دادن امکان بهرهگیری از تسهیلات ریاضی-منطقی برای صورتبندی بخشی از امکانسنجی است. [1]Feasibility Study2 Procedural3Quantifiable4 Non-quantifiableفصل اولمقدمه و کلیات مساله 1.1.مقدمهطرح یا پروژه، ایده یا پیشنهادی است که به صورت مجموعهای از کارها و عملیات مطرح میشود.همچنین پروژه را چنین تعریف میکنند:پروژه، متشکل از فعالیتهای منطقی و مرتبط به یکدیگر است که زیرنظر یک مدیریت و ارگان اجرایی مشخص، در چارچوب برنامه زمانی و بودجه از پیش تعیین شدهای اجرا میگردد]2[.به طور کلی هدفهای اصلی پروژهها، کیفیتها یا کمیتهایی هستند که اگر به طور مستقیم قابل سنجش و اندازهگیری نباشند، مقدار یا کیفیت و چگونگی آنها، هم قبل و هم بعد از اجرای پروژه، از طریق سنجش و اندازهگیری متغیرها، نمودهاو شاخصها، به طور غیرمستقیم قابل اندازهگیری است. هدفهای فرعی یا مقاصد پروژه، غالبا کمیتها و پدیدههایی هستند که به طور مستقیم قابل سنجش و اندازهگیریاند و دسترسی به مقادیر آنها، موجب تشخیص مقادیر هدفهای اصلی پروژه میشود.پروژه را بر حسب هزینه، موضوع، اندازه یا حجم و حیطه تاثیرگذاری آن به گروههای مختلفی تقسیم کردهاند. برخی از انواع پروژهها عبارتند از :هر پروژه، یک "دوره زندگی" مشخص دارد. "دوره زندگی" پروژه، از ابتدا تا انتها، از مراحل قابل تشخیص و قابل تعریفی تشکیل شده است. در هر یک از مراحل اجرای یک پروژه، بنا بر موضوع، نوع، طبیعت و اندازه آن، کارها و فعالیتهای گوناگونی انجام میشود. از این رو، مراحل زندگی یک پروژه، ممکن است با سایر پروژهها متفاوت باشد. هر پروژه در یک تقسیمبندی عمومی، دارای مراحل بررسی، تعریف، طراحی، ساخت یا اجرا، نصب و راهاندازیو بهرهبرداری و ارزیابی است.مهندسان مشاور و پیمانکاران، معمولا مراحل بررسی و تعریف (امکانسنجی یا تهیه و ارزیابی پروژه) را فاز یک، مرحله طراحی را فاز دو و مراحل ساخت، اجرا و نصب و راهاندازی را فاز سه مینامند.در انجام مطالعات توجیهی یک طرح، چهار جنبه زیر ارزیابی میشود]10[: 1.2.1 . ارزیابی بازارارزیابی بازار، یک کار مقدماتی در انجام مطالعات یک طرح است که در آن دو پرسش زیر مطرح میگردد:پاسخ به دو پرسش بالا به مطالعه بازار و به کارگیری روشهای پیشبینی نیاز دارد. دادههای مورد نیاز این دو مقوله عبارتند از:در هنگام بررسی و تنظیم یک طرح، ارزیابی فنی و مطالعه جنبههای مهندسی آن بایستی صورت پذیرد. بررسیهای فنی مشخص میکند که آیا پیش نیازهای لازم برای انجام موفق طرح، در مد نظر قرار گرفته و آیا انتخابهای منطقی و مناسب در مورد مکان، مقیاس، فرآیند و غیره انجام شده است یا خیر]7[.مهمترین پرسشهایی که در ارزیابی فنی طرح مطرح میگردد به صورت زیر است: