چكيده:از جمله موضوعات مهم در حوزهی زنان و خانواده، وضعیت و جایگاه اشتغال زنان و تمهیدات سیاستی، قانونی و برنامهای اندیشیده شده برای آن، جهت تحقق وضعیت مطلوب نظام سیاستگذاری است. بیشک محتوا و چگونگی پرداختن نظام سیاستگذاری به این موضوع، یکی از عوامل تأثیرگذار در تعیین وضعیت و جایگاهی مطلوب برای آن به شمار میرود. براین اساس، پژوهش حاضر، درصدد بررسی سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در حوزهی اشتغال زنان و توصیف وضع موجود است. دراین راستا، با استفاده از تحلیل محتوای کیفی، متن کلیهی سیاستها و قوانین مصوب در نهادهای اصلی سیاستگذار و قانونگذار در جمهوری اسلامی ایران از طریق احصاء و تبیین مقولات و موضوعات مورد توجه در این سیاستها و قوانین و همچنین رویکردهای حاکم بر آنها بررسی شد. سیاستگذاری اجتماعی با محور کلان سیاستهای تشویقی- ترویجی که خود شامل دو دسته مقولهی « اشتغال متناسب زنان » و « اشتغال بدون قید زنان » و محور کلان سیاستهای حمایتی شامل دو محور خردتر « حمایت از زنان شاغل» و « حمایت از غیرشاغلین زن » بوده که در قالب رویکردهای رفاهی متعدد اسلام، سوسیال دموکراسی، فمنیسم، سوسیالیسم و لیبرالیسم، به موضوع اشتغال زنان توجه کرده است. با این حال، بسیاری از سیاستهای کلی فاقد پشتوانه در قوانین جاری جهت عملیاتی شدن بوده و لذا در حد شعار باقی مانده است.کلمات کلیدی: سیاست گذاری اشتغال، اشتغال زنان، بازارکار، سیاست گذاری اجتماعی، رفاه زنانفهرست فصل1:کلیات................................................................................................................... 11-1: مقدمه...................................................................................................................... 21-2: بیان مساله................................................................................................................ 31-3: اهمیت و ضرورت تحقیق......................................................................................... 51-4: اهداف تحقیق:.......................................................................................................... 71-5: سوالات تحقیق......................................................................................................... 71-6: مرورتجربی تحقیق................................................................................................... 8فصل2: مبانی نظری تحقیق.............................................................................................. 102-1: تعریف مفاهیم........................................................................................................ 112-1-1: اشتغال زنان....................................................................................................... 112-1-2: سیاست اجتماعی................................................................................................ 122-2-3: سیاست گذاری اجتماعی..................................................................................... 122-2-4: سیاست گذاری اشتغال زنان................................................................................. 132-2-5: سیاست های تشویقی-ترویجی اشتغال زنان.......................................................... 132-2-6: سیاست های حمایتی.......................................................................................... 142-2-2:مرور ادبیات نظری.............................................................................................. 162-2-1: ایدئولوژی های رفاهی........................................................................................ 162-2-1-1: لیبرالیسم........................................................................................................ 162-2-1-2: سوسیال دموکراسی......................................................................................... 242-2-1-3 : راه سوم........................................................................................................ 282-2-1-4 : جنبش سبز................................................................................................... 312-2-1-5 : محافظه کاری............................................................................................... 372-2-1-6: سوسیالیسم.................................................................................................... 412-2-1-7: فمنیسم.......................................................................................................... 472-2-1-8 : اسلام........................................................................................................... 632-2-2: نظام های رفاهی................................................................................................ 752-2-2-1 : گونهشناسی نظامهای رفاهی در موضوع اشتغال زنان......................................... 752-2-2-2 : رویکرد نظام های رفاهی نسبت به اشتغال زنان................................................ 89فصل 3: روش تحقیق..................................................................................................... 943-1: تحلیل محتوا.......................................................................................................... 953-2: وجه تمایز تحلیل محتوای کیفی و کمی.................................................................... 963-3: روش تحقیق عملیاتی شده...................................................................................... 973-3-1: جامعه آماری...................................................................................................... 983-3-2: واحد و طبقات تحلیل........................................................................................ 983-3-3 : ضریب قابلیت اعتماد........................................................................................ 99فصل4: ارائه یافته های تحقیق........................................................................................ 1004-1: مقولههای مورد توجه در اسناد و برنامههای ذیربط در سیاستگذاری اشتغال زنان..... 1014-2: رویکردهای سیاستگذاری اشتغال زنان.................................................................. 130فصل5 : نتیجه گیری..................................................................................................... 133پیشنهادات پژوهشی..................................................................................................... 139پیشنهادات اجرایی........................................................................................................ 142منابع فارسی............................................................................................................... 143منابع انگلیسی.............................................................................................................. 148سایر منابع................................................................................................................... 151پیوست....................................................................................................................... 152 جداول:جدول2-1: تنوع جنسیتی در میزان بیکاری........................................................................ 79جدول 2-2: نسبت کارمزد و موقعیت مطلوب زنها نسبت به مردها در دهه 80................... 81جدول2-3: خلاصه ای از اندازهگیری مطلوبیت کار زنان در دهه 80.................................... 82جدول 2-4: جهت گیری رفاه خانواده.............................................................................. 85جدول2-5: مدلهای سیاست جنسیتی و تبعیضهای جنسیتی در مشارکت نیروی کار........... 93شکل ها:شکل 2-1: انگیزه های کاری و رفاهی برای زنان............................................................... 86مقدمهرفع موانع و مشکلات نظام و دستیابی به جایگاهی مطلوب، یکی از اهداف هر نظام سیاسی میباشد. لذا سنجش کارآمدی از مباحث مهم سنجش هر نظام سیاسی محسوب میگردد. کارآمدی مقولهای است که با احتساب میزان تحقق اهداف و کاهش فاصله میان شرایط موجود و شرایط آرمانی جامعه، مورد سنجش قرار میگیرد. نظام جمهوری اسلامیایران که با عنایت به آموزههای اسلامیو توجه به نقش و جایگاه مردم و همچنین بسط عدالت، رفع محرومیت و ظلم در جامعه تأسیس گردیده است؛ توجه ویژهای به مسائل زنان داشته و همانگونه که در بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامیایران، حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری مشاهده میگردد، درک ارزش و جایگاه انسانی زن و کوشش در جهت ارتقای سطح کیفی زندگی زنان جامعه، از اهم وظایف دولت اسلامیبوده است. به این ترتیب نظام اسلامیفارغ از دیدگاههای افراطی (تجددطلبانه) و تفریطی (متحجرانه)، موظف به اعتدال و توجه به شخصیت و کرامت انسانی زن در جامعه میباشد. از این وجه، زنان در برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همانند مردان بوده و تفاوتهای فطری و طبیعی میان زن و مرد که موجب ایفای نقشها و تکالیف متفاوتی توسط ایشان میشود؛ آنها را از برخورداری از حقوق انسانی مشترک با مردان محروم نخواهد ساخت.این پژوهش درصدد بررسی سیاستگذاری جمهوری اسلامیایران در حوزه اشتغال زنان و توصیف وضع موجود سیاستگذاری در این حوزه میباشد؛ چرا که لازمه تحقق آرمانهای بلند انقلاب اسلامیدر حوزه زنان و خانواده که اشتغال زنان، بخش مؤثر و تأثیرگذار بر سایر وجوه این حوزه میباشد؛ جز از طریق توصیف وضع موجود و طراحی راه برونرفت وگذار از وضع موجود به سمت نقطه آرمانی مطلوب حاصل نمیشود. لذا در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوای کیفی متن سیاستها و قوانین مصوب در نهادهای اصلی تصمیمسازی و سیاستگذاری در جمهوری اسلامیایران، اقدام به توصیف وضع موجود سیاستگذاری اشتغال زنان در این کشور شده است.این بررسی از یک سو، به شناسایی مقولات و موضوعات مهم مورد توجه در سیاستها و قوانین مصوب در قوه مقننه(مجلس شورای اسلامی)، قوه مجریه(دولت جمهوری اسلامیایران)، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام که ارگانهای اصلی سیاستگذاری و قانونگذاری در جمهوری اسلامیایران به شمار میروند، پرداخته و از سوی دیگر اقدام به بررسی رویکردهای حاکم بر این سیاستها و قوانین نموده است.بر این اساس در فصل اول تحقیق به ارائه طرح مسأله، بیان اهداف اصلی و جزئی از انجام این پژوهش و طرح سؤالاتی که در طول این پژوهش، محقق درصدد پاسخگویی به آن برخواهد آمد پرداخته شده است.از آنجایی که جهت شناسایی رویکردهای حاکم بر سیاستگذاری اشتغال زنان، ناگزیر از شناخت و اطلاع نسبت به مکاتب و ایدئولوژیهای رفاهی در مرحله اول و در گام بعدی شناخت نسبت به توزیع و اثرگذاری این ایدئولوژیهای رفاهی در نظامهای رفاهی جهت تحقق عینی و عملیاتی آن ایدئولوژیها میباشد؛ لذا در فصل دوم اقدام به بیان سیر تاریخی، مؤلفههای اصلی و مبانی فکری مهم این ایدئولوژیها و بعضاً بیان نوع تفکرات بنیانگذاران این مکاتب و رویکرد هرکدام از این مکاتب به اشتغال زنان شده است و در نهایت نیز گرایش نظامهای رفاهی نسبت به اشتغال زنان بیان شده است. در فصل سوم نیز محقق ابتدا اقدام به توصیف و تبیین انواع روش تحقیق – کمی وکیفی- و بیان تمایزات آنها و سپس توضیح روش تحقیق عملیاتی شده در این پژوهش و مراحل انجام آن نموده است. یافتههای تحقیق جهت پاسخگویی به سؤالات پژوهش نیز در فصل چهارم متمرکز شده است. براساس یافتههای پژوهش تحلیل نهایی و نتیجه گیری حاصل از انجام این پژوهش و ارائه پیشنهادات و راهبردهای پیشنهادی جهت برونرفت از وضع موجود و نیل به وضع مطلوب در فصل پنجم پژوهش گرد آمده است.امید است این پژوهش با شناسایی خلأها و ارائه پیشنهادات راهبردی در این حوزه، گامیمؤثر جهت بهبود شرایط فعلی در این موضوع برای سیاستگذاران فراهم نماید
بررسی سیاست گذاری اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران word
چكيده:از جمله موضوعات مهم در حوزهی زنان و خانواده، وضعیت و جایگاه اشتغال زنان و تمهیدات سیاستی، قانونی و برنامهای اندیشیده شده برای آن، جهت تحقق وضعیت مطلوب نظام سیاستگذاری است. بیشک محتوا و چگونگی پرداختن نظام سیاستگذاری به این موضوع، یکی از عوامل تأثیرگذار در تعیین وضعیت و جایگاهی مطلوب برای آن به شمار میرود. براین اساس، پژوهش حاضر، درصدد بررسی سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در حوزهی اشتغال زنان و توصیف وضع موجود است. دراین راستا، با استفاده از تحلیل محتوای کیفی، متن کلیهی سیاستها و قوانین مصوب در نهادهای اصلی سیاستگذار و قانونگذار در جمهوری اسلامی ایران از طریق احصاء و تبیین مقولات و موضوعات مورد توجه در این سیاستها و قوانین و همچنین رویکردهای حاکم بر آنها بررسی شد. سیاستگذاری اجتماعی با محور کلان سیاستهای تشویقی- ترویجی که خود شامل دو دسته مقولهی « اشتغال متناسب زنان » و « اشتغال بدون قید زنان » و محور کلان سیاستهای حمایتی شامل دو محور خردتر « حمایت از زنان شاغل» و « حمایت از غیرشاغلین زن » بوده که در قالب رویکردهای رفاهی متعدد اسلام، سوسیال دموکراسی، فمنیسم، سوسیالیسم و لیبرالیسم، به موضوع اشتغال زنان توجه کرده است. با این حال، بسیاری از سیاستهای کلی فاقد پشتوانه در قوانین جاری جهت عملیاتی شدن بوده و لذا در حد شعار باقی مانده است.کلمات کلیدی: سیاست گذاری اشتغال، اشتغال زنان، بازارکار، سیاست گذاری اجتماعی، رفاه زنانفهرست فصل1:کلیات................................................................................................................... 11-1: مقدمه...................................................................................................................... 21-2: بیان مساله................................................................................................................ 31-3: اهمیت و ضرورت تحقیق......................................................................................... 51-4: اهداف تحقیق:.......................................................................................................... 71-5: سوالات تحقیق......................................................................................................... 71-6: مرورتجربی تحقیق................................................................................................... 8فصل2: مبانی نظری تحقیق.............................................................................................. 102-1: تعریف مفاهیم........................................................................................................ 112-1-1: اشتغال زنان....................................................................................................... 112-1-2: سیاست اجتماعی................................................................................................ 122-2-3: سیاست گذاری اجتماعی..................................................................................... 122-2-4: سیاست گذاری اشتغال زنان................................................................................. 132-2-5: سیاست های تشویقی-ترویجی اشتغال زنان.......................................................... 132-2-6: سیاست های حمایتی.......................................................................................... 142-2-2:مرور ادبیات نظری.............................................................................................. 162-2-1: ایدئولوژی های رفاهی........................................................................................ 162-2-1-1: لیبرالیسم........................................................................................................ 162-2-1-2: سوسیال دموکراسی......................................................................................... 242-2-1-3 : راه سوم........................................................................................................ 282-2-1-4 : جنبش سبز................................................................................................... 312-2-1-5 : محافظه کاری............................................................................................... 372-2-1-6: سوسیالیسم.................................................................................................... 412-2-1-7: فمنیسم.......................................................................................................... 472-2-1-8 : اسلام........................................................................................................... 632-2-2: نظام های رفاهی................................................................................................ 752-2-2-1 : گونهشناسی نظامهای رفاهی در موضوع اشتغال زنان......................................... 752-2-2-2 : رویکرد نظام های رفاهی نسبت به اشتغال زنان................................................ 89فصل 3: روش تحقیق..................................................................................................... 943-1: تحلیل محتوا.......................................................................................................... 953-2: وجه تمایز تحلیل محتوای کیفی و کمی.................................................................... 963-3: روش تحقیق عملیاتی شده...................................................................................... 973-3-1: جامعه آماری...................................................................................................... 983-3-2: واحد و طبقات تحلیل........................................................................................ 983-3-3 : ضریب قابلیت اعتماد........................................................................................ 99فصل4: ارائه یافته های تحقیق........................................................................................ 1004-1: مقولههای مورد توجه در اسناد و برنامههای ذیربط در سیاستگذاری اشتغال زنان..... 1014-2: رویکردهای سیاستگذاری اشتغال زنان.................................................................. 130فصل5 : نتیجه گیری..................................................................................................... 133پیشنهادات پژوهشی..................................................................................................... 139پیشنهادات اجرایی........................................................................................................ 142منابع فارسی............................................................................................................... 143منابع انگلیسی.............................................................................................................. 148سایر منابع................................................................................................................... 151پیوست....................................................................................................................... 152 جداول:جدول2-1: تنوع جنسیتی در میزان بیکاری........................................................................ 79جدول 2-2: نسبت کارمزد و موقعیت مطلوب زنها نسبت به مردها در دهه 80................... 81جدول2-3: خلاصه ای از اندازهگیری مطلوبیت کار زنان در دهه 80.................................... 82جدول 2-4: جهت گیری رفاه خانواده.............................................................................. 85جدول2-5: مدلهای سیاست جنسیتی و تبعیضهای جنسیتی در مشارکت نیروی کار........... 93شکل ها:شکل 2-1: انگیزه های کاری و رفاهی برای زنان............................................................... 86مقدمهرفع موانع و مشکلات نظام و دستیابی به جایگاهی مطلوب، یکی از اهداف هر نظام سیاسی میباشد. لذا سنجش کارآمدی از مباحث مهم سنجش هر نظام سیاسی محسوب میگردد. کارآمدی مقولهای است که با احتساب میزان تحقق اهداف و کاهش فاصله میان شرایط موجود و شرایط آرمانی جامعه، مورد سنجش قرار میگیرد. نظام جمهوری اسلامیایران که با عنایت به آموزههای اسلامیو توجه به نقش و جایگاه مردم و همچنین بسط عدالت، رفع محرومیت و ظلم در جامعه تأسیس گردیده است؛ توجه ویژهای به مسائل زنان داشته و همانگونه که در بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامیایران، حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری مشاهده میگردد، درک ارزش و جایگاه انسانی زن و کوشش در جهت ارتقای سطح کیفی زندگی زنان جامعه، از اهم وظایف دولت اسلامیبوده است. به این ترتیب نظام اسلامیفارغ از دیدگاههای افراطی (تجددطلبانه) و تفریطی (متحجرانه)، موظف به اعتدال و توجه به شخصیت و کرامت انسانی زن در جامعه میباشد. از این وجه، زنان در برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همانند مردان بوده و تفاوتهای فطری و طبیعی میان زن و مرد که موجب ایفای نقشها و تکالیف متفاوتی توسط ایشان میشود؛ آنها را از برخورداری از حقوق انسانی مشترک با مردان محروم نخواهد ساخت.این پژوهش درصدد بررسی سیاستگذاری جمهوری اسلامیایران در حوزه اشتغال زنان و توصیف وضع موجود سیاستگذاری در این حوزه میباشد؛ چرا که لازمه تحقق آرمانهای بلند انقلاب اسلامیدر حوزه زنان و خانواده که اشتغال زنان، بخش مؤثر و تأثیرگذار بر سایر وجوه این حوزه میباشد؛ جز از طریق توصیف وضع موجود و طراحی راه برونرفت وگذار از وضع موجود به سمت نقطه آرمانی مطلوب حاصل نمیشود. لذا در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوای کیفی متن سیاستها و قوانین مصوب در نهادهای اصلی تصمیمسازی و سیاستگذاری در جمهوری اسلامیایران، اقدام به توصیف وضع موجود سیاستگذاری اشتغال زنان در این کشور شده است.این بررسی از یک سو، به شناسایی مقولات و موضوعات مهم مورد توجه در سیاستها و قوانین مصوب در قوه مقننه(مجلس شورای اسلامی)، قوه مجریه(دولت جمهوری اسلامیایران)، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام که ارگانهای اصلی سیاستگذاری و قانونگذاری در جمهوری اسلامیایران به شمار میروند، پرداخته و از سوی دیگر اقدام به بررسی رویکردهای حاکم بر این سیاستها و قوانین نموده است.بر این اساس در فصل اول تحقیق به ارائه طرح مسأله، بیان اهداف اصلی و جزئی از انجام این پژوهش و طرح سؤالاتی که در طول این پژوهش، محقق درصدد پاسخگویی به آن برخواهد آمد پرداخته شده است.از آنجایی که جهت شناسایی رویکردهای حاکم بر سیاستگذاری اشتغال زنان، ناگزیر از شناخت و اطلاع نسبت به مکاتب و ایدئولوژیهای رفاهی در مرحله اول و در گام بعدی شناخت نسبت به توزیع و اثرگذاری این ایدئولوژیهای رفاهی در نظامهای رفاهی جهت تحقق عینی و عملیاتی آن ایدئولوژیها میباشد؛ لذا در فصل دوم اقدام به بیان سیر تاریخی، مؤلفههای اصلی و مبانی فکری مهم این ایدئولوژیها و بعضاً بیان نوع تفکرات بنیانگذاران این مکاتب و رویکرد هرکدام از این مکاتب به اشتغال زنان شده است و در نهایت نیز گرایش نظامهای رفاهی نسبت به اشتغال زنان بیان شده است. در فصل سوم نیز محقق ابتدا اقدام به توصیف و تبیین انواع روش تحقیق – کمی وکیفی- و بیان تمایزات آنها و سپس توضیح روش تحقیق عملیاتی شده در این پژوهش و مراحل انجام آن نموده است. یافتههای تحقیق جهت پاسخگویی به سؤالات پژوهش نیز در فصل چهارم متمرکز شده است. براساس یافتههای پژوهش تحلیل نهایی و نتیجه گیری حاصل از انجام این پژوهش و ارائه پیشنهادات و راهبردهای پیشنهادی جهت برونرفت از وضع موجود و نیل به وضع مطلوب در فصل پنجم پژوهش گرد آمده است.امید است این پژوهش با شناسایی خلأها و ارائه پیشنهادات راهبردی در این حوزه، گامیمؤثر جهت بهبود شرایط فعلی در این موضوع برای سیاستگذاران فراهم نماید