کلمات کليدي: زنجيره تامين، صنايع غذايي، بهبود سلامت، بهبود کيفيت، پايداري محيط زيست، کارآمدي حمل و نقل فهرست مطالبچکيده:بفهرست مطالبجفهرست شکلهاوفهرست جدولهازفصل اول : کليات تحقيق11-1 مقدمه21-2 اهميت و ضرورت تحقيق21-3 اهداف تحقيق41-4 ساختار تحقيق4فصل دوم : ادبيات و پيشينه تحقيق52-1 مقدمه62-2 زنجيره تامين و ضرورت وجود آن62-3 زنجيره تامين يکپارچه92-4 فرآيندهاي عمدهي مديريت زنجيره تامين102-4-1 مديريتاطلاعات102-4-2 مديريت لجستيك122-4-3 مديريت روابط122-5 ابعاد فيزيکي زنجيره تامين132-6 روند توسعه سيستم‌هاي اطلاعاتي و نقش آنها در زنجيره تامين142-7 زنجيره تامين غذايي162-7-1 جايگاه زنجيره تامين غذايي در ايران182-7-2 مزاياي ايجاد زنجيره تامين غذايي در کشور ايران202-7-3 توجه به کيفيت و سلامت محصول در زنجيره تامين غذايي202-7-4 کارآمدي حمل و نقل در زنجيره تامين غذايي222-7-5 زنجيره تامين سبز252-7-5-1 تفاوت زنجيره تامين سنتي و سبز272-7-6 بررسي روابط ميان چالشهاي مطرح شده272-8 رويکرد مدلسازي و حل292-9 نتيجهگيري31فصل سوم : مدل سازي زنجيره تامين غذايي343-1 مقدمه353-2 مسئلهي زنجيره تامين و مديريت آن353-3 معرفي مدل353-4 روش تخمين توليد گاز دي اکسيد کربن383-5 فرضهای مدل393-6 نشانه گذاري393-7 فرمولبندي مدل433-8 مثال عددي473-9 تحليل حساسيت513-10 نتيجهگيري53فصل چهارم :مطالعهي موردي544-1 مقدمه554-2 معرفي شرکت554-3 تعريف مسئله564-4 دادههاي ورودي مسئله براي مدلسازي574-5 حل مدل604-6 تحليل نتايج634-7 فصل پنجم : نتيجهگيري و پيشنهادها655-1 مقدمه675-2 نتايج تحقيق675-3 پيشنهادهاي آتي68مراجع69پيوست75Abstract80 فهرست شکلهاشکل(2-1) شمايي از زنجيره تامين7شکل (2-2) زنجيره تامين بدون جريان اطلاعات11شکل (2-3) زنجيره تامين همراه با جريان اطلاعات12شکل(2-4) شمايي از زنجيره تامين غذايي16شکل(2-5) حمل و نقل در زنجيره تامين23شکل(2-6) شمايي از تاثيرات چالشهاي مختلف زنجيره تامين غذايي بر هم32شکل(3-1) بخشهاي مختلف زنجيره تامين و ارتباطات آنها36شکل(3-2) روش تخمين توليد گاز دي اکسيد کربن در حمل و نقل جادهاي38شکل (3-3) نمايش شماتيک خروجي مدل47شکل(4-1) مقايسهي هزينهها64جدول(2-1) مقاصد زنجيره تامين فرآوردههاي غذايي19جدول (2-2) مروري بر پيشينهي تحقيق31جدول (3-1) موجودي انبارهاي ورودي48جدول (3-2) تعداد واحدهاي مورد نياز در هر انبار48جدول (3-3) ميزان توليد در هر خط توليد48جدولهاي (3-4) و (3-5) جريان مواد49جدول (3-6) تعداد وسايل نقليهي به کار گرفته شده49جدول (3-7) هزينههاي بخشهاي مختلف50جدول (3-8) مقايسهي زمان حل مدل در مقياسهاي مختلف50جدول (3-9) مقايسهي هزينهها در شرايط مختلف52جدول (3-10) مقايسهي مسئله در دو حالت استفاده از 3pl و عدم استفاده از آن53جدول (4-1) اطلاعات مربوط به مواد خام57جدول (4-2) اطلاعات مربوط به تامينکنندگان57جدول (4-3) محصولات و اطلاعات آنها58جدول (4-4) تقاضاي هر محصول در هر خرده فروش58جدول (4-5) مشخصات انبار59جدول (4-6) فاصلهي خرده فروشان از انبارهاي خروجي59جدول (4-7) مشخصات وسايل نقليه59جدول (4-8) موجودي انبار ورودي60جدول (4-9) موجودي انبار خروجي و توليد خط توليد60جدول (4-10) جريان مواد61جدول (4-11) تعداد وسايل نقليهي به کار گرفته شده61جدول (4-12) هزينههاي بخشهاي مختلف62جدول (4-13) مقايسهي مسئله در دو حالت استفاده از 3pl و عدم استفاده از آن63جدول (پ-1) اطلاعات انبارها75جدول (پ-2) اطلاعات وسايل نقليه75جدول (پ-3) شرايط نگهداري مواد اوليه75جدول (پ-4) تامين مواد توسط تامين کنندگان76جدول (پ-5) ظرفيت توليد76جدول(پ-6) تقاضاي مواد اوليه76جدول (پ-7) تقاضاي محصولات76جدول (پ-8) فاصلهي تسهيلات77جدول (پ-9) هزينه توليد77جدول (پ-10) مقدار عرضه توسط هر عرضه کننده78جدول (پ-11) هزينه مواد اوليه79کليات تحقيق 1-1 مقدمهبا توجه به سرعت اجتناب ناپذير بين المللي شدن تجارت و ورود اغلب کشورهاي در حال توسعه به اين جريان، اهميت توجه به کارآمدي زنجيره تامين بيشتر نمايان ميشود. در بازار رقابتي امروز محصول سالم و با کيفيت بايد در کوتاهترين زمان ممکن در اختيار مشتري قرار بگيرد تا بنگاه اقتصادي بتواند رضايت مشتري را جهت حفظ آن و جلب مشتريهاي جديد فراهم کند. يک زنجيره تامين کارآمد در هر صنعتي نقش بسزايي در موفقيت آن دارد و صنايع غذايي نيز از اين قضيه مستثني نميباشند. در حالي که صنايع غدايي در حال حاضر درگير مسايلي مانند امنيت غذايي، دورريز محصولات، کشاورزي و سلامت عمومي ميباشد چالشهاي جديدي مانند تغييرات آب و هوايي و تجارت منصفانه ظهور يافتهاند و نگرانيهايي هم در مورد صنايع غذايي پايدار ايجاد شدهاست [11]. از طرفي صنايع غذايي با توجه به آثار مستقيم و غير مستقيمي که در زندگي افراد ميگذارد ميتواند در شکوفايي اقتصاد کشورهاي دنيا نقش بسزايي داشته باشد و تاثيرات مثبت بسياري در آن ايجاد کند. از جملهي اين آثار ميتوان به افزايش بهرهروي نيروي انساني و سرمايه، ايجاد بازار مصرف براي بيشتر محصولات، کاهش ضايعات، عرضه بهداشتيتر محصولات غذايي، رعايت استانداردهاي مواد غذايي و صرفهجويي در وقت و هزينه اشاره کرد.1-2 اهميت و ضرورت تحقيقشناخت نقاط قوت، فرصتها و نيز مشکلات وتنگناهاي صنايع غذايي ميتواند کشور را به چشم اندازهايي روشنتر در اين صنعت و صنايع وابسته به آن رهنما شود. فرصتها، مزايا و نقاط قوت صنايع غذايي در کشور ايران، امکانات بالقوه و ظرفيتهاي وسيع و قابل توسعهاي دارد به علاوه ايجاد صنايع غذايي در کشورهاي در حال توسعه، نيروي کار ارزان، سرمايهبري کمتر و افزايش توان ارزي کشور از طريق صادرات محصولات غذايي موجب چند برابر شدن ارزش اين صنعت مي شود. طبق آمار اعلام شده از طرف وزارت صنعت و معدن جمهوري اسلامي در ايران و در سال 1390 در حدود 2948 فقره مجوز براي محصولات غذايي و آشاميدني صادر شدهاست و 108238 ميليارد سرمايه گذاري در اين صنايع صورت گرفته که سهم اين رقم از کل 13.32 درصد بوده در حالي که با ايجاد 88057 شغل 18.96 درصد از کل شغلهاي ايجاد شده در اين زمينه بوده است که خود ميتواند گواهي بر گفتههاي فوق باشد. از طرفي 638222 شغل در سالهاي86 تا 90 در زمينه صنايع غذايي و آشاميدني ايجاد شده است که 17.11 در صد از سهم کل را شامل ميشود و طبق پيش بيني هاي بعمل آمده توليد محصولات غذايي در ايران در سال پاياني برنامه چهارم افزايش چشمگيري خواهد داشت [1].با توجه به آمار فوق وجود حمايت و پشتيباني از توسعهي فعاليتهاي صنايع غذايي به تقويت بخش عمدهاي از اقتصاد کشور منجر شده و موجب ايجاد کسب و کاري امن با فرصتهاي شغلي فراوان ميشود که از نيازهاي عمدهي يک کشور ميباشد. توجه به اين صنايع تاثيرات مثبت ديگري نيز دارد که افزايش توليد و امنيت غذايي، تامين نيازهاي عمده معيشتي جامعه و مواد خام مورد نياز بسياري از صنايع، افزايش درآمد کشاورز و در نتيجه اشتغالزايي و عدم مهاجرت از روستا به شهر، جلوگيري از خروج ارز براي واردات مواد غذايي و جلوگيري از صدور مواد اوليه خام کشاورزي را ميتوان به عنوان عمدهترين آنها نام برد.اما همه اينها زماني امکانپذير است که يک زنجيره تامين مناسب و يکپارچه در اين صنعت حاکم باشد و تمامي موارد دخيل و تاثيرگذار روي آن را در نظر بگيرد. هر صنعتي که بتواند فراتر از مرزها رفته و وارد بازارهاي جهاني شود قطعا آيندهاي روشن داشته و ميتواند بيشترين کمک را به رشد اقتصادي يک کشور بکند. رقابتدر كلاس جهاني زماني امكان‌پذير است كه بتوان در بحث زنجيرهتامين سرآمد بوده و در تمامي نقاط سازمان آن را به اجرا درآورد. در فضاي پيچيده و رقابتي بازارهاي جهاني امروز بدون توجه به زنجيره تامين و انتخاب بهترين استراتژي ادامهي حيات صنايع عملا غير ممکن ميباشد و زنجيره تامين يک لايه، پاسخگوي نيازهاي آنها نيست و جهت باقي ماندن در اين بازار بايد با قوانين و شرايط جديد خود را وفق داده و در صورت لزوم به دنبال ايجاد يک رويکرد جديد و يکپارچه براي زنجيره تامين خود باشند تا بهترين اجناس را در مناسبترين زمان و پايينترين قيمت ارائه دهند [12, 13]. همچنين افزايش اطلاعات، تنوع محصولات، اهميت توسعه روابط با تامين کنندگان و مشتريان و ضرورت مديريت فرآيند کسب و کار اهميت وجود زنجيره تامين را دو چندان ميکند.محصولات غذايي مستقيما بر روي سلامت جامعه تاثير ميگذارند، در نتيجه بايد توجه ويژهاي به کيفيت اين محصولات داشت. ارايه محصولات با کيفيت مناسب منوط به توجه به جريان مواد از اولين نقطه تا لحظه رسيدن به دست مشتري ميباشد و تنها با داشتن يک زنجيره تامين کارآمد است که ميتوان اين موضوع را مديريت کرد. در حال حاضر توجه به زنجيره تامين پايدار نيز به شدت در جوامع گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. امروزه بيشتر کشورها اعم از توسعه يافته و در حال توسعه به دنبال کم کردن توليد گازهاي گلخانهاي ميباشند. براي مثال کشور چين در يازدهمين برنامه توسعه 5 ساله خود بر کاهش ده درصدي توليد گاز دي اکسيد کربن به شدت تاکيد کرده است [14]. يکي از دغدغههاي اصلي مديران بنگاههاي اقتصادي، مديريت و صرفه جويي هزينهها ميباشد و آنها سعي ميکنند با کاهش هزينه بتوانند خدمات و محصولات بهتري را به مشتريان خود ارائه دهند تا در بازار رقابت از رقيبان خود پيشي بگيرند. در صورتي که زنجيره تامين انعطافپذيري مناسبي داشته باشد در کنار حفظ کارايي و بازده ميتواند به کاهش هزينهها نيز کمک کند. در نتيجه وجود يک زنجيره تاميني که بتواند تمامي شرايط را محيا کند ضروري به نظر ميرسد.1-3 اهداف تحقيقدر اين تحقيق سه چالش کيفيت و سلامت محصول، کارآمدي حمل و نقل و توجه به پايداري محيط زيست به عنوان فاکتورهاي اصلي يک زنجيره تامين غذايي در نظر گرفته شده است که براي مديريت آنها يک مدل يکپارچه ارائه ميشود. بهينه سازي فرآيند کيفيت و سلامت محصولات غذايي در زنجيره تامين غذايي همراه با کنترل هزينه حمل و نقل و حفظ پايداري محيط زيست اهداف پروژه مي باشند. در اين مدل با تعيين جريان مواد، شرايط مناسب براي حمل و نقل و جابهجايي آنها انتخاب شده و براي آنها تصميم گرفته ميشود. همچنين بهينهسازي هزينهها هدف اصلي ميباشد.1-4 ساختار تحقيقدر ادامه اين تحقيق ابتدا در فصل دوم به بررسي برخي مقالات مرتبط پرداخته خواهد شد و چالشهاي مطرح شده در زمينه زنجيره تامين مواد غذايي جداگانه مورد بررسي قرار خواهد گرفت. در بخش سوم مدل يکپارچهاي ارائه ميگردد و با استفاده از مثالهاي عددي متعدد در مقياسهاي متفاوت اعتبار آن سنجيده ميشود. اين مدل در بخش چهارم در يک مطالعه موردي مورد استفاده قرار ميگيرد. در بخش پنجم نتايج بدست آمده بررسي و پيشنهادهايي جهت انجام مطالعات آتي ارائه خواهد شد. فصل دوم 2-1 مقدمهدر اين بخش ابتدا به مفهوم اصلي زنجيره تامين وضرورت وجود آن پرداخته ميشود و سپس چالشهاي مطرح شده در اين تحقيق بيشتر بررسي خواهند شد و به مرور بعضي از مقالات مرتبط با هريک بررسي خواهند شد تا با اين مفاهيم و پيشينهي تحقيق آنها آشنايي بيشتري حاصل شود. با طبقهبندي پيشينه مطالعات ميتوان اهميت موضوع را بهتر نشان داد و رويهي مناسبي جهت ادامه کار و ارائه مدلي جديد ترسيم کرد.2-2 زنجيره تامين و ضرورت وجود آندر مقالات مختلف تعاريف بساري براي مفهوم زنجيره تامين و مديريت آن ارايه شده است که بسيار نزديک به هم ميباشند و به اختصار در اين بخش به مرور برخي از آنها ميپردازيم: