چكيدهدر اين رساله ، موضوع فقرزدايي در دولت هاي سازندگي و اصلاحات از منظر گفتماني مورد مطالعه قرار گرفته است . مفروض مولف در چهارچوب پارادايم انتقادي اين بوده است كه گفتمانها در شکل دهي به سياستها تاثير تعيين کننده دارند و لذا مطالعه گفتمانها در فهم وريشه يابي پديده ها حائز اهميت است. بر اين اساس ، مولف بر اساس نظريه گفتمان ارنستولاكلاو و شانتال موفه در تركيب با تحليل گفتمان انتقادي نورمن فركلاف به عنوان روش مكمل به بررسي متون (سخنراني ها ، لوايح و برنامه هاي توسعه) در دولتهاي سازندگي و اصلاحات پرداخته است .بر اساس يافته هاي اين پژوهش ، در گفتمان سازندگي دال «توسعه اقتصادي» دال مركزي بوده است و دال «فقرزدايي» به عنوان يكي از وقته ها در اطراف دال توسعه اقتصادي معنادهي شده است به اين معنا كه فقرزدايي به عنوان تابعي از توسعه اقتصادي مطرح شده است. از سوي ديگر، در گفتمان اصلاحات، دال «توسعه سياسي» دال مركزي بوده است و «دال فقرزدايي» به عنوان يكي از عناصر گفتماني معنادهي شده است. بر اساس يافته نظري اين پژوهش، هر دو گفتمان سازندگي و اصلاحات از مفصل بندي دالهاي گفتمان ليبراليسم با فراگفتمان انقلاب اسلامي حاصل شده اند و از آنجا كه فقرزدايي در گفتمان ليبراليسم به عنوان تابعي از رشد اقتصادي – سياسي تلقي مي شود و دال مركزي نيست، واقعيتي كه به تبع آن توليد مي شود نيز فقرزدايي را در مركز توجهات خود قرار نمي دهد. از لحاظ اجتماعي نيز گفتمان هاي سازندگي و اصلاحات با نيروهاي اجتماعي خاصي مرتبطند که به دنبال توسعه اقتصادي و سياسي بوده اند اما به نحوه توزيع دستاوردهاي توسعه چندان توجه نکرده اند. لذا هر دو دولت سازندگي و اصلاحات در رفع فقر از جامعه ناكامي هايي داشته اند. اما اين به معناي پايان منازعه گفتماني نيست و نزاع بر سر تعيين معاني جديد براي دال فقرزدايي همچنان توسط گفتمانهاي مختلف ادامه خواهد يافت تا آنكه يكي از گفتمانها هژمونيك شود، هر چند كه اين هژموني موقتي خواهد بود.واژگان كليدي : گفتمان ، تحليل گفتمان ، دال، مفصل بندي، فقر، فقرزدايي، دولت سازندگي، دولت اصلاحات فهرست مطالبعنوان....................................................................................................................................................................... صفحهفصل اول: کلیات تحقیق1-1- بيان مساله.......................................................................................................................................................... 51-2- هدف از انجام تحقيق...................................................................................................................................... 71-3- تعاريف................................................................................................................................................................. 91-4- جمع بندي.................................................................. ..................................................................................12فصل دوم : ادبيات تحقيق2-1-ادبيات تحقيق در سطح نظريه هاي توسعه............................................................................................. 152-2- نظريه هاي فقر از ديدگاه مكاتب مختلف................................................................................................ 162-3-ادبيات تحقيق در حوزه فقرزدايي در ايران.............................................................................................. 232-4- جمع بندي...................................................................................................................................................... 272-5- چهارچوب مفهومي ......................................................................................................................................27فصل سوم : روش شناسی3-1 مفهوم گفتمان و پيدايش .....................................................................................................................323-2ارنستو لاكلا و شانتال موفه.........................................................................................................................333-3- تعاريف.............................................................................................................................................................. 363-4- روش تحقيق................................................................................................................................................... 393-5- چگونگي پياده سازي روش بر مورد مطالعاتي .......................................................................................42فصل چهارم : یافته های تحقیق4-1- مقدمه................................................................................................................................................................ 464-2 ريشه يابي فضاي گفتماني در دولت سازندگی......................................................................................... 464-3- تحلیل سخنرانی های هاشمی................................................................................................................... 514-4-لايحه فقرزدايي................................................................................................................................................ 644-5- برنامه اول توسعه ......................................................................................................................................... 724-6-برنامه دوم توسعه............................................................................................................................................ 734-7-جمع بندي تحليل گفتمان فقرزدايي در دولت سازندگي.................................................................... 754-8- ترسيم فضاي گفتمان سازندگي ................................................................................................................784-9- ريشه يابي فضاي گفتماني دولت اصلاحات ........................................................................................ 804-10-تحليل سخنراني هاي خاتمي .............................................................................................................834-11-تحليل لايحه ساختار نظام جامع رفاه و تامين اجتماعي.................................................................. 934-12-تحليل گفتمان برنامه سوم توسعه ......................................................................................................994-13- تحليل گفتمان برنامه چهارم توسعه ..............................................................................................1014-14-جمعبندي فقرزدايي در گفتمان اصلاح طلبي...........................................................................103فصل پنجم : نتیجه گیری5-1- بحث و نتيجه گيري.................................................................................................................................. 1145-2- پاسخ به سوالات پژوهش .........................................................................................................................1145-3-پيشنهادات پژوهش ............................................................................................................................1205-3- محدوديتهاي پژوهش ........................................................................................................................121منابع .......................................................................................................................................................122پيوست ............................................................................................................................................................128 كليات تحقيق1-1- بيان مسالهمفهوم «فقر» مانند تمام مفاهيم ديگر داراي معاني متکثري است که بسته به گفتمانهاي مختلف، معاني متفاوتي را توليد مي‌کند. در اين بين، جمهوري اسلامي ايران به مثابه يک نظام سياسي-اجتماعي برآمده از گفتمان انقلاب اسلامي از همان ابتداي شکل‌گيري خود تاکيد خاصي بر مقولات مربوط به فقر و برنامه‌هاي فقرزدايي داشته است. وفور و غلظت دالهايي مانند مستضعفان، پابرهنگان، کوخ‌نشينان و محرومان در بيانيه‌ها، خطابه‌ها، شعارها و ساير متون مربوط به انقلاب اسلامي حاکي از اهميت اين دال در اين گفتمان است.همچنين برنامه‌هاي موسوم به «فقرزدايي» در گفتمانهاي مختلف معاني متفاوتي دارد. لازم به ذكر است كه نظريه گفتمان اعتقاد زيادي به تعاريف ثابت ندارد چون هر دالي بسته به اينكه در چه بافتاري مطرح شود معاني متعدد و متكثري دارد . بنابراين هر گفتماني تلاش مي كند كه مدلولهاي مورد نظر خود را به دالهايي مانند فقر ، فقرزدايي ،توسعه و ساير دالها نسبت دهد .در واقع هر گفتماني حاصل تلاشهاي صورت گرفته براي تثبيت معاني از طريق متصل كردن مدلولها به دالها است كه اين امر كاملا تحت تاثير روابط قدرت قرار دارد.مسئله فقرزدايي براي نظام جمهوري اسلامي ايران از چنان اهميتي برخوردار است كه در قوانين اساسي كشور ، در بسياري از اصول مورد تاكيد قرار گرفته است ، در اصل 29 تامين خدمات و حمايتهاي مالي براي مردم از طريق درآمدهاي عمومي ، در اصل 31 قانون داشتن مسكن متناسب با نياز براي تمام افراد با اولويت به روستانشينان و كارگران و در اصل 43 ريشه كن كردن فقرو محروميت و برآوردن نيازهاي انسان مورد تاكيد قرار گرفته است .( قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران).بر اساس چنين اهميتي ، همواره برنامه هايي به منظور كاهش فقر در دستور كار دولتها و گفتمانهاي مطرح در نظام جمهوري اسلامي در دهه هاي گذشته بوده و به عنوان يكي از اولويتهاي سياستگذاري و برنامه ريزي دولتمردان مطرح شده است