چکیده رشدروزافزونتغييراتدرسازمانهاازيكسوونيازشدیدبهبهرهگيريازفناورياطلاعاتوارتباطاتدر آنهاازسويديگر،ايجابميكندكهتاحدممكن،اعمالتغييراتدرسازمانوتغييرمتناسبباآنهادرعملكردوساختارهايفناورياطلاعاتوزيرساختهايسختافزاري،نرمافزاريواطلاعاتيسازمان، باهمهماهنگباشند.یکیازمهمترينرويكردهاييكهاينهدفرادنبالميكند،رویکردمعماريسرويسگرا است.مهمتریندستاورد از ایجاد معماری سرویس گرا، نيازبهافزايشانعطافپذيريوسرعت و چابکیفناورياطلاعاتدر قبالنيازبه تغييردرسازمانوبهتبعآنتغييردرساختار ITسازماناست. باتوجهبهحوزهوسيعاثر طرحهايمعماريسازماني،شايستهاستقبلازاجرائيشدنوانجامهزينههايكلانمربوطه، سازمان از قابلیتهایخود برای پذیرش این رویکرد جدید مطلع شود. درکصحیحازمیزانآمادگی سازمانی،برای جهتگیریدرستتلاشهاوتدوین استراتژیهایمتناسببسیارحائزاهمیتمیباشد.هدفعمدهاینتحقیق،ارائهمدلیبهمنظورمعرفیعواملی استکهازطریقآنمی‌توانمیزانآمادگییکسازمانرابرایپیاده‌سازی معماری سرویسگراارزیابینمود. برای طراحی این مدل ارزیابی، از منطق فازی ممدانی استفاده شده است.پسازبررسیمبانینظریمرتبط،مؤلفه‌هاوشاخص‌هایمیزان آمادگی سازمانبرای پیاده‌سازی معماری سرویس‌گرااستخراجوسپسموردتحلیلقرار گرفته است، در ادامه، مدل پیشنهادی مطرح می شود و وضعیت آمادگی یک سازمان، مورد مطالعه قرار می گیرد.با استفاده از این مدلارزيابي،سازمانهاميتوانند بهنقاطقوت خود پی برده و همچنین حيطههاينيازمندبهبودراشناسائيو با توجه به راهکار های پیشنهادی ، میزان آمادگی خود را افزایش دهند . فهرست مطالبفصلاولکلیات تحقیق.. 11-1- مقدمه.. 21-2- توجیه ضرورت انجام طرح.. 51-3- سؤال تحقیق (هدف از اجرا).. 51-4- مدل تحقیق.. 61-5-مفروضات.. 71-5-کلمات کلیدی فارسی.. 71-6-ساختار پایان‌نامه.. 8فصل دومادبیات موضوع.. 92-1-مقدمه.. 102-2-خلاصهمطالعاتصورتگرفتهدرزمینهحوزه‌های مختلف آمادگی سازمان.. 112-2-1-مدلحنفیزاده، خدابخشی.. 112-2-2-مدلالاوماری .. 122-2-3-مدل CSPP. 122-2-4-مدل APEC.. 132-2-5-مدلWITSA.. 132-2-6-مدلCIDCM.. 142-2-7-مدل TOHOSTCA.. 142-2-8-مدلOITIM.. 152-2-9-مدلویلدوفرنباخ.. 152-2-10-مدلمیرزاییومدنی.. 152-2-11-مدل ارزیابی آمادگی ERP. 162-2-12-مدل ارزیابی آمادگیCRM.. 162-2-13-مدل ارزیابی آمادگی BIS. 172-2-14-مدل ارزیابی آمادگی B toB EC.. 182-3-طبقه‌بندی مدل‌های بیان‌شده.. 182-4-معرفی سرویس‌گرایی در سازمان.. 192-4-1-سازمان و معماری سازمانی.. 192-4-2-معماریسرویس‌گرا.. 202-4-3-خواصمعماریسرویس‌گرا.. 222-4-4-نکات مهمسرویس‌گرایی.. 242-4-5-مزایایمعماریسرویس‌گرا.. 242-4-6-لایه‌هایمعماریسرویس‌گرا.. 262-4-7-عوامل بحرانی موفقیت سرویس‌گرایی.. 292-4-8-برخی چالش‌های مطرح در حوزه سرویس‌گرایی.. 312-4-9-گام‌هایمتدولوژیبهبودمداومبرایمعماریسرویس‌گرا.. 322-5-آشنایی مقدماتی با مبحث فازی.. 342-5-1-مبحث فازی و استدلال تقریبی.. 342-5-2-نظریه فازی.. 352-5-3-منطق فازی و کاربرد آن در تصمیم‌گیری.. 362-5-4-روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره.. 372-5-4-1-متد AHP. 372-5-4-2-متد ANP392-5-5-بررسی چند مدل ارزیابی با استفاده از تئوری فازی.. 402-6-جمع‌بندی.. 44فصل سومروش تحقیق.. 453-1-مقدمه.. 463-2-آشنایی با عوامل بحرانی معماری سرویسگرا.. 483-2-1- مفهوم معماری سرویسگرا.. 483-2-2-عوامل بحرانی موفقیت سرویس‌گرایی.. 493-2-3-چارچوب حاکمیت سرویس‌گرایی در سازمان.. 493-2-4-بررسی مطالعات قبلی انجام‌شده در تعیین شاخص‌های آمادگی سازمان برای پذیرش رویکرد سرویسگرا.. 523-3-طراحی اولیه مدل مفهومی آمادگی سرویسگرا.. 713-4-معرفی متدولوژی طراحی.. 793-4-1-مفاهیم منطق فازی.. 793-4-2-تابععضویت.. 803-4-3-قوانین.. 813-4-4-عملگرهای منطق فازی (T-norms). 823-4-5-سیستم استنتاج فازی.. 833-4-6-انواع سیستم فازی.. 843-4-7-مراحل پیاده‌سازی سیستم استنتاج فازی ممدانی.. 853-4-7-1-فازی‌سازی.. 853-4-7-2-تعریف قواعد فازی.. 873-4-7-3-اجتماع خروجی‌های قوانین (ترکیب).. 903-4-7-4-دی فازی (قطعی ساز).. 903-5-جمع‌بندی.. 92فصل چهارمتشریح مدل پیشنهادی و ارزیابی مدل.. 944-1-مقدمه.. 954-2-مدل پیشنهادی فازی.. 954-2-1-محاسبه وزن شاخص‌ها بهروشفازی.. 964-2-2-مرحلهاول: فازی‌سازی.. 1024-2-3-مرحله دوم: پایگاهقواعدفازی.. 1044-2-4-مرحلهسوم: فازیزدائی.. 1054-2-4-مرحلهچهارم: تستمدل.. 1054-3-مطالعهٔموردی.. 1064-3-1-معرفی سازمان.. 1064-3-2-بررسی نتایج به دست آمده از وضعیت آمادگی سازمان.. 1074 -4-تشریح زیرابعاد مدل پیشنهادی به همراه راه‌کارهای پیشنهادی در جهت بهبود زیرشاخص‌های سازمان مورد مطالعه.. 1094-4-1-زیربعد آمادگی فرهنگ سازمانی.. 1094-4-2- زیربعد آمادگی مدیریت سازمانی.. 1114-4-3- زیربعد آمادگی آگاهی سرویس‌گرایی.. 1114-4-4- زیربعد آمادگی استراتژی سرویس‌گرایی.. 1124-4-5- زیربعد آمادگی حاکمیت IT. 1134-4-6- زیربعد آمادگی حاکمیت سرویس‌گرایی.. 1144-4-7- زیربعد آمادگی زیرساخت‌های فناوری سرویس‌گرایی.. 1154-4-8- زیربعد آمادگی تسهیل استفاده مجدد سرویس‌ها.. 1164-5-خلاصه فصل.. 117فصل پنجمنتیجه‌گیری و پیشنهادات.. 1195-1- خلاصه تحقیق.. 1205-2-مزایای مدل پیشنهادی.. 1215-3-اقدامات آتی.. 121منابع.. 122Abstract127 فهرست جداولجدول (1)-مقایسه‌ای از مدل‌های مختلف ارزیابی مذکور.. 19جدول (2)-ابعاد و شاخص‌ها و زیرشاخص‌هایمطرحدرادبیاتموضوعسنجشآمادگیسرویس‌گرایی. 72جدول(3)-مدل مفهومی اولیه ارزیابیآمادگیمعماری سرویس‌گرایی -ابعاد و شاخص‌ها و زیرشاخص‌هایموثر... 77جدول(4)-جدولتبدیلاعدادفازیمثلثیبهاعدادقطعی.. 96جدول(5)-مدل مفهومی ارزیابیآمادگیمعماری سرویس‌گرایی -ابعاد و شاخص‌ها و زیرشاخص‌هایموثر به همراه وزن هر زیرشاخص.. 97جدول (6) عدد فازی هر متغیر کلامی ورودی.. 102جدول (7)- عدد فازی هر متغیر کلامی خروجی.. 103فهرست تصاویر شکل (1)-رابطه بین ساختار-بعد و شاخص .. 11شکل (2)-لایه‌های مختلف معماری سرویسگرا .. 27شکل (3)-گام‌هایمتدولوژیبهبودمداومبرایمعماریسرویس‌گرا 33شکل (4)- چارچوب ANPبرای ارزیابی آمادگی ERP. 42شکل(5)-مراحل انجام پایان نامه.. 47شکل (6)- هرم مؤلفه‌های فنی و رهبری خدمتگزار در سازمان سرویسگرا 54شکل (7) ارائه خدمات به گروه‌های مختلف ذی‌نفعان در سازمان سرویسگرا 55شکل (8)- لایه‌های بنیادی سازمان سرویسگرا.. 55شکل(9)-تابع عضویت.. 80شکل(10)-ساختار یک FRBS. 82شکل(11)-شمای کلی از یک سیستم استنتاج فازی.. 84شکل(12)-نمایش اعداد مثلثی- ضابطه تابع مثلثی.. 86شکل(13)-نمایش اعداد ذوزنقه‌ای - ضابطه تابع ذوزنقه‌ای 86شکل(14)-نمایش اعداد گوسی- ضابطه تابع گوسی.. 87شکل (15)-سیستم استدلال فازی ممدانی با سه متغیر ورودی و یک متغیر خروجی 88شکل(16)-نمودار سیستم های استنتاج طراحی شده.. 90شکل(17)- مرکز ثقل91شکل(18)- میانگین مراکز.. 92شکل(19)-ماکزیمم عضویت.. 92شکل (20)-توابع عضویت متناظر ورودی‌های سه سطح.. 102شکل (21)-توابع عضویت متناظر خروجی‌های سه سطح.. 103شکل (22) سیستم استنتاجی زیربعد آمادگی آگاهی سرویس‌گرایی 103شکل (23)-خروجیحاصلازقوانین زیربعد آمادگی آگاهی سرویس‌گرایی 109شکل (24)-سطح خروجی زیربعد آمادگی مدیریت سازمانی.. 109 فصل اولکلیاتتحقیق 1-1- مقدمههرمجموعه،سازمانوارگانبرایحفظموجودیتوپیشبرداهدافخوددرفضایرقابتیامروز،نیازمندانطباقباشرایطموجودوبنابراینناگزیرازایجادتغییراتمداومدرخوداست. اینتغییراتباعثمی‌شودتاسازمانیامجموعهبه طورمداومپیچیده‌ترشود. دراینجااستکهنقشفنآوریاطلاعاتپررنگ‌ترمی‌شودزیرابدوناستفادهازآنهزینهوزمانبسیارزیادیموردنیازخواهدبودکهصرفآنغیرممکنمی‌نمایدودرصورتممکنبودننیز،مشکلاتبسیاریدرراستایانجامکارهاودستیابیبهاهدافسازمانایجادمی‌کند. رشدروزافزونتغییراتدرسازمان‌هاازیکسوونیازشدیدبهبهره‌گیریازفناوریاطلاعاتوارتباطاتدر آن‌هاازسویدیگر،ایجابمی‌کندکهتاحدممکنایندو (اعمالتغییراتدرسازمانوتغییرمتناسبباآن‌هادرعملکردوساختارهایفناوریاطلاعاتوزیرساخت‌هایسخت‌افزاری،نرم‌افزاریواطلاعاتیسازمان)باهمهماهنگباشند. اینامربهمعنایآناستکهبتوانیمدرانتقالتغییراتازفرایندها،داده‌هاوسایرمواردسازمانبهبرنامه‌هاوسایرمقولاتمربوطبهITانعطافایجادکنیم. یکیازمهم‌ترینرویکردهاییکهاینهدفرادنبالمی‌کند،رویکردمعماریسرویس‌گرا [1]است.برای معماریسرویس‌گرا تعاریف مختلفی بیان‌شده است از جمله:انگیزهاصلیو مهمتریندستاورد ازایجادمعماری سرویس گرا،نیازبهافزایشانعطاف‌پذیریوسرعت و چابکیفناوریاطلاعاتدرقبالنیازبه تغییردرسازمانوبهتبعآنتغییردرساختارIT سازماناست. درسازمانیکهبتواندبهاهداففوقبرسد،فرایندهاوسرویس‌هاکاملاًانعطاف‌پذیربودهومی‌توانندبراساسنیازمتخصصانکسبوکاروبدوننیازبه پرسنلفنیبهسرعتایجاد وپیکربندیشوند.اینتصویرازسازمانچابکبانیازهایروبهرشد محیط‌هایمتغیرکاریوباتوجهبهمحدودیت‌هایزیرساخت‌هایفنیوسازمانیوفقدارد.باوجودآنکهنیازبهتغییراتسریعومداومبسیارزیاداست،اماممکناستبرایاینتغییراتموانعفنیو سازمانیایجادشودزیراممکناستایجادزیرساخت‌هایموردنیازبسیارزمان‌گیرترازآنباشدکهنیازفعلیرا برآوردهکندویابهمنابعبیشتری نیازداشتهوهزینه‌هایسنگینیرابرسازمان تحمیلکندوبنابراینبرایرسیدنبههدفانعطافوسرعت،لازماستزیرساخت‌هایفنیوکاریراطوری بابهره‌گیریازیکمعماریمناسب مثل معماری سرویسگرابسازیمکهحداکثرانعطافممکنراتضمینکند و رسیدن به هدفراممکنسازد. ازمزایایبهره‌گیریازسرویس‌گراییدرسطحسازمانبه طورکلیمی‌توانبهمواردزیر اشارهکرد1-چابکی-2 صرفه‌جوییدرهزینه‌ها 3-قابلیتاستفادهمجدد-4 استقلالازتکنولوژی-5 زیرساخت‌هایکاریمؤثر-6 فرایندمؤثرترتوسعهنرم‌افزار-7 احتمالموفقیتبیشتردرایجادتغییرات-8 امکانگرفتنبازخوردهایمناسبواطلاعاتموردنیازدرسطوحمختلفازذی‌نفعان 9-کاهشقابلتوجهریسک10- یکپارچگیآسانباشرکاءداخلیوخارجی 11-اتصالبینکسبوکاروفناوریاطلاعات.شایدبتوانگفتکهبیشترمواردیکهدربالابهآن‌هااشارهشدناشیازتجزیهصحیحومناسبمسائلمهمو موردتوجهدرسازماناستزیرااینامرموجبمی‌شودپروژه‌های ITکوچک‌تریتعریفشوندوبنابراینریسک آن‌هاکمشدهواحتمالموفقیتآن‌هابسیاربالاترمی‌رود. ازسویدیگراستقلالاینبخش‌هایکوچک‌ترازیکدیگرازویژگی‌هایمهم تعریفسرویس‌هااستکهدرصورتتشخیصصحیح، موجبافزایشانعطافوسرعتدرتغییراتدرسازمانو ایجادقابلیتاستفادهمجددبالاونیزصرفه‌جوییدرهزینه‌هاازطریقاستفادهازمنابعموجودوقابلاستفاده می‌باشد. ازطرفیهدفمعماریسازمانیشناختجنبه‌هایمختلفسازماندر سطوحمختلفمانندسطححرفه،سطحطراحیمفهومی،سطحطراحیمنطقیوفیزیکیو ... است؛بنابراین باتدوینمعماریسازمانیمی‌توانسازمانرادروجوهمختلفاهمیتآنموردبازشناسیقرارداد. اگربتوان معماریسازمانیرابه طورسرویس‌گراتعیینوتدوینکرد،می‌توانبابهره‌گیریازمزایایسرویس‌گراییبه اهدافمعماریسازمانیرسید.ازآنجاکههرگونهتصمیم‌گیریو سیاست‌گذاریدرجهترشدوتوسعهسازمان دراستفادهاز معماری‌های گوناگون از جمله معماری سرویسگرا، مستلزمآگاهیازسطحآمادگیفعلیسازمان‌ها می‌باشد، اینجاست کهفعالیت‌های ارزیابی نقشی مهم برای تصمیم‌گیرندگان ایفا می‌کنند،درنتیجهنیازمندیکمدلارزیابی برایآگاهیازمیزانآمادگیدرسازمان‌هادر حرکتبهسمت پیاده‌سازی معماری سرویسگرا می‌باشیم؛ از طرفی معمولاً تصمیمات سازمانی در محیطی غیرقطعی، مبهم و فازی، با معیارهایی ناواضح و مبهم، اطلاعات ناکافی و ...اتخاذ می‌شود، اگر عدم اطمینان (فازی بودن) در تصمیم‌گیری‌های انسان در نظر گرفته نشود، نتایج می‌تواند گمراه کننده باشد. برخلافروش‌هایپارامتریمرسوم،منطقفازیازنیازبه مدل‌سازیریاضیمحضوفروضتوزیعیمربوطهاجتنابمی‌کند در نتیجه دربسیاریازتحلیل‌هایتجربیدرزمینه‌های سازمانیازنظریهمجموعه‌هایفازیو مدل‌هایمنطقفازیدر راستای ارتقا، بهبود نتایج، دقت ارزیابی و کارائی فرایندهای ارزیابی استفاده می‌شود.منطقفازیتوصیفاتزبانطبیعی سیاست‌هایتصمیم‌گیریرابهالگوریتمیکهازیکمدلریاضیاستفادهمی‌کند،ترجمهمی‌نماید. این‌چنینمدلیشاملفازی‌سازی،استدلالوفازی‌زداییاست.دراین تحقیقبرایهریکازحوزه‌هایارزیابیآمادگیسازمان،ارزیابیکمی و کیفیمورد نیازدرپذیرشمعماریسرویس‌گرابیانمی‌شود. شاخص‌هابهشکلیتعریفمی‌شوندکهکلسازمانموردبررسیراتحتپوششقراردادهووضعیتیشفافوروشنازمعماریسرویس‌گراوزیرحوزه‌هایآنرامشخصمی‌نماید وباتکیهبرعواملکلیدیموفقیتدرپیاده‌سازی معماری سرویسگرا و استفاده از اصول و راه‌کارهای منطق فازی، مدلی به منظور ارزیابیآمادگی سازمان در پذیرش معماری سرویس گراارائهشود.1-2- توجیه ضرورت انجام طرحهرپروژهایقبلازاجرابایدازمنظرهای مختلفازجملهمالی،زمانی،نیرویانسانی،فنی و ... موردارزیابیقرارگیرد. هدفازتحقیق ارائهشدهکسباطمینانازقابلیت‌هایسازمانی برایرسیدنبهنتایجدلخواهمی‌باشدتابتوان نسبتبهانجامپروژهیاعدمانجامآن تصمیم‌گیریکرد؛بنابرایندرکصحیحازمیزانآمادگی،برای جهتگیریدرستتلاشهاوتدوین استراتژی‌هایمتناسببسیارحائزاهمیتبوده وبهعنوانیکعاملکلیدیموفقیتبرای پیاده‌سازیاینسیستمهامطرحمی‌باشد، دراینراستاضروریاستکهسازمان‌هانیزقبل ازهراقدامبرایپیاده‌سازیسیستم‌های سرویسگرا و معماری آن،بهارزیابیوامکان‌سنجی پیاده‌سازیاینسیستمبپردازندتادر صورت تصمیم در پیاده‌سازی پروژه مورد نظر، اجرای آن مطابقواقعیت‌ها ومحدودیت‌هایسازمانصورت گیرد و حتی‌الامکان به نتایج مورد نظر نزدیک باشد. برایناساسدر پروژهحاضر،پسازمروروبررسیمبانینظریمرتبط،مؤلفه‌هاوشاخص‌هایتعیینمیزان آمادگی سازمان اعم از کیفی و کمیبرای پیاده‌سازی معماری سرویسگرا،استخراجوسپسموردارزیابیوتحلیلقرار خواهدگرفت. برآوردمیزانآمادگیبرایپیاده‌سازیسیستم‌های سرویسگرا درهرسازمانمتفاوت استلذا،انتخابابعادو شاخص‌هایمناسبجهتارزیابیآمادگی،بایستیبادرنظرگرفتنملاحظاتیخاص برایهرسازمانانجام شود. 1-3- سؤال تحقیق (هدف از اجرا)بهمنظورجلوگیریازصرفزمانوهزینهفراواندرسازمان‌هایایرانیبهمنظورپیاده‌سازی معماری سرویسگرا کهبر اثر توجهبیشازحدبهیکعاملوعدمتوجهکاملبهسایر عواملسازمانی ممکناستنهایتاًمنجربهشکست پروژهپیاده‌سازیوبعضاًورشکستگیسازمانشود،لازماستابزاروروش‌هاییدراختیارمدیرانوکارشناسانقرارگیردتاقبلازبهاجرادرآمدنآن،بادقت میزانآمادگیسازمان را موردارزیابیقرار دهندتانتیجه‌بخشبودنومثمر ثمربودنآن را بررسی کنند. بایددقتداشتاجراییکمعمارینامناسب،نهتنهاکمکیبهتأمیناهداف سازمانیننمودهبلکهخودموجبخللدرفرآیندهایکسبوکار می‌شود. بابه‌کارگیریفعالانهارزیابی،سازمان‌هامی‌توانندنقاطقوتبرنامه معماریسازمانیخودراتقویتنمودهونیزحیطه‌هاینیازمندبهبودراشناساییوبرنامه‌های خودرامطابقآن‌هاتنظیمکنند، درنتیجهتاثیرمثبتمعماریسازمانیدرتصمیمگیری‌هابرای سرمایهگذاریدرفناوریاطلاعاتبیشترخواهدشد.هدفعمدهاینتحقیقارائهمدلی کلی با استفاده از منطق فازیبهمنظورمعرفیعواملی استکهازطریقآنمی‌توانمیزانآمادگییکسازمانرابرایپیاده‌سازی معماری سرویس گرا ارزیابینمود.سؤالاتمطروحهدراینتحقیقبهشرحزیرمی‌باشند:چهشاخص‌هاومعیارهاییبرآمادگیسازمان‌هاجهتپیاده‌سازی معماری سرویس‌گراموثراست؟ هر یکازشاخص‌هایموثربرآمادگیسازمانبه چهمیزاندارای اهمیتهستند؟ آمادگیسازمانجهت پیاده‌سازی معماری مورد نظربهچهمیزاناست؟