چکیدههدف پژوهش حاضر بررسی انگیزه تماشای سریالهای شبکه ماهوارهای فارسی زبان جم (GEM TV) توسط زنان و واکاوی قرائت آنان از سریالها(مطالعه موردی: زنان شهر کامیاران) است. این پژوهش تلفیقی از دو روش کمی و کیفی است. بخش کیفی آن به شیوه مصاحبه ساخت نیافته است و بخش کمی آن به شیوه پیمایش و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنان مخاطب سریالهای شبکه جم (GEM TV) در شهر کامیاران است. به منظور انتخاب نمونه از روش غیر احتمالی نمونهگیری گلوله برفی استفاده شد. حجم نمونه مورد استفاده برای انجام مصاحبه 26 نفر و برای انجام پیمایش پرسشنامهای 195 نفر میباشد. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر، در بخش کمی پرسشنامه اصلاح شده شهابی و جهانگردی و در بخش کیفی مصاحبه ساخت نیافته است. برای تجزیه و تحلیل دادهها در بخش کیفی از روش کد گذاری و تفسیر کدهای بدست آمده، استفاده شد و در بخش کمی از آزمونهای وی کرامر، همبستگی و تحلیل واریانس بهره گرفته شده است.نتایج بخش کیفی این پژوهش حاکی از آن است که مصاحبهشوندگان بیشتر تمایل دارند که وضعیت زندگی زنان این سریالها را با وضعیت زندگی خود مقایسه کنند. یافتهها نشان داد که زنان اکثرا معتقدند که این سریالها تاثیر چندانی بر آنها ندارد. در این رابطه به نظر میرسد که محیط و جامعه تغییرات به وجود آمده در افکار زنان را خنثی می کند و شرایط قبلی را بازتولید کند. به طور کلی میتوان گفت که زنان، خواهان تغییرات در روابط با مردان، سهیم شدن در قدرت و کسب استقلال باشند.نتایج بخش کمی این پژوهش نیز حاکی از است که هرچه سن افراد بالاتر میرود تمایل افراد به تماشای سریالهای شبکه جم با انگیزه آموزشی کاهش مییابد و در عوض تمایل آنها به تماشای سریالهای شبکه جم با انگیزه تسهیل تعامل اجتماعی و انگیزه فرار از واقعیات روزمره افزایش مییابد. نتایج نشان داد که وضعیت تاهل نیز در نوع استفاده از رسانهها موثر است. بر اساس نتایج انگیزههای تسهیل تعامل اجتماعی و فرار از واقعیات روزمره در افراد متاهل بیشتر است و در مقابل انگیزه آموزشی در افراد مجرد بیشتر است.همچنین نتایج نشان داد که در تماشای سریالهای شبکه جم با انگیزههای کسب آموزش و کسب پرستیژ اجتماعی در طبقات اقتصادی بالا نسبت به طبقات پایین بیشتر است و در عوض انگیزههای فرار از واقعیات روزمره و تسهیل تعامل اجتماعی در افراد طبقات پایین بیشتر است. در این رابطه به نظر میرسد که طبقه، سن و وضعیت تاهل به عنوان اصلی ترین مولفهها، در نوع انگیزه زنان از تماشای سریالها تاثیر زیادی داشته باشند. واژگان کلیدی: قرائت، زنان، واکاوی، سریالهای شبکه جم، شهر کامیارانفهرست عناوینفصل اولکلیات پژوهش... I1-1-طرح مسئله. 21-2-ضرورت و اهمیت موضوع. 61-3-اهداف پژوهش... 71-3-1-هدف اصلی.. 71-3-2-اهداف فرعی.. 71-4-متغیرهای پژوهش... 71-5-تعریف مفهومی متغیرهای پژوهش... 71-6-مفاهیم پژوهش... 81-7-تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش... 9 فصل دوممرور ادبیات پژوهش... 112-1-بخش اول: مرور نظری نظریه استفاده و رضامندی.. 132-2-فرضیه های اصلی نظریه استفاده و رضامندی.. 152-3-عناصر الگوی نظریه استفاده و رضامندی.. 172-3-1-نیازها و انگیزه ها172-3-2-خشنودی.. 182-4-بخش دوم: مرور نظری رویکرد مطالعات فرهنگی.. 192-4-1-تاریخچه. 192-4-2-زمینه های اصلی مطالعات فرهنگی.. 212-5-مطالعات فرهنگی و فرهنگ عامه. 242-6-رابطه متن و مخاطب در مطالعات فرهنگی.. 252-7-آنتونیو گرامشی.. 282-7-1-مبانی فلسفی و فکری گرامشی.. 282-7-2-جامعه مدنی در اندیشه گرامشی.. 312-7-3-روشنفکران در دیدگاه گرامشی.. 312-7-4-هژمونی در دیدگاه گرامشی.. 332-8-استوارت هال. 352-8-1-مبانی فکری.. 352-8-2-الگوی رمزگذاری/ رمزگشایی.. 382-9-میشل دوسرتو. 412-9-1-تاکتیک ها و استراتژیها در نظر دوسرتو. 422-9-2-مصرف در دیدگاه دوسرتو. 452-10-جان فیسک... 482-10-1-اقتصاد فرهنگی و اقتصاد تجاری (مالی)522-11-گادامر. 532-12-بوردیو. 552-12-1-زندگی و آثار. 552-12-2-تفکرات.. 552-12-3-سرمایه. 592-12-4-منش... 602-12-5-سلیقه. 622-12-6-میدان. 632-13-مرور تجربی.. 652-13-1-پژوهش های خارجی (نظریه استفاده و رضامندی)652-13-2-پژوهش های خارجی (رویکرد مطالعات فرهنگی)672-13-3-پژوهش های داخلی (نظریه استفاده و رضامندی)692-13-4-پژوهش های داخلی (مکتب مطالعات فرهنگی)70فصل سومروش شناسی پژوهش... 713-1-روش پژوهش... 723-2-سوال ها یا فرضیه های اصلی تحقیق. 723-2-1-فرضیه اصلی.. 723-2-2-سوال اصلی.. 723-2-3-فرضیه های فرعی.. 723-2-4-سوالات فرعی.. 733-3-جامعه و نمونه آماری.. 733-4-نحوه جمع آوری داده ها753-5-ابزار اندازه گیری پژوهش... 753-5-1-مصاحبه ساخت نیافته با مخاطبان سریال های شبکه جم. 753-5-1-1-پایایی و روایی در داده های کیفی.. 763-5-2-پرسشنامه شهابی و جهانگردی.. 773-5-2-1-پایایی و روایی پرسشنامه شهابی و جهانگردی.. 783-6-شیوه تجزیه و تحلیل داده ها78 فصل چهارمبررسی یافته های پژوهش... 814-1-مقدمه. 824-2-یافته های کمی پژوهش... 834-2-1-آمار توصیفی.. 834-2-1-1-درآمد و سن افراد. 834-2-1-2-تحصیلات افراد. 854-2-1-3-وضعیت تاهل افراد. 864-2-2-1-فرضیه اول پژوهش... 874-2-2-2-فرضیه دوم پژوهش... 884-2-2-3-فرضیه سوم پژوهش... 894-2-2-4-فرضیه چهارم پژوهش... 914-2-2-5-فرضیه پنجم پژوهش... 934-2-2-6-فرضیه ششم پژوهش... 964-3-یافته های کیفی پژوهش... 994-3-1-سوال اول پژوهش... 1014-3-2-سوال دوم پژوهش... 1034-3-3-سوال سوم پژوهش... 1044-3-4-سوال چهارم پژوهش... 106 فصل پنجمنتایج و پیشنهادات.. 1085-1-بحث و نتیجه گیری.. 1095-1-1-بحث و نتیجه گیری یافته های کمی پژوهش... 1095-1-1-1-فرضیه اول پژوهش... 1095-1-1-2-فرضیه دوم پژوهش... 1115-1-1-3-فرضیه سوم پژوهش... 1125-1-1-4-فرضیه چهارم پژوهش... 1135-1-1-5-فرضیه پنجم پژوهش... 1135-1-1-6-فرضیه ششم پژوهش... 1145-1-2-بحث و نتیجه گیری یافته های کیفی پژوهش... 1165-1-2-1-سوال اول. 1165-1-2-2-سوال دوم. 1175-1-2-3-سوال سوم. 1185-1-2-4-سوال چهارم. 1195-2-محدودیت های پژوهش... 1205-3-پیشنهادات پژوهش... 1215-3-1-پیشنهادات کاربردی.. 1215-3-2-پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی.. 121منابع.. 123ضمائم.. 128فهرست جداولجدول 2- 1: تفاوت اقتصاد تجاری و اقتصاد فرهنگی در دیدگاه فیسک... 52جدول 3-1: نمونه آماری به تفکیک سن و وضعیت تاهل. 74جدول 3-2: پایایی پرسشنامه اصلاح شده شهابی و جهانگردی.. 78جدول 4-1: میانگین و انحراف معیار میزان درآمد و سن افراد. 83جدول 4-2: اطلاعات بدست آمده از سن افراد. 83جدول 4-3: اطلاعات بدست آمده میزان درآمد افراد. 84جدول 4-4: اطلاعات بدست آمده از میزان تحصیلات افراد. 85جدول 4-5: اطلاعات بدست آمده از وضعیت تاهل افراد. 86جدول 4- 6: آزمون همبستگی پیرسون بین سن با انگیزه های تماشای سریال های شبکه جم. 87جدول 4- 7: آزمون همبستگی وی کرامر بین وضعیت تاهل با انگیزه های تماشای سریال های شبکه جم. 88جدول 4-8: تحلیل واریانس یکراهه برای مقایسه انگیزه آموزشی در بین طبقات اقتصادی.. 89جدول4-9: آزمون تعقیبی توکی جهت بررسی تفاوت میانگین انگیزه آموزشی در بین طبقات اقتصادی.. 90جدول 4-10: تحلیل واریانس یکراهه برای مقایسه انگیزه فرار از واقعیت در بین طبقات اقتصادی.. 91جدول4-11: آزمون تعقیبی توکی جهت بررسی تفاوت میانگین انگیزه فرار از واقعیت در بین طبقات اقتصادی.. 92جدول 4-12: تحلیل واریانس یکراهه برای مقایسه انگیزه تسهیل تعامل اجتماعی در بین طبقات اقتصادی.. 94جدول4-13: آزمون تعقیبی توکی جهت بررسی تفاوت میانگین انگیزه تسهیل تعامل اجتماعی در بین طبقات اقتصادی.. 94جدول 4-14: تحلیل واریانس یکراهه برای مقایسه انگیزه کسب پرستیژ اجتماعی در بین طبقات اقتصادی.. 96جدول4-15: آزمون تعقیبی توکی جهت بررسی تفاوت میانگین انگیزه کسب پرستیژ اجتماعی در بین طبقات اقتصادی.. 97جدول 4- 15: اطلاعات عمومی افراد مصاحبه شونده100 فهرست نمودارها نمودار 3-1: مدل مفهومی پژوهش (بخش کمی)80نمودار 4-1: نمودار نمره استاندارد سن افراد. 84نمودار 4-2: نمودارنمره استاندارد درآمد افراد. 85نمودار 4-3: نمودار میزان تحصیلات افراد. 86نمودار 4-4: نمودار وضعیت تاهل افراد. 86نمودار 4-5: نمودار میانگین انگیزه آموزشی در طبقات مختلف اقتصادی.. 91نمودار 4-6: نمودار میانگین انگیزه فرار از واقعیت در طبقات مختلف اقتصادی.. 93نمودار 4-7: نمودار میانگین انگیزه تسهیل تعامل اجتماعی در طبقات مختلف اقتصادی.. 95نمودار 4-8: نمودار میانگین انگیزه تسهیل تعامل اجتماعی در طبقات مختلف اقتصادی.. 98 فهرست اشکالشکل2- 1: الگویی از رویکرد استفاده و خشنودی.. 15شکل 2-2: الگوی هال در ارتباط تلویزیونی 20با رواج گسترده تلویزیون در میان خانوادهها رفته رفته برنامههای متنوعی با محتواهای مختلف، به وجود آمد. این برنامهها رفته رفته مخاطبان اختصاصی خود را یافتند، تا جایی که امروزه بعضی برنامهها عموما زنانه یا عموما مردانه تلقی میشود. در میان انبوه برنامههای تلویزیون، سریالها به عنوان یکی از ژانرهای محبوب، مخاطبان زیادی را به خصوص از قشر زنان به خود جلب کرده است. تلویزیون به عنوان دستگاهی ایدئولوژیک از طریق این سریالها به واسطه طبیعی نشان دادن برخی کنشها و نگرشها میکوشد گفتمان خاصی را سیطره بخشد و این گفتمان را به مثابه عرف عام به مخاطبان خود معرفی کند. همانگونه که جان فیسک در «فرهنگ تلویزیون» مینویسد: «تلویزیون برنامههایی آکنده از معانی نهفته پخش میکند و میکوشد با مهار این معانی آنها را به معنایی یگانهتر و مرجحتر تبدیل کند؛ معنایی که کارکرد جهانبینی غالب را داشته باشد (محمدی؛ کریمی، 1390، ص 50). اما این یک طرف قضیه است، چرا که مخاطبان برنامههای مختلف ممکن است با توجه به ذهنیات، طبقه اجتماعی، احساسات و غیره معنای متفاوت (و یا حتی متضادی) را از برنامههای تلویزیونی برداشت کنند. این دیدگاه، برگرفته از مکتب مطالعات فرهنگی است. در مطالعات فرهنگی بر پایه توجه به خصوصیات مخاطب که او را از بیننده صرف به خواننده هوشیار تبدیل کرده است، رسانهها دیگر تنها سرگرمکننده نیستند، بلکه گاهی به ابزاری برای مقاومت بدل میشوند (علینقیان، 1390، ص 180).رابطه مخاطبان و رسانهها همواره مد نظر محققان ارتباطات بوده است. اولین نظریههای ارائه شده در این زمینه به نظریه گلوله سحرآمیز مشهور شدند. بر این اساس پیامهای ارتباطات جمعی بر همه مخاطبان که در معرض آنها قرار میگیرند، اثرهای قوی و کم و بیش یکسان دارد (سورین، تانکارد، 1390: 387). در واکنش به نظریه گلوله سحرآمیز در دهه 1940 الگوی دو مرحلهای ارتباط مطرح شد. الگوی دو مرحلهای را اغلب نشانهای از افول نظریه تزریقی درباره اثرات رسانههای جمعی دانستهاند. بر اساس این نظریه اطلاعات به صورت غیر مستقیم و از طریق رهبران فکری به مردم میرسد (رزاقی، 1381: 157- 158). با مطرح شدن نظریههای دیگری همچون کاشت، شکاف آگاهی و برجسته سازی دوباره الگوی تاثیرات قوی رسانهها بر مردم شکل گرفت. در حقیقت بسیاری از محققان ارتباطات بر سر این موضوع که رسانههای جمعی قدرتمندترین قصهگویان جامعه مدرناند، توافق دارند (یین، 2008). همزمان در این دوره بعضی از مکاتب به تاثیرات مخرب رسانهها بر مردم توجه نمودد. مکتب فرانکفورت از جمله این مکاتب بود. از نظر مکتب فرانکفورت مخاطب رسانهای قدرتی نداشت و همچون مومی در دست صنعت فرهنگ بود، طوری که میتوانست آن را به هر صورتی درآورد؛ از خلق نیازهای کاذب تا توهم فردیت؛ همه محصول صنعت فرهنگ است. در این رویکرد جایی برای مقاومت و تفسیرهای متفاوت وجود ندارد و صنعت فرهنگ تسلط تام و تمام خود را بر روی مخاطب اعمال میکند و تصور آزادی در این بین چیزی جز توهم نیست (بهرامی، 1391؛ ص 6).