تجارت الکترونیک تحول چشمگیری را در مبادله اطلاعات بازرگانی و محصولات و خدمات موجب شده است و بکارگیری آن در فعالیتهای کسب و کار مدیران واحدهای کوچک و متوسط، موجب تغییر در شیوه انجام کسب و کار می شود. بررسی پذیرش تکنولوژی های نوین در میان اندازه های مختلف سازمانهای اقتصادی نشان می دهد که صنایع کوچک و متوسط این تکنولوژی ها را کند تر می پذیرند.این تحقیق بدنبال شناسایی موانع توسعه تجارت الکترونیک در میان بنگاههای کوچک و متوسط ایران می باشد. لذا در این پژوهش با طرح یک مدل 5 بعدی شامل عوامل دانش، فرهنگی، امنیتی، زیرساختی و اقتصادی، سعی شده است مهمترین موانع شناسایی شود. تحقیق حاضر از نظرپژوهش کاربردی وکمی است و از نظر روش جزء تحقیقات پیمایشی محسوب می شود. داده ها از پرسشنامه محقق شده به دست آمده است. جامعه آماری این تحقیق را افراد از واحدهای صنعتی مستقر در خوشه نساجی یزد تشکیل داده اند و با تحلیل نظرات این افراد، عامل دانش و عامل فرهنگی از اهم موانع توسعه تجارت الکترونیک شناخته شده است.فصل اول: کلیات تحقیق 1-1- عنوان تحقیق 11-2- مقدمه 11-3- ضرورت تحقیق 21-4- تعریف مسئله و بیان موضوع اصلی تحقیق 61-5- سئوالات تحقیق 71-6- اهداف تحقیق 7فصل دوم: مبانی نظری تحقیق 2-1- مقدمه 92-2- تجارت الکترونیک 102-2-1- تاریخچه تجارت الکترونیک 102-2-2- تعاریف و مفاهیم تجارت الکترونیک 112-2-3- برتری تجارت الکترونیک به تجارت سنتی 132-2-4- انواع تجارت الکترونیک 142-2-5- مزایای تجارت الکترونیک 162-2-6- محدودیتهای تجارت الکترونیک 182-3- صنایع کوچک و متوسط 192-3-1- مشارکت بنگاههای کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی 202-3-2- اهميت راهبردي بنگاههاي كوچك ومتوسط در کشورهای در حال توسعه 212-3-3- نقش بنگاههاي كوچك و متوسط درتجارت بين الملل222-3-4- تعریف بنگاههاي كوچك و متوسط (SMEs) 222-3-5- تجمیع بنگاههای کوچک و متوسط 252-3-5-1- شهرک های صنعتی 252-3-5-2- مناطق ویژه اقتصادی 26عنوان صفحه2-3-5-3- پارک های علمی تحقیقاتی و فناوری 262-3-5-4- خوشه های صنعتی 272-3-5-4-1- مشخصه های خوشه های صنعتی 272-3-5-4-2-زیر مجموعه یک خوشه صنعتی 282-3-5-4-3- مزایای توسعه خوشه صنعتی 282-4- تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 292-4-1- مزایای تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 302-5- جمع بندی و نتیجه گیری 31فصل سوم: مرور تحقیقات پیشین 3-1- مقدمه 333-2- بررسی موانع توسعه تجارت الکترونیک در ایران 343-3- بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 403-3-1- سایر کشورها 403-3-2- ایران 473-4- بررسی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 493-4-1- سایر کشورها 493-4-2- ایران 543-5- جمع بندی و نتیجه گیری 57فصل چهارم: روش تحقیق 4-1- مقدمه 594-2- نوع روش تحقیق 594-3- جامعه و نمونه آماری 604-3-1- جامعه 60عنوان صفحه4-3-2-جامعه هدف 604-3-3- عضوجامعه آماری 614-3-4- نمونه 614-4- روش گرداوری داده ها 624-5- شرح مراحل تحقیق 634-5-1- بررسی پیشینه موضوع 654-5-2- استخراج موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 654-5-3- جمع آوری نظرات خبرگان IT و صنعت در مورد این موانع654-5-4- استخراج موانع توسعه تجارت الکترونیک در SMEs ایرانی 654-5-5- تهیه مدل مفهومی عدم توسعه EC در شرکتهای کوچک و متوسط ایران 744-5-6-تهیه پرسشنامه 754-5-7- توزیع و تکمیل پرسشنامه 754-5-7-1- روایی 764-5-7-2- پایایی 764-5-8- تجزیه وتحلیل داده ها 774-5-8-1- آمار توصیفی و استنباطی سئوالات پرسشنامه774-5-8-1-1- فرضیه اول 774-5-8-1-2- فرضیه دوم 784-5-8-1-3- فرضیه سوم 794-5-8-1-4- فرضیه چهارم 794-5-8-1-5- فرضیه پنجم 804-5-8-1-6- فرضیه ششم 804-5-8-1-7- فرضیه هفتم 814-5-8-1-8- فرضیه هشتم 814 -5-8-1-9- فرضیه نهم 82عنوان صفحه4-5-8-2- تحلیل عاملی 834-5-8-2-1 – مفاهیم کلیدی 844-5-8-2-2- مراحل اجرای تحلیل عاملی 854 -5-9-اولویت بندی موانع توسعه تجارت الکترونیک در خوشه نساجی یزد 874-5-10- ارائه مدل تجاری توسعه تجارت الکترونیک در خوشه نساجی یزد 88فصل پنجم: تجزیه و تحلیل داده ها 5-1- مقدمه 895-2- آمار توصیفی وضعیت پاسخگویان 905-2-1- بررسی وضعیت پاسخگویان از نظر جنسیت 905-2-2- بررسی وضعیت پاسخگویان از نظر سن 915-2-3- بررسی وضعیت پاسخگویان از نظر سطح تحصیلات 925-2-4- بررسی وضعیت پاسخگویان از نظر رده شغلی 935-2-5- بررسی وضعیت پاسخگویان از نظر تجربه استفاده از اینترنت945-3- آمار توصیفی وضعیت شرکتهای مورد بررسی 955-3-1- بررسی وضعیت سنی شرکتها 955-3-2- بررسی وضعیت تعداد پرسنل شرکتها 965-3-3- بررسی نوع فعالیت شرکتها 975-3-4- بررسی سطح تحصیلات مدیران شرکتها 995-3-5- بررسی تعداد کامپیوتر و کامپیوتر متصل به اینترنت در شرکتها 1005-4- بررسی میزان بکارگیری تجارت الکترونیک در شرکتها 1025-5- بررسی نرمال بودن داد ها 1045-6- بررسی میزان تاثیر موانع توسعه تجارت الکترونیک از دیدگاه پاسخگویان105 عنوان صفحه5-6-1- بررسی میزان تاثیر عدم آشنایی مدیران صنعت و بازرگانی با تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن از دیدگاه پاسخگویان 1055-6-1-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل اول 1055-6-1-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل اول 1065-6-2- بررسی میزان تاثیر کمبود نیروی انسانی کارآمد و متخصص در عدم توسعه تجارت الکترونیک از دیدگاه پاسخگویان 1075-6-2-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل دوم 1075-6-2-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل دوم 1095-6-3- بررسی میزان تاثیر بالابودن هزینه های تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1105-6-3-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل سوم 1105-6-3-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل سوم 1115-6-4- بررسی میزان تاثیر آگاهی ناکافی از مزایای تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1125-6-4-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل چهارم 1125-6-4-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل چهارم 1145-6-5- بررسی میزان تاثیر پیچیدگی تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1175-6-5-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل پنجم 1175-6-5-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل پنجم 119عنوان صفحه5-6-6- بررسی میزان تاثیر مقاومت اعضاء در برابر تغییر در عدم توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1205-6-6-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل ششم 1205-6-6-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل ششم 1225-6-7- بررسی میزان تاثیر عدم آمادگی طرفهای تجاری در عدم توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1235-6-7-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل هفتم 1235-6-7-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل هفتم 1245-6-8- بررسی میزان تاثیر وجود نداشتن فرهنگ عمومی استفاده از تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1255-6-8-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل هشتم 1255-6-8-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل هشتم 1265-6-9- بررسی میزان تاثیر عدم وجود مزیت کافی در استفاده از تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1275-6-9-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل نهم 1275-6-9-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل نهم 1295-6-10- بررسی میزان تاثیر عدم استفاده رقبا از تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1305-6-10-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل دهم 1305-6-10-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل دهم 131عنوان صفحه5-6-11- بررسی میزان تاثیر ناکافی بودن قوانین حقوقی داخلی مرتبط با تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1325-6-11-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل یازدهم 1325-6-11-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل یازدهم 1345-6-12- بررسی میزان تاثیر پایین بودن امنیت در شبکه در عدم توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1355-6-12-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل دوازدهم 1355-6-12-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل دوازدهم 1365-6-13- بررسی میزان تاثیر ناکارآمد بودن نظام بانکی در عدم توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1405-6-13-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل سیزدهم 1405-6-1-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل سیزدهم 1425-6-14- بررسی میزان تاثیر وجود نداشتن خطوط ارتباطی سریع و مطمئن در عدم توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1435-6-14-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل چهاردهم 1435-6-14-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل چهاردهم 1445-6-15- بررسی میزان تاثیر وجود نداشتن کارتهای اعتباری داخلی با گستره فعالیت بین المللی در عدم توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1465-6-15-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل پانزدهم 1465-6-15-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل پانزدهم 147عنوان صفحه5-6-16- بررسی میزان تاثیر بازگشت سرمایه طولانی تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن در شرکتهای کوچک و متوسط 1485-6-16-1- بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد عامل شانزدهم 1485-6-16-2- مقایسه پاسخها بنا بر مشخصات پاسخگویان و مشخصات شرکت در مورد عامل شانزدهم 1495-7- اولویت بندی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 1515-8- آزمون تایید مدل مفهومی پیشنهادی 153فصل ششم: جمع بندی و پیشنهادات 6-1- مقدمه 1656-2- جمع بندی نتایج 1653-6-اولویت بندی موانع توسعه تجارت الکترونیک1676-4- ارائه راهکار اجرایی 167فهرست منابع 172پیوست اول 176چکیده به زبان انگلیسی 183 فهرست جدولها عنوان و شماره صفحهجدول 2-1- منافع استفاده از تجارت الکترونیک در سازمانها 16جدول 2-2-طبقه‌بندي سازمانهاي كوچك، متوسط و خرد در صنایع شمال آمریکا 23جدول 2-3- طبقه‌بندي سازمانهاي كوچك، متوسط و خرد از نظر اتحاديه اروپا 23جدول 3-1- موانع اشاره شده در تحقیقات پیشین با بیشترین فراوانی 57جدول 5-1- وضعیت پاسخ دهندگان از نظر جنسیت 90جدول5-2- وضعیت پاسخ دهندگان از نظر سن 91جدول 5-3- وضعیت پاسخگویان از نظر سطح تحصیلات 92جدول 5-4- وضعیت پاسخگویان از نظر رده شغلی 93جدول 5-5- وضعیت پاسخ دهندگان از نظر تجربه استفاده از اینترنت94جدول 5-6- وضعیت شرکتها از نظر سن 95جدول 5-7- وضعیت شرکتها از نظر تعداد پرسنل 96جدول 5-8- وضعیت شرکتها از نظر نوع فعالیت 97جدول 5-9- سطح تحصیلات مدیران شرکت 99جدول 5-10- تعداد کامپیوتر موجود در شرکت 100جدول 5-11- تعداد کامپیوتر متصل به اینترنت موجود در شرکت 101جدول 5-12- میزان استفاده شرکتها از تجارت الکترونیک 102جدول5-13- سنجش نرمال بودن توزیع داده ها 104جدول 5-14- میزان تاثیر عدم آشنایی مدیران صنعت و بازرگانی در عدم توسعه تجارت الکترونیک 105جدول 5-15- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عدم آشنایی مدیران صنعت و بازرگانی 106عنوان و شماره صفحهجدول 5-16- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل اول 106جدول 5-17- میزان تاثیر کمبود نیروی انسانی کارآمد و متخصص در عدم توسعه تجارت الکترونیک 108جدول5-18 - نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل دوم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 108جدول 5-19 - نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل دوم 109جدول 5-20- میزان تاثیر بالابودن هزینه های تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 110جدول 5-21- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل سوم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 111جدول 5-22- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل سوم 111جدول 5-23- میزان تاثیر آگاهی ناکافی از مزایای تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 113جدول 5-24- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل چهارم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 113جدول 5-25- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل چهارم 114جدول 5-26- آمار توصیفی پاسخ گروههای سنی مختلف به عامل چهارم 114جدول 5-27- نتایج تست کروسکال والیس برای مقایسه نظرات گروههای سنی مختلف در عامل چهارم 115جدول5-28 - آمار توصیفی پاسخ دو گروه سنی به عامل چهارم 115جدول 5-29- نتایج تست من ویتنی برای مقایسه نظرات دوگروه سنی در عامل چهارم 115عنوان و شماره صفحهجدول 5-30- آمار توصیفی پاسخ سطوح مختلف تحصیلات به عامل چهارم 116جدول 5-31 - نتایج تست کروسکال والیس برای مقایسه نظرات در سطوح مختلف تحصیلی در عامل چهارم 116جدول 5-32- آمار توصیفی پاسخ دو سطح تحصیلی به عامل چهارم 116جدول 5-33- نتایج تست من ویتنی برای مقایسه نظرات دوگروه تحصیلی در عامل چهارم117جدول 5-34- میزان تاثیر پیچیدگی تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 118جدول 5-35- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل پنجم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 118جدول 5-36- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل پنجم 119جدول 5-37- آمار توصیفی نظرات کاربران و غیر کاربران اینترنت نسبت به عامل پنجم 120جدول 5-38- نتایج تست من- ویتنی برای مقایسه نظرات کاربر و غیر کاربر اینترنت نسبت به عامل پنجم 120جدول 5-39- میزان تاثیر مقاومت اعضاء در برابر تغییر در عدم توسعه تجارت الکترونیک 121جدول 5-40- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل ششم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 121جدول 5-41- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل ششم 122جدول 5-42- میزان تاثیر عدم آمادگی طرفهای تجاری در عدم توسعه تجارت الکترونیک 123جدول 5-43- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل هفتم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 124جدول 5-44- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل هفتم 124جدول 5-45- میزان تاثیر وجود نداشتن فرهنگ عمومی استفاده از تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 125عنوان و شماره صفحهجدول 5-46- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل هشتم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 126جدول5-47- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل هشتم 126جدول 5-48- میزان تاثیر عدم وجود مزیت کافی در استفاده از تجارت الکترونیک در عدم استفاده از تجارت الکترونیک128جدول 5-49- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل نهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 128جدول5-50- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل نهم 129جدول 5-51- میزان تاثیر عدم استفاده رقبا از تجارت الکترونیک در عدم استفاده از تجارت الکترونیک 130جدول 5-52- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل دهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 131جدول5-53- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل دهم 131جدول 5-54- میزان تاثیر ناکافی بودن قوانین حقوقی داخلی مرتبط با تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن 133جدول 5-55- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل یازدهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 133جدول 5-56- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل یازدهم 134جدول 5-57- میزان تاثیر پایین بودن امنیت در شبکه در عدم توسعه تجارت الکترونیک 135جدول 5-58- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل دوازدهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 136عنوان و شماره صفحهجدول 5-59 - نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل دوازدهم 136جدول 5-60- آمار توصیفی پاسخ گروههای سنی مختلف به عامل دوازدهم137جدول 5-61- نتایج تست کروسکال والیس برای مقایسه نظرات گروههای سنی مختلف در عامل دوازدهم 137جدول 5-62- آمار توصیفی پاسخ دو گروه سنی به عامل دوازدهم 137جدول 5-63- نتایج تست من ویتنی برای مقایسه نظرات دوگروه سنی در عامل دوازدهم 138جدول 5-64- آمار توصیفی پاسخ سطوح مختلف تحصیلات به عامل دوازدهم138جدول 5-65- نتایج تست کروسکال والیس برای مقایسه نظرات سطوح مختلف تحصیلات در عامل دوازدهم 138جدول 5-66- آمار توصیفی پاسخ سطوح تحصیلات به عامل دوازدهم 139جدول 5-67- نتایج تست من ویتنی برای مقایسه نظرات دوگروه سطح تحصیلات در عامل دوازدهم 139جدول 5-68- آمار توصیفی نظرات کاربران و غیر کاربران اینترنت نسبت به عامل دوازدهم 140جدول 5-69- نتایج تست من- ویتنی برای مقایسه نظرات کاربر و غیر کاربر اینترنت نسبت به عامل دوازدهم 140جدول 5-70- میزان تاثیر ناکارآمد بودن نظام بانکی کشور در عدم توسعه تجارت الکترونیک 141جدول 5-71- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل سیزدهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 141جدول 5-72- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل سیزدهم 142جدول 5-73- میزان تاثیر وجود نداشتن خطوط ارتباطی سریع و مطمئن در عدم توسعه تجارت الکترونیک 143 عنوان و شماره صفحهجدول 5-74- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل چهاردهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 144جدول5-75- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل چهاردهم 144جدول 5-76- آمار توصیفی پاسخ سطوح مختلف تحصیلات به عامل چهاردهم145جدول5-77- نتایج تست کروسکال والیس برای مقایسه نظرات گروههای سنی مختلف در عامل چهاردهم 145جدول 5-78- میزان تاثیر وجود نداشتن کارتهای اعتباری داخلی با گستره فعالیت بین المللی در عدم توسعه تجارت الکترونیک146جدول 5-79- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل پانزدهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 147جدول 5-80- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل پانزدهم 147جدول 5-81- میزان تاثیر بازگشت سرمایه طولانی تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 148جدول 5-82- نتایج آزمون نسبت موثر بودن عامل چهاردهم در عدم توسعه تجارت الکترونیک در SMEs 149جدول 5-83- نتایج مقایسه پاسخها مبنی بر مشخصات پاسخگو و مشخصات شرکت در مورد عامل شانزدهم 149جدول 5-84- آمار توصیفی نظر رده های مختلف شغلی پاسخگویان در مورد عامل شانزدهم 150جدول 5-85- نتایج تست کروسکال والیس برای مقایسه نظرات رده های شغلی مختلف در عامل شانزدهم 150جدول 5-86- آمار توصیفی نظرات مدیران عالی و میانی نسبت به عامل شانزدهم 150 عنوان و شماره صفحهجدول 5-87- نتایج تست من- ویتنی برای مقایسه نظرات مدیران عالی و میانی نسبت به عامل شانزدهم 151جدول 5-88- نتایج آزمون فریدمن برای عوامل 1 تا 16151جدول 5-88- آمار توصیفی آزمون فریدمن برای عوامل 1 تا 16 152جدول 5-90- نتایج آزمون ویلکاکسون برای مقایسه دو به دو عوامل 152جدول 5-91- ماتریس همبستگی بین سئوالات 154جدول 5-92- نتایج آزمون کرویت بارتلت و اندازه کایزر – مایر- الکین (KMO) 156جدول 5-93- میزان اشتراک اولیه و بعد از استخراج عامل ها برای سئوالات 157جدول 5-94- ارزش ویژه مولفه ها 158جدول 5-95 - ماتریس عاملی دوران نیافته 160جدول 5-96- بارگذاری عاملی متغیرها 161جدول 5-97- ماتریس همبستگی مولفه ها 162جدول 5-98- بارگذاری عاملی متغیرها 163جدول 5-99- مقادیر آلفای کرونباخ به ازای هر عامل164جدول 5-100- مقادیر آلفای کرونباخ به ازای هر عامل164 فهرست شکل ها عنوان صفحهشکل3-1- مدل پذیرش تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط کانادا 43شکل3-2- مدل پذیرش تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط آمریکا 44شکل 3-3- مدل پذیرش تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط ویتنام 45شکل3-4- مدل پذیرش تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط نیوزلند 46شکل3-5- مدل مفهومی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط 52شکل3-6- مدل مفهومی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط سوئد و استرالیا 53شکل 3-7- مدل مفهومی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای سهامی بیمه ای آسیا 56شکل 4-1- مراحل انجام پروژه 64شکل4-2- مدل مفهومی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط ایران 74شکل 5-1- مدل مفهومی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای مستقر در خوشه نساجی 153شکل 6-1- مدل تجاری توسعه تجارت الکترونیک در خوشه نساجی یزد 168 فهرست نمودارها عنوان صفحهنمودار 5-1- وضعیت پاسخ دهندگان از نظر جنسیت 90نمودار 5-2- وضعیت پاسخ دهندگان از نظر سن 91نمودار 5-3- وضعیت پاسخگویان از نظر سطح تحصیلات92نمودار 5-4- وضعیت پاسخگویان از نظر رده شغلی 93نمودار 5-5- وضعیت پاسخ دهندگان از نظر تجربه استفاده از اینترنت 94نمودار 5-6- وضعیت شرکتها از نظر سن 95نمودار 5-7- وضعیت شرکتها از نظر تعداد پرسنل 96نمودار 5-8- وضعیت شرکتها از نظر نوع فعالیت 97نمودار 5-9- سطح تحصیلات مدیران شرکت 99نمودار 5-10- تعداد کامپیوتر موجود در شرکت 100نمودار 5-11- تعداد کامپیوتر متصل به اینترنت موجود در شرکت 101نمودار 5-12- میزان استفاده شرکتها از تجارت الکترونیک102نمودار 5-13- میزان تاثیر عدم آشنایی مدیران صنعت و بازرگانی در عدم توسعه تجارت الکترونیک 105نمودار 5-14- میزان تاثیر کمبود نبروی انسانی کارآمد و متخصص در عدم توسعه تجارت الکترونیک 107نمودار 5-15- میزان تاثیر بالابودن هزینه های تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 110نمودار 5-16- میزان تاثیر آگاهی ناکافی از مزایای تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 112عنوان صفحهنمودار 5-17- میزان تاثیر پیچیدگی تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 117نمودار 5-18- میزان تاثیر مقاومت اعضاء در برابر تغییر در عدم توسعه تجارت الکترونیک 120نمودار5-19 - میزان تاثیر عدم آمادگی طرفهای تجاری در عدم توسعه تجارت الکترونیک 123نمودار 5-20- میزان تاثیر وجود نداشتن فرهنگ عمومی استفاده از تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 125نمودار5-21- میزان تاثیر عدم وجود مزیت کافی در استفاده از تجارت الکترونیک در عدم استفاده از تجارت الکترونیک127نمودار 5-22- میزان تاثیر عدم استفاده رقبا از تجارت الکترونیک در عدم استفاده از تجارت الکترونیک 130نمودار 5-23- میزان تاثیر ناکافی بودن قوانین حقوقی داخلی مرتبط با تجارت الکترونیک در عدم توسعه آن 132نمودار 5-24- میزان تاثیر پایین بودن امنیت در شبکه در عدم توسعه تجارت الکترونیک 135نمودار 5-25- میزان تاثیر ناکارآمد بودن نظام بانکی کشور در عدم توسعه تجارت الکترونیک 140نمودار 5-26- میزان تاثیر وجود نداشتن خطوط ارتباطی سریع و مطمئن در عدم توسعه تجارت الکترونیک 143نمودار 5-27- میزان تاثیر وجود نداشتن کارتهای اعتباری داخلی با گستره فعالیت بین المللی در عدم توسعه تجارت الکترونیک146نمودار 5-28- میزان تاثیر بازگشت سرمایه طولانی تجارت الکترونیک در عدم توسعه تجارت الکترونیک 148نمودار 5-29- نمودار اسکری برای تعیین تعداد مولفه ها 159 فهرست نشانه های اختصاری EC = تجارت الکترونیکSME= شرکتهای کوچک و متوسط کلیات تحقیق 1-1-عنوان تحقیق بررسی موانع توسعه تجارت الکترونیک در صنایع کوچک و متوسط ایران و ارائه مدل تجاری آن. مطالعه موردی : خوشه نساجی استان یزد 1-2-مقدمه امروزه در کشورهای مختلف جهان سیساستهای معطوف به گسترش صنایع کوچک به سیاستهای مهم محوری تبدیل شده است و از این رهگذر پیشرفت صنایع کوچک نقش قابل توجهی در توسعه اجتماعی – اقتصادی این کشورها بازی می کند. نکته جالب توجه اینست که هرچه یک کشور از نظر توسعه اقتصادی در سطح بالاتری قرار داشته باشد تکیه توسعه صنعتی آن بیشتربه صنایع کوچک معطوف می شود و این نشان می دهد که صنایع کوچک را در جهان امروزی باید به عنوان یک حقیقت انکار ناپذیر در نظر داشت و با سیاستگذاری مناسب اقتصادی در جهت پیشرفت و توسعه آن همت گمارد (ایمانی راد،72).يكي از راهكارهايي كه در محافل علمي براي ساماندهي به بحث صنايع كوچك و متوسط مورد توجه قرار گرفته است، تجميع اين بنگاهها و ساماندهي آنها در قالب خوشه هاي صنعتي است و در راستاي توسعه اين خوشه ها بحث ICT و تجارت الكترونيك از جمله مواردي است كه به آن توجه زيادي شده است. 1-3-ضرورت تحقیقشركتهاي كوچك و متوسط (SMEs) در اكثر كشورهاي جهان بيشترين سهم بنگاهها را به خود اختصاص مي دهند، بنابراين نقش آنها در رشد ملي از لحاظ اقتصادي و استخدامي و توليد ناخالص ملي (GDP) كم نيست.امتيازهاي عمده صنايع كوچك عبارتند از :- پتانسيل اشتغال زايي بالا- نياز كمتر به واردات- توزيع منابع درآمد و كاهش شكاف درآمدي- جمع آوري و استفاده از كارآفرينان و نوآوران پراكنده و پس اندازهاي كوچك جهت سرمايه گذاري و استفاده كامل از منابع و مواد خام محليامروزه با سازماندهي درست صنايع كوچك و متوسط مي توان به سطوحي از هم افزايي دست يافت كه حتي با انجام سرمايه گذاري هاي سنگين براي احداث يك واحد در مقياس بزرگ نيز قابل ترديد بوده و ممكن نمي باشد. از ميان الگوهاي مختلف سازماندهي توليد ، خوشه هاي صنعتي نقش قابل توجهي در سازماندهي زنجيره توليد صنايع كوچك و متوسط ، شكل بازار و توزيع درآمد و ايجاد ثروت در مناطق متعددي در جهان داشته است.خوشه مجموعه اي از شركتها، سازمانها، تشكل ها و نهادهاي تخصصي فعال در يك رشته صنعتي است كه از طريق روابط متراكم شبكه اي قادر به هم افزايي قابليت هاي آن مجموعه مي شود(مهرپویا و مجیدی، 82). خوشه هاي صنعتي به واسطه تقسيم كار تخصصي، همكاري بين صنايع ، يادگيري تعاملي و ساير اموري كه براي رقابت مند شدن صنايع لازم است مي توانند الگوي مناسبي براي توسعه صنعتي محسوب شوند(مهرپویا و مجیدی، 82).در ايران حدود 7/99 درصد كارگاههاي صنعتي كشور ، سازمان هايي هستند كه كمتر از 50 نفر پرسنل دارند. اين سازمانهاي كوچك و متوسط 8/53 درصد ارزش توليدات صنعتي كشور را تشكيل مي دهند. در ديگر كشورهاي جهان نيز بخش مهمي از درآمد ملي صنعتي توسط اين سازمانها تامين مي شوند.در راستاي توسعه خوشه هاي صنعتي بحث تجارت الكترونيك به عنوان يك ابزار مهم مورد توجه است. قابليت فناوري اطلاعاتي و ارتباطي در جهت شتاب دادن به توسعه اقتصادي و ارتقاء زندگي مردم و پافشاري جوامع بين المللي بر اهميت بهبود دسترسي به فناوري هاي مذكور به خصوص در كشورهاي در حال توسعه، در سالهاي اخير قابل ملاحظه بوده است. تجارت الكترونيك نيز حاصل پيشرفت فناوري اطلاعات است كه در دنياي كسب و كار بسيار با اقبال مواجه است (موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 86).تجارت الکترونیک از نمودهای عینی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، در عرصه اقتصاد است. این سبک از تجارت به دلیل مزایا و منافع سرشاری که داشته به سرعت در حال گسترش است. می توان به قطعیت ادعا کرد تجارت الکترونیک بسیاری از محدودیتهای تجارت سنتی را از پیش رو برداشته و نه تنها فرم و شکل ظاهری تجارت سنتی، بلکه محتوای امر تجارت را نیز دستخوش تغییر کرده است؛ تغییری که مبنای هرگونه اقدام در عرصه اقتصاد واقع شده است.تجارت الکترونیک به زبان ساده به هرگونه معامله ای گفته می شود که در آن خرید و فروش کالا یا خدمات از طریق اینترنت صورت می گیرد و به واردات و صادرات منتهی می شود. تجارت الکترونیک معمولا کاربرد وسیعتری دارد، یعنی نه تنها شامل خرید و فروش از طریق اینترنت است، بلکه سایر جنبه های فعالیتهای تجاری مانند خریداری، صورت برداری از کالاها ، مدیریت تولید، تهیه و توزیع، جابجایی کالاها و خدمات پس از فروش را نیز در بر می گیرد.مطالعات نشان مي دهد كه تعميق در سرمايه و رشد بهره وري كل عوامل در تكنولوژري اطلاعات و ارتباطات، تاثير معناداري در شتاب رشد و بهره وري نيروي كار در دهه 1990 داشته است. مطالعات نشان مي دهد كه هم توليد و هم هزينه هاي صرف شده در ابزارهاي پردازش داده الكترونيكي باعث افزايش رشد بهره وري كل عوامل توليد مي شوند (Hacker & Morsink , 2002).مطالعاتحاكي از آنست كه IT به SMEs كمك مي كند تا بتوانند به فشارهاي محيطي پاسخ دهند، تقاضاي مشتريان را برآورده كنند و با چالشهاي جهاني شدن روبرو شوند (Bernardes & Verville , 2005).استفاده از تجارت الکترونیک به عنوان یکی از کاربردهای فناوری اطلاعات برای شرکتهای کوچک و متوسط بسیار سودمند است. از جمله منافع می توان به موارد زیر اشاره نمود: (Thulani , Tofara & Langton , 2010)- توانایی مقایسه شدن با شرکتهای بزرگتر- بهبود ارتباطات، کیفیت و اطلاعات- کاهش هزینه ها- افزایش محدوده بازار- یافتن تامین کنندگان جدید- افزایش کارایی عملیاتی- پیشنهاد محصولات و خدمات جدید- دستیابی به بازارهای جهانی- کاهش هزینه های تعاملات و اطلاعات- کاهش هزینه های تبلیغاتاز طرفی ويژگيهاي خاص صنايع كوچك و متوسط باعث شده است كه اين شركتها در پذيرش تجارت الکترونیک با موانع و مشكلات خاص خود روبرو شوند. بررسي پذيرش تكنولوژي‌هاي نوين در ميان اندازه‌هاي مختلف سازمانهاي اقتصادي و خدماتي (كسب و كارهاي اقتصادي) نشان مي‌دهد كه صنايع كوچك و متوسط تكنولوژي‌ها را نسبتاً كندتر مي‌پذيرند و ارتباط معناداري بين پذيرش فناوري اطلاعات و اندازه شركت وجود دارد (آنكتاد 2004). آنكتاد در گزارش تجارت الكترونيكي و توسعه سال 2004 بر اين عقيده است كه با وجود رشد فزاينده تجارت الكترونيكي و افزايش روز به روز اهميت آن، توسعه اين پديده در بين شركتهاي كوچك و متوسط به كندي اتفاق مي‌افتد.در سال 2001 در اروپا 79 درصد از شركتهاي بزرگ به اينترنت دسترسي داشتند در حالي كه همين رقم براي شركتهاي كوچك و متوسط 25 درصد گزارش شده است (UNCTAD E-Commerce and Development Report ,2004).پذيرش تجارت الكترونيك در شركتهاي كوچك و متوسط محدود به به كارگيري ايميل و وب مي باشد و اين شركتها اينترنت را براي ارتباط و تبليغات استفاده مي كنند (Lawson , Alcock , Cooper & Burgess , 2003). اما آنچه كه غير قابل انكار است، اثرات و فشار ناشي از محيط رقابتي تجارت جهاني براي بكارگيري تجارت الكترونيكي (بخصوص در بخش B2B) است كه بدون توجه به اندازه شركتها به آنها تحميل مي‌شود. بنابراین شركتهاي كوچك و متوسط در نهايت مجبور به بكارگيري تجارت الكترونيكي خواهند بود.