چکیده با توجه به افزایش استفاده از اینترنت و رفع بسیاری از نیازهای کاربران از طریق وب، تحقیق در مورد کاربردها، امکانات و نحوه تعامل کاربران با وب اهمیت ویژه ای یافته است. یکی از تکنولوژی‌هایی که در2 دهه اخیر مرکز توجه محققان و همچنین کاربران بوده است، شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب هستند. با به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب بسیاری از کاربران تمرکز خود را بر روی ایجاد ارتباطات جدید و یا حفظ ارتباطات قدیمی با استفاده از شبکه‌های اجتماعی معطوف کرده اند. با توجه به نقش شبکه های اجتماعی در زندگی حرفه ای و نیز ایجاد و حفظ ارتباطات، نحوه تعامل کاربر با شبکه اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان کاربپذیری شبکه های اجتماعی با تکیه بر تجربه کاربری استفاده کاربر از لینکدین است تا بر اساس مشکلات موجود در این شبکه بتوان مبنایی برای طراحی واسط کاربری شبکه های اجتماعی ایجاد کرد. بدین منظور از روشی مطرح در تعامل انسان و کامپیوتر موسوم به ارزیابی کاشفه ای استفاده شده است که برای بالا رفتن ضریب اطمینان از روش تست کاربر بر اساس سناریو بهره گرفته شده است.روش ارزیابی مکاشفه ای یکی از روش‌های ارزیابی میزان کاربردپذیری است. ارزیابی کاربردپذیری شاخه ای از علم تعامل انسان با کامپیوتر است که به بررسی میزان رضایت کاربر در هنگام کا با سیستم می پردازد. این روش بیشتر در بررسی واسط کاربری نرم افزار‌ها و وب سایت‌ها کاربرد دارد. برای دستیابی به اعتبار بیشتر، از ترکیب ارزیابی مکاشفه ای و تست کاربر بر اساس سناریوهای از پیش مشخص شده استفاده شده است که در ادامه به طور کامل توضیح داده خواهد شد. در این تحقیق با به کارگیری روش ارزیابی مکاشفه ای در کنار استفاده از سناریوهایی که تمامی ابعاد مورد مطالعه را دربرمی گیرند، به بررسی رفتار کاربر و نیز بررسی مشکلات مطرح شده توسط کاربران پرداخته می شود. با انجام ارزیابی مکاشفه ای لیستی از مشکلات کاربران در تعامل با شبکه اجتماعی لینکدین مشخص گردید. برای اعتبارسنجی و اطمینان از نتایج به دست آمده از روش مذکور، از روش تست کاربر استفاده گردید.پس از بررسی رابط کاربری در مرحله اول و ارسال چک لیست بر اساس چک لیست ارزیابی مکاشفه ای نیلسون، برای 60 نفر در رده سنی 16 تا 40 سال، از سوی 38 نفر پاسخ دریافت گردید. چک لیست مذکور برای 30 زن و 30 مرد ارسال گردید و از سوی 17 زن و 21 مرد پاسخ دریافت شد. در طول انجام این ارزیابی 48 مورد مشکل مربوط به طراحی واسط کاربری توسط کاربران گزارش گردید.برای اعتبارسنجی و اطمینان از مشکلات گزارش شده در روش ارزیابی، با 7 نفر داوطلب سناریوهایی که از پیش تهیه دیده شده بود و تمامی جنبه های مورد ارزیابی را در بر می گیرد و با استفاده ازستناریو ها میزان موفقیت 88% گزارش شده است.در ادامه به تفصیل به روش انجام و نتایج حاصل از تحقیق پرداخته خواهد شد. واژگان کلیدی: شبکه‌های اجتماعی، تعامل انسان با کامپیوتر، کاربردپذیری، ارزیابی مکاشفه ای، تست کاربر، رابط کاربری، رفتار کاربر فهرست مطالب فصل 1- مقدمه21-1- تاریخچه تعامل انسان با کامپیوتر:21-2- شبکه‌های اجتماعی:31-2-1- چرا کاربران عضو شبکه‌های اجتماعی می‌شوند؟51-2-2- انواع شبکه‌های اجتماعی:61-3- تعاریف تجربه کاربری و اهمیت پرداختن به آن:81-3-1- تعریف تجربه کاربری:81-3-2- اهمیت تجربه کاربری:81-4- ارزیابی مکاشفه ای :9فصل 2- مروری بر ادبیات تحقیق و مبانی نظری112-1- سادگی طراحی واسط کاربری:112-2- جستجوی برجسته و تابعی :122-3- طراحی دکمه‌های برجسته :132-4- جدایی عناصر :132-5- فرم‌های ساده و قابل استفاده :142-6- به روز رسانی به موقع :142-7- کاربرمحور بودن واسط کاربری :14فصل 3- پیشینه پژوهشی173-1- دیده شدن وضعیت سیستم :203-2- ایجاد ارتباط یک به یک بین سیستم و دنیای واقعی:203-3- کنترل کاربر و آزادی :213-4- رعایت استاندارد و سازگاری :213-5- جلوگیری از خطا :213-6- شناخت به جای دوباره فراخوانی :223-7- انعطاف‌پذیری و کارایی :223-8- طراحی زیبا و حداقلی :223-9- کمک به کاربران برای تشخیص و رفع خطا و بازگشت به حالت قبل از خطا:233-10- راهنما و مستندات سیستم:23فصل 4- روش انجام پژوهش264-1- روش‌های ارزیابی استفاده شده و توجیه استفاده از آنها:264-2- چرخه مورد استفاده در تحقیق:284-3- پرسشنامه:284-3-1- انتخاب شرکت کنندگان:304-4- مراحل انجام تحقیق:304-4-1- انجام ارزیابی مکاشفه ای:304-4-2- تست کاربر:354-4-3- اندازه گیری میزان موفقیت و سختی:434-4-4- بررسی میزان کارایی بر اساس معیار زمانی:444-4-1- مشاهده میدانی:46فصل 5- بحث و نتیجه‌گیری48فصل 6- پیشنهادها و فرصت‌های پژوهشی آینده516-1- پیشنهادها:516-2- فرصت‌های پژوهشی آینده:52 فهرست شکلهاعنوان صفحه شکل 1: نحوه تعامل و ارتباطات بین شبکه‌های اجتماعی13شکل 2: ارتباط بین شبکه های اجتماعی و دنیای وب14شکل 3: Twitte21شکل 4: نمودار مراحل انجام کار37شکل 5: بخشی از چک لیست طراحی شده برای انجام ارزیابی مکاشفه ای43شکل 6: بخشی از سناریو مورد استفاده در تست کاربر45شکل 7: ایجاد حساب کاربری46شکل 8: کامل کردن اطلاعات کاربر47شکل 9: بارگزاری عکس48شکل 10: اضافه کردن یک نفر به دوستان49شکل 11: اضافه شدن به یک گروه50شکل 12: تنظیمات Notification50شکل 13: درخواست recommendation51شکل 14: خروج از سیستم52 فهرست جداولعنوان صفحه جدول 1: لیست ارزیابی مکاشفه‌ای Nielson27جدول 2: جامعه آماری مورد مطالعه39جدول 3: خلاصه نتایج به دست آمده از ارزیابی مکاشفه ای40جدول 4: میزان موفقیت انجام عملیات در تست کاربر51جدول 5: نحوه تعامل کاربر با وب سایت بر اساس معیار زمان52جدول 6: جامعه آماری مورد مطالعه55جدول 7: مشکلات مطرح شده در ارزیابی مکاشفه ای56 فهرست فرمول هاعنوان صفحهمعادلة 1: فرمول اندازه گیری میزان موفقیت51 فهرست پیوستهاپیوست A - منابع و مآخذ59پیوست B - سناریو مربوط به تست کاربر61پیوست C - چک لیست ارزیابی مکاشفه ای63 فصل نخست: مقدمهتحقیقات در زمینه تعامل انسان و کامپیوتر باعث ایجاد تغییرات اساسی در دنیای کامپیوتر شده است. تعامل انسان با کامپیوتر مطالعه و تحقیق در زمینه کاربردپذیری[1] است و بیشتر در مورد درک و تولید نرم‌افزارها و دیگر تکنولوژی‌هایی است که افراد از آنها استفاده می‌کنند. در طول دو دهه گذشته تعامل انسان و کامپیوتر مرکز توجه تحقیقات علوم کامپیوتر و علوم اجتماعی و رفتارشناسی قرار گرفته است. بررسی رفتار کاربر در مقابله با تغییرات ایجاد شده در رابط کاربری یا سایر تنظیمات از شاخه‌های علم تعامل انسان با کامپیوتر(Human Computer Interaction-HCI) است که با رویکرد روانشناسی در بهبود سیستم‌های طراحی شده برای کاربران به کار می رود. علم "تعامل انسان و كامپيوتر" اولين باردر سال 1975 مطرح و شناخته شد. در سال 1980 به عنوان شاخه اي مستقل از علم مطرح شد و نيز اولين كتاب در اين زمينه در سال 1983 چاپ شد.[2] اين مبحث پس از مطرح شدن اين شاخه از علم توجه گروه بسيار زيادي از متخصصان سيستم وبرنامه نويسان و طراحان رابط كاربري به آن جلب شد زيرا تا آن زمان در طراحي سيستم‌هاي كامپيوتري به نقش كاربر توجه زيادي نشده بود. هدف از پرداختن به این علم میان رشته ای ایجاد متدولوژی‌ها و پروسه‌های طراحی رابط کاربری، ایجاد متد‌های برای تغییر رابط‌های کاربری جدید، تکنیک‌های سنجش و مقایسه رابط‌های کاربری،پیاده سازی رابط‌های کاربری جدید و تکنیک‌های تعامل، پیاده سازی مدل‌های توصیفی و پیشگویانه[2]و تئوری‌های تعامل بوده است. هدف طولانی مدت تعامل انسان و کامپیوتر نیز طراحی و ساخت سیستم‌هایی است که کمترین مانع و مشکل را برای مدل شناختی کاربران و آنچه کاربران از کار کردن با سیستم طراحی شده می دانند، ایجاد نماید.[3] کاربرد پذیری، ثبات، امنیت، سادگی ارتباط با شبکه اجتماعی و رابط کاربری همه از مواردی است که در طراحی و حتی بازبینی و اعمال تغییرات در این بستر ارتباطی باید مورد توجه قرار گیرد. در بخش‌های بعدی به تفصیل به این موضوع پرداخته خواهد شد. برخی از دلایل موفقیت این علم کاملاَ ریشه در تکنولوژی دارد: تعامل انسان با کامپیوتر مشکلات زیادی را تشخیص داده و برای حل آنها راه حل‌های مناسبی در حوزه علوم کامپیوتر ارئه کرده است. برای مثال در ایجاد تغییر در واسط کاربری، سیستم‌های مدیریت واسط کاربری، راهنما‌های سیستم .سایر دلایل به طور عمده فرهنگی است: این علم موجب شده است که در صورت استفاده افراد غیر فنی از کامپیوتر و سایر تکنولوژی‌های وابسته، تاثیرشان بر زندگی فرد مشخص باشد.بررسی رفتار کاربر در مقابله با تغییرات ایجاد شده در رابط کاربری یا سایر تنظیمات از شاخه‌های علم تعامل انسان با کامپیوتر(Human Computer Interaction-HCI) است که با رویکرد روانشناسی در بهبود سیستم‌های طراحی شده برای کاربران به کار می رود. علم "تعامل انسان و كامپيوتر" اولين باردر سال 1975 مطرح و شناخته شد. در سال 1980 به عنوان شاخه اي مستقل از علم مطرح شد و نيز اولين كتاب در اين زمينه در سال 1983 چاپ شد.[2] اين مبحث پس از مطرح شدن اين شاخه از علم توجه گروه بسيار زيادي از متخصصان سيستم وبرنامه نويسان و طراحان رابط كاربري به آن جلب شد زيرا تا آن زمان در طراحي سيستم‌هاي كامپيوتري به نقش كاربر توجه زيادي نشده بود. هدف از پرداختن به این علم میان رشته ای ایجاد متدولوژی‌ها و پروسه‌های طراحی رابط کاربری، ایجاد متد‌های برای تغییر رابط‌های کاربری جدید، تکنیک‌های سنجش و مقایسه رابط‌های کاربری،پیاده سازی رابط‌های کاربری جدید و تکنیک‌های تعامل، پیاده سازی مدل‌های توصیفی و پیشگویانه[3]و تئوری‌های تعامل بوده است. هدف طولانی مدت تعامل انسان و کامپیوتر نیز طراحی و ساخت سیستم‌هایی است که کمترین مانع و مشکل را برای مدل شناختی کاربران و آنچه کاربران از کار کردن با سیستم طراحی شده می دانند، ایجاد نماید.[3] کاربرد پذیری، ثبات، امنیت، سادگی ارتباط با شبکه اجتماعی و رابط کاربری همه از مواردی است که در طراحی و حتی بازبینی و اعمال تغییرات در این بستر ارتباطی باید مورد توجه قرار گیرد.شبکه‌های اجتماعی متشكل از گروهی از افراد یا سازمان‌های دارای سلیقه یا منافع مشترک هستند که برای دستیابی به اهداف خاص گرد هم می آیند. پیشینه اولین ارتباطات و شبکه‌های مجازی به کاربران ایمیل میرسد.اولین شبکه‌های اجتماعی در غالب گروه‌های Usenet برای افراد با علایق یکسان شکل گرفت که افراد عضو گروه که در آن زمان استفاده کنندگان از اینترنت غالباً برنامه نویسان و همگی دغدغه‌های یکسانی در مورد بکارگیری تکنولوژی داشتند. از امکانات منحصر به فرد این شبکه‌های اجتماعی امکان برقراری ارتباط بین افراد از طریق چت روم‌ها بود. از آنجایی که اولین شبکه‌های اجتماعی کاربران مختص خود را داشتند، در بین مردم عادی و کاربران کامپیوتر شناخته شده نبودند.[1]شکل 1: نحوه تعامل و ارتباطات بین شبکه‌های اجتماعیاولین شبکه اجتماعی که به کاربران امکان نمایش دادن و ایجاد لیست دوستان[4] را داد Live Journal بود که علاوه بر امکانات مذکور امکان ایجاد بلاگ توسط کاربران و مشاهده آن توسط سایر کاربران را داشت. برخی از این سایت‌ها همچنان هم فعالیت می کنند. از سال 2003 تعداد و انواع شبکه‌های اجتماعی مجازی افزایش یافتند و میلیون‌ها نفر برای استفادها از شبکه‌هایی چون Friendster, LinkedIn وMyspace ثبت نام کردند. در سال 2003 هنگامی که Friendster از کاربران حق عضویت[5]دریافت کرد، کاربران به فکر استفاده از سایت‌های مشابه با خدمات رایگان افتادند. تمایل کاربران به استفاده از شبکه‌های اجتماعی رایگان با امکانات مورد نظر، باعث ایجاد رقابت شدیدی در شبکه‌های اجتماعی به هدف جلب رضایتمندی کاربران شد.[2]با توجه به مدت زمانی که کاربران برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی صرف می کنند، رضایت کاربران از سرویسی که از شبکه اجتماعی مورد نظرشان اهمیت ویژه ای دارد. شکل 2: ارتباط بین شبکه های اجتماعی و دنیای وبدلیل اصلی عضویت افرد در شبکه‌ها احتماعی، ارتباط برقرار کردن با سایر افرادی است که کاربران به نحوی آنها را می‌شناسند: همانند دوستان، اقوام، همکاران و دیگر آشنایان. همچنین کاربران برای دنیال کردن اخبار خاص و اتفاقات مورد علاقه شان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. افراد بسیار زیادی برای در داشتن تعامل با سایرین وارد شبکه‌های مجازی می‌شوند، و معمولاً در هنگام استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به چک کردن نوشته‌های سایرین، دیدن عکس‌ها و یا ارسال پیغام برای دوستانشان می‌پردازند. گاهی اوقات دلیل استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ترجیح افراد به داشتن رابطه مجازی به حای صحبت یا ملاقات حضوری با دوستان است.اغلب، راه ارتباطی افرادی که در خارج مرزها زندگی می‌کنند با دوستان، آشنایان و نیز افراد فامیل، شبکه‌های اجتماعی است. همچنان بسیاری از کاربران برای اعلام اتفاقاتی که در زندگی آنها در جریان است، از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند همانند شروع کار جدید و ... .برخی از کاربران برای دنبال کردن هنرپیشه‌ها و یا خواننده‌های مورد علاقه شان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. تعداد اندکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی برای مقاصد شغلی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. افرادی که از شبکه‌های احتماعی برای مقاصد شغلی استفاده می‌کنند عمدتاً دو دسته‌اند: دسته اول افرادی که جویای کار بوده و صفحات مرتبط با شرکت‌ها را برای دست یافتن به موقعیت شغلی جدید دنیال می‌کنند. دسته دوم افرادی هستند که خود صاحب کسب و کار بوده و برای ارائه خدمات و یا بازاریابی محصولات از بستر شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.معمولا کسانی به عنوان اعضای ثابت شبکه‌های احتماعی شناخته می‌شوند که هر روز و یا هفتگی وارد حساب کاربری خود شده و بر اساس علاقه و نیاز به دنبال کردن افراد یا مطالب بپردازند.فضاهای شبکه‌های اجتماعی در حال حاضر بسیار پر رونق است، و دلیل و انگیزه کاربران از عضویت در آنها به سختی قابل تفکیک است. شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در گروه‌های بسیار متفاوتی دسته بندی شوند، ولی همگی هدف متحدی را دنبال می‌کنند: همه آنها برای‌ایجاد ارتباطات محکم بین افراد به وجود آمده‌اند. برخی برای کمک به افراد برای یافتن اشخاص و اطلاعات به وجود آمده‌اند، برخی به طور کامل و جدی بر روی ارتباطات تمرکز کرده‌اند و برخی مبتنی بر خلاقیت فردی هستند. هر یک از انواع نام برده بر اساس ماهیتشان، در برگیرنده مشخصات مختص به خودشان هستند.