مقدمهایدز[1]: به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است.ایدز یک بیماری پیش رونده و قابل پیشگیری است.این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نامHIV دربدن میزبان می باشد که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن(معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی)انسان می گردد که خود زمینه ساز بروز عفونت های موسوم به فرصت طلب می باشد که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنها است ودر نهایت،در اثرپیشرفت همین عفونت ها،مرگ بیمار حاصل می گردد.ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست.بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد که با هاله ای از شرم و منع های اخلاقی و فرهنگی همراه است که این موضوع مانع اعلام درمان از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن می باشد.به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری،این بیماران در مورد انتخاب مسکن،شغل،مراقبت های بهداشتی و حمایت عمومی،مورد تبعیض قرار می گیرند.رفتارهای نا مناسب و تحقیر آمیز موجب انزوای بیمار گشته و فرصت آموزش را از وی می گیرد.وحشت از مرگ و طرد شدن و انگ اجتماعی موجب می شود که شخص بیمار تا جایی که مقدور است وضعیت خود را مخفی نگه دارد واین خود موجب گسترش آلودگی می گردد.عدم اطلاع بسیاری از مبتلایان به بیماری(ایدز)خود یکی دیگر از عوامل شیوع می باشد،که شخص بدون اینکه بداند ناقل بیماری است موجب انتقال آن به دیگران می شود.متاسفانه گاهی پیش می آید که افراد به دلایل مختلف با علم به بیماری و نتایج حاصل از آن،که در نهایت منجربه مرگ می باشد، عمداً و یا سهوأ و از روی بی احتیاطی و بدون رعایت اقدامات پیشگیرانه آن را به دیگران منتقل می کنند.بنابراین اهمیت این مسئله ایجاب می کند که در کنار تمام تلاشهای فراوانی که جهت شناسائی،کنترل،پیشگیری و درمان این بیماری توسط جامعه پزشکی و نهاد های حفظ بهداشت عمومی،صورت گرفته به بررسی نقش و کارکرد رشته حقوق(علی الخصوص رشته حقوق کیفری)نیز بپردازیم.اصولأ حقوق و قواعد حقوقی،متاثر از اوضاع و احوال و نیازهای جامعه بوده و وظیفه آن وضع و کنترل هنجارها و پاسخ به همین نیازها است.از همین روست که به حقیقت نمی توان از کنار چنین حربه ای در مقابل چنین معضلی به آسانی و بی اعتناء گذر نمود.عمده تلاشهاییکه در این رابطه و در مقابله با شیوع بیماری ایدز صورت پذیرفته است،ناظر به اعمال سیاست های کیفری در قلمرو حقوق جزا بوده و تلاش شده است با فرض مسوولیت،برای ناقل آن،اندکی از سرعت شیوع این بیمار ی کاسته شود.در این فرض امید می رود که اعمال مجازات بر انتقال ایدز بتواند چنین قصدی را در اذهان مبتلایان منتفی نموده و ترس از مجازات و مکافات عمل،این گروه را از اجرای مجرمانه خویش باز دارد،و انتظار می رود که آثار عبرت انگیز اعمال مجازات در تعدیل تمایلات بزهکارانه موثر افتد و کسانی را که چنین افکاری در ذهن می پروانند را از حرکت باز ایستاند.در مجموع در شیوع بالا،مرگ و میر زیاد،درمان ناپذیری وامکان پیشگیری،ناشی از این بیماری اهتمام هر چه بیشتر سیاست های کیفری را در این زمینه توجیه می کند.فارغ از تلاشهای وسیعی که در کشورهای اروپایی در این راستا به عمل آمده،متاسفانه در کشور ما هیچ نوع تحرکی در این زمینه به چشم نمی خورد.بدرستی معلوم نیست که آیا نهاد قانونگذاری،اعمال سیاست های کیفری را در این زمینه لازم می داند؟وآیا نهادهای عدالت گستر،حقی را برای قربانیان این بیماری به رسمیت می شناسند؟لذا جهت پاسخ به این سوالات،در این پایان نامه،ابتدا به شناخت ویروسHIVو بیماری ایدز،راه های انتقال،پیشگیری و درمان و محدودیت هایی که در این مسیر موجود است پرداخته.سپس به بررسی سیاستهای نظام کیفری کشورمان در برخورد با رفتارهای ناقل ایدز و تطبیق برخی عناوین کیفری با چنین رفتارهایی،خواهیم پرداخت. الف)پیشینه تحقیقچند سالی است که از ورود این مفهوم به حقوق کیفری ایران می گذرد اما در حوزه ی پژوهش هیچ تحقیقی جز به جز و کامل به این مفهوم نپرداخته است از این حیث تنها با عباراتی تکراری و مختصر در کتب حقوقی رو به رو هستیم که فقط به بیان کلیات اکتفا کرده اند.محمد صالح ولیدی (1364) در کتاب خود تحت عنوان موقعیت خطای جزایی در اثبات مسئولیت کیفری کتاب ایشان جز اشاره ای مختصر چیز دیگری بیان نکرده اند ولی از آن جهت که در کتاب خود به مبانی و اهداف مسئولیت جزایی پرداخته اند استفاده از کتاب ایشان مفید و شایسته است.سید رضا احسان پور (1388) کتاب ایشان تحت عنوان مسئولیت کیفری ناشی از انتقال ایدز تنها با نگاهی مختصر به این موضوع پرداخته است و با توجه به اهمیت جایگاه ایشان در این زمینه مید به نظر می رسد. محمد روشن (1386) در مقاله خود به بررسی حقوقی و فقهی انتقال بیماری از طریق تماس حنسی پرداخته است به طور کامل به بررسی حقوقی نپرداخته است.محمود عباسی در مقاله خود به بررسی انتقال بیماری ایدز از طریق تماس جنسی و انتقال خون از آثار حقوقی تا پیامدهای کیفری پرداخته است که به تحلیل شرایط و موانع این بیماری پرداخته استاما در آخر با توجه به همه تحقیق هایی که در این زمینه انجام شده است نسبت به موضوع این پایان نامه می توان بیان داشت که این موضوع از یک طرف نو و تازه می باشد و از طرف دیگر کاملتر از کارهای انجام شده است چون هیچ کدام آنها به طور کامل و واضع با تمام شرایط و ویژگی ها به بررس مسئولیت جزایی ناشی از ایدز نپرداخته اند. ب)هدف تحقیق1-تبیین جایگاه مسئولیت جزایی در قوانین جزایی سابق2-بررسی مسئولیت جزایی ناشی از ایدز از منظر قانون جدید3-تبیین اختلافات و تشابهات مسئولیت جزایی در برابر سایر موارد پ)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 1. (AIDS) Immune deficiency syndrome acquired فهرست مطالب صفحهچکیده .... 1بخش اول : کلیات ................. 2مقدمه .... 3الف)پیشینه تحقیق ............... 4ب)هدف تحقیق ................. 5پ)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ............... 5ت)روش انجام تحقیق ........ 5ث)محدودیتها و مشکلات تحقیق ...................... 6ج)سؤالات تحقیق ................ 6چ)فرضیه های تحقیق ........... 6بخش دوم: حقایق پزشکی مربوط به HIV/ایدز . 8فصل اول:شناسیایی ویروس ایدز ........................ 8مبحث اول:منشاء ایدز .......... 8مبحث دوم:ساختمان و ترکیب ویروسHIV ... 9فصل دوم:تشخیص و شناسایی عفونتهای HIVدر انسان................... 10مبحث اول: پاتوژنر و پاتولوژی............................ 10الف- مرور دوره عفونتHIV ............................ 10ب- آزمایش های تشخیصی HIV/ایدز .............. 11مبحث دوم: نشانه های بالینی و عوارض ناشی از ایدز/HIV ............ 12الف- نشانه های بالینی عفونت HIV ................. 12ب- عوارض ناشی از ایدز/HIV ....................... 131-عارضه ناشی از HIV .... 132-عوارض ناشی از بیماری ایدز ......................... 14پ-عوارض ناشی از ایدز/HIV در کودکان .... 14فصل سوم: انتقال، درمان و پیشگیری .................. 15مبحث اول: راههای انتقال ویروس ...................... 15مبحث دوم:درمان و پیشگیری ............................. 18واکسنهایHIV .................. 18فصل چهارم:اپیدمیولوژی ایدز/HIV .................. 19مبحث دوم:آمار ابتلا به ایدز/HIV در ایران ........ 19بخش سوم:بررسی حقوقی انتقال ایدز/HIV ....... 22فصل اول: بررسی حقوقی عنوان مجرمانه انتقال ایدز/HIV .............. 22مبحث اول: دلایل موافقان و مخالفان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز 22گفتار اول- دلایل مخالفان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز .............. 23گفتار دوم- دلایل موافقان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز ............ 26مبحث دوم: مسئوولیت کیفری و بررسی مصادیق قابل بحث در باب انطباق عناوین قانونی با انتقال ایدز/HIV . 27گفتار اول: مفهوم مسئوولیت ........................... 281-تعریف مسئوولیت کیفری ............................. 282-عناصر مسئوولیت کیفری 29الف)ارتکاب عمل مجرمانه و اخلال در نظم عمومی ...................... 30ب)داشتن اهلیت و قابلیت انتساب جرم انجام یافته ........................ 36پ)رابطه سببیت بین فعل مجرمانه و زیان وارده 36گفتار دوم: انتخاب عناوین کیفری مناسب ...... 371-قتل . 381-1-بررسی فقهی............. 381-2-بررسی حقوقی.......... 402-شروع به قتل ................. 463-قتل غیر عمد ................. 47الف-بررسی فقهی.................... 47ب-بررسی حقوقی................. 493-1-قتل شبه عمد ................ 523-2-قتل خطای محض ......................................... 524-ایراد ضرب و جرح عمدی ........................... 525-تهدید علیه بهداشت عمومی ....................... 546-محاربه و افساد فی الارض ........................... 55 فصل دوم:سقط جنین و رابطه آن با ایدز .......... 57مبحث اول:الف-تعریف جنین و سقط جنین و انواع آن ........................ 57ب-سقط جنین.................. 57ج-انواع سقط جنین ......... 58مبحث دوم: بررسی حقوقی سقط جنین مبتلا به HIV ..................... 60 فصل سوم:عوامل سقوط مجازات در انتقال HIV/ ایدز ................ 65مبحث اول: فوت جانی یا مجنی علیه ............... 65الف) فوت جانی قبل از فوت مجنی علیه .......... 65ب)فوت مجنی علیه قبل از فوت جانی ............. 65مبحث دوم: رضایت مجنی علیه ...................... 67الف)فرض جهل مجنی علیه ............................ 68ب)فرض علم مجنی علیه .. 68مبحث سوم: ابراء جانی .... 69نتیجه گیری و پیشنهادات .. 75منابع . 77
مسئوولیت جزائی ناشی از انتقال بیماری ایدز توسط مبتلایان به آن
مقدمهایدز[1]: به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است.ایدز یک بیماری پیش رونده و قابل پیشگیری است.این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نامHIV دربدن میزبان می باشد که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن(معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی)انسان می گردد که خود زمینه ساز بروز عفونت های موسوم به فرصت طلب می باشد که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنها است ودر نهایت،در اثرپیشرفت همین عفونت ها،مرگ بیمار حاصل می گردد.ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست.بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد که با هاله ای از شرم و منع های اخلاقی و فرهنگی همراه است که این موضوع مانع اعلام درمان از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن می باشد.به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری،این بیماران در مورد انتخاب مسکن،شغل،مراقبت های بهداشتی و حمایت عمومی،مورد تبعیض قرار می گیرند.رفتارهای نا مناسب و تحقیر آمیز موجب انزوای بیمار گشته و فرصت آموزش را از وی می گیرد.وحشت از مرگ و طرد شدن و انگ اجتماعی موجب می شود که شخص بیمار تا جایی که مقدور است وضعیت خود را مخفی نگه دارد واین خود موجب گسترش آلودگی می گردد.عدم اطلاع بسیاری از مبتلایان به بیماری(ایدز)خود یکی دیگر از عوامل شیوع می باشد،که شخص بدون اینکه بداند ناقل بیماری است موجب انتقال آن به دیگران می شود.متاسفانه گاهی پیش می آید که افراد به دلایل مختلف با علم به بیماری و نتایج حاصل از آن،که در نهایت منجربه مرگ می باشد، عمداً و یا سهوأ و از روی بی احتیاطی و بدون رعایت اقدامات پیشگیرانه آن را به دیگران منتقل می کنند.بنابراین اهمیت این مسئله ایجاب می کند که در کنار تمام تلاشهای فراوانی که جهت شناسائی،کنترل،پیشگیری و درمان این بیماری توسط جامعه پزشکی و نهاد های حفظ بهداشت عمومی،صورت گرفته به بررسی نقش و کارکرد رشته حقوق(علی الخصوص رشته حقوق کیفری)نیز بپردازیم.اصولأ حقوق و قواعد حقوقی،متاثر از اوضاع و احوال و نیازهای جامعه بوده و وظیفه آن وضع و کنترل هنجارها و پاسخ به همین نیازها است.از همین روست که به حقیقت نمی توان از کنار چنین حربه ای در مقابل چنین معضلی به آسانی و بی اعتناء گذر نمود.عمده تلاشهاییکه در این رابطه و در مقابله با شیوع بیماری ایدز صورت پذیرفته است،ناظر به اعمال سیاست های کیفری در قلمرو حقوق جزا بوده و تلاش شده است با فرض مسوولیت،برای ناقل آن،اندکی از سرعت شیوع این بیمار ی کاسته شود.در این فرض امید می رود که اعمال مجازات بر انتقال ایدز بتواند چنین قصدی را در اذهان مبتلایان منتفی نموده و ترس از مجازات و مکافات عمل،این گروه را از اجرای مجرمانه خویش باز دارد،و انتظار می رود که آثار عبرت انگیز اعمال مجازات در تعدیل تمایلات بزهکارانه موثر افتد و کسانی را که چنین افکاری در ذهن می پروانند را از حرکت باز ایستاند.در مجموع در شیوع بالا،مرگ و میر زیاد،درمان ناپذیری وامکان پیشگیری،ناشی از این بیماری اهتمام هر چه بیشتر سیاست های کیفری را در این زمینه توجیه می کند.فارغ از تلاشهای وسیعی که در کشورهای اروپایی در این راستا به عمل آمده،متاسفانه در کشور ما هیچ نوع تحرکی در این زمینه به چشم نمی خورد.بدرستی معلوم نیست که آیا نهاد قانونگذاری،اعمال سیاست های کیفری را در این زمینه لازم می داند؟وآیا نهادهای عدالت گستر،حقی را برای قربانیان این بیماری به رسمیت می شناسند؟لذا جهت پاسخ به این سوالات،در این پایان نامه،ابتدا به شناخت ویروسHIVو بیماری ایدز،راه های انتقال،پیشگیری و درمان و محدودیت هایی که در این مسیر موجود است پرداخته.سپس به بررسی سیاستهای نظام کیفری کشورمان در برخورد با رفتارهای ناقل ایدز و تطبیق برخی عناوین کیفری با چنین رفتارهایی،خواهیم پرداخت. الف)پیشینه تحقیقچند سالی است که از ورود این مفهوم به حقوق کیفری ایران می گذرد اما در حوزه ی پژوهش هیچ تحقیقی جز به جز و کامل به این مفهوم نپرداخته است از این حیث تنها با عباراتی تکراری و مختصر در کتب حقوقی رو به رو هستیم که فقط به بیان کلیات اکتفا کرده اند.محمد صالح ولیدی (1364) در کتاب خود تحت عنوان موقعیت خطای جزایی در اثبات مسئولیت کیفری کتاب ایشان جز اشاره ای مختصر چیز دیگری بیان نکرده اند ولی از آن جهت که در کتاب خود به مبانی و اهداف مسئولیت جزایی پرداخته اند استفاده از کتاب ایشان مفید و شایسته است.سید رضا احسان پور (1388) کتاب ایشان تحت عنوان مسئولیت کیفری ناشی از انتقال ایدز تنها با نگاهی مختصر به این موضوع پرداخته است و با توجه به اهمیت جایگاه ایشان در این زمینه مید به نظر می رسد. محمد روشن (1386) در مقاله خود به بررسی حقوقی و فقهی انتقال بیماری از طریق تماس حنسی پرداخته است به طور کامل به بررسی حقوقی نپرداخته است.محمود عباسی در مقاله خود به بررسی انتقال بیماری ایدز از طریق تماس جنسی و انتقال خون از آثار حقوقی تا پیامدهای کیفری پرداخته است که به تحلیل شرایط و موانع این بیماری پرداخته استاما در آخر با توجه به همه تحقیق هایی که در این زمینه انجام شده است نسبت به موضوع این پایان نامه می توان بیان داشت که این موضوع از یک طرف نو و تازه می باشد و از طرف دیگر کاملتر از کارهای انجام شده است چون هیچ کدام آنها به طور کامل و واضع با تمام شرایط و ویژگی ها به بررس مسئولیت جزایی ناشی از ایدز نپرداخته اند. ب)هدف تحقیق1-تبیین جایگاه مسئولیت جزایی در قوانین جزایی سابق2-بررسی مسئولیت جزایی ناشی از ایدز از منظر قانون جدید3-تبیین اختلافات و تشابهات مسئولیت جزایی در برابر سایر موارد پ)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 1. (AIDS) Immune deficiency syndrome acquired فهرست مطالب صفحهچکیده .... 1بخش اول : کلیات ................. 2مقدمه .... 3الف)پیشینه تحقیق ............... 4ب)هدف تحقیق ................. 5پ)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ............... 5ت)روش انجام تحقیق ........ 5ث)محدودیتها و مشکلات تحقیق ...................... 6ج)سؤالات تحقیق ................ 6چ)فرضیه های تحقیق ........... 6بخش دوم: حقایق پزشکی مربوط به HIV/ایدز . 8فصل اول:شناسیایی ویروس ایدز ........................ 8مبحث اول:منشاء ایدز .......... 8مبحث دوم:ساختمان و ترکیب ویروسHIV ... 9فصل دوم:تشخیص و شناسایی عفونتهای HIVدر انسان................... 10مبحث اول: پاتوژنر و پاتولوژی............................ 10الف- مرور دوره عفونتHIV ............................ 10ب- آزمایش های تشخیصی HIV/ایدز .............. 11مبحث دوم: نشانه های بالینی و عوارض ناشی از ایدز/HIV ............ 12الف- نشانه های بالینی عفونت HIV ................. 12ب- عوارض ناشی از ایدز/HIV ....................... 131-عارضه ناشی از HIV .... 132-عوارض ناشی از بیماری ایدز ......................... 14پ-عوارض ناشی از ایدز/HIV در کودکان .... 14فصل سوم: انتقال، درمان و پیشگیری .................. 15مبحث اول: راههای انتقال ویروس ...................... 15مبحث دوم:درمان و پیشگیری ............................. 18واکسنهایHIV .................. 18فصل چهارم:اپیدمیولوژی ایدز/HIV .................. 19مبحث دوم:آمار ابتلا به ایدز/HIV در ایران ........ 19بخش سوم:بررسی حقوقی انتقال ایدز/HIV ....... 22فصل اول: بررسی حقوقی عنوان مجرمانه انتقال ایدز/HIV .............. 22مبحث اول: دلایل موافقان و مخالفان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز 22گفتار اول- دلایل مخالفان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز .............. 23گفتار دوم- دلایل موافقان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز ............ 26مبحث دوم: مسئوولیت کیفری و بررسی مصادیق قابل بحث در باب انطباق عناوین قانونی با انتقال ایدز/HIV . 27گفتار اول: مفهوم مسئوولیت ........................... 281-تعریف مسئوولیت کیفری ............................. 282-عناصر مسئوولیت کیفری 29الف)ارتکاب عمل مجرمانه و اخلال در نظم عمومی ...................... 30ب)داشتن اهلیت و قابلیت انتساب جرم انجام یافته ........................ 36پ)رابطه سببیت بین فعل مجرمانه و زیان وارده 36گفتار دوم: انتخاب عناوین کیفری مناسب ...... 371-قتل . 381-1-بررسی فقهی............. 381-2-بررسی حقوقی.......... 402-شروع به قتل ................. 463-قتل غیر عمد ................. 47الف-بررسی فقهی.................... 47ب-بررسی حقوقی................. 493-1-قتل شبه عمد ................ 523-2-قتل خطای محض ......................................... 524-ایراد ضرب و جرح عمدی ........................... 525-تهدید علیه بهداشت عمومی ....................... 546-محاربه و افساد فی الارض ........................... 55 فصل دوم:سقط جنین و رابطه آن با ایدز .......... 57مبحث اول:الف-تعریف جنین و سقط جنین و انواع آن ........................ 57ب-سقط جنین.................. 57ج-انواع سقط جنین ......... 58مبحث دوم: بررسی حقوقی سقط جنین مبتلا به HIV ..................... 60 فصل سوم:عوامل سقوط مجازات در انتقال HIV/ ایدز ................ 65مبحث اول: فوت جانی یا مجنی علیه ............... 65الف) فوت جانی قبل از فوت مجنی علیه .......... 65ب)فوت مجنی علیه قبل از فوت جانی ............. 65مبحث دوم: رضایت مجنی علیه ...................... 67الف)فرض جهل مجنی علیه ............................ 68ب)فرض علم مجنی علیه .. 68مبحث سوم: ابراء جانی .... 69نتیجه گیری و پیشنهادات .. 75منابع . 77