چكيده سرقت يكي از جرايم شاخص در هر جامعه اي بوده و با توجه به لطمه زدن به اموال و شيوه هاي همراه با خشونت آن هميشه ناامني را در پي داشته و براي كاستن اين گونه جرايم مي طلبد علل و انگيزه آن مشخص گردد. هدف كلي پژوهش شناسايي عوامل و انگيزه موثر بر سرقت در شهر مشهد مي باشد، اين پژوهش از نوع كاربردي و به منظور گردآوري داده ها از پرسشنامه استفاده شده و همچنين به تعدادي از پرونده هاي مرتكبين اين جرم مراجعه گرديده است.در اين پژوهش با بررسي وضعيت هاي مختلف افرادي كه مرتكب جرم سرقت شده اند اين نتيجه حاصل مي شود كه گزينش ارتكاب بزه سرقت از سوي هر يك از اين افراد پي آمد شرايط گوناگون فردي و اجتماعي است كه ممكن است هر فردي را به اين نتيجه ناميمون برساند. و عمدترين انگيزه در ارتكاب جرم سرقت، كسب مال است. اصولاً انگيزه در ارتكاب جرم سرقت موثر نبوده ولي در تحمل كيفر و تعيين نوع و ميزان مجازات موثر مي باشد. البته تاثير انگيزه را در جرمي مانند سرقت كه هم داراي مجازات حدي و هم داراي مجازات هاي تعزيري است بايد به دو گروه تقسيم كرد و ميان اين دو گروه تفكيك قايل شد.مراحل تحقيق اين موضوع را روشن مي كند كه بين متغير هايي مانند محيط اجتماعي نامناسب، وضعيت بد خانوادگي، فقر مادي، دچار شدن به سوء مصرف مواد مخدر، بيكاري با ارتكاب جرم سرقت رابطه معناداري وجود دارد. هر چند ممكن است اين رابطه شدت و ضعف داشته ولي اتصال زنجيروار بيشتر اين موارد به هم كاملاً رويت مي شود و به سختي مي توان بيان كرد كه كدام يك از اين عوامل و شرايط زمينه ساز اصلي ارتكاب بزه سرقت از سوي سارقين است ولي بي شك برخي از آنها نقش پررنگ تري در اين دايره علل بازي مي كنند. آنچه ضروري به نظر مي رسد توسل به راهكارهاي پيشگيرانه به ويژه پيشگيري اجتماعي و وضعي جهت كاستن از آمار بالاي اين جرم مي باشد.واژگان كليدي: سرقت، علل ارتكاب، انگيزه، پيشگيري مقدمهدر تبيين علل و انگيزه سرقت نظرگاههاي متفاوتي طرح شده است و اين نشان دهنده عوامل متعدد در وقوع سرقت مي باشد. بايد ديد كه سرقت از چه عوامل و علل اجتماعي و اقتصادي و يا حالات هيجاني كه آنها نيز ممكن است زائيده شرايط اقتصادي و اجتماعي باشند ناشي مي گردد و يا بر اثر شرائط خاصي پديد مي آيند يا بر اثر تكرار، تثبيت شده اند سرقت يك نوع رفتار خاص نيست بلكه گسترده اي از رفتارهاي متعدد است. در بوجود آمدن آن يك علت وجود ندارد، بطور كلي عوامل و انگيزه هاي مختلفي از جمله خانواده، فقر مادي، فرهنگي و اجتماعي، بيكاري، مهاجرت و غيره در آن تاثير گذار است پس چندين عامل به هم گره خورده موجب بروز سرقت مي شود گاهي عوامل مختلف مي توانند نوعي رفتار را باعث شوند و گاهي نيز انواع مختلفي از رفتارها مي توانند از عوامل مشابهي ناشي گردند. اين تحقيق كه جهت بررسي علل و انگيزه موثر بر سرقت به منظور ارائه راهكارهاي مناسب جهت پيشگيري و مبارزه با سرقت در شهر مشهد مي باشد سعي دارد عوامل و انگيزه اي كه موجب بروز سرقت در مشهد مي گردد را بررسي نمايد.الف – بيان مسئلهيكي از قديمي ترين جرايم اموال كه شايد از همان ابتداي پيداش مفهوم مالكيت در ميان جوامع بشري به آن مبتلا بوده و معمولاً مجازا ت هاي سختي براي مرتكبين آن در اديان و جوامع مختلف پيش بيني شده است جرم سرقت مي باشد اين جرم به دليل سهل تر بودن ارتكاب آن ((در مقايسه با جرايمي مثل كلاهبرداري)) و محسوس بودن منفعت حاصل از آن ((در مقايسه با جرايم عليه اشخاص)) بخش اعظم جرايم ارتكابي در كشورهاي مختلف را تشكيل مي دهد و همين كثرت وقوع توجه خاص حقوقدانان را به آن ايجاب مي كند امروزه در اكثر كشورهاي جهان جرم سرقت به دليل تنوع گوناگون آن به انواع مختلفي كه هر يك شرايط خاص و مجازات مخصوص به خود را دارد تقسيم بندي شده است كه در اين مـــيان مي توان به سرقت ساده، مقرون به آزار و تهديد، سرقت در شب و نظاير آن ها را نام برد.اما در خصوص انتخاب جرم سرقت بعنوان موضوع تحقيق بايد بگوييم در درجه اول نبود تحقيقي كامل كه به جنبه هاي جرم شناسي اين جرم بپردازد و هم ايجاد راهي تازه براي محققين، قضات و وكلاء باز نمايد تا با برخورد با اين جرم از ديدگاه خشك حقوق جزا به يك نگرش جرم شناسانه و نگاه به علل جرم كه در نهايت در تعيين ميزان مجازات و دفاع از حقوق مجرمين و بزه ديدگان موثر باشد تغيير ديدگاه دهند و در درجه دوم اهميت و مرتبه اين جرم در جدول جرايم در جامعه به ويژه جامعه آماري مورد نظر تحقيق چه از لحاظ تعداد زياد مجرمين و چه از نظر بار رواني آن براي جامعه ما را بر آن داشت تا تحقيق را بر اينمبنا استوار نماييم.همچنين سرقت از باسابقه ترين جرايم بشري است كه در جامعه هاي مختلف به شيوه هاي گوناگون ديده مي شود اين پديده در طول زمان دستخوش دگرگوني ها و تغييرات زيادي شده اما تنها چيزي كه از بدو پيدايش و شكل گيري آن تا كنون ثابت مانده، زشتي و مذمت ماهيت آن است با گذشت زمان، شيوه ها و روشهاي سرقت نوع اموال و اشياء مسروقه و وسايل و ابزار مورد استفاده براي ارتكاب آن تغيير يافته است به تعبير ديگر چون در عصر ما موارد و وسايل گوناگون سرقت و گرايش به آن تغيير يافته، مقابله با آن نيز دشوارتر شده است. (حسيني 1390، 69)با توجه به آنچه گفته شد و نيز حضور نگارنده در مجتمع قضايي ويژه سرقت (مجتمع قضايي شهيد قدوسي مشهد) اين انگيزه به وجود آمد تا موضوع پايانه نامه به سمت موضوع سرقت سوق داده شود.بديهي است براي رسيدن به چنين هدفي داشتن لوازم و شروطي لازم است لذا بناي كار را پس از مشورت با اساتيد راهنما و مشاور و ديگر دوستان دست اندكار مسائل قضائي و حقوقي بر جمع آوري اطلاعات پرونده ها، پرسشنامه از محكومين اين جرم و مصاحبه با مجرمين ديدم كه سارق بودن آن ها قطعي شده است ( پرونده هايي كه منتهي به صدور قرار مجرميت و كيفرخواست در دادسرا شده است و نيز پرونده هايي كه در نوبت رسيدگي بوده و يا نسبت به آن حكم صادر شده است) در اين خصوص از پرونده هاي سرقت سه ماه نخست سال 1392 استفاده و بصورت تصادفي يكصد نفر از اين سارقين بعنوان نمونه هاي آماري انتخاب و مورد مصاحبه قرار مي گيرند.براي شناخت هر مطلبي مي بايد بدواً اطلاعات كلي در زمينه آن بدست آورد و سپس به جزئيات توجه نمود و آن را مورد مطالعه و بررسي قرار داد. لذا آمار به كاملترين شكل اطلاعات و حقايق مربوط به هر موضوعي را روشن مي سازد و بهترين وسيله اي است كه مشخصات موضوع با جامعه مورد نظر را با در نظر گرفتن اوضاع كيفي آنها بيان مي دارد. لذا براي رسيدن به اين منظور و غني كردن پژوهش مورد نظر علاوه بر پركردن پرسشنامه و مصاحبه با متهمين، تعدادي از پرونده هاي متهمين سرقت مورد بررسي قرار گرفته و طي فرمي برخي از اطلاعات از اين پرونده ها استخراج و همچنين از سيستم ثبت پرونده هاي قضايي (cms) براي استخراج پاره اي از اطلاعات آماري و مواردي در مورد جرم سرقت استفاده مي نماييم.موضوع ديگري كه بايد به آن پرداخته شود سوالات پرسش نامه و چرايي انتخاب و ترتيب آن هاست بي شك جهت جامع بودن پرسش نامه بايد تمام جوانب سنجيده شود كه در اين خصوص نگارنده مراجعات زيادي به كتاب هاي جامعه شناسي و جرم شناسي داشته و پس از مطالعه و ديدن روش هاي آن كتاب ها اقدام به تهيه پرسش نامه به شيوه اي كه آمده است نموده ام.پرسش نامه تهيه شده شامل چهار بخش مي باشد:1- وضعيت فردي مجرم2- وضعيت خانوادگي كه خود به دو قسمت خانواده پدري (اصلي) و خانواده شخصي تقسيم مي شود.3- وضعيت اجتماعي و اقتصادي4- وضعيت جرم سرقت و سابقه كيفري مجرمدر بخش اول سوالات، يعني وضعيت فردي نگاه به خود مجرم و ويژگي هاي فردي وي اعم از بدني و رواني شده است چرا كه كانون تحليل تعداد زيادي از نظرات جرم شناسي خود مجرم است نه جرم همانند نظريه هاي اثبات گرايي(زيستي و رواني)در بخش دوم وضعيت فرد مجرم در خانواده و جايگاه خانواده فرد در اجتماع مورد بررسي قرار گرفته است.در بخش سوم وضعيت اجتماعي و اقتصادي مجرم مورد پرسش قرار گرفته است. سوالاتي از قبيل وضعيت شغلي و درآمد سارق، جايگاه اعتقادي، تابعيت و....بخش ديگر پرسش نامه بررسي وضعيت سرقت و سابقه آن در خصوص پرسش شونده است اين بخش آخرين قسمت پرسشنامه را به خود اختصاص داده است (از سوال 48 تا 68) و اين بدين علت است كه پس از فراغت از ساختن تصويري از پيشينه مجرم قبل از ورود وي به اين جرم خاص، بايد پيوندهاي وي با جنبه هاي مهم اين جرم سنجيده شود. لذا پرسش هاي اصلي و اساسي هم چون علل گرايش، شيوه انجام، عملي شدن تفكر مجرمانه و ديگر مولف هايي كه مربوط به وقوع جرم سرقت مي باشد در اين بخش واقع شده است.حال با توجه به توضيحات ارائه شده و در نظر گرفتن اهميت فوق العاده علل ارتكاب جرم و نقشي كه مي تواند اين عوامل در كاهش يا افزايش سرقت داشته باشد مسأله اصلي كه ما در اين پژوهـش به دنـبال آن هستيم بررسي اين موضوع است كه چه نوع علت يا عللي به همراه چه انـگيزه اي در ارتكاب جرم سرقت موثر مي باشد؟