چکیدهدر این پایان نامه اثر میدان الکتریکی داخلی قرصهای برافزایشی استاندارد با وشکسانی آلفا را بررسی میکنیم. با در نظر گرفتن میدان الکتریکی داخلی در قرص برافزایشی، تغییراتی در سرعت، فشار، چگالی و میدان مغناطیسی داخلی ایجاد میشود. در اینجا از معادلات هیدرودینامیکی مربوط و فرض خود مشابهی در راستای شعاعی استفاده کردیم و تغییرات را تنها در راستای مورد بررسی قرار دادیم که در نهایت به چند معادله دیفرانسیل معمولی دست یافتیم که با استفاده از شرایط مرزی توانستیم متغییر ها را به روش حل عددی تعیین کنیم. طبق نتایج حاصل اثرات میدان الکتریکی داخلی قرص بر تغییرات سرعت، فشار، چگالی و میدان مغناطیسی داخلی در دو منطقه outflow و inflow بدست آمدکلمات کلیدی: قرص برافزایشی ، میدان مغناطیسی داخلی، میدان الکتریکی.فهرست عناوین فصل اول: مقدمه ای بر فرآیند برافزاي...........11-1- مقدمه ..11-2- برافزايش بوندي…………..31-3- مفهوم قرص هاي برافزايشي …….41-4- طبقه بندي كلي قرص هاي برافزايشي……… 61-4-1- قرص سيستم هاي پيش ستاره اي …….………………………………………………………………61-4-2- قرص ستاره هاي دوتاي……………….…………………………………………………………………81-4-3- قرص هسته هاي فعال كهكشاني……………………………………………………………………..121-5- طبقه بندي قرص هاي برافزايشي از لحاظ شكل هندسي…………………………………..…………………131-5-1- قرص هاي نازك……………………………………………..………………………………………131-5-2- قرص هاي ضخيم……………..…………………………………………………………………141-6- عوامل مؤثر در برافزایش…………….………………………………………………………………141-6-1- برافزایش آدیاباتیک………………………………………………………………………………141-6-2- دما در نزدیکی اجسام متراکم………………………………………………………………………161-6-3- از دست دادن تابش………………………………………………………………………………161-6-4- درخشندگی بحرانی ادینگتون………………………………………………………………………171-6-5- درخشندگی ادینگتون در عمق نوری بالا………………………………………………………………181-6-6-مقایسة برافزایش در ستارههای نوترونی و سیاهچالهها………………………………………..……………191-6-7- برافزایش با تکانه زاویهای…………………….……………………………………………………191-7- پارامترهاي نوعي قرصها……………………..………………………………………………………201-7-1- وشکسانی………………………………………………………………………………………231-7-2- پارامتر …………….……………..…………………………………………………………231-7-3- مدل β…………….…………………………………………………………………………251-8- ناپایداریها……….………………….……………………………………………………………261-8-1- ناپايداري مغناطيسي………………..……………………………………………………………271-8-2- ناپايداري گرانشي…………………..……………………………………………………………311-9- الگوهاي اصلي قرص هاي برافزايشي…………….…….…………………………………………………351-9-1- قرص هاي استاندارد…………………………….…………………………………………………351-9-2- قرص هاي مدل ……………………..….…………………………………………………361-9-2-1- مدل …………………………………………………………………………………361-9-2-2- مدل ……………….…….……………………………………………………………381-9-2-2-1- خصوصيات قرص هاي ……………………………….…………………………………381-9-2-2-2- به دام افتادن الكترون در قرص هاي ………………………………….……………………391-9-3- مدل ………….…………………….………………………………………………………401-9-3-1- مدل ……….…………………………………………………………………………41فصل دوم:حرکت تک ذره در پلاسما………………………………………………………………………432-1-تعریف فضای پلاسمایی………….....…………………………………………………………………432-2- رسانایی پلاسما………………………………………………………………………………………..442-3- پلاسمای نامغناطیده…….……………….……………………………………………………………452-4- حرکت تک ذره………….………………………………………………………..…………………452-5- معادلات میدان…………..…………………………………………………………………………….462-6- چرخش…………………………………………………………………………………………………472-7- سوقهای مغناطیسی………………………………………………………………………………………492-8- سوقهای الکتریکی………………………………………………………………………………………512-8-1- سوق ……………………………………………………………………………………512-8-2- سوق قطبشی…………………………………………………………………………………………53فصل سوم: بررسي اثرات میدان مغناطیسی خارجی بر ساختار قرص هاي برافزايشي استاندارد…..…………563-1- مقدمه……………………..……………….…………………………………………………………563-2 معادلات مغناطوهيدروديناميك………………..…………………………………………………………583-2-1 معادلاتMHD ایدهآل…………………….…………………………………………………………583-3- معادلات حاكم بر ديناميك قرص هاي برافزايشي…………………………………………………………… 633-4- روابط، محاسبات و فيزيك مسئله………………………..………………………………………………643-5- روش خود مشابه براي حل معادلات………………………………………………………………………683-6- حل عددي و بررسي نتايج……………..………………………………………………………………703-7- اثرات میدان مغناطیسی چنبرهای خارجی بر قرص برافزایشی استاندارد……………………….…………………743-8- حل معادلات در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای خارجی و بدون رسانندگی…………………….………..…………753-9- حل عددی و بررسی آن……………………………………………………………………...…………79فصل چهارم:بررسی معادلات حاکم بر قرص برافزایشی در حضور میدانهای مغناطیسی و الکتریکی داخلی…….…………834-1- نظریة تک سیالی………………………..………………………………………………………………844-2- محاسبه میدان مغناطیسی و الکتریکی در قرص برافزایشی…………………………………….....……………884-3- حل عددی و بررسی نتایج…………………..…………………………………………………………… 944-4- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………99منابع ومراجع………………………..……………………………………………………………………100فهرست شکلها :فصل اول: مقدمهای بر فرآیند برافزایش شكل (1-1). نمايي از برافزايش كروي............................................................................................................................................................3شكل (1-2). نمايي جانبي از يك قرص برافزايشي.......................................................................................................................................6شكل (1-3). نمايي از سير تحولي يك سيستم پيش ستاره اي.................................................................................................................7شكل (1-4). نمايي از قرص سيستم دوتايي...................................................................................................................................................9شكل (1-5): پتانسيل روچ يك ستارة دوتايي معمولي با...........................................................................................................................10شكل (1-6). نمايي از قرص برافزايشي اطراف يك مركز فعال كهكشاني...............................................................................................12شكل (1-7). نمايي از نيروهاي وارد بر ذره در حالت تابندگي ادينگتون................................................................................................17شكل (1-8). نمايي از چگونگي انتقال تكانه زاويه اي بين دو لايه وشكسان.........................................................................................27شكل (1-9). نمايي از چگونگي رشد يك اختلال........................................................................................................................................28شکل(1-10): نمایی از به دام افتادن الکترون در قرصهای slim............................................................................................................39شکل(3-1) : مقایسه امواج ماگنتوسونیک، سرعت صوت و سرعت آلفن................................................................................................61شكل( 3-2): خطوط ميدان مغناطيسي در اثر دوران مواد.........................................................................................................................62شكل (3-3). نمايي جانبي از نواحي مختلف در قرص برافزايشي.............................................................................................................71شکل (3-4). نمايي از سرعت شعاعي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب.........................................................................................72شکل (3-5). نمايي از سرعت زاويه اي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب........................................................................................72شکل (3-6). نمايي از سرعت سمتي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب............................................................................................72شکل (3-7). نمايي از فشار در قرص استاندارد با فشار گاز غالب............................................................................................................72شکل (3-8). نمايي از چگالي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب.........................................................................................................73شکل (3-9). نمايي از سرعت شعاعي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب.....................................................................................73شکل (3-10). نمايي از سرعت زاويه اي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب...............................................................................73شکل(3-11). نمايي از سرعت سمتي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب.....................................................................................74شکل (3-12). نمايي از فشار در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب....................................................................................................74شکل (3-13). نمايي از چگالي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب.................................................................................................75شکل (3-14): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای.......79شکل (3-15): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای......79شکل(3-16): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........79شکل(3-17): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای......................................79شکل(3-18): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........................................................................................................................................................................................................................80شکل(3-19): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-20): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای...........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-21): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای...........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-22): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-23): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشارتابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای.........................................................................................................................................................................................................................82 فصل چهارم: بررسی معادلات حاکم بر قرص برافزایشی در حضور میدانهای مغناطیسی و الکتریکی داخلیشکل(4-1): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی...................94شکل(4-2): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی..................94شکل(4-3): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی...................95شکل(4-4): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی................................................95شکل(4-5): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.............................................95شکل(4-6): نمایی از میدان مغناطیسی شعاعی داخلی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی....................................................................................................................................................................................................................95شکل(4-7): نمایی از میدان مغناطیسی زاویهای داخلی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................96شکل(4-8): نمایی از میدان مغناطیسی سمتی داخلی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................96شکل(4-9): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-10): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-11): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-12): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-13): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی....................................................................................................................................................................................................................98شکل(4-14): نمایی از میدان مغناطیسی شعاعی داخلی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................98شکل(4-15): نمایی از میدان مغناطیسی زاویهای داخلی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................98شکل(4-16): نمایی از میدان مغناطیسی سمتی داخلی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی....................................................................................................................................................................................................................98 مقدمهای بر فرآیند برافزايشقرصهاي برافزايشي بدون شك يكي از قديمي ترين پديدههاي اختر فيزيكي مي باشند. قرصهاي برافزايشي در مرحله اي از نجوم ظاهر شدند كه گاليله[1] در سال 1610 ميلادي و هويگنس[2] در سال 1659 ميلادي پي به سيستم حلقوي زحل بردند كه يكي از اولين كشفيات بوسيلة تلسكوپ ميباشد [1]. قرص زحل نوعي متفاوت با قرصی است كه در اين پايان نامه مورد مطالعه قرار میگيرد. قرص زحل مركب از ذرات گرد و غبار و يخ مي باشد كه در حال فعل و انفعال گرانشي و برخورد ميباشند. اولين قرصي كه فشار در آن نقش مهمي را ايفا میکرد، در نيمة دوم قرن هجدهم توسط كانت[3] و لاپلاس[4] مورد بررسی قرار گرفت، كه هم اکنون به نام قرصهاي پيش سياره اي[5] و پيش ستارهاي[6] شناخته می شوند. بحث سر اينكه آيا منظومة شمسي از قرص تشكيل شده است، امروزه بوسيلة بسياري از مشاهدات تاييد شده است [2]. با استفاده از نسبيت عام و نتايج حاصل از سياهچالهها، مطالعة قرصهاي برافزايشي به مرحلة مهمي رسيده است كه ميتوان آنها را یکی از منابع مهم براي تاييد وجود سياهچالهها دانست. اگرچه شواهد حاصل از مشاهدات مستقيم براي قرصهاي برافزايشي خيلي مشكل است، اما بيشترين نامزدهای احتمالي براي وجود آنها در گستره عظيمي از اشياء مانند اختروشها[7]،هستههاي فعال كهكشاني[8] (AGN)، كهكشانهاي بيضوي، دوتائيهاي محكم[9]، منبعهاي عظيم پرتو x كهكشاني و احتمالا شيء بسيار مبهمSS433 (كه گمان ميرود ستارة نوتروني باشد) مي باشند. از اين منابع مختلف بيشترين احتمال مربوط به دوتائيهاي پرتو x ، اختروشها و هستههاي فعال كهكشاني ميباشند، كه انرژي كل خروجي آنها (در انرژيهاي بالا) از مرتبهerg s-1 1048-1045مي باشد. هنگاميكه با چنين پديدههائي مواجه مي شويم، بهترين فرآيند براي خروج انرژي از طريق گرانش مي باشد [3]. برافزايش، استخراج انرژي پتانسيل گرانشي از مواد در حال سقوط بر روي يك پتانسيل گرانشی ميباشد. اگرچه سوخت هسته اي، منبع انرژي ستاره مركزي است كه اجازه مي دهد در مقابل نيروي گرانش حاصل از جرم خودش ايستادگي كند، ولي بيشتر پديدههاي پرانرژي در جهان بوسيلة انرژي پتانسيل گرانشی قوت مي گيرند كه مي توانند از طريق برافزايش آزاد شوند. اين پتانسيل مي تواند ناشي از شيء بسيار پر جرم فشردهاي باشد كه در مركز كهكشانها متمركز شدهاند يا اجرام ستارهاي بسيار جواني باشند كه بوسيلة گازي كه از فرو ريزش ابر باقي مانده است، محاصره شده اند. در تمامي اين موارد، مواد بوسيلة جرم فشردة مركزي در حال برافزايش ميباشند و انرژي پتانسيل گرانشي در شكل تابش و گرما آزاد مي شود. به طور كلي برافزايش شامل فروريزش چرخشي گاز بر روي يك جسم چگال مركزي مي شود. مسئله برافزايش گاز توسط يك ستاره در يك حركت نسبي نسبت به گاز، اولين بار توسط هویل[10] و لتيلتون[11] در سال 1939 ميلادي و سپس توسط بوندي[12] و هويل در سال 1944 ميلادي مورد بررسي قرار گرفت. حالتي كه ستاره در حال برافزايش نسبت به گاز در حال سكون باشد، اولين بار توسط بوندي در سال 1952 ميلادي مورد مطالعه قرار گرفت و به برافزايش بوندي مشهور شد و اين برافزايش به مقدمه و پايه اي براي مطالعه قرص هاي برافزايشي به شكل امروزي تبديل شد. اهميت آزاد شدن انرژي توسط فرايند برافزايش جرم اولين بار توسط زلدوويچ[13] و نوويكوو[14] در سال 1964 و همچنين سالپيتر[15] در همان سال مطرح شد. هاياكاوا[16] و ماتسوكا[17] در سال 1964 ميلادي فرايند برافزايش در ستارگان دوتايي را به عنوان منبعي براي پرتو ايكس ستارگان مطرح كردند و شكلووسكي[18] در سال 1967 ميلادي Sco X_1 را به صورت برافزايش روي يك ستاره نوتروني تشريح كرد [4،5، 6،7].در نیمه اول قرن بیستم کاوشهای بسیاری توسط اخترفیزیکدانان در آسمان صورت گرفت كه طي آن تعداد زيادي منابع راديويي كشف شد كه از اين منابع مي توان به اخترنماها اشاره كرد. اخترنماها به صورت قابل توجهي درخشان هستند و در تمام طول موج هاي الكترومغناطيسي، از راديويي تا پرتو ايكس و گاما تابش كرده و درخشندگي آنها در طول زمان تغيير مي كنند. اين دو خصوصيت باعث شد تا شرايط ويژه اي براي تشريح و توجيه منبع انرژي در اخترنماها به وجود بيايد. سوالي كه مطرح شد اين بود كه منبع انرژي عظيم اخترنماها چيست؟ 1Galileo2Huygens3Kant
مطالعه اثر رسانندگی الکتریکی بر روی بادهاي قرصهای برافزایشی با پهن رفت غالبword
چکیدهدر این پایان نامه اثر میدان الکتریکی داخلی قرصهای برافزایشی استاندارد با وشکسانی آلفا را بررسی میکنیم. با در نظر گرفتن میدان الکتریکی داخلی در قرص برافزایشی، تغییراتی در سرعت، فشار، چگالی و میدان مغناطیسی داخلی ایجاد میشود. در اینجا از معادلات هیدرودینامیکی مربوط و فرض خود مشابهی در راستای شعاعی استفاده کردیم و تغییرات را تنها در راستای مورد بررسی قرار دادیم که در نهایت به چند معادله دیفرانسیل معمولی دست یافتیم که با استفاده از شرایط مرزی توانستیم متغییر ها را به روش حل عددی تعیین کنیم. طبق نتایج حاصل اثرات میدان الکتریکی داخلی قرص بر تغییرات سرعت، فشار، چگالی و میدان مغناطیسی داخلی در دو منطقه outflow و inflow بدست آمدکلمات کلیدی: قرص برافزایشی ، میدان مغناطیسی داخلی، میدان الکتریکی.فهرست عناوین فصل اول: مقدمه ای بر فرآیند برافزاي...........11-1- مقدمه ..11-2- برافزايش بوندي…………..31-3- مفهوم قرص هاي برافزايشي …….41-4- طبقه بندي كلي قرص هاي برافزايشي……… 61-4-1- قرص سيستم هاي پيش ستاره اي …….………………………………………………………………61-4-2- قرص ستاره هاي دوتاي……………….…………………………………………………………………81-4-3- قرص هسته هاي فعال كهكشاني……………………………………………………………………..121-5- طبقه بندي قرص هاي برافزايشي از لحاظ شكل هندسي…………………………………..…………………131-5-1- قرص هاي نازك……………………………………………..………………………………………131-5-2- قرص هاي ضخيم……………..…………………………………………………………………141-6- عوامل مؤثر در برافزایش…………….………………………………………………………………141-6-1- برافزایش آدیاباتیک………………………………………………………………………………141-6-2- دما در نزدیکی اجسام متراکم………………………………………………………………………161-6-3- از دست دادن تابش………………………………………………………………………………161-6-4- درخشندگی بحرانی ادینگتون………………………………………………………………………171-6-5- درخشندگی ادینگتون در عمق نوری بالا………………………………………………………………181-6-6-مقایسة برافزایش در ستارههای نوترونی و سیاهچالهها………………………………………..……………191-6-7- برافزایش با تکانه زاویهای…………………….……………………………………………………191-7- پارامترهاي نوعي قرصها……………………..………………………………………………………201-7-1- وشکسانی………………………………………………………………………………………231-7-2- پارامتر …………….……………..…………………………………………………………231-7-3- مدل β…………….…………………………………………………………………………251-8- ناپایداریها……….………………….……………………………………………………………261-8-1- ناپايداري مغناطيسي………………..……………………………………………………………271-8-2- ناپايداري گرانشي…………………..……………………………………………………………311-9- الگوهاي اصلي قرص هاي برافزايشي…………….…….…………………………………………………351-9-1- قرص هاي استاندارد…………………………….…………………………………………………351-9-2- قرص هاي مدل ……………………..….…………………………………………………361-9-2-1- مدل …………………………………………………………………………………361-9-2-2- مدل ……………….…….……………………………………………………………381-9-2-2-1- خصوصيات قرص هاي ……………………………….…………………………………381-9-2-2-2- به دام افتادن الكترون در قرص هاي ………………………………….……………………391-9-3- مدل ………….…………………….………………………………………………………401-9-3-1- مدل ……….…………………………………………………………………………41فصل دوم:حرکت تک ذره در پلاسما………………………………………………………………………432-1-تعریف فضای پلاسمایی………….....…………………………………………………………………432-2- رسانایی پلاسما………………………………………………………………………………………..442-3- پلاسمای نامغناطیده…….……………….……………………………………………………………452-4- حرکت تک ذره………….………………………………………………………..…………………452-5- معادلات میدان…………..…………………………………………………………………………….462-6- چرخش…………………………………………………………………………………………………472-7- سوقهای مغناطیسی………………………………………………………………………………………492-8- سوقهای الکتریکی………………………………………………………………………………………512-8-1- سوق ……………………………………………………………………………………512-8-2- سوق قطبشی…………………………………………………………………………………………53فصل سوم: بررسي اثرات میدان مغناطیسی خارجی بر ساختار قرص هاي برافزايشي استاندارد…..…………563-1- مقدمه……………………..……………….…………………………………………………………563-2 معادلات مغناطوهيدروديناميك………………..…………………………………………………………583-2-1 معادلاتMHD ایدهآل…………………….…………………………………………………………583-3- معادلات حاكم بر ديناميك قرص هاي برافزايشي…………………………………………………………… 633-4- روابط، محاسبات و فيزيك مسئله………………………..………………………………………………643-5- روش خود مشابه براي حل معادلات………………………………………………………………………683-6- حل عددي و بررسي نتايج……………..………………………………………………………………703-7- اثرات میدان مغناطیسی چنبرهای خارجی بر قرص برافزایشی استاندارد……………………….…………………743-8- حل معادلات در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای خارجی و بدون رسانندگی…………………….………..…………753-9- حل عددی و بررسی آن……………………………………………………………………...…………79فصل چهارم:بررسی معادلات حاکم بر قرص برافزایشی در حضور میدانهای مغناطیسی و الکتریکی داخلی…….…………834-1- نظریة تک سیالی………………………..………………………………………………………………844-2- محاسبه میدان مغناطیسی و الکتریکی در قرص برافزایشی…………………………………….....……………884-3- حل عددی و بررسی نتایج…………………..…………………………………………………………… 944-4- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………99منابع ومراجع………………………..……………………………………………………………………100فهرست شکلها :فصل اول: مقدمهای بر فرآیند برافزایش شكل (1-1). نمايي از برافزايش كروي............................................................................................................................................................3شكل (1-2). نمايي جانبي از يك قرص برافزايشي.......................................................................................................................................6شكل (1-3). نمايي از سير تحولي يك سيستم پيش ستاره اي.................................................................................................................7شكل (1-4). نمايي از قرص سيستم دوتايي...................................................................................................................................................9شكل (1-5): پتانسيل روچ يك ستارة دوتايي معمولي با...........................................................................................................................10شكل (1-6). نمايي از قرص برافزايشي اطراف يك مركز فعال كهكشاني...............................................................................................12شكل (1-7). نمايي از نيروهاي وارد بر ذره در حالت تابندگي ادينگتون................................................................................................17شكل (1-8). نمايي از چگونگي انتقال تكانه زاويه اي بين دو لايه وشكسان.........................................................................................27شكل (1-9). نمايي از چگونگي رشد يك اختلال........................................................................................................................................28شکل(1-10): نمایی از به دام افتادن الکترون در قرصهای slim............................................................................................................39شکل(3-1) : مقایسه امواج ماگنتوسونیک، سرعت صوت و سرعت آلفن................................................................................................61شكل( 3-2): خطوط ميدان مغناطيسي در اثر دوران مواد.........................................................................................................................62شكل (3-3). نمايي جانبي از نواحي مختلف در قرص برافزايشي.............................................................................................................71شکل (3-4). نمايي از سرعت شعاعي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب.........................................................................................72شکل (3-5). نمايي از سرعت زاويه اي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب........................................................................................72شکل (3-6). نمايي از سرعت سمتي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب............................................................................................72شکل (3-7). نمايي از فشار در قرص استاندارد با فشار گاز غالب............................................................................................................72شکل (3-8). نمايي از چگالي در قرص استاندارد با فشار گاز غالب.........................................................................................................73شکل (3-9). نمايي از سرعت شعاعي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب.....................................................................................73شکل (3-10). نمايي از سرعت زاويه اي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب...............................................................................73شکل(3-11). نمايي از سرعت سمتي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب.....................................................................................74شکل (3-12). نمايي از فشار در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب....................................................................................................74شکل (3-13). نمايي از چگالي در قرص استاندارد با فشار تابشي غالب.................................................................................................75شکل (3-14): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای.......79شکل (3-15): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای......79شکل(3-16): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........79شکل(3-17): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای......................................79شکل(3-18): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........................................................................................................................................................................................................................80شکل(3-19): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-20): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای...........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-21): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای...........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-22): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای..........................................................................................................................................................................................................................81شکل(3-23): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشارتابشی غالب در حضور میدان مغناطیسی چنبرهای.........................................................................................................................................................................................................................82 فصل چهارم: بررسی معادلات حاکم بر قرص برافزایشی در حضور میدانهای مغناطیسی و الکتریکی داخلیشکل(4-1): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی...................94شکل(4-2): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی..................94شکل(4-3): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی...................95شکل(4-4): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی................................................95شکل(4-5): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.............................................95شکل(4-6): نمایی از میدان مغناطیسی شعاعی داخلی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی....................................................................................................................................................................................................................95شکل(4-7): نمایی از میدان مغناطیسی زاویهای داخلی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................96شکل(4-8): نمایی از میدان مغناطیسی سمتی داخلی در قرص استاندارد با فشار گاز غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................96شکل(4-9): نمایی از مؤلفه شعاعی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-10): نمایی از مؤلفه زاویهای سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-11): نمایی از مؤلفه سمتی سرعت در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-12): نمایی از فشار در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................97شکل(4-13): نمایی از چگالی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی....................................................................................................................................................................................................................98شکل(4-14): نمایی از میدان مغناطیسی شعاعی داخلی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................98شکل(4-15): نمایی از میدان مغناطیسی زاویهای داخلی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی.....................................................................................................................................................................................................................98شکل(4-16): نمایی از میدان مغناطیسی سمتی داخلی در قرص استاندارد با فشار تابشی غالب در حضور میدان الکتریکی داخلی....................................................................................................................................................................................................................98 مقدمهای بر فرآیند برافزايشقرصهاي برافزايشي بدون شك يكي از قديمي ترين پديدههاي اختر فيزيكي مي باشند. قرصهاي برافزايشي در مرحله اي از نجوم ظاهر شدند كه گاليله[1] در سال 1610 ميلادي و هويگنس[2] در سال 1659 ميلادي پي به سيستم حلقوي زحل بردند كه يكي از اولين كشفيات بوسيلة تلسكوپ ميباشد [1]. قرص زحل نوعي متفاوت با قرصی است كه در اين پايان نامه مورد مطالعه قرار میگيرد. قرص زحل مركب از ذرات گرد و غبار و يخ مي باشد كه در حال فعل و انفعال گرانشي و برخورد ميباشند. اولين قرصي كه فشار در آن نقش مهمي را ايفا میکرد، در نيمة دوم قرن هجدهم توسط كانت[3] و لاپلاس[4] مورد بررسی قرار گرفت، كه هم اکنون به نام قرصهاي پيش سياره اي[5] و پيش ستارهاي[6] شناخته می شوند. بحث سر اينكه آيا منظومة شمسي از قرص تشكيل شده است، امروزه بوسيلة بسياري از مشاهدات تاييد شده است [2]. با استفاده از نسبيت عام و نتايج حاصل از سياهچالهها، مطالعة قرصهاي برافزايشي به مرحلة مهمي رسيده است كه ميتوان آنها را یکی از منابع مهم براي تاييد وجود سياهچالهها دانست. اگرچه شواهد حاصل از مشاهدات مستقيم براي قرصهاي برافزايشي خيلي مشكل است، اما بيشترين نامزدهای احتمالي براي وجود آنها در گستره عظيمي از اشياء مانند اختروشها[7]،هستههاي فعال كهكشاني[8] (AGN)، كهكشانهاي بيضوي، دوتائيهاي محكم[9]، منبعهاي عظيم پرتو x كهكشاني و احتمالا شيء بسيار مبهمSS433 (كه گمان ميرود ستارة نوتروني باشد) مي باشند. از اين منابع مختلف بيشترين احتمال مربوط به دوتائيهاي پرتو x ، اختروشها و هستههاي فعال كهكشاني ميباشند، كه انرژي كل خروجي آنها (در انرژيهاي بالا) از مرتبهerg s-1 1048-1045مي باشد. هنگاميكه با چنين پديدههائي مواجه مي شويم، بهترين فرآيند براي خروج انرژي از طريق گرانش مي باشد [3]. برافزايش، استخراج انرژي پتانسيل گرانشي از مواد در حال سقوط بر روي يك پتانسيل گرانشی ميباشد. اگرچه سوخت هسته اي، منبع انرژي ستاره مركزي است كه اجازه مي دهد در مقابل نيروي گرانش حاصل از جرم خودش ايستادگي كند، ولي بيشتر پديدههاي پرانرژي در جهان بوسيلة انرژي پتانسيل گرانشی قوت مي گيرند كه مي توانند از طريق برافزايش آزاد شوند. اين پتانسيل مي تواند ناشي از شيء بسيار پر جرم فشردهاي باشد كه در مركز كهكشانها متمركز شدهاند يا اجرام ستارهاي بسيار جواني باشند كه بوسيلة گازي كه از فرو ريزش ابر باقي مانده است، محاصره شده اند. در تمامي اين موارد، مواد بوسيلة جرم فشردة مركزي در حال برافزايش ميباشند و انرژي پتانسيل گرانشي در شكل تابش و گرما آزاد مي شود. به طور كلي برافزايش شامل فروريزش چرخشي گاز بر روي يك جسم چگال مركزي مي شود. مسئله برافزايش گاز توسط يك ستاره در يك حركت نسبي نسبت به گاز، اولين بار توسط هویل[10] و لتيلتون[11] در سال 1939 ميلادي و سپس توسط بوندي[12] و هويل در سال 1944 ميلادي مورد بررسي قرار گرفت. حالتي كه ستاره در حال برافزايش نسبت به گاز در حال سكون باشد، اولين بار توسط بوندي در سال 1952 ميلادي مورد مطالعه قرار گرفت و به برافزايش بوندي مشهور شد و اين برافزايش به مقدمه و پايه اي براي مطالعه قرص هاي برافزايشي به شكل امروزي تبديل شد. اهميت آزاد شدن انرژي توسط فرايند برافزايش جرم اولين بار توسط زلدوويچ[13] و نوويكوو[14] در سال 1964 و همچنين سالپيتر[15] در همان سال مطرح شد. هاياكاوا[16] و ماتسوكا[17] در سال 1964 ميلادي فرايند برافزايش در ستارگان دوتايي را به عنوان منبعي براي پرتو ايكس ستارگان مطرح كردند و شكلووسكي[18] در سال 1967 ميلادي Sco X_1 را به صورت برافزايش روي يك ستاره نوتروني تشريح كرد [4،5، 6،7].در نیمه اول قرن بیستم کاوشهای بسیاری توسط اخترفیزیکدانان در آسمان صورت گرفت كه طي آن تعداد زيادي منابع راديويي كشف شد كه از اين منابع مي توان به اخترنماها اشاره كرد. اخترنماها به صورت قابل توجهي درخشان هستند و در تمام طول موج هاي الكترومغناطيسي، از راديويي تا پرتو ايكس و گاما تابش كرده و درخشندگي آنها در طول زمان تغيير مي كنند. اين دو خصوصيت باعث شد تا شرايط ويژه اي براي تشريح و توجيه منبع انرژي در اخترنماها به وجود بيايد. سوالي كه مطرح شد اين بود كه منبع انرژي عظيم اخترنماها چيست؟ 1Galileo2Huygens3Kant