چکیدهیکی از مشکلات اساسی در بررسی های تجربی فیزیک پلاسما ، تولید پلاسمایی است که عاری از آشفتگی باشد و بتوان پارامتر های گوناگون از جمله پایداری، حرکت غبار در پلاسماو... را به خوبی بررسی نمود. در این راستا پروژه ای با عنوان "طراحی و ساخت دستگاه عمودیQ-Machine برای انجام تحقیقات در زمینه پلاسمای غباری" در دانشگاه قم تعرف گردید.طراحی و ساخت Q-Machine را می توان شامل مراحل زیر دانست:1- طراحی و ساخت محفضه خلاء شامل:الف) محفظه اصلی:که از جنس استینلس استیل است و دارای سه قسمت (تحتانی ،میانی و فوقانی)است.کمترین فشاری که سیستم میتواند به آن برسد torr 6-10 تا torr 8-10 است.ب) اتصالات:کلیه اتصالات از نوع CF هستند.ج) پنجره ها: پنجره ها از فلنچ های CF بااتصال مستقیم شیشه به فلز می باشند.2- طراحی و ساخت سیستم مولد میدان مغناطیسی شامل:الف) سیم پیچب) قرقره نگه دارنده سیم پیچ که شامل طراحی خاص برای سیستم خنک کننده باشد.ج) سیستم خنک کننده برای خنک کردن آب خروجی از مگنت هاپلاسمای تولید شده باید بوسیله یک میدان مغناطیسی T5/0 در طول قسمت میانی محفظهخلاء(که استوانه ای به طولcm190 است) محدود شود3- طراحی و ساخت کوره فلزات قلیایی که بهتر است این کوره درون محفظه خلاء قرار گیرد.4- نصب صفحه داغیک صفحه از جنس تنگستن با دمای OK2000 تا OK3000 که این حرارت بوسیله بمباران الکترونی ، تابش ، القای الکتریکی و یا اتلاف اهمی می تواند ایجاد شود.در اینجا از روش تابش استفاده شده است.5- منبع تغذیهبرای تغذیه ی مگنت ها به منبع تغذیه kw150 با توان تامین 2000 تا 3000 آمپر نیاز است.6- سیستم پخش غبار درون سیستم.داشتن امکان ورود و پخش غبار درون سیستم برای آزمایش های پلاسمای غباری مورد نیاز است. که ما از سیستم پیزو الکتریک برای این کار استفاده کرده ایم.7- نصب و راه اندازی ابزارهای تشخیصی پلاسماهر یک از بخش های فوق شامل مراحل و بخش های مختلفی است که برخی از آنها انجام شده و برخی دیگر نیز به دلایلی از جمله عدم تامین منابع مالی انجام نشده است. پایان نامه موجود در برگیرنده موارد 1 و 2 می باشد. برخی از بخش های دیگر در پایان نامه جناب آقای مهران محمدی آمده است.عنوان شماره صفحهفصل اولمقدمه .....................................................................................................................................1فصل دوماختراع Q-Machine و تئوری اساسی آنبخش اول2-1 مقدمه ...............................................................................................................................62-2 توصیف کلی Q-Machine ..............................................................................................72-3 سهم Q-Machine در تحقیقات ......................................................................................11بخش دوم2-4 یونیزاسیون تماسی Contact Ionization ..................................................................132- 5 طبقه بندی پلاسمای Q-Machine ..................................................................................152-6 تئوری تعادل در محصور سازی یونها درون پلاسمای برخوردی .......................................202-7 تئوری اصلاح شده تعادل ...............................................................................................22فصل سومآشنایی با تکنولوژی خلاء مورد نیاز برای ساخت Q-Machine3-1 مقدمه .............................................................................................................................253-2 اصول طراحی دستگاه های خلاء .....................................................................................273-2-1 مراحل طراحی .............................................................................................................273-2-2 انتخاب مواد ...............................................................................................................293-3 واشرهای فلزی ...........................................................................................................313-4 شیشه و اتصالات شیشه به فلز...........................................................................................343-4-1 خواص فیزیکی Kovar................................................................................................343-4-2 خواص مکانیکی Kovar ..............................................................................................353-5 طرح ساخت پنجره های متناسب با سیستم های U.H.V...................................................353-5-1 قسمت فلزی نگه دارنده شیشه ........................................................................................363-5-2 شیشه ......................................................................................................................373-6 اتصالات قابل باز و بسته شدن در محیط خلاء .................................................................403-6-1 استفاده از طرح هایی با آب بندی الاستومتری ................................................................403-6-2 استفاده از طرح هایی با آب بندی وا شر های مسی .........................................................423-7 پمپ های خلاء .........................................................................................................443-7-1 مکانیزم پمپ های خلاء ...........................................................................................443-8 محاسبه سرعت تخلیه محفظه خلاء .............................................................................493-8-1 حجم محفظه .......................................................................................................49فصل چهارمطراحی و ساخت سیستم Q-Machine عمودی برای انجام تحقیقات در زمینه پلاسمای غباری4-1 مقدمه ....................................................................................................................524-2 محفظه خلاء VacuumVessels ........................................................................ 534-2طرح کلی محفظه همراه با ابعاد و اندازه ها ..................................................................554-3 نحوه اتصال بخش های سه گانه دستگاه .................................................................... 624-4 انتخاب جنس محفظه و اتصالات ..............................................................................634- 5 طراحی و ساخت سیستم مولد میدان مغناطیسی .........................................................694-5-1 تخمین مواد مورد نیاز .............................................................................................694-5-2طراحی قرقره نگه دارنده مگنت .................................................................................714-5-3 روش ها ی مختلف سیم پیچی ..................................................................................774-5-4 طرح نهایی ساخت مگنت ........................................................................................79پیوست...............................................................................................................................93فهرست منابع ....................................................................................................................107 مقدمهیکی از مهمترین وجوه هر مبحثی در علم فیزیک و شاید هم مهمترین وجه آن، عینیت بخشیدن به دانسته های تئوریک است. انجام این امر مستلزم شناخت کافی از مبانی نظری یک موضوع و داشتن تجربه کافی در کار کردن با مواد و ابزار های مختلف است. ساختن دستگاه های مورد استفاده در آزمایشگاه به دلیل دقت زیادی که باید در ساخت آنها به کار برود زحمت بیشتری خواهد داشت.در این راستا پروژه ای با عنوان "طراحی و ساخت دستگاه عمودی Q-Machine برای تحقیقات در زمینه پلاسمای غباری " تعریف شد.هدف از اجرای این پروژه طراحی و ساخت یکی از ابزار های مولد پلاسما بود که تاکنون در ایران ساخته نشده است. ویژگی منحصر به فرد این سیستم این است که پلاسمای تولید شده در آن بسیار آرام و عاری از آشفتگی های موجود در سایر انواع پلاسما است.پروژه حاضر را می توان در قالب موارد زیر تفکیک کرد:1-طراحی و ساخت محفظه خلاء با قابلیت رسیدن به خلا torr7-10 و همچنین دمای حدود 300 در جه سلسیوس.2- طراحی و ساخت سیستم مولد میدان مغناطیسی و منبع تغذیه آن.3- طراحی و ساخت کوره فلزات قلیایی.مطالعات اولیه به منظور ساخت این سیستم از ابتدای تابستان 1385آعاز شد و پس از حدود 4 ماه مطالعه مقدماتی کار طراحی و ساخت محفظه خلاء در کنار طراحی سایر قسمت ها با خرید بخشی از مواد خام مورد نیاز آغاز شد. پس از اینکه طراحی محفظه خلاء انجام شد مرحله بعدی پیدا کردن کارگاهی برای انجام تراش کاری و جوشکاری با دقت مورد نظر بود،که در نهایت پس از کار کردن با چند کارگاه موجود در بازار سر انجام تراش کاری و جوشکاری آر گون به یکی از کارگاه های فعال در این بخش سپرده شد.همزمان مطالعه بر روی ساخت سایر قسمت ها ادامه پیدا کرد و کار طراحی و ساخت بخش های مختلف نظیر مگنت ها،طراحی منبع تغذیه مگنت ها و طرح ساخت پنجره های خلاء و سایر قسمت ها ادامه پیدا کرد.مشکلات متعدد موجود بر سر راه انجام این پروژه باعث شد که مراحل انجام آن به کندی پیش برود. مهمترین این مشکلات را می توان به صورت زیر بیان کرد:1-عدم تامین به موقع منابع مالی.2- نبودن نیروهای متخصص در بازار برای انجام کار های گوناگونی نظیر تراش کاری، جوشکاری، ریخته گری و...که باید با دقت قابل ملاحظه ای انجام می شد.3- عدم پایبندی کارگاه مذکور به انجام تعهدات خود در موعد مقرر که باعث ایجاد وقفه ای طولانی در مراحل انجام کار شد.به هر حال با وجود مشکلات فراوان،کار ساخت بخش های مختلف این سیستم به پایان رسیده است.آنچه در اینجا باید به آن اشاره کنم تلاش بی وقفه و پیگیری های مستمر جناب آقای دکتر محمودی است که کار اصلی انجام طرح با نظارت مستقیم و کامل ایشان و در مرتبه ای بسیار فراتر از وظایف یک استاد راهنما به انجام رسیده است. به همین جهت برخود لازم می دانم که از راهنمایی های دلسوزانه و محبت های پدرانه ایشان تشکر و قدردانی نمایم.ذکر این نکته لازم است که تمامی بخش های این پروژه به صورت مشترک و گروهی انجام شده است و ارائه پایان نامه موجود صرفاً به جهت رعایت مقررات آموزشی دانشگاه صورت می گیرد.از زحمات دوست و همکار عزیزم جناب آقای مهران محمدی که در تمامی مراحل طراحی و ساخت حضور ی مستمر داشته اند، صمیمانه تشکر می کنم.همچنین از زحمات آقای احمد سالارالهی که در بخش هایی از این کار ما را یاری نموده اند قدردانی می نمایم.از دوستان خوبم آقایان حمیدرضا صفری و جواد کاظمی و کلیه دوستانی که در ساخت مگنت ها ما را یاری نموده اند صمیمانه تشکر می نمایم.از جناب آقای صفری، مسئول محترم کارگاه تراش دانشگاه قم،که در انجام امور تراش کاری ما را یاری نموده اند، سپاسگزاری می نمایم.در پایان لازم است از مسئولین و کارکنان بخش های مختلف دانشگاه قم از جمله آزمایشگاه فیزیک،کارگاه عمرانی، ادراه حراست،اداره آموزش، واحد نقلیه و کلیه عزیزانی که در انجام این پروژه ما را یاری نموده اند تشکر و قدر دانی نمایم