مبانی و قلمرو جرم انگاری حدود در لایحه پیشنهادی قانون مجازات اسلامی در مقایسه با قانون مجازات اسلامی فعلی چکیدهدر سیستم حقوق کیفری اسلام مجازاتها به چهار قسمت تقسیم شدهاند که عبارتند از: حدود، قصاص، دیات و تعزیرات. در این میان، مجازاتهای حدی به مجازاتهایی اطلاق میشود که از ناحیه شارع تعیین، و در قرآن کریم و یا سنت نبوی بدانها تصریح شده است و حاکم شرع مجاز نیست که در کیفیت یا کمیت آن دخالت کرده آن را کم یا زیاد نماید. ولی با توجه به اینکه تعداد جرایمی که داخل در جرایم مستوجب حد می باشد ثابت و کاملا مشخص نیست و اختلاف نطرهایی در این مورد بین فقها وجود دارد، مثلا مبنای برخی از این جرایم روایتی است که برخی از فقها در سندیت آن تردید دارند. این مسأله باعث شده که نه تنها در تدوین قوانین و مقررات کیفری در کشورهای اسلامی مختلف، بلکه در جرم انگاری های مراحل مختلف قانونگذاری در داخل کشور نیز اختلافاتی بوجود بیاید. بعنوان مثال در لایحه مصوب سال 1390 قانون مجازات اسلامی جرم انگاری های جدیدی مانند ارتداد و سحر و جادو در باب حدود مشاهده می شود که در قانون مجازات فعلی وجود نداشت. نگارنده در نوشتار حاضر نوآوری های لایحه مذکور را در باب حدود مورد مطالعه قرار داده و مبانی جرم انگاری آنها را بررسی نموده است.تغییر قوانین و مقررات به فراخور تغییراتی که در جوامع به وقوع می پیوندد امری لازم و اجتناب ناپذیر است و در تمامی کشورهای دنیا چه آنها که تحت تأثیر سیستم کامن لا و (حقوق عرفی) و چه کشورهایی که تحت تأثیر سیستم رومی- ژرمنی (حقوق نوشته) هستند، به وقوع می پیوندد. لکن بحث اصلی پیرامون چگونگی اعمال این تغییرات و آثار ناشی از آنها است؛ زیرا همواره عنوان اصلاحیه قانون متبادر کننده تغییرات مثبت در قوانین به اذهان است، حال اگر تغییرات اعمال شده مثبت نبوده بلکه به نوعی ناقض اصول باشد کاری عبث و بیهوده است. در نوشتار حاضر نویسنده نوآوری های لایحه مذکور را در باب حدود مورد مطالعه قرارداده و مبانی جرم انگاری آنها را بررسی نموده است و حتی الامکان ریشه های فقهی- حقوقی مواد مندرج در آن را مورد بحث و امعان نظر نیز قرار داده است. بحث اصلی در کیفر شناسی فلسفه کیفر و زوایه دید مکاتب مختلف در مورد کیفر ازیک جهت ومبنای مشروعیت کیفر دادن اشخاص بزهکار از جهت دیگر دغدغه هایی است که تمامی اندیشمندان حقوق کیفری، فلاسفه و متفکران دینی را به تفکر وارائه نظریه هایی دراین زمینه ها نموده اند قانون مجازات اسلامی در حقوق کیفری ایران به عنوان مرجع اولیه و نهایی در طول سالیان پس از انقلاب دچار تغییراتی گردیده بود لیکن در لایحه جدید قانون مجازات اسلامی شاهد تغییرات بنیادی علی الخصوص در جرایم مشمول حد هستیم که تا حدود زیادی با قانون مجازات اسلامی فعلی متفاوت و در خیلی از موارد نوگرایی و نوآوری داشته است.از آنجاییکه بسیاری از جرم انگاری جدید در باب حدود در لایحه پیشنهادی به عنوان مجازات اسلامی تا کنون سابقه تقنینی نداشته و محاکم به عنوان بازوی اصلی دستگاه عدالت کیفری در فرآیند دادرسی با آنها مواجه نگردیده و در عمل مورد کنکاش قرار نگرفته و از طرف دیگر بازتابهای جهانی و معضل روز نظام جمهوری اسلامی در مقوله رعایت قواعد حقوق بشر، اینجانب را بر آن داشت که این موضوع را به عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد پیشنهاد تا در حد امکانات موجود در زمینه کتب و مقالات علمی و توان بنده با توجه به اشتغال به شغل قضاوت به بررسی این موضوع بپردازیم. موضوع حدود و اختلاف نظرهایی که در میان مکاتب و مذاهب اسلامی و ایضاً در درون این مذاهب میان فقهاء و صاحبنظران از قرون دوم و سوم موضوع بحث بوده و هست در اینکه در زمان فعلی امکان در زمینه اجرای حدود وجود دارد یا خیر؟ جرایم داخل در باب حدود کدام هستند؟ اصول و مستندات الحاق عناوینی مانند جادوگری و سب النبی به حدود اسلامی کدام است؟ و سؤالات عدیده ی دیگری همیشه مورد اختلاف بوده است به لحاظ اینکه لایحه قانون مجازات اسلامی مراحل نهایی تدوین و تصویب را در مجلس می گذارند هنوز تحقیق جامع و مانعی در این زمینه صورت نگرفته است از سویی دیگر به لحاظ اهمیت قانون مجازات اسلامی در حقوق کیفری ایران و آثار و پیامدهای آن بر وضعیت افراد جامعه در دستگاه قضایی نیاز به انجام چنین تحقیق قابل توجیه و احتمالاً پذیرش خواهد بود. در این تحقیق بر آنیم که علاوه بر جنبه های نظری و تئوریک موضوع بر مشکلات عملی در زمینه دادرسی و احتمالاً اجرای چنین قانونی نیز تأکید گردد. فهرست مطالبعنوان صفحهچکیده......................................................................................................................................... 1مقدمه. 2الف: بيان مسأله. 2ب : اهمیت و ضرورت انجام تحقيق.. 2ج: مرور ادبیات و سوابق مربوطه. 3د: اهداف تحقيق.. 3ه: سؤالات تحقیق.. 4و: فرضيههاي تحقیق.. 4ر: روش تحقیق.. 5ز: سازماندهی تحقیق.. 5فصل اول: مفهوم شناسی و کلیات موضوعمبحث اول: تبیین مفاهیم. 7گفتار اول: حد. 7الف: حد در لغت... 7ب: حد در اصطلاح.. 8گفتار دوم: قلمرو حدود. 9الف: حد زنا11ب: حد سرقت... 11ج: حد قذف... 12د: حد محارب... 12گفتار سوم: مبانی حدود. 13گفتار چهارم: لایحه قانون مجازات اسلامی.. 15مبحث دوم: ويژگي هاي حدود و اهمیت اجرای آنها21گفتار اول: ويژگي هاي حدود. 21گفتار دوم: اهميت اجراي حدود. 21مبحث سوم: شرایط عمومی اجرای حدود. 22گفتار اول: شرایط عامۀ تكلیف... 22الف: عقل.. 23ب: بلوغ. 23ج: اختیار. 23د: علم مرتكب... 23گفتار دوم: تكرار و تعدد در حدود. 24مبحث چهارم: اصول حاكم بر اجرای حدود. 25گفتار اول: اصل لزوم اجرای حد. 25گفتار دوم: اصل عدم تأخیر در اجرای حدود. 25گفتار سوم: اصل عدم شفاعت در حدود. 26گفتار چهارم: اصل عدم كفالت در حد. 26مبحث پنجم: تعطیل، تأخیر یا تغییر در اجرای حدود. 26گفتار اول: تأخير در اجراي حد. 26الف: باردار بودن زن محكوم به حد. 26ب: بیماری محكوم و مستحاضه بودن محكوم‌علیها27ج: پناه بردن به حرم مكه. 28گفتار دوم: عدم اجراي حد. 29الف: حد برای غیر اهل کتاب... 29ب: اضطرار. 29ج: عفو مجرمان در زمان جنگ... 30د: سرزمین دشمن.. 31ه: عفو زنان بي شوهر. 32و: توبه محكوم و عفو وی در جریان اجرای حكم. 321-توبه بعد از اقامه بینه. 322- توبۀ بعد از اقرار. 32گفتار سوم: تغيير كيفيت اجراي حد. 33 فصل دوم: جرم انگاری حدود در قانون مجازات اسلامیمبحث اول : تعریف و موارد حد در قانون مجازات اسلامی.. 36مبحث دوم: شرایط عمومی حد در قانون مجازات اسلامی.. 38مبحث سوم: راههای اثبات حد در قانون مجازات اسلامی.. 39مبحث چهارم: تشدید مجازات در صورت تکرار جرایم مستوجب حد. 42مبحث پنجم: سقوط مجازات حد در قانون مجازات اسلامی.. 43مبحث ششم: جهل در جرائم مستوجب حد در قانون مجازات اسلامي ايران. 44گفتار اول: جرم زنا46گفتار دوم: مسكر. 48گفتار سوم: جرم سرقت... 49مبحث هفتم: علم قاضی.. 50 فصل سوم: تغییرات جرم انگاری حدود در لایحه مصوب 90 مجازات اسلامیمبحث اول: تعریف و موارد حد. 53مبحث دوم: شرایط عمومی حد. 54مبحث سوم: راههای اثبات حد. 56مبحث چهارم: شركت، معاونت و شروع به جرم حدی.. 58مبحث پنجم- تخفیف ، تبدیل، سقوط حد. 60مبحث ششم: تعدد و تكرار جرم حدی و غیر حدی.. 65مبحث هفتم: جرائم و مجازاتهای حدی.. 69گفتار اول: زنا و ملحقات آن. 69بند اول: لواط.. 78بند دوم: تفخیذ. 80بند سوم: مساحقه. 81گفتار دوم: قوادی.. 82گفتار سوم: قذف... 85گفتارچهارم: سب‌النبی.. 85گفتار پنجم: بحث ارتداد، بدعت‌گذاری، سحر. 87گفتار ششم: مسكر. 90گفتار هفتم: سرقت... 91گفتار هشتم: محاربه و افسادفی‌الارض.... 95بند اول: مفهوم افساد فی الارض و محاربه. 95بند دوم: تفکیک محاربه از افساد فی الارض.... 95بند سوم: محاربه در لایحه مصوب قانون مجازات اسلامی.. 96نتیجه گیری و پیشنهادات... 103منابع و مآخذ. 106