سواحل بدليل تاثيرپذيري از پديده هاي پوياي ريخت شناسي و نيز متاثرشدن از فشارهاي ناشي از انواع بهره برداريها، همواره در معرض تخريب قرار دارند. درنتيجه، تهيه و پياده سازي برنامههاي جامع حفاظتي به منظور ايجاد تعادل در بهرهبرداريها، کاهش تخريب منابع و دستيابي به توسعه پايدار همواره نیاز به طرح ريزي برنامههاي توسعه در منطقه ساحلی دارد. اما فقدان نظام مدیریت توسعه منطقهای مناسب در کشور و همچنین دخل و تصرفهاي سودجويانه بخش خصوصي، توسعه خود به خودی را رشد و نمو داده که پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی زیادی را در مناطق ساحلی کشور در پی داشته است.مطالعه میزان تغییرات و تخریب منابع در سال های گذشته و بررسی روند این تغییرات در سالهای آینده می تواند در برنامهریزی و استفاده بهینه از منابع و کنترل و مهار تغییرات غیر اصولی در آینده گام مهمی باشد. در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای Landsatو IRS-P6 مربوط به سالهای 2000 و 2008 و همچنین عکسهای هوایی مربوط به سالهای 1373 و 1383 تغییرات کاربری و پوشش زمین طی 14 سال در شهرهای نوشهر و چالوس بررسی شده است نتایج حاکی از گسترش بی رویه مناطق ساخته شده در منطقه مورد مطالعه است که به طور چشمگیری از وسعت باغات و اراضی کشاورزی کاسته است و با توجه به محدود بودن فضای منطقه ساحلی ادامه این روند در سالهای آینده میتواند بسیاری از قابلیت‌ها وتوانمندی‌های این منطقه را تحت شعاع قرار دهد. واژههای کلیدی:تغییرات کاربری زمین و پوشش زمین، سنجش از دور، مدیریت فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: کلیات تحقیق1-1- مقدمه21-2- طرح مسئله41-3- اهداف تحقیق61-4- سوالات تحقيق61-5- فرضیه های تحقیق61-6- روش تحقیق61-7- فرآیند تحقیق71-8- ابزار و روش های گردآوری اطلاعات81-9- نحوه تجزیه و تحلیل اطلاعات81-10- قلمرو مکانی تحقیق9فصل دوم: مبانی نظری2-1- مقدمه112-2- تعریف کاربری زمین و پوشش زمین122-3- عوامل تغییر کاربری زمین در مناطق ساحلی122-4- چالش های مدیریت منابع ساحلی152-5- مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی(ICZM)172-6- تاریخچه مختصر ICZMدر جهان و ایران19 2-7- تعریف ICZM222-8- اهداف ICZM242-9- تعریف علمی مفاهیم به کار رفته در ICZM27 2-9-1- مفهوم مناطق ساحلی در ICZM27 2-9- 2- مفهوم یکپارچگی در ICZM272-10- رویکرد ICZMدر مدیریت منابع282-11- ابزارهای نظارت و ارزیابی در رویکرد ICZM31 2-11-1- سیستم اطلاعات جغرافیایی32 2-11- 2- سنجش از دور.........332-12- کاربرد سنجش از دور در مدیریت توسعه شهری342-13- بررسی برخی مطالعات صورت گرفته در زمینه ICZM و تشخیص تغییرات پوشش و کاربری زمین372-14- جمع بندی39فصل سوم: بررسی روش های آشکار سازی تغییرات 3-1- مقدمه423-2- عوامل موثر در آنالیز آشکارسازی433-2-1- تغییرات متناوب مربوط به گذشت زمان433-2-2- وجود ابر در تصاویر443-2-3- تغییرات شرایط تصویر برداری443-2-4- توان تفکیک مکانی و طیفی443-3- پیش پردازش داده ها قبل از آنالیز آشکارسازی تغییرات453-3-1- استخراج منطقه مورد مطالعه از تصاویر ماهواره ای453-3-2- تطابق دقیق مکانی تصاویر چند زمانه453-3-3- تصحیحات اتمسفری و رادیومتریکی463-4- روش های آشکارسازی تغییرات473-4-1- روش های جبری473-4-2- روش های تبدیلات483-4-3- روش های مبتنی بر طبقه بندی483-4-4- روش های مبتنی بر GIS533-4-5- روش های تفسیر بصری543-5- ارزیابی و مقایسه روش های آشکار سازی تغییرات563-6- بررسی دقت در آشکارسازی تغییرات583-7- جمع بندی59فصل چهارم: ارزیابی و شبیه سازی روند تغییرات کالبدی شهرهای چالوس و نوشهر4-1- مقدمه614-2- مشخصات کلان محدوده مطالعاتی614-2-1- موقیعت614-2-2- ویژگی های اقلیمی614-2-3- دما624-2-4- بارندگی634-2-5- جهت و شدت وزش باد634-2-6- رطوبت نسبی634-2-7- ساختار زمین634-2-8- ژئومورفولوژی644-3- داده های مورد استفاده جهت آشکارسازی تغییرات کالبدی منطقه654-4- پیش پردازش داده ها جهت آشکارسازی تغییرات کالبدی منطقه674-4-1- استخراج منطقه مورد مطالعه674-4-2- تطابق دقیق مکانی تصاویر چند زمانه674-5- ارزیابی روند تغییرات کالبدی منطقه مورد مطالعه684-5-1- طبقه بندی تصاویر684-5-2- ارزیابی دقت طبقه بندی تصاویر75 4-5-3- بررسی و تفسیر نتایج آشکارسازی تغییرات کالبدی منطقه764-6- ارزیابی نتایج794-7- جمع بندی80فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات5-1- نتیجه گیری825-2- پيشنهادات85فهرست منابع87 فهرست جداول عنوان و شماره صفحه جدول1-1- اهم مسائل و مشکلات سواحل دریای مازندران5جدول2-1- جمعیت در فواصل مختلف از مناطق ساحلی جهان14جدول2-2- عوامل گرایش کشورهای ساحلی به ICZM. 18جدول2-3- برخی حوادث مهم و تاثیر گذار بر تحول وشکل گیری ICZM 20جدول2-4- اهداف ICZM در برخی از کشورها25جدول3-1- عناصر اصلی تفسیر تصاویر ماهواره ای55جدول4-1- مساحت هر یک از کلاس های مربوط به تصاویر طبقه بندی شده سال های 1373 و 138372جدول4-2- مساحت هر یک از کلاس های مربوط به تصاویر طبقه بندی شده سال های 1373 و 138375جدول4-3- مساحت هر یک از کلاس ها در سال های 1373، 1379، 1383 و 138776جدول4-4- مساحت مناطق ساخته شده در سال های 1373، 1379، 1383 و 138777جدول4-5- رشد مناطق شهری بین سال های 1373- 1379، 1379-1383 و 1383- 138777جدول4-6- درصد تغییر کلاس ها بین سال های 1373- 1379، 1379-1383و 1383- 138778جدول 4-7- تغییرات از کلاس های غیر شهری به کلاس های شهری بین سال های 1373- 1379، 1379-1383و 1383-138779 فهرست اشکال و نمودارها عنوان صفحهشكل 1-1- فرآیند تحقیق8شکل 1-2- موقعيت محدوده مورد مطالعه در استان مازندران9شکل 2-1-ایجاد یکپارچگی افقی و عمودی بین بخشها و سطوح دولتی درطرح ICZM28شكل 2-2- موقعیت ICZM در رابطه با زیر سیستم های منطقه ساحلی...............................29شكل 4-2- رویکرد ICZM در مدیریت منابع ساحلی 30شكل 4-1- تصاویر ETM+ ماهواره ای Landsatسال 1379 منطقه مورد مطالعه...............66شكل 4-2- تصاویر ماهواره ای IRSP6 سال 1387 منطقه مورد مطالعه66شکل 4-3- عکس هوایی سال 1373 منطقه مورد مطالعه66شكل 4-4- عکس هوایی سال 1383 منطقه مورد مطالعه..........................................................67شكل 4-5- تصویر طبقه بندی شده مربوط به سال 1373.........................................................71شكل 4-6- تصویر طبقه بندی شده مربوط به سال 1383.........................71شکل 4-7- تصویر طبقه بندی شده مربوط به سال 1379.............73شکل 4-8- تصویر طبقه بندی شده مربوط به سال 1387.........................................................73شکل 4-9- ترکیب کلاس ها در تصویر طبقه بندی شده مربوط به سال 1379.............74شکل 4-10- ترکیب کلاس ها در تصویر طبقه بندی شده مربوط به سال 1387.................74شکل4-9- هیستوگرام مساحت متناظر هر یک از کلاسهای مربوط به سالهای 1373، 1379، 1383 و 138776شکل 4-7- درصد رشد مناطق شهری بین سال های1373-1379، 1379-1383 و 1383-1387............77فصل اولکلیات تحقیق 1-1- مقدمه مناطق ساحلی به عنوان پویاترین نقاط روی سطح زمین بهدلیلبرخورداریازانواعمنابعطبیعیوغیرطبیعیموجوددرآنهادارایارزشواهمیتبالایاقتصادی، اجتماعیوزیستمحیطیمیباشند و از دیرباز نقش غیر قابل جایگزین در اقتصاد و توسعه تمدنها دارا بوده اند. کنش متقابل میان دریا و ساحل، وجود اکوسیستمهای متنوع و ارزشمند طبیعی و تبدیل سیستمهای حمل و نقل زمینی و دریائی به یکدیگر، از جمله ویژگیهای منحصر بفرد نواحی ساحلی میباشند که موجب مزیت نسبی این نواحی برای سکونت، فعالیتهای اقتصادی و گذراندن ساعات فراغت میگردد.امروزه نواحی ساحلی با مسایل عظیمی روبرو هستند که به نظر نمیرسد به خودی خود قابل حل باشند. رشد جمعیت، سهولت مداخله در طبیعت به واسطه تحولات فناوری، حاکمیت اهداف اقتصادی بر تصمیم گیری ها، غلبه منافع فردی بر مصالح جمعی، استفاده متناقض از منابع، تولید زباله و تخریب اکوسیستم های طبیعیاز جمله مسایلی هستند که آینده این نواحی حساس را تهدید می کنند(اردشیری، 1387). تخریب و زوال مستمر این مناطق، کاهش توان توسعه پایدار را در درازمدت در پی خواهد داشت و معکوس شدن این روندها در کنار توازن جمعیت، مستلزم اصلاح مدیریت منطقه ای، کاهش و به حداقل رساندن خسارت و بهبودی محیط زیست منطقه و برنامه ریزی برای توسعه پایدار است(متین فر، 1387).در این راستا بهترین مکانیزمی که برای دستیابی به پایداری بلند مدت منابع ساحلی از سوی مجامع جهانی مطرح شده، مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی می باشد. درحقیقتدستیابیبهبسیاریازاهدافوآرمان هایتوسعه پایداربدونتوجهبه نوعیازمدیریتیکپارچهواصولیدرمناطقساحلیغیرقابلحصولاست.مدیریتیکپارچهمناطقساحلی یکفرآیندپویا وچندمنظورهاستکهازطریقآنتصمیماتبرایاستفاده،توسعهوحفاظتازمناطقساحلیبرایرسیدنبهاهدافیکهباهماهنگیمقاماتملی،منطقهای،محلیو بهرهبردارانازمنابعتعیینشدهانداتخاذ میشود. این فرآیند بهتحلیلآثارعملیتوسعه،استفاده هایمشترکوارتباطمتقابلبینفرآیندهایفیزیکیوفعالیت هایانسانیپرداختهورابطهوتعاملبینفعالیت هایبخشیدر مناطقساحلیراموردتوجهقرارمیدهد(توفیق و همکاران، 1387).به عبارت دیگر مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی با رویکرد توسعه پایدار در صدد است که حفاظت از محیط زیست را با توسعه اقتصادی، از طریق به کارگیری ابزار مناسب ترکیب کند. این فرآیند هم محیط طبیعی و هم ساکنان مناطق ساحلی را مورد توجه قرار می دهد و به دنبال ساماندهی واحدهای کاربر از منطقه ساحلی و سازگاری فعالیت های ناحیه ساحلی با یکدیگر است و علاقه دارد عدالت اجتماعی در توزیع امکانات فضایی و اقتصادی با توجه به توان های محیطی رعایت شود.توسعه سریع مناطق ساحلی در چند سال اخیر نشانگر نیاز شدید به برنامه ریزی فضایی متمرکز کننده در مدیریت مناطق ساحلی می باشد تا به حل و فصل رقابت ها و کشمکش های ناشی از استفاده ی چند گانه (از قبیل فعالیت های مسکونی، گردشگری، تجاری، صنعتی، حمل و نقل، تفریحی و کشاورزی) از فضاهای محدود سواحل دریا بپردازد.با کم توجهی به کاربری زمین با توجه به حساسیت ذاتی توسعه مناطق ساحلی در هنگام تخصیص کاربری، تا همین اواخر اشکال مختلفی از تخریب های زیست محیطی اتفاق افتاده است. بنابراین به منظور بهبود شرایط اقتصادی منطقه (بدون تخریب بیشتر محیط زیست) زمین های موجود باید به بهترین و منطقی ترین شکل ساخته شوند. این امر نیاز شدید به اطلاعات حال و گذشته پوشش و کاربری زمین[1]، ارائه تصويری روشن و صريح از توزيع فضايي کاربري های مناسب و نامناسب را برای توسعه بهينه فعاليت های اقتصادی، اجتماعی، صنعتی و غیره ضروری می سازد(Gangai,2010).با توجه به پويايي وتغييرات پيوسته پوشش و کاربري زمین، دادههای دورسنجی بدليل ديد يکپارچه و وسيع، قابليت تفکيک طيفی، تهيه پوشش تکراری، تفکيک پذيری زمانی و ارزان بودن اطلاعات در مقايسه با ساير روشهای گردآوری داده ها از قابليت های ويژه ای برخوردارند و از اينروست که امروزه در اکثر زمينه ها بويژه تهيه اطلاعات درباره حجم، الگو و نوع تغییرات پوشش و کاربری زمین برای طرح ریزی توسعه آینده زمین از تصاوير ماهوارهای استفاده می شود. در طول 10 سال گذشته تلاش های گسترده ایی برای مطالعه ی تغییرات کاربری زمین با استفاده از تصاویر سنجش از دور انجام شده است. با وجود این، توسعه روش ها و مدل هاي مناسب براي استفاده بهينه از داده هاي ماهواره اي چند زمانه به منظور مطالعه تغييرات پوشش و کاربري زمین طي دوره هاي مختلف بسيار مهم و ضروري است.