چکیده : مقصود از پژوهش حاضر، طراحی معماری فرهنگسرای گرافیک با رویکرد معماری سبز در اردبیل می باشد .با توجه به اینکه فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که در بر گیرنده ، دانستنیها ، اعتقادات ، هنرها و اخلاقیات ،قوانین ،عادات و هر گونه توانایی است که به وسیله انسان به عنوان عضو جامعه کسب می شود و فرهنگسرا مکانی است که در آن یک یا چند نهاد فرهنگی فعالیت دارند. در فرهنگسرا معمولا شرایطی برای آموزش امور گوناگون فرهنگی و اجتماعی و همچنین آموزش پیشه ها و هنرهای گوناگون مانند نگارکری ،کوزه گری، گرافیک ،دوزندگی و ...فراهم می گردد. در این رساله با توجه به رسالت یک مجموعه فرهنگی و با در نظر گرفتن هنر و فرهنگ بومی منطقه نیاز دیدم برای ارتقاء سطح فرهنگی و رشد و بالندگی وجوه اجتماعی ، مردمان کشورم که از قدیم الایام از نظر فرهنگی بسیار غنی می باشندیک مجموعه فرهنگسرا طراحی نمایم و به بررسی مجموعه فرهنگسرا پرداخته ام وبا توجه به معنی گرافیک که ریشه در فرهنگ ما دارد و از آنجایی که هنر گرافیک قدمتش به چند قرن پیش بر می گردد و طراح گرافیکی که با ابتکارات و اندیشه ایده را با قلم عشق بر در و دیوار ، سفال ،سرامیک ، چوب ، پارچه ،سنگ و کاغذ به نمایش می گذارد و از زمان دور تا به امروز در تفکر و دستیابی به راهکارهای جدید برای برقراری ارتباط و توسعه تبلیغات گام زده است من در این رساله سعی نموده ام از تمام این ویژگیها بهره کافی را ببرم و با توجه به اقلیم استان اردبیل و برای صرفه جویی در مصرف انرژی استفاده از انرژی های تجدید پذیر را الزامی دانستم و برای این منظور از معماری سبز در طراحی مجموعه فرهنگسرای گرافیک استفاده نموده ام.کلمات کلیدی: فرهنگسرای معماری، معماری سبز، مرکز آموزشی، طراحی معماری بخش اول فصل اول:کلیات طرح پژوهش مقدمهدیرین شناسان با دلایل انکارناپذیر ثابت کرده اند که انسان معروف به انسان دانا ، درمهد ایران بارآمده و در اقصی نقاط جهان پراکنده شده اند ، لذا حاصل تلاش پیشینیان ما در ایران ، وجود بیش از هفتاد هزارتپه باستانی ، بیش از یک میلیون و دویست هزار از تاریخی و هزاران یادگار دورانهای دور است که درزمره برترینهای جهان قرار دارد.به گفته انان درایران تمدنی کهن تر از تمدن مصر وجود داشته است.ایران کشوری با قدمت چندین هزارساله و با تمدنی قدیمی و فرهنگی سرشار ، بی شک از طلایه داران فرهنگ و تمدن بشری درطول اعصار بوده است.این تمدن کهن و فرهنگ یکتا ، درطی سالیان دراز ، ذره ذره اثرات خود را برنحوه زندگی و خصوصیات روحی این ملت برجای گذاشته است . این یکتایی ، هم بستگی که مثال زدنی است ، از فرهنگی قوی درپشت آن خبر می دهد که سالیان دراز ، به رغم تمامی ناکامی ها و جنگ ها و تجارت ها ، سینه به سینه حفظ و منتقل شده و از پدر به پسر ارث رسیده است.در چنین موقعیتی است که ضرورت پرداختن به موضوعاتی جلب نظر میکند که درصدد محکم کردن حلقه ارتباطی با گذشته فرهنگی و بازسازی آن در مقابل هجوم فرهنگ بیگانه تلاشی است درجهت پایداری از میراث فرهنگی کشور.ایجاد مراکز فرهنگی و هنری یکی از مهمترین راهکارهای رسیدن به اهداف ذکر شده می باشد تا هنر فرهنگ اصیل ایرانی که سینه به سینه به نسل های مختلف در طول تاریخ منتقل شده در این مراکز در اختیار نسل جدید قرار گیرد. 1-2- ضرورت و اهمیت تحقیقباتوجه به جمعیت مناسب اردبیل و بستر مناسب برای اعتلای فرهنگ شهرستان طراحی فرهنگسرای گرافیک برای این شهر ضروری به نظر می رسد وبا توجه به رسالت یک مجموعه فرهنگی وبا در نظر هنر و فرهنگ بومی منطقه نیاز دیدم برای ارتقا سطح فرهنگی و رشد و بالندگی وجوه اجتماعی ،مردمان کشورم که از قدیم العیام از نظر فرهنگی بسیار غنی می باشند یک مجموعه فرهنگسرا را طراحی نمایم و با توجه به معنی گرافیک که ریشه در فرهنگ ما دارد این فرهنگسرا را فرهنگسرای فرهنگسرای گرافیک نامگذاری کردم و با توجه به اقلیم استان اردبیل و برای صرفه جویی در مصرف انرژی استفاده از انرژی های تجدید پذیر را الزامی دانستم و برای این منظور از معماری سبز در طراحی مجموع فرهنگسرای گرافیک استفاده نمودم.معماری سبز Green Architecture)) یکی از گرایش ها ورویکردهای نوین معماری است که در سال های اخیر مورد توجه عده زیادی از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است . این معماری که برخاسته از معماری پایدار و مفاهیم توسعه پایدار می باشد ، در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست ، یکی از نیاز های اساسی بشر در جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است .طراحی سبز عملی است برای حل مشکلات که طی آن منابع طبیعی قبل بعد و طی پروسه تولید و ساخت به کمترین حد آسیب می‌بیند به علاوه در مسیر این عمل مصالح باید مفید بوده عمر مفید طولانی داشته و قابل بازگشت به چرخه طبیعت باشند. چیزهای با طول عمر زیاد هم مفیدند و هم بزرگترین مانع علیه اسراف و ضایعات، و این بهتر از استفاده مجدد یا بازیافت آنها است.حفظ وحراست از منابع طبیعی جهان ، مصونیت از آلودگی هوا و سایر آلودگی های محیطی ، حفاظت از لایه ازن ، بهداشت جسمی و روانی ، آینده بشریت و... از موضوعاتی است که در این راستا مطرح بوده و ضرورت آن به عنوان یک وظیفه جهانی روز به روز آشکار تر می شود . این معماری نیازمند کاربرد با دقت استراتژی های تصدیق شده در معماری است : استفاده از طبیعت با دوام ، منبع مواد با کفایت و تکیه بر خورشید برای استفاده های گرمایی و نیروی برق و روشنایی روزانه و دوباره استفاده کردن از ضایعات ومنابع دیگر . معماری سبز تلاش برای برخورد مسالمت آمیز با طبیعت ، مهار کردن انرژی های ان و بهره برداری از آن در یک ساختمان است . آنچه امروز تحت عنوان سبز در معماری مطرح است ، مقوله ای نسبتا جدید است که علیه نگرش معطوف به بازار وبا ایده احترام به طبیعت و بهره برداری از انرژی های نهفته در ان به ظهور رسیده است . اجتماع ما فراتر از امکانات ما زندگی می کندمادر مکان وزمان محدود خود از طریق الگوهای نادرست رفتاری زمین را از سرمایه های بزرگش محروم می کنیم . این الگوها محیط طبیعی را ویران می کند و این در حالی است که ما برای دوره های طولانی بقا، طی نسل های آتی به آن وابسته ایم . طراحی سبز عملی است که طی آن منابع طبیعی قبل ، بعد و طی پروسه تولید وساخت به کمترین حد آسیب می بیند . 1-3-فرضیه ها 1- بهر ه گیری از مقوله معماری سبز در طراحی فرهنگسرای گرافیک می تواند به بهره برداری صحیح از محيط زيست منجرشود.2- طراحی فرهنگسرای گرافیک با رویکرد معماری سبز می تواند منجربه ارتقا هویت فرهنگی شود. 1-4- اهداف تحقیق1-4-1- اهداف علمی3- پرداختن به مقوله معماری سبز در طراحی فرهنگسرای گرافیک4- کمک به این نتیجه گیری در مورد استفاده بردن از طراحی معماری با جذب هنرمندان 5- بالا بردن تصورات مردم در مورد طراحی معماری و سرمایه گذاری 6- چگونگی نمایاندن الگوها و نمادهای معماری سبز در یک طرح معماری 1-4-2- اهداف کاربردی1- ترقی سطح فرهنگی منطقه 2- بهترشدن کیفیت فضاهای فرهنگی 3- بالارفتن فعالیت های فرهنگی و هنری در منطقه 4- طراحی مکانی در جهت پاسخگویی به نیازهای فرهنگی انسان در دنیای صنعتی و مدرن1-5- ضرورت های خاص انجام تحقیق:- پاسخگویی به نیازهای عملکردی در بخش فرهنگی – هنری منطقه.- طراحی فرهنگسرای گرافیک برای جذب هنرمندان داخلی و خارجی و بستر سازی در جهت توسعه و رونق سرمایه گذاری و مشارکت مردمی و همچنین کمک به توسعه فرهنگی کشور.- بدیهی است در شرایط کنونی برای حفظ فرهنگ غنی کشورمان ،و در شرایطی که اگر فرهنگ يك كشور متاع ارزشمندي براي عرضه كردن به مردم سرزمينش نداشته باشد ، بدون شك اغلب ساكنان آن سرزمين تبديل به افرادي منفعل و تحت تأثير فرهنگ هايي غير از فرهنگ خودي خواهند شد .ایجاد چنین مراکز فرهنگی باعث بالا رفتن سطح فرهنگی منطقه خواهد شد.1-6- قلمرو پژوهش1-6-1- قلمرو موضوعی پژوهش- قلمرو موضوعی این پژوهش به طور اعم میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری و به طور خاص شامل توسعه پایدار آثار فرهنگی اجتماعی اقتصادی و امکانات و خدمات فرهنگی می باشد.- وزارت علوم- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی1-6-2- قلمرو مکانی پژوهشاین پژوهش در سطح استان اردبیل انجام یافته است.1-6-3 -قلمرو زمانی پژوهشدر محدوده زمانی مهر 92 الی شهریور 93 انجام گرفته است. 1-7- پیشینه پژوهش:جدول(1-1) مطالعات نویسندگان ایرانی در مورد مجتمع فرهنگی منبع بر اساس بررسی و پردازش تحقیق از نگارندهعنوان پایانامهنویسندهتوضیحاتنام دانشگاهتاریخطراحی فرهنگسراافسانه جمالیپایان نامه مذکور به طراحی فرهنگسرا و مطالعات جامع در زمینه مذکور پرداخته است.پايان نامه كارشناسي ارشد معماري دانشگاه آزاد1391طراحی مجتمع فرهنگی و هنریراحله محاسن نیارهدف اصلی این تحقیق در رابطه با موضوع معماری پایدار باهدف بهینه سازی مصرف انرژی های پاک می باشد.پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد1390 1-8- روش تحقیق و مراحل آندر پژوهش موجود از روش های تحقیق زیر استفاده گردیده است: مطالعات پیمایش 1-8-مطالعات توصیفی- تحلیل شامل موارد ذیل: 1-8-1- مطالعات کتابخانه ای 1-8-2- مطالعات حاصل از پژوهش میدانی 1-9- روش گردآوری اطلاعات 1-9-1- مطالعات کتابخانه ای: این روش در کتابخانه ها و با مطالعه به بررسی و تحقیق سوابق و ... می پردازد. 1-9-2- پژوهش میدانی: در این روش با عکسبرداری و فیلمبرداری و مشاهده به بررسی اطلاعات پرداخته می شود. 1-10- ابزار گردآوری اطلاعات 1-10-1- مطالعات کتابخانه ای: کتاب، فیش، جدول، دفتر کار 1-10-2- برای پژوهش میدانی: دوربین عکاسی- دوربین فیلمبرداری- کارت مشاهده- کارت جورچین. 1-11- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 1-11-1- کیفی (منطقی و عقلانی) 1-11-2- کمی (آماری) 1-12- محدودیت های تحقیق1ـ فقدان آمار و اطلاعات، بخش فرهنگی یکی از بخش هایی است که کمترین اطلاعات و آمار در این زمینه وجود دارد.2ـ عدم وجود کارشناسان و متخصصان کافی در زمینه گسترش فرهنگ و ادارات و سازمانهای استان اردبیل. 1-13- کاربرد نتایج تحقیقنتایج این تحقیق می تواند در دستگاهها و سازمانهای زیر کاربرد داشته باشد:1-سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل2-سازمان مسکن و شهرسازی اردبیل3-اهالی اردبیل4-دانشجویان معماری5-شهرداری اردبیل6-سازمان نظام مهندسی اردبیل7-سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی وصنایع دستی8-وزارت علوم فصل دوم:تعاریف تعریف واژگان کلیدی2-1- فرهنگ:در واقع رابطه اي كاملا متقابل و دوسويه بين فرهنگ و جامعه برقرار است ، شايد بتوان گفت كه همواره در طول تاريخ ، تمدّن و فرهنگ دو مفهوم كاملا هم ارز بوده اند ، اگر گذري كوتاه و گذرا به تاريخ جهان از آغاز تا كنون بياندازيم ، تاريخ به خوبي به ما اين نكته را نشان خواهد داد كه در اغلب موارد هر گاه تمدّني در اوج بوده است به صورت موازي فرهنگ آن نيز در نقاط تعالي خويش به سر مي برده است و البتّه بالعكس ، همانند تمدّن ايران در زمان هخامنشيان ، تمدّن اسلامي در زمان صدر اسلام و تمدّن يونان در هنگام ارسطو و افلاطون و سقراط…در جهان امروز اگر فرهنگ يك كشور متاع ارزشمندي براي عرضه كردن به مردم سرزمينش نداشته باشد ، بدون شك اغلب ساكنان آن سرزمين تبديل به افرادي منفعل و تحت تأثير فرهنگ هايي غير از فرهنگ خودي خواهند شد .1- فرهنگ چيست ؟فرهنگ مجموعه پيچيده اي است كه در برگيرنده دانستنيها , اعتقادات ,هنرها , اخلاقيات ,قوانين ,عادات وهرگونه توانايي ديگري است كه بوسيله انسان به عنوان عضو جامعه كسب شده است. در جامعه شناسي و انسان شناسي از فرهنگ تعاريف متعددي عنوان گرديده است . معروفترين و شايد جامع ترين تعريف كه از فرهنگ ارائه گرديده است , متعلق به ادوارد تايلر TYLOR است كه در بالا ذكر شد.2- تعاريف ديگر فرهنگ :معناي فرهنگ اغلب باز مي گردد به الگوهاي رفتاري انسان ها و ساختارهاي نماديني كه به رفتارهاي انسان معنا و اهمّيّت مي دهند .برداشت هاي مختلف از معناي فرهنگ نشانگر وجود مباني نظري گوناگون يا معيارهاي مختلف براي سنجش ميزان ارزش فعّاليّت هاي انسان است .الف ) رالف لينتون فرهنگ را تركيبي از رفتار مكتب مي داند كه بوسيله اعضاء جامعه معيني از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‌شود و ميان افراد مشترك است .ب ) به نظر ادوارد ساپير فرهنگ بعبارت از نظامي از رفتارها كه جامعه بر افراد تحميل مي كند و در عين حال نظامي ارتباطي است كه جامعه بين افراد بر قرار مي كند.با توجه به تعاريف فوق بطور كلي مي توان فرهنگ را ميراث اجتماعي انسان دانست كه او را از ساير حيوانات متمايز مي‌سازد. اين وجوه تمايز را كه منحصر به انسان است مي توان مبتني بر چهار ويژگي بشرح زير دانست :1 - تفكر و قدرت يادگيري2 - تكلم3 - تكنولوژي4 - اجتماعي بودن(زندگي گروهي)بعضي از صفات فوق را مي‌توان در حد بسيار ضعيفي در حيوانات نيز مشاهده نمود كه آنها را در حقيقت اعمال و حركات غريزي بايد تلقي نمود و نه ويژگي هاي فرهنگي مثل غريزه مادري , لانه سازي و... فرهنگ انساني بر عكس در بسياري از موارد بر غرايز بشري لگام مي‌زند و به همين دليل چنانچه فرهنگ انساني را از انسان بگيرند تمايزي بين انسان و حيوان به جاي نمي ماند.3- فرهنگ عام :فرهنگ عام را مي توان به نشانه ميراث اجتماعي بشر تلقي نمود و به همين دليل مجموعه ويژگي هاي اساسي فرهنگ انساني كه جامعه انساني را از اجتماعات حيواني متمايز مي‌نمايد به عنوان عناصر فرهنگ عام در نظر گرفته مي شود : تكلّم و تفكّر يا انديشه ورزي , ابزار سازي و خصوصاً اجتماعي زيستن كه با نهاد هاي اجتماعي , سازمان ها و تشكيلات سياسي و فرهنگي و اقتصادي مشخص مي گردد, از جمله عناصر اصلي سازنده فرهنگ بشري اند كه در تمام جوامع اعم از جوامع تطوّر يافته و جوامع تطور نيافته وجود دارند. در تمام جوامع بشري ، ازدواج, خانواده , دولت شيوه خاصّي از توليد , اعتقادات ديني و ديگر اجزاء تشكيل دهنده فرهنگ انساني را مي‌توان مشاهده نمود.اجتماعات حيواني فاقد فرهنگ اند و اعمال و رفتارشان غريزي است , درحاليكه اعمال و رفتار انسان بيشتر فرهنگي اند تا غريزي ، گو اينكه غرايز هم "در عكس‌العمل‌هاي رفتار انسان سهمي دارند . از ديدگاه اسلامي رفتار و اعمال انساني علاوه بر فرهنگ و غريزه از "فطرت " نيز نشأت مي گيرد.در عالم حيوانات چنانچه شواهدي نيز از ويژگي هاي فرهنگي گونه وجود داشته باشد, غريزي است و نه فرهنگي . مثلاً لانه سازي پرندگان عملي غريزي است و در طول اعصار و قرون نيز هيچگونه تحوّلي به خود نديده است در حاليكه فرهنگ بشري پيوسته در تغيير است و از طرف ديگر حركت دسته جمعي پرندگان يا برخي از حيوانات را نمي توان به حساب زندگي اجتماعي آنان يا به اصطلاح تمايل و گرايش به گروه جويي تلقّي نمود زيرا زندگي اجتماعي آنچنانكه انسان دارد داراي ويژگي هايي است كه نشانه‌هاي آن را در ميان حيوانات نمي‌بينيم. حيوانات ممكن است به صورت دسته جمعي از نقطه‌اي به نقطه ديگر جابجا شوند و در درّه‌ها , كنار رودخانه‌ها و درياها در كنار يكديگر حضور فيزيكي داشته باشند ولي نتيجه‌اي اجتماعي از اين گردهمايي حاصل نمي گردد . به عبارت ديگر زندگي اجتماعي به مفهوم واقعي كه تنها در بين انسانها مشاهده مي شود , به صورت انواع سازمانها و نهادها و تشكيلات اجتماعي , اقتصادي ,سياسي , فرهنگي متجلي مي‌گردد كه در ميان حيوانات به چشم نمي خورد ، البته رفتار اجتماعي گونه زنبوران عسل با مورچگان , لانه سازي و نظم موجود در حرگات آنها را نمي‌توان جز به اعمال غريزي كه طيّ هزاره‌ها هيچ گونه تغييري در آنها به وجود نيامده توجيه و تبيين نمود.به همين جهت براي فرهنگ انساني كه مشترك بين كليه جوامع بشري است ويژگي هايي را مي توان بر شمرد كه هيچ يك را در ميان حيوانات نمي توان مشاهده نمود:1 - فرهنگ عامل توحيد بخش ارزشهاي اجتماعي است .2 - فرهنگ نظم بخش رفتار انسانها و كنترل كننده غرايز است .3 - فرهنگ متمايز كننده جوامع از يكديگر است .4 - فرهنگ آموختني است . انتقال فرهنگ در مرحله اول به وسيله خانواده و شبكه خويشاوندي و سپس به واسطه منابع ديگر مثل سازمان ها و محافل بيرون از خانواده , موسسات آموزشي , وسايل ارتباط جمعي و گروه هاي اجتماعي , از جامعه به فرد صورت مي‌گيرد.5 - فرهنگ حاصل تجربيات بشري است كه طي قرون و اعصار و طي نسل هاي متمادي , فراهم آمده و پيچيده تر گرديده است.6 - ابعاد مادي و معنوي فرهنگ پيوسته در حال تغييرات تدريجي است كه در مجموع و در طي قرون و اعصار به صورت تحولاتي كه دوره‌هاي مختلف تاريخي بشري را از هم متمايز مي كند متجلي مي‌گردد.بنابراين مي‌توان به بيان اين حقيقت پرداخت كه جوامع انساني داراي فرهنگ بوده و اصطلاحاتي نظير اقوام بي فرهنگ و يا بي تمدن بر خلاف آنچه رايج و شايع است اعتبار و ارزش علمي نداشته و تنها مي‌توان آنها را به عنوان غلط هاي مصطلحي محسوب نمود .4- فرهنگ خاص :فرهنگ خاص را مي توان ميراث اجتماعي جامعه مشخصي دانست كه مربوط به محدوده جغرافيايي يا ايدئولوژيك معيني است ، به عنوان مثال فرهنگ ايراني يا فرهنگ اسلامي را مي‌توان نام برد. كه اولي مربوط به محدوده جغرافيايي خاص « فلات ايران» است و محدوده‌اي به مراتب فراتر از سرزميني خاص دارد . به عبارت ديگر كليه سرزمين هاي اسلامي را شامل مي‌گردد.