چكيده پايان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش هاي اجرا و نتايج به دست آمده):هدف کلی پژوهش حاضر ، بررسی رابطهسبکهای حل مسئله و هوش هیجانی شاگردان با سبکهای حل مسئله و هوش هیجانی اولیائشان میباشد . جامعه آماری تحقیق شامل دانش آموزان پسر و دختر دوره اول راهنمایی منطقه 2 آموزش و پرورش تهران در سال تحصیلی 91-90 ،به همراه والدینشان است . از این جامعه 75 دانش آموز پسر و 113 دانش آموز دختر به همراه اولیائشان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری برای سنجش سبکهای حل مسئله ، پرسشنامه 35 سئوالی حل مسئله هپنر و کراسکوف و برای سنجش هوش هیجانی پرسشنامه 28 سئوالی برادبری و گریوز است و روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی میباشد.به منظور تحلیل داده ها از ضرایب همبستگی پیرسون و نیز جهت مقایسه بین دختران و پسران از آزمون t مستقل استفاده گردیده است.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که بین سبکهای حل مسئله و هوش هیجانی والدین و فرزندان همبستگی مثبت معنی داری وجود دارد . همچنین تفاوتی معنادار در مورد اعتماد به حل مسئله در دانش آموزان دختر با پسر وجود دارد و میانگین اعتماد به حل مسائل در پسران بالاتر از دختران می باشد. نیز تفاوتی معنادار بین هوش هیجانی دختران با پسران وجود دارد . در این راستا میانگین هوش هیجانی پسران بالاتر از دختران است.کلید واژگان: سبکهای حل مسئله – هوش هیجانی – شاگردان - اولیافهرست مطالبفصل اول -چارچوب کلی پژوهش... 1مقدمه:2بیان مسئله:4ضرورت و اهمیت پژوهش:6هدفهای تحقیق:8فرضیه های و سئوالات تحقیق :9تعاریف مفاهیم و اصطلاحات:9فصل دوم-ادبیات و پیشینه پژوهش... 11مقدمه:12بخش اول- سبک حل مسأله. 12راهبردهای حل مسئله:14بازنمایی مسئله:14ساختار شناختی حل مسأله. 17مراحل حل مسئله در مدل حافظه گرينو. 18مولفه های سبکهای حل مسئله:20حل مساله و مؤلفه های فراشناختی.. 21حل مسئله -- تصميم گيری.. 23دیدگاه های گوناگون در زمینه حل مسئله. 24دیدگاه رفتار گرایی و شناختگرایی:25دیدگاه پردازش اطلاعات :25مراحل حل مسئله :26حل مسئله در دیدگاه روان پویایی:27مفهوم حل مسئله در دیدگاه انسان گرایانه:28حل مسئله در دیدگاه یادگیری اجتماعی :28بخش دوم-هوش هیجانی:29تعریف هوش شناختی:29تعریف هیجان:31تاریخچه ی هوش هیجانی.. 34تعاریف هوش هیجانی:36نشانه های ذهن هیجانی :38پاسخی سریع اما سست بنیاد :38مولفه های هوش هیجانی :39مقایسه هوش هیجانی با هوش شناختی.. 40هوش هیجانی به مفهوم روح زمان. 42هوش هیجانی و مفهوم شخصیت... 44هوش هیجانی و مفهوم توانایی ذهنی.. 45الگوها و مولفه های هوش هیجانی.. 47دیدگاههای موجود در زمینه هوش هیجانی:47الگوی ترکیبی هوش هیجانی گلمن و مولفه های آن. 47دانیل گلمن مولفه های هوش هیجانی را به شرح زیر بیان می کند:50کارکرد های هوش هیجانی:51هوش هیجانی و مولفه های آن از دیدگاه "بار-اون". 54خرده مقیاس های هوش هیجانی بار – اون. 56الگوی توانایی مایر و سالووی.. 60مؤلفه های هوش هیجانی:61کارکردهای هوش هیجانی.. 67عوامل مؤثر بر هوش هیجانی.. 70آموزش هوش هیجانی.. 72دیدگاه های مایر- سالووی در آموزش هوش هیجانی.. 73اکتساب هوش هیجانی.. 73وارد نمودن هوش هیجانی در برنامه های معمول یا استاندارد:74بخش سوم-پیشینه پژوهشی:74الف-پژوهشهای خارجی:74ب-پژوهشهای داخلی:78فصل سوم-روش پژوهش... 81مقدمه :82روش(طرح تحقیق)82جامعه آماری :82حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 82ابزار گرد آوری اطلاعات:83پرسشنامه حل مسئله هپنر و کراسکوف ( 1988)83معنای مولفه ها:83پرسشنامه هوش هیجانی برادبری و گریوز:(2005)84معنای نمرات :85روش گرد آوری اطلاعات:87روش تحلیل داده ها:87فصل چهارم- تجزیه و تحلیل آماری.. 88مقدمه. 89توصيف داده ها90تحليل داده ها94فصل پنجم. 99بحث و نتیجه گیری.. 99خلاصه پژوهش:100بحث و بررسی:101محدودیتها و مشکلات پژوهش:104پیشنهادات:104پیشنهادات کاربردی:105منابع فارسی.. 106فهرست جداولجدول 1-3 تفسیر نمرات در آزمون پرسشنامه برادبری و گریوز –گنجی (1385)86جدول 2-3 ضرایب آلفای کرونباخ برای مقیاس سبکهای حل مسئله. 86جدول 3-3 : ضرایب آلفای کرونباخ برای مقیاس هوش هیجانی.. 87جدول 1-4: شاخص‌هاي توصيفی نمراتپرسشنامه هوش هیجانی والدین و فرزندان90جدول 2-4: شاخص‌هاي توصيفی نمراتپرسشنامه هوش هیجانی در دانش آموزان به تفکیک جنس91جدول 3-4: شاخص‌هاي توصيفی نمراتپرسشنامه سبک های حل مسئله در والدین و فرزندان92جدول 4-4: شاخص‌هاي توصيفی نمراتپرسشنامه سبک های حل مسئله در دانش آموزان دختر و پسر93جدول5-4: نتايج ضريب همبستگي بین سبک های حل مسئله در والدین و فرزندان94جدول 6-4: نتايج ضريب همبستگي براي رابطه سبک های حل مسئله در والدین و فرزندان دختر و پسر95جدول 7-4: نتايج ضريب همبستگي بین هوش هیجانی در والدین و فرزندان. 96جدول 8-4: نتايج ضريب همبستگي بین هوش هیجانی والدین و فرزندان دختر و پسر96جدول 10-4: نتايج آزمون tبرای مقايسه هوش هیجانی در دانش آموزان دختر و پسر98جدول 9-4: نتايج آزمون tبرای مقايسه سبک های حل مسئله در دانش آموزان دختر و پسر97 فهرست نمودارهانمودار 1-4: میانگین نمرات هوش هیجانی و مولفه های آن در والدین و فرزندان90نمودار 2-4: میانگین نمرات هوش هیجانی و مولفه های آن در در دانش آموزان دختر و پسر91نمودار 3-4: میانگین سبک های حل مسئله در والدین و فرزندان. 92نمودار 4-4: میانگین سبک های حل مسئله در دانش آموزان دختر و پسر. 93در دنیای امروز که هر چیز به سرعت و به صورتی غیر قابل پیش بینی در حال تغییر است . وظیفه ما این است که افراد را برای روبرو شدن با مشکلاتی آماده کنیم که از قبل قابل پیش بینی نیستند و فرد را کمک کنیم تا توانایی ها و مهارتهای ذهنی تعمیم یافته ای را بدست آورد که بتواند آنها را در موقعیت های جدید به خوبی به خدمت بگیرد.(به نقل از با لسینی 1388)نزو[1](1986)شیوه حل مسئله [2]را "فرآیندی شناختی – رفتاری تعریف می کند که افراد ، طی آن استراتژیهای موثر برای مقابله با موقعیتهای مشکل زایی که در زندگی با آن مواجه می شوند را می شناسند یا کشف میکنند."(بهرامگیری 1380)شاید بتوان گفت که حل مسئله به عنوان یک کل ، سایر حوزه هایی را که انسان در موقعیتهای گوناگون اجتماعی ،شغلی،و آموزشی ناگزیر از روبرو شدن با آنها می باشد را تحت پوشش قرار می دهد و اصل و اساس زندگی سازگارانه به حساب می آید.(نوری 1380)از طرفی دیگر باید گفت که گروهی از افراد ، از احساسات، عواطف و روحیات خویش کاملا" با خبر بوده و این بینش و آگاهی امکان دارد که دیگر خصوصیات شخصیتی آنها را تقویت کند . این گروه از افراد به صورت خود مختار عمل نموده و از حد و مرز خویش اطمینان دارند . این اشخاص از سلامت روانی خوبی برخوردارند وتمایل دارند که دورنمای مثبتی از زندگی داشته باشند . از طرفی دیگر بعضی اشخاص وجود دارند که در بیشتر موقعیتها دچار احساسات شده و راه گریزی از آن نمی یابند . آنها افرادی ناپایدارند که از عواطف خود بی خبر هستند و بی هیچ دورنمایی در احساسات خود غوطه ور میگردند و در نتیجه با این احساس که هیچ دخالتی در کنترل زندگی خود ندارند ، هیچ گونه تلاش و کوششی به عمل نمی آورند.(گلمن [3]/ترجمه پارسا 1383)هر کسی می داند یا فکر می کند که می داند هوش هیجانی یعنی چه؟ اما تعریف هوش دشواریها و سختیهای زیادی دارد .دشواری تعریف هوش از از جایی شروع می شود که مفهوم آن بر واقعیت بسیار پیچیده ای انطباق دارد و تحت جنبه های بسیار مختلف و گوناگونی تجلی می کند . خود روانشناسان نیز در این مورد اتفاق نظر ندارند.(گنجی 1371)همچنین هیجانها بخصوص هوش هیجانی[4] در افکار الویت را ایجاد می کنند ، حافظه را شکل می دهند ، دیدگاههای مختلف حل مسئله را بوجود می آورد و خلاقیت را امکان پذیر می سازد.(مایر و سالووی[5] 1997 به نقل از اکبر زاده 1381)شایان ذکر است که خانواده اولین و مهمترین نهادی است که می تواند بر فرآیند شکل گیری شخصیت و اجتماعی شدن فرزندان و عملکرد تحصیلی آنها تاثیر داشته باشد . این اثرات و نفوذ خانواده در رشد فرزندان قابل ملاحظه است و ماهیت عملکرد خانواده که شامل روابط والدین نسبت به هم ، نسبت به فرزندان و فرزندان نسبت به یکدیگر و تامین نیازهای اقتصادی ،جسمانی و غیره آنهاست می تواند در ایجاد سازگاری فرزندان تسهیل کننده و یا بازدارنده باشد.(به نقل از بیدلی نامنی 1381-1382)لذا ، در این پژوهش میخواهیم ضرایب همبستگی و ارتباط بین سبکهای حل مسئله وهوش هیجانی در بین اولیاء و فرزندانشان و نیز تفاوت سبکهای مسئله و هوش هیجانی بین دو جنس دختر و پسر را مشخص کنیم تا بدانیم تا چه حدی اولیاء می توانند در انتخاب مناسبترین سبک حل مسئله و نیز کنترل و نظارت بر احساسات و عواطف فرزندانشان موثر واقع شوند. بیان مسئله:جهان به سرعت در حال تغییر است و سرعت این تغییرات هرگز به این شدت نبوده است. ما نمی دانیم کودکان در بزرگسالی با چه مسائلی روبرو خواهند شد ، ولی آنها برای اینکه بتوانند در مواجهه با مشکلات و مسایل غیر قابل پیش بینی آینده بهتر روبرو شوند باید خلاق باشند.(حسینی8 137)هرگاه انگیزه های قوی انسانی بوسیله موانعی که توان غلبه به آنها در میان نباشد به شکلی سد شوند ، افراد دچار حالت تعارض شده و در نتیجه نیازمند اتخاذ روشهایی هستند که این تعارض را به نفع سلامت روانی و حتی رشد و تعالی فرد خاتمه دهند. (اسلامی نسب 1373)گلد فرید[6] (1980) معتقد است که حل مسئله فرایندی است که در راستای آن فرد در تلاشی است که راهکارهای سازگار یا موثر مقابله ای با مسائلی را که در زندگی روزمره با آن روبرو می شود را کشف کند یا بوجود آورند.(بهرامگیری 1380)شیوه حل مسئله راهبرد مفید و موثری است برای رویارویی با مشکلات موقعیتی که به صورت فرایندی رفتاری تعریف شده است و به صورت واضح یا شناختی انواع پاسخهای بالقوه موثر به موقعیت مشکل آفرین را نشان می دهد و احتمال انتخاب موثر ترین پاسخ را از میان راه حلهای گوناگون افزایش دهد.(دروزیلا [7]و گلد فرید 1971 /سیف 1374)اسلاوین (1991) ضمن طرح عواملی هیجانی دخیل در خصوصیات منحصر به فرد افراد خلاق معتقد است که آنها از ایجاد اشتباهات و جاهل به نظر رسیدن ، ترس کمتری داشته و در موقعیت های حل مسئله بیشتر با شوخ طبعی عمل کرده و این خو باعث آرمیدگی و... می شود . (ترجمه خالکی 1381)صدها مطالعه نشان داده است که شیوه تعامل والدین با کودکان و نوجوانان ، با انضباط شدید ، همدلی ، بی توجهی یا صمیمیت ، نتایج عمیق و مستمری بر زندگی هیجانی آنها داشته و زمینه ساز موفقیت یا عدم موفقیت آنها در موقعیتهای گوناگون زندگی است . تحقیقات اخیر بیانگر این موضوع است که فرزند پروری هیجانی مناسب ، از دلایل با اهمیتی است که بر موفقیت های آینده فرد در زمینه های مختلف اثر میگذارد.(گلمن 1998/پارسا)آلکسی تیمیا [8](ناگویی خلقی )با هوش هیجانی در حیطه شناسایی هیجان وتا اندازه ای در ابراز احساسات همپوشی دارد. نوجوان آلکسی تیمیک به علت ناتوانی در تشخیص احساسات ، قادر به بیان هیجان به صورت کلامی نیست . در حالی که قابلیت های هیجانی اولیه ، اهمیت خاصی دارند. زیرا که مهارت در ارزیابی و بیان سریع و دقیق هیجانها ، سازگاری مناسبی را در ارتباط با محیط و دیگران به همراه خواهد داشت. (تایلور و باگبی[9] – به نقل از خسرو جاوید 1381)با توجه به این که هوش هیجانی جنبه اکتسابی دارد و منشا آن اجتماعی است، (گلمن 1998,مایر و سالووی 1990) والدین و فرزندان در تعامل با یکدیگر آگاهانه یا ناآگاهانه نحوه بروز هیجانات را در معرض مشاهده یکدیگر قرار می دهند.بنابراین هدف از پژوهش حاضر این است که بدانیم در کجا و به وسیله چه کسانی برای کودکان شرایط و موقعیتی فراهم می شود که آنها بتوانند به درستی تصمیم بگیرند و بیاموزند که در مواقع بروز مشکل چگونه راه حل درست را انتخاب بکنند و نیز آیا میتوان ادعا کرد که رابطه ای مستقیم بین انتخاب سبکهای حل مسئله و میزان هوش هیجانی والدین و فرزندانشان وجود دارد یا خیر ؟ به بیان دیگر آیا بستر سبکهای حل مسئله و هوش هیجانی کودکان را در داخل خانواده ها باید جستجو کرد یا خیر؟ ضرورت و اهمیت پژوهش:با توجه به مجموعه شرایط دشواری که در زندگی وجود دارد ، لزوم ایجاد شایستگی های لازم برای مقابله موثر و کارآمد با مسائل و مشکلات حال و آینده ضروری به نظر می رسد. بر همین اساس سیف (1370) اظهار می دارد " تنها از راه ایجاد توانایی حل مسئله است که می توان افراد را برای مقابله با شرایط متغیر زندگی و موقعیت های جدیدی که مرتبا" با آن روبرو می شوند آماده کرد ." وی در ارتباط با افزایش این توانایی می افزاید:"توانایی حل مسئله را در دانش آموزان می توان از طریق شیوه های درست برخورد با مسئله افزایش داد."در این جا به توضیح روش حل مسئله دروزیلا و گلد فرید به نقل از گلد فرید و دیویسون ترجمه احمد علوی آبادی (1371) به لحاظ توافق عمومی بر سر عملیاتی که در حل مسئله پیشنهاد داده اند پرداخته می شود:"روش حل مسئله به صورت فرایندی رفتاری تعریف شده است که در صورت شناختی یا آشکار انواع پاسخ های بالقوه موثر را به موقعیت های مشکل آفرین ارائه می کند و احتمال انتخاب موثرترین پاسخ را از میان این راه حل های مختلف افزایش می دهد . و از بسیاری جهات آموزش شیوه حل مسئله را کمک به فرد برای ایجاد یک آمایه یادگیری تلقی کرد (هارلو1949[10])و به این ترتیب احتمال مقابله موثر فرد با طیف گسترده ای از موقعیت ها را افزایش داد. در این عرصه می توان آموزش شیوه حل مسئله را شکلی از آموزش کنترل خود یا استقلال دانست . تفاوت اساسی این دو در این است که در شیوه حل مسئله جنبه های اساسی تکنیک (یعنی شیوه های حل مسئله) بدون آگاهی قبلی از موثر ترین پاسخ انجام می پذیرد. در صورتیکه در روش معمولی کنترل خود آن پاسخی که باید کنترل شود قبلا" انتخاب شده است."(گلد فرید و مرباوم1973)هدف اصلی شیوه حل مسئله تعیین موثر ترین بدیل است . که می توان به دنبال آن از سایر عملیات کنترل شخصی سود جست تا مراجع به عمل کردن در مسیری که برگزیده شده است برانگیخته شود و به آن ادامه دهد. بنابر این حل مسئله به مرحله حیاتی اولیه ای در فرایند کلی تر کنترل خود بدل می شود که اغلب با عبارت هایی از قبیل استقلال و شایستگی و اتکای به نفس توصیف می شود.در مورد هوش هیجانی نیز باید اذعان داشت که:مایر معتقد است :"با وجود این که افرادی را می شناسیم که اصطلاح (آموزش هوش هیجانی ) را بکار می برند ، ولی صحبت در مورد آموزش دادن یک نوع هوش کار بی اهمیتی است . اگر هوش هیجانی شبیه به دیگر توانایی های انسان باشد که تا حدودی به طور ارثی و ژنتیک و تا حدی بوسیله محیط زندگی فرد پدید می آید ، بهتر است که به جای آموزش هوش هیجانی درباره آموزش دادن دانش هیجانی صحبت شود و این بسیار مفید خواهد بود ."او در ادامه با به کار بردن مقیاس در این زمینه می نویسد:"ما از کسی نمی پرسیم آیا می توانی هوش ریاضی یاد بگیری یا نه ؟ بلکه از او سئوال می کنیم می توانی جبر و مثلثات یادبگیری یا نه؟"(اپستین صفایی 1380-به نقل از صالحی 1381)مهارت های در منزل و با تعامل خوب والد- کودک شروع می گردد. والدین به کودکان کمک می نمایند که هیجانهای خود را تشخیص داده آنها را نام گذاری کنند و اینکه به احساسات خود احترام بگذارند و شروع کنند آنهارا به موقعیت های اجتماعی ارتباط دهند . این جریان ممکن است کمابیش در هر خانه ای موفقیت آمیز باشد.(به نقل از رباط سرپوشی1385)هوش هیجانی بطور مستقیم برای حیطه گسترده ای از مشکلات هیجانی ریشه دار در تجربه میان فردی ودرون فردی میتواند به کار رود.(سالوی و مایر 1997)تحقیقات مختلف نقش هوش هیجانی را در زمینه های مختلف مانند پیشرفت تحصیلی ، موفقیت در شغل ، رضایت از زندگی وغیره نشان داده اند. نتایج پژوهش حاضر می تواند برای مشاوران تحصیلی و روان درمانگران خانواده ، مفید باشد. این افراد با اطلاع از هوش هیجانی خانواده و فرزندان و ارتباط آنها در کمک به مراجعین و پیشگیری از اختلالات و مشکلات هیجانی نظیر آلکسی تیمیا بهتر می توانند عمل نمایند . به خصوص این که هوش هیجانی تابع یادگیری نیز می باشد. آموزش و پرورش که بعد از خانواده بیشترین اوقات کودکان و نوجوانان در آنجا سپری می شود ، می تواند در برنامه ریزی درسی ، با شناسایی هوش هیجانی خانواده و فرزندان و ارتباط آنها با یکدیگر بتوانند الگوهای رفتاری مناسبی را ایجاد نمایند.لذا هدف از این پژوهش این است که بدانیم تا چه حد میتوان بین سبکهای حل مسئله و هوش هیجانی والدین و فرزندان آنها ارتباط پیدا کرد . و آیا می شود که فرزندان نوع انتخاب سبکهای حل مسئله و مشکلاتشان را از والدینشان می آموزند؟هدف کلی از این تحقیق عبارتست از :بررسی رابطه سبکهای حل مسئله و هوش هیجانی شاگردان با سبکهای حل مسئله و هوش هیجانی اولیائشان.اهداف جزئی در این تحقیق عبارتست از:- بررسی رابطه سبکهای حل مسئله شاگردان با سبکهای حل مسئله اولیائشان.- بررسی رابطه هوش هیجانی شاگردان با هوش هیجانی اولیائشان- بررسی تفاوت میان سبکهای حل مسئله دختران و پسران.- بررسی تفاوت میان هوش هیجانی دختران و پسران